Yedinci Şuâ/sq sayfasının kaynağını görüntüle

<languages/>
<span id="ÂYETÜ’L-KÜBRA"></span>
== SHENJA MË E MADHE ==

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Mühim bir ihtar ve bir ifade-i meram'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu ehemmiyetli risalenin herkes her bir meselesini anlamaz. Fakat hissesiz de kalmaz. Büyük bir bahçeye giren bir kimsenin, o bahçenin bütün meyvelerine elleri yetişmez. Fakat eline girdiği miktar yeter. O bahçe yalnız onun için değil belki elleri uzun olanların hisseleri de var.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu risalenin fehmini işkâl eden beş sebep var:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birincisi:''' Ben kendi müşahedatımı kendi fehmime göre ve kendim için yazdım. Sair kitaplar gibi başkalarının fehmine ve telakkisine göre yazmadım.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkincisi:''' İsm-i a’zam cilvesiyle tevhid-i hakiki a’zamî bir surette yazıldığından, meseleleri hem gayet geniş hem gayet derin ve bazen çok uzun olduğundan herkes birden ihata edemez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Üçüncüsü:''' Her bir mesele büyük ve uzun bir hakikat olması sebebiyle, hakikati parçalamamak için bazen bir sahife veya bir yaprak bir tek cümle olur. Bir tek delil hükmünde çok mukaddimat bulunur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Dördüncüsü:''' Ekser meselelerinin her birisinin pek çok delilleri ve hüccetleri bulunduğundan bazen on, bazen yirmi delili bir tek bürhan yapmak cihetiyle mesele uzunlaşır; kısa fehimler kavramaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Beşincisi:''' Ben ramazanın feyziyle bu risalenin nurlarına mazhar olmaklığımla beraber, birkaç cihette halim perişan ve birkaç hastalıkla vücudum sarsıldığı bir zamanda acele yazılıp birinci müsvedde ile iktifa edildi. Hem yazdığım vakit, irade ve ihtiyarım ile olmadığını hissettiğimden, kendi fikrimle tanzim veya ıslah etmeyi muvafık görmediğim için bir parça fehmi işkâl edecek bir vaziyet aldı. Hem Arabî fıkralar içine çok girdi. Hattâ Birinci Makam baştan başa Arabî olduğundan içinden çıkarıldı, müstakil yazıldı.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Medar-ı kusur ve işkâl olan bu beş sebeple beraber, bu risalenin öyle bir ehemmiyeti var ki İmam-ı Ali (ra) keramat-ı gaybiyesinde bu risaleye “Âyet-i Kübra” ve “Asâ-yı Musa” namlarını vermiş. Risale-i Nur’un risaleleri içinde buna hususi bakıp nazar-ı dikkati celbetmiş. '''(*<ref>*Evet, İmâm-ı Ali'nin (R.A.) Âyetü'l-Kübrâ hakkında verdiği haberi, tam tamına Denizli hâdisesi tasdik etti. Çünkü, bu risalenin gizli tab'ı hapsimize bir vesile oldu. Ve onun kudsî ve çok kuvvetli hakikatinin galebesi, berâet ve necâtımıza ehemmiyetli bir sebeb oldu. Ve İmâm-ı Ali'nin (R.A.) kerâmet-i gaybiyesini gözlere gösterdi ve hakkımızdaki وَبِالْآيَةِ الْكُبْرَى اَمِنِّى مِنَ الْفَجَتْ duâsının kabûlünü isbât etti.</ref>)'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
“El-Âyetü’l-Kübra”nın bir hakiki tefsiri olan bu Âyetü’l-Kübra Risalesi, Hazret-i İmam’ın (ra) tabirince “Asâ-yı Musa” namında “Yedinci Şuâ” kitabıdır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu “Yedinci Şuâ” bir mukaddime ve iki makamdır. Mukaddimesi dört mesele-i mühimmeyi, Birinci Makamı Âyet-i Kübra’nın tefsirinden Arabî kısmını, İkinci Makamı onun bürhanlarını ve tercümesini ve mealini beyan ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu gelen mukaddime lüzumundan fazla izah edilmekle beraber, bir derece uzun olması ihtiyarsız olmuştur. Demek, ihtiyaç var ki öyle yazdırıldı. Belki de bir kısım insanlar bu uzunu kısa görürler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Said Nursî'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
== MUKADDİME ==
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
وَمَا خَلَق۟تُ ال۟جِنَّ وَال۟اِن۟سَ اِلَّا لِيَع۟بُدُونِ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu âyet-i uzmanın sırrıyla, '''insanın bu dünyaya gönderilmesinin hikmeti ve gayesi; Hâlık-ı kâinat’ı tanımak ve ona iman edip ibadet etmektir. Ve o insanın vazife-i fıtratı ve farîza-i zimmeti, marifetullah ve iman-ı billahtır ve iz’an ve yakîn ile vücudunu ve vahdetini tasdik etmektir.'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, fıtraten daimî bir hayat ve ebedî yaşamak isteyen ve hadsiz emelleri ve nihayetsiz elemleri bulunan bîçare insana, elbette o hayat-ı ebediyenin üssü’l-esası ve anahtarı olan iman-ı billah ve marifetullah ve vesilelerinden başka olan şeyler ve kemalâtlar, o insana nisbeten aşağıdır. Belki çoğunun kıymetleri yoktur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Risale-i Nur’da bu hakikat kuvvetli bürhanlarla ispat edildiğinden, bu hakikati Risale-i Nur’a havale ederek yalnız o yakîn-i imanîyi bu asırda sarsan ve tereddüt veren iki vartayı dört mesele içinde beyan ederiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birinci vartadan çare-i necat'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İki meseledir:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birinci Mesele:''' Otuz Birinci Mektup’un On Üçüncü Lem’a’sında tafsilen ispat edildiği gibi umumî meselelerde ispata karşı nefyin kıymeti yoktur ve kuvveti pek azdır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela, ramazan-ı şerifin başında hilâli görmek hususunda, iki âmî şahit hilâli ispat etseler ve binlerle eşraf ve âlimler “Görmedik.” deyip nefyetseler onların nefiyleri kıymetsiz ve kuvvetsizdir. Çünkü ispatta birbirine kuvvet verir, birbirine tesanüd ve icma var. Nefiyde ise bir olsa bin olsa farkları yoktur; herkes kendi başına kalır, infiradî olur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Çünkü ispat eden harice bakar ve nefsü’l-emre göre hükmeder. Mesela, misalimizde olduğu gibi biri dese: “Gökte ay vardır.” Diğer arkadaşı parmağını oraya basar, ikisi birleşip kuvvetleşirler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Nefiy ve inkârda ise nefsü’l-emre bakmaz ve bakamaz. Çünkü “Hususi olmayan ve has bir yere bakmayan bir nefiy ispat edilmez.” meşhur bir düsturdur. Mesela, bir şeyi dünyada var diye ben ispat etsem, sen de “Dünyada yok.” desen; benim bir işaretimle kolayca ispat edilebilen o şeyin sen nefyini yani ademini ispat etmek için bütün dünyayı aramak ve taramak ve göstermek, belki geçmiş zamanların her tarafını dahi görmek lâzım geliyor. Sonra “Yoktur, vuku bulmamıştır.” diyebilirsin.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem nefiy ve inkâr edenler nefsü’l-emre bakmazlar, belki kendi nefislerine ve akıllarına ve gözlerine bakıp hükmediyorlar. Elbette birbirine kuvvet veremezler ve zahîr olmazlar. Çünkü görmeye ve bilmeye mani olan perdeler, sebepler ayrı ayrıdırlar. Herkes “Ben görmüyorum, benim yanımda ve itikadımda yoktur.” diyebilir. Yoksa “Vakide yoktur.” diyemez. Eğer dese hususan umum kâinata bakan iman meselelerinde dünya kadar büyük bir yalan olur ki doğru diyemez ve doğrultulmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Elhasıl,''' ispatta netice birdir, vâhiddir, tesanüd olur. Nefiyde ise bir değildir, müteaddiddir. Ya “yanımda ve nazarımda” veya “itikadımda” gibi kayıtların herkese göre taaddüdü ile neticeler dahi taaddüd eder, daha tesanüd olmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu hakikat noktasında imana karşı gelen kâfirlerin ve münkirlerin kesretinin ve zâhiren çokluğunun kıymeti yoktur. Ve mü’minin yakînine ve imanına hiç tereddüt vermemek lâzım iken bu asırda Avrupa feylesoflarının nefiy ve inkârları, bir kısım bedbaht meftunlarına tereddüt verip yakînlerini izale ve saadet-i ebediyelerini mahvetmiş. Ve insandan her günde otuz bin adama isabet eden ölümü, mevt ve eceli bir terhis manasından çıkarıp idam-ı ebedî suretine çevirmiş. Kapısı kapanmayan kabir, daima idamını o münkire ihtar etmekle, lezzetli hayatını elîm elemlerle zehirliyor. İşte, iman ne kadar büyük bir nimet ve hayatın hayatı olduğunu anla!
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci Mesele:''' Bir fennin veya bir sanatın medar-ı münakaşa olmuş bir meselesinde, o fennin ve o sanatın haricindeki adamlar ne kadar büyük ve âlim ve sanatkâr da olsalar sözleri onda geçmez, hükümleri hüccet olmaz; o fennin icma-ı ulemasına dâhil sayılmazlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela büyük bir mühendisin, bir hastalığın keşfinde ve tedavisinde bir küçük tabip kadar hükmü geçmez. Ve bilhassa maddiyatta çok tevaggul eden ve gittikçe maneviyattan tebâud eden ve nura karşı gabileşen ve kabalaşan ve aklı gözüne inen en büyük bir feylesofun münkirane sözü, maneviyatta nazara alınmaz ve kıymetsizdir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Acaba yerde iken arş-ı a’zamı temaşa eden, hârika bir deha-yı kudsî sahibi olan ve doksan sene maneviyatta terakki edip çalışan ve hakaik-i imaniyeyi ilmelyakîn, aynelyakîn hattâ hakkalyakîn suretinde keşfeden Şeyh-i Geylanî (ks) gibi yüz binler ehl-i hakikatin ittifak ettikleri tevhidî ve kudsî ve manevî meselelerde, maddiyatın en dağınık ve kesretin en cüz’î teferruatına dalan ve sersemleşen ve boğulan feylesofların sözleri kaç para eder ve inkârları ve itirazları, gök gürültüsüne karşı sivrisineğin sesi gibi sönük olmaz mı?
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hakaik-i İslâmiyeye zıddiyet gösterip mübareze eden küfrün mahiyeti bir inkârdır, bir cehildir, bir nefiydir. Sureten ispat ve vücudî görülse de manası ademdir, nefiydir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İman ise ilimdir, vücudîdir, ispattır, hükümdür. Her bir menfî meselesi dahi bir müsbet hakikatin unvanı ve perdesidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Eğer imana karşı mübareze eden ehl-i küfür, gayet müşkülat ile menfî itikadlarını kabul-ü adem ve tasdik-i adem suretinde ispat ve kabul etmeye çalışsalar o küfür, bir cihette yanlış bir ilim ve hata bir hüküm sayılabilir. Yoksa irtikâbı çok kolay olan yalnız adem-i kabul ve inkâr ve adem-i tasdik ise cehl-i mutlaktır, hükümsüzlüktür.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Elhasıl, itikad-ı küfriye iki kısımdır:'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birisi:''' Hakaik-i İslâmiyeye bakmıyor. Kendine mahsus yanlış bir tasdik ve bâtıl bir itikad ve hata bir kabuldür ve zalim bir hükümdür. Bu kısım bahsimizden hariçtir. O bize karışmaz, biz de ona karışmayız.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkincisi:''' Hakaik-i imaniyeye karşı çıkar, muaraza eder. Bu dahi iki kısımdır:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Birisi: Adem-i kabuldür. Yalnız ispatı tasdik etmemektir. Bu ise bir cehildir, bir hükümsüzlüktür ve kolaydır. Bu da bahsimizden hariçtir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İkincisi: Kabul-ü ademdir. Kalben, ademini tasdik etmektir. Bu kısım ise bir hükümdür, bir itikaddır, bir iltizamdır. Hem iltizamı için nefyini ispat etmeye mecburdur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Nefiy dahi iki kısımdır:'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birisi:''' “Has bir mevkide ve hususi bir cihette yoktur.” der. Bu kısım ise ispat edilebilir. Bu kısım da bahsimizden hariçtir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci kısım ise:''' Dünyaya ve kâinata ve âhirete ve asırlara bakan imanî ve kudsî ve âmm ve muhit olan meseleleri nefiy ve inkâr etmektir. Bu nefiy ise –birinci meselede beyan ettiğimiz gibi– hiçbir cihetle ispat edilmez. Belki kâinatı ihata edecek ve âhireti görecek ve hadsiz zamanın her tarafını temaşa edecek bir nazar lâzımdır, tâ o gibi nefiyler ispat edilebilsin.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci varta ve çare-i necat'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu dahi iki meseledir:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birincisi:''' Azamet ve kibriya ve nihayetsizlik noktasında, ya gaflete veya masiyete veya maddiyata dalmak sebebiyle darlaşan akıllar, azametli meseleleri ihata edemediklerinden bir gurur-u ilmî ile inkâra saparlar ve nefyederler. Evet, o manen sıkışmış ve kurumuş akıllarına ve bozulmuş ve maneviyatta ölmüş olan kalplerine, çok geniş ve derin ve ihatalı olan imanî meseleleri sığıştıramadıklarından, kendilerini küfre ve dalalete atarlar, boğulurlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Eğer dikkatle kendi küfürlerinin içyüzüne ve dalaletlerinin mahiyetine bakabilseler görecekler ki imanda bulunan makul ve lâyık ve lâzım olan azamete karşı, yüz derece muhal ve imkânsızlık ve imtina o küfrün altında ve içindedir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Risale-i Nur yüzer mizan ve muvazenelerle, bu hakikati iki kere iki dört eder derecesinde kat’î ispat etmiş. Mesela, Cenab-ı Hakk’ın vücub-u vücudunu ve ezeliyetini ve ihatalı sıfatlarını azametleri için kabul edemeyen adam, ya hadsiz mevcudata, belki nihayetsiz zerrelere, o vücub-u vücudu ve ezeliyeti ve uluhiyet sıfatlarını vermekle küfrünü itikad edebilir. Veyahut ahmak sofestaîler gibi hem kendini hem kâinatın vücudunu inkâr ve nefyetmekle akıldan istifa etmelidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bunun gibi bütün hakaik-i imaniye ve İslâmiye, kendilerinin şe’nleri ve muktezaları olan azamete istinad ederek, karşılarındaki küfrün dehşetli muhalatından ve vahşetli hurafatından ve zulmetli cehalatından kurtarıp kemal-i iz’an ve teslimiyetle selim kalplerde ve müstakim akıllarda yerleşirler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, ezan ve namaz gibi ekser şeair-i İslâmiyede kesretle اَللّٰهُ اَك۟بَرُ اَللّٰهُ اَك۟بَرُ ۝ اَللّٰهُ اَك۟بَرُ اَللّٰهُ اَك۟بَرُ azamet ve kibriyasını her vakit ilanı hem اَل۟عَظَمَةُ اِزَارٖى وَ ال۟كِب۟رِيَاءُ رِدَائٖى hadîs-i kudsînin fermanı hem “Cevşenü’l-Kebir” münâcatının seksen altıncı ukdesinde:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا مَن۟ لَا مُل۟كَ اِلَّا مُل۟كَهُ ۝ يَا مَن۟ لَا يُح۟صِى ال۟عِبَادُ ثَنَائَهُ ۝
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا مَن۟ لَا تَصِفُ ال۟خَـلَائِقُ جَلَالَهُ ۝ يَا مَن۟ لَا تَنَالُ ال۟اَو۟هَامُ كُن۟هَهُ ۝
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا مَن۟ لَا يُد۟رِكُ ال۟اَب۟صَارُ كَمَالَهُ ۝ يَا مَن۟ لَا يَب۟لُغُ ال۟اَف۟هَامُ صِفَاتَهُ ۝
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا مَن۟ لَا يَنَالُ ال۟اَف۟كَارُ كِب۟رِيَائَهُ ۝ يَا مَن۟ لَا يُح۟سِنُ ال۟اِن۟سَانُ نُعُوتَهُ ۝
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا مَن۟ لَا يَرُدُّ ال۟عِبَادُ قَضَائَهُ ۝ يَا مَن۟ ظَهَرَ فٖى كُلِّ شَى۟ءٍ اٰيَاتُهُ ۝
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
سُب۟حَانَكَ يَا لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اَن۟تَ ال۟اَمَانُ ال۟اَمَانُ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
diye olan gayet ârifane münâcat-ı Ahmediyenin (asm) beyanı gösteriyor ki azamet ve kibriya lüzumlu bir perdedir.
</div>



<span id="ÂYETÜ’L-KÜBRA"></span>
== SHENJA MË E MADHE ==

'''Vëzhgimet e një udhëtari i cili pyet universin lidhur me Krijuesin e tij'''

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

تُسَبِّحُ لَهُ السَّمٰوَاتُ السَّب۟عُ وَال۟اَر۟ضُ وَمَن۟ فٖيهِنَّ وَ اِن۟ مِن۟ شَى۟ءٍ اِلَّا يُسَبِّحُ بِحَم۟دِهٖ وَلٰكِن۟ لَا تَف۟قَهُونَ تَس۟بٖيحَهُم۟ اِنَّهُ كَانَ حَلٖيمًا غَفُورًا

Me Emrin e Allahut i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.

“E lavdërojnë dhe e ngrenë në lavdi e madhështi Atë shtatë qiejt dhe toka dhe gjithë ç’është në ta dhe s’ka gjë që të mos e lëvdojë lartësinë e Tij,por ju nuk e kuptoni lavdërimin e tyre. Me të vërtetë që Ai është i Gjithëdurueshëm dhe Fajfalës”(<ref>Kuran 17:44</ref>)

[Ky stacioni i Dytë, përveç shpjegimit të këtij „vërseti më të madh‟ shtjellon e sqaron gjithashtu provat dhe argumentet e stacionit të parë të cilin e përmban dhe i cili erdhi në gjuhën arabe]

Meqenëse ky vërset më i madh, ashtu si shumë vërsete të tjerë të Kuranit, përmend së pari qiejt -atë faqe të shndritshme- duke shpallur Unitetin e Zotit dhe duke bërë të njohur Krijuesin e këtij kozmosi, pasi ajo faqe e mbush me habi, me admirim e me gëzim cilindo hulumtues e studiues që e vështron atë, edhe ne gjithashtu le të fillojmë me një përmendje të qiejve.

Në të vërtetë, çdo udhëtar i cili vjen në bujtinën dhe në mbretërinë e kësaj dynjaje sa herë që hap sytë e vështron, sheh një bujtinë e cila i ngjason një gostie me bujari të skajshme, një ekspozite në shkallën më të skajshme të përsosmërisë artistike, një fushimi stërvitjeje shumë madhështor, një vendi të çuditshëm e të mahnitshëm zbavitjeje, një vendi që të ngjallë kënaqësinë dhe përmallimin më të skajshëm dhe një libri të hapur kuptimplotë me një elokuencë e urtësi të skajshme. Mysafiri udhëtar pyet veten gjithashtu se kush është pronari i kësaj bujtine bujare dhe Autori i këtij Libri të madh dhe kush është Sulltani i kësaj mbretërie madhështore.

Së pari prezantohet tek ai faqja e bukur e qiejve, e skalitur dhe e shkruar me shkronjat e praruara të yjeve. Ajo faqe e thërret atë duke i thënë:

“Më shih mua! Unë do të të bëj të njohur Atë që ti kërkon.” Udhëtari hedh vështrimin dhe sheh se një manifestim i Hyjnisë është duke kryer detyra të ndryshme në qiej:

ai manifestim shfaqet në ngritjen e qindra mijëra prej trupave qiellorë duke i mbajtur ata lartë pa asnjë shtyllë mbështetëse; disa prej atyre trupave janë një mijë herë më të mëdhenj se sa toka jonë, dhe rrotullohen shtatëdhjetë herë më shpejt se sa një gjyle topi.

-Ai manifestim shfaqet- në bërjen e tyre të lëvizin në harmoni dhe me shpejtësi të jashtëzakonshme pa u përplasur me njëri-tjetrin;

-Ai manifestim shfaqet- në bërjen e atyre llambave e kandilave të panumërt të ndizen në mënyrë të vazhdueshme, pa përdorimin e ndonjë lënde djegëse, pa vaj, dhe duke mos u shuar..

-Ai manifestim shfaqet- në drejtimin e këtyre masave të mëdha të pakufishme pa ndonjë zhurmë, pa çrregullim e pështjellim.. ai e sheh gjithashtu manifestimin e asaj Hyjnie në nënshtrimin e atyre krijesave madhështore në detyra të caktuara ashtu si nënshtrimi i diellit dhe i hënës në kryerjen e detyrave të tyre përkatëse pa i braktisur ato dhe pa vonesë..

-E sheh- në administrimin e këtij numri të madh të cilin nuk e përkufizojnë shifrat brenda asaj hapësire të pafundme që shtrihet nga poli në pol, administrim i cili ndodh në të njëjtën kohë, me të njëjtën fuqi, në të njëjtin model, me të njëjtën mënyrë të natyrshme, në të njëjtën formë, të bashkuara, dhe pa mangësinë apo defektin më të vogël..

Atë e tmerroi ajo çfarë pa prej manifestimit të Hyjnisë në nënshtrimin e atyre planetëve madhështorë të cilët kishin fuqi agresive, duke i bërë ato të nënshtruara e të bindura ndaj ligjeve të Saj pa tejkaluar caqet dhe pa u shmangur.. dhe në pastrimin dhe shkëlqimin e faqes së qiejve, duke hequr të gjithë mbeturinat dhe hedhurinat e atij grumbullimi të madh...

Në bërjen e atyre trupave të manovrojnë si një ushtri e disiplinuar.. dhe pastaj duke e bërë tokën të rrotullohet, i shfaq qiejt në çdo natë e në çdo ditë në një formë të ndryshme, ashtu si një ekran kinemaje duke shfaqur skena të vërteta dhe imagjinuese para krijesave spektatore.

Ndodhet brenda këtij aktiviteti Hyjnor një e vërtetë madhështore e përbërë nga: Nënshtrimi, Administrimi, Rrotullimi, Rregullimi, Pastrimi dhe Punësimi- vënia në punë. Kjo e vërtetë me madhështinë dhe me gjithëpërfshirjen e saj dëshmon për domosdoshmërinë e ekzistencës së Krijuesit të atyre qiejve dhe për unitetin e Tij, dhe dëshmon -ashtu siç shihet- se ekzistenca e Tij xh.sh. është më e qartë se sa ekzistenca e atyre qiejve.

Ky kuptim u përmend në shkallën e Parë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهِ السَّمٰوَاتُ بِجَمٖيعِ مَا فٖيهَا بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ التَّس۟خٖيرِ وَ التَّد۟بٖيرِ وَ التَّد۟وٖيرِ وَ التَّن۟ظٖيمِ وَ التَّن۟ظٖيفِ وَ التَّو۟ظٖيفِ ال۟وَاسِعَةِ ال۟مُكَمَّلَةِ بِال۟مُشَاهَدَةِ

Pastaj hapësira e cila është vendtubimi i çudirave dhe ekspozita e gjërave të jashtëzakonshme e njohur si „Atmosfera‟ i thirri me një zë gjëmimtar atij mysafiri udhëtar të ardhur në dynja duke thënë:

“Më shih mua! Ti mund të zbulosh e të gjesh nëpërmjet meje Atë që ti kërkon me mallëngjim e dëshirë të fortë, dhe unë të njoh me Atë i Cili të ka dërguar ty këtu.”

Ai hedh vështrimin tek fytyra e errët e hapësirës ndërsa ajo pikonte mëshirë! Dhe dëgjon zërin e saj të frikshëm e të tmerrshëm por që mban nektarin e sihariqeve! Dhe shikon se:

„Retë‟ që qëndrojnë pezull midis qiellit dhe tokës, e ujisin kopshtin e botës në mënyrën më të urtë dhe të mëshirshme; i furnizojnë banorët e tokës me ujin e jetës, zbusin e ulin nxehtësinë e natyrshme të jetës, dhe shpejtojnë për të dhënë ndihmë kudo që të jetë e nevojshme.

Megjithëse ato re të rënda e të mëdhaja përmbushin detyra të shumta si shembulli i këtyre, ato fshihen e davariten menjëherë pasi kanë mbushur hapësirën.

Të gjitha pjesët e tyre tërhiqen për të pushuar në një mënyrë që nuk mund të shihet asnjë gjurmë e tyre, tamam si një ushtri e rregullt dhe e mirëdisiplinuar e cila e shfaq dhe e fsheh vetveten në përputhje me urdhërat e befasishme. Por sapo të marrin urdhërin: “Ejani dhe lëshoni shi!”, ato bashkohen dhe e mbushin atmosferën për një orë, madje në disa minuta, dhe rrinë në gatishmëri të plotë duke pritur urdhëra të tjerë ashtu si ushtari që pret urdhrin e komandantit!

Pastaj udhëtari hedh vështrimin tek „era‟ në atmosferë dhe sheh se ajri vihet në punë me urtësi dhe me bujari të skajshme në detyra të tilla të shumta saqë sikur secila prej atyre atomeve të pashpirta të atij ajri të pavetëdijshëm të dëgjonte e të kuptonte urdhërat që vijnë tek ai prej Sulltanit të këtij universi. Ai i kryen detyrat e tij nëpërmjet fuqisë dhe mbisundimit të Atij Urdhëruesi dhe i zbaton ato në mënyrë të rregullt duke mos neglizhuar asnjërën prej tyre. Kështu ai u jep frymëmarrje duke i mbushur me frymë të gjitha qëniet dhe u përcjell të gjitha gjallesave tingujt dhe lëndët e domosdoshme si nxehtësinë, dritën dhe elektricitetin; po ashtu ndërmjetëson e ndihmon në pjalmimin e bimëve, si dhe kryen detyra të tjera të shumta të ngjashme me këto. Kështu, era -ajri- vihet në punë tek të gjitha këto detyra nëpërmjet një Dore të padukshme që ka vetëdijen, njohjen, vitalitetin dhe forcën më të skajshme.

Pastaj udhëtari hedh vështrimin tek „Shiu‟ dhe shikon se brenda atyre pikave të holla të ndritshme e të ëmbla të cilat dërgohen prej një thesari të fshehur mëshire, ndodhen aq shumë dhurata mëshireje dhe detyra të shumta të përfshira saqë është sikur vetë mëshira e dhuruar të mishërohej e të merrte trajtë duke vërshuar prej burimeve të thesarit Hyjnor në formën e atyre pikave. Për këtë arsye shiu është quajtur „mëshirë‟.

Pastaj udhëtari hedh vështrimin tek „vetëtima‟ dhe dëgjon „rrufenë‟, dhe sheh se të dyja këto vihen në shërbim në detyra shumë të çuditshme.

Pastaj kthen shikimin tek mendja e tij dhe thotë: Kjo re e pajetë dhe e pavetëdijshme, që i ngjason pambukut të gërhanuar, natyrisht nuk na njeh ne; kur ajo vjen për të na ndihmuar, kjo nuk ndodh për shkak se ajo ka dhembshuri për ne dhe i vjen keq për gjendjen tonë. Ajo nuk mund të shfaqet e të fshihet pa marrë urdhëra. Përkundrazi ajo vepron në përputhje me urdhërat e një komandanti të Gjithëfuqishëm Absolut dhe Një Mëshirëploti Absolut; pasi ajo fshihet e zhduket pa lënë asnjë gjurmë dhe pastaj papritmas rishfaqet me qëllim që të fillojë punën e saj; dhe e mbush botën e atmosferës si dhe e boshatis atë nga koha në kohë duke zbatuar urdhrin e një Sulltani të Gjithëlavdishëm të Lartësuar dhe Veprues Aktiv; dhe shkruan në pllakën e qiellit vazhdimisht me urtësi dhe e fshin nëpërmjet heqjes duke e transformuar atë në një pllakë fshirjeje dhe vërtetimi dhe në një formë të zvogëluar të tubimit të ringjalljes dhe të kijametit. Reja u hip erërave me urdhrin e një Sundimtari Rregullator dhe Drejtuesi Gjithëbujar, Dorëgjërë, Mirëbërës dhe Përkujdesës duke mbajtur thesaret e shirave të mëdha secili aq i rëndë sa një mal dhe shpejton për t‟u ardhur në ndihmë vendeve të tokës që kanë nevojë për të. Është sikur reja të qante me keqardhje për gjendjen e tyre; me lotët e saj i bën lulet të buzëqeshin, zbut nxehtësinë e diellit, ujit kopshtet e botës dhe lan e pastron fytyrën e saj nga papastërtitë me qëllim që të shkëlqejë me pastërti e me bukuri.

Pastaj ai udhëtar kureshtar i thotë mendjes së tij: Ky ajër i pagjallë i cili nuk ka as jetë, as vetëdije, as qëndrueshmëri dhe as objektiv, që është në tronditje të vazhdueshme në shpërthim që nuk qetësohet, i stuhishëm dhe i lëkundur, vjen në ekzistencë dhe shfaqen për shkak të tij -dhe nëpërmjet formës së tij të jashtme- qindra mijëra akte, detyra, mirësi e mbështetje të mbushura me urtësi, me mëshirë dhe me gjenialitet, gjë që në mënyrë të vetëkuptueshme provon se kjo erë e zellshme, kjo shërbëtore e palodhshme nuk vepron kurrë nga vetvetja; përkundrazi, ajo vepron në përputhje me urdhërat e një komandanti të Gjithëfuqishëm, të Gjithëdituri Absolut dhe të Një të Gjithurti Gjithëbujar Absolut.

Sikur secila prej grimcave të saj të kuptonte e të dëgjonte -ashtu si ushtari i bindur- çdo urdhër që lëshohet nga ana e Atij Komandanti; sikur secila grimcë të ishte e vetëdijshme për çdo detyrë të veçantë dhe i nënshtrohet çdo urdhëri Hyjnor që kalon përmes ajrit. Ajo i ndihmon të gjitha kafshët për frymëmarrje dhe për të jetuar; të gjitha pemët për pjalmim dhe për t‟u rritur, dhe kultivon të gjitha lëndët e domosdoshme për mbijetesën e tyre. Ajo drejton dhe administron retë, bën të mundur lundrimin e anijeve me vela; mundëson përcjelljen dhe transmetimin e tingujve dhe të zërave, veçanërisht nëpërmjet radiofonisë, telefonave, telegrafëve dhe radiove, si dhe kryen edhe funksione të tjera të shumta universale.

Për më tepër, atomet e ajrit përbëhen nga lëndë të thjeshta si azoti dhe oksigjeni, dhe secili duke i ngjasuar tjetrit; unë shoh se ajo vihet në punë vetëm se nëpërmjet një Dore Urtësie dhe me rregull të plotë në qindra e mijëra prej trajtave të ndryshme të artit Hyjnor gjithandej globit.

Prandaj, udhëtari gjykoi duke thënë: “Në të vërtetë ashtu siç deklaroi qartë vëseti;

وَتَص۟رٖيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ ال۟مُسَخَّرِ بَي۟نَ السَّمَٓاءِ وَال۟اَر۟ضِ “...në ndryshimin e
drejtimit të erërave dhe të reve që mbahen në rregull të disiplinuar mes qiellit dhe tokës...”(<ref>Kuran 2:164</ref>)

Ai që urdhri i të Cilit kalon tek ajri dhe i Cili e përdor atë në shërbime e në detyra Hyjnore të pakufishme, nëpërmjet ndryshimit të drejtimit të erërave, dhe në vepra të pafundme mëshire, nëpërmjet nënshtrimit të reve, dhe i Cili e krijon ajrin në këtë formë, Një i Tillë mund të jetë vetëm se Krijuesi i Ekzistencës së domosdoshme, i Gjithëfuqishëm mbi gjithçka, i Gjithëditur për gjithçka; Zotëruesi i Lavdisë dhe i Bujarisë”.

Ky është konkluzioni që nxori tani udhëtari ynë.

Pastaj ai e kthen shikimin e tij drejt „shiut‟ dhe sheh se brenda tij përfshihen dobi aq të shumta aq sa pikat e shiut dhe manifestime Hyjnore aq të shumta sa grimcat e shiut, dhe shembuj urtësie aq të bollshëm sa atomet e tij.

Për më tepër, ai sheh se ato pika të ëmbëla, të holla e të bekuara janë krijuar në një mënyrë aq të bukur e të rregullt, saqë veçanërisht shiu i dërguar -që bie- në verë, dërgohet dhe bëhet të bie me një balancë e rregullsi të tillë saqë madje edhe erërat e stuhishme, të cilat i bëjnë objektet e mëdha të përplasen, nuk mund ta shkatërrojnë atë ekuilibër dhe as rregullin e tij.

Pikat nuk përplasen me njëra-tjetrën dhe as nuk bashkohen në një mënyrë të tillë duke u bërë masa të dëmshme uji. Uji duke u përbërë nga dy elemente të thjeshtë si hidrogjeni dhe oksigjeni, përdoret në qindra e mijëra detyra e arte të ndryshme të mbushura me urtësi e vetëdije.

Atëherë ky shi që është pikërisht mishërimi i mëshirës Hyjnore mund të jetë prodhuar vetëm se tek thesari i padukshëm i mëshirës së të „Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit‟, dhe me rënien e tij shpjegon qartë në formë fizike vërsetin:

وَهُوَ الَّذٖى يُنَزِّلُ ال۟غَي۟ثَ مِن۟ بَع۟دِ مَا قَنَطُوا وَيَن۟شُرُ رَح۟مَتَهُ “Dhe Ai është i Cili zbret shiun (edhe) pasi ata kanë humbur çdo shpresë dhe e shpërndan mëshirën e Tij”.(<ref>Kuran 42:28</ref>)

Pastaj udhëtari dëgjon rrufenë dhe shikon vetëtimën. Ai kupton se këto dy ngjarje të çuditshme në atmosferë janë si një demonstrim material i vërsetit,

وَيُسَبِّحُ الرَّع۟دُ بِحَم۟دِهٖ “Rrufeja madhëron e lavdëron Allahun”,(<ref>Kuran 13:13</ref>)

يَكَادُ سَنَا بَر۟قِهٖ يَذ۟هَبُ بِال۟اَب۟صَارِ “Drita e fortë e vetëtimës së Tij gati verbon shikimin”.(<ref>Kuran 24:43</ref>)

Edhe këto gjithashtu njoftojnë ardhjen e shiut dhe kështu japin
lajme të gëzueshme për nevojtarët.

Po, bërja e atmosferës së errët të flasë në mënyrë të befasishme me një tingull të mrekullueshëm, mbushja e qiellit të errët me një dritë që gati të verbon shikimin dhe me një zjarr që tmerron çdo krijesë dhe ndezja e reve të mëdha që u ngjasojnë maleve prej pambuku ose tubacioneve të ngarkuara me ujë e me borë -këto dhe fenomene të ngjashme me këto situata të urta të çuditshme, janë si goditje të dhëna në kokën e njeriut neglizhent, shikimi i të cilit është drejtuar poshtë tokës, dhe e zgjojnë atë duke thënë:

“Ngrije lart kokën tënde, shiko tek veprat e mrekullueshme dhe tek çudirat e Vepruesit Aktiv të Gjithëfuqishëm i Cili dëshiron që ta bëjë Veten të njohur tek shërbëtorët e Tij. Dhe ashtu siç nuk je i lirë të bredhësh sipas tekave të tua në këtë ekzistencë, po ashtu edhe këto fenomene e ngjarje nuk janë kot e pa qëllim; përkundrazi secila prej tyre shtyhet e bëhet të kryejë detyra të veçanta dhe të urta me bindje e nënshtrim dhe secila prej tyre vihet në punë prej një Krijuesi Rregullator të Gjithurtë.

Dhe kështu udhëtari kureshtar dëgjon një dëshmi të lartë dhe të dukshme për një të vërtetë që përbëhet nga nënshtrimi i reve, ndryshimi i drejtimit të erërave, rënia e shiut dhe nga administrimi i fenomeneve të atmosferës, dhe thotë:

Unë besova në Zotin...

Ajo që u pohua në shkallën e dytë të Stacionit të Parë shpreh vëzhgimet e udhëtarit në atmosferë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهِ ال۟جَوُّ بِجَمٖيعِ مَا فٖيهِ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ التَّس۟خٖيرِ وَ التَّص۟رٖيفِ وَ التَّن۟زٖيلِ وَ التَّد۟بٖيرِ ال۟وَاسِعَةِ ال۟مُكَمَّلَةِ بِال۟مُشَاهَدَةِ

Pastaj „globi tokësor‟ i adresohet atij udhëtari meditues, të cilit i është bërë tashmë zakon udhëtimi reflektiv. Globi i thotë nëpërmjet gjuhës së gjendjes së tij:

“Përse ti po bredh nëpër ajër dhe endesh nëpër qiej dhe në hapësirë? Eja tek unë që të të bëj ty të njohur Atë të Cilin ti po kërkon. Shiko tek funksionet që unë kryej dhe lexoji faqet e mia!”

Ai hedh vështrimin dhe sheh se globi tokësor -ashtu si një mevlevi Ashik- me lëvizjen e tij të dyfishtë vijëzon -skicon- përreth fushës së tubimit më të madh një rreth që përcakton vijueshmërinë e ditëve, të viteve dhe të stinëve. Ajo -toka- është si një anije Hyjnore madhështore e ngarkuar me qindra e mijëra lloje të ndryshme ushqimesh dhe me pajime të nevojshme e të domosdoshme për të gjitha qëniet e gjalla, duke lundruar me ekuilibrin më të madh në oqeanin e hapësirës dhe duke u rrotulluar rreth diellit.

Pastaj ai hedh vështrimin tek faqet e tokës dhe sheh se secila faqe prej kapitujve të saj shpallte dhe bënte të njohur Krijuesin e saj me mijëra vërsetet e saj... por duke qenë i pamundur dhe nuk gjeti kohë që t‟i lexonte të gjitha faqet, ai e përkufizoi shikimin vetëm tek një faqe e vetme që merrej me krijimin dhe administrimin e qënieve të gjalla në pranverë dhe soditi sa vijon:

Format e anëtarëve të pallogaritshëm të qindra e mijëra specieve shfaqeshin, me saktësinë më të skajshme, nga një lëndë e thjeshtë dhe pastaj ushqeheshin në mënyrën më të mëshirshme. Pastaj, në mënyrë të mrekullueshme disa farërave u jepeshin krahë -fletë- të holla për të fluturuar dhe kështu ato shpërndaheshin. Ato shpërndaheshin në mënyrë të goditur, të saktë dhe ushqeheshin e mbështeteshin në mënyrën më të dhembshur e të mëshirshme. Lloje të bollshme të ndryshme të shijshme e të mira ushqimi u siguroheshin në mënyrën më të mëshirshme e të butë; ato silleshin nga asgjëja, nga dheu i thatë, nga rrënjët e forta si kockat, nga farërat e ngjashme me njëra-tjetrën dhe nga pikat e lëngut -ujit- të cilat ndryshojnë pak midis njëra-tjetrës, dhe njëqind mijë lloje ushqimesh dhe pajimesh të domosdoshme dërgoheshin prej thesarit të së padukshmes për tek gjallesat në çdo pranverë- si një vagon i ngarkuar treni- me rregullsinë më të skajshme.

Dhe veçanërisht dërgimi i qumështit të pastër të shijshëm duke çurguar prej burimeve të kraharorëve të dashura të nënave të mbuluara me dhembshuri, mëshirë e me urtësi si dhurata për të vegjëlit dhe fëmijët..

E gjitha kjo provon në mënyrë të vetëkuptueshme, se ky është një manifestim në skajin më të lartë të dhembshurisë dhe të mbështetjes me ushqim prej manifestimeve të mëshirës së të Gjithëmëshirshmit Mëshirëplotë dhe të mirëbërësisë së Tij të përgjithshme.

'''Përmbledhja:'''

Kjo faqe e gjallë e pranverës së bukur shfaq shembuj e modele të
Tubimit më të madh, dhe është një demonstrim konkret i këtij vërseti:

فَان۟ظُر۟ اِلٰٓى اٰثَارِ رَح۟مَتِ اللّٰهِ كَي۟فَ يُح۟يِى ال۟اَر۟ضَ بَع۟دَ مَو۟تِهَا اِنَّ ذٰلِكَ لَمُح۟يِى ال۟مَو۟تٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَى۟ءٍ قَدٖيرٌ

“Shihni pra tek pasojat -shenjat- e mëshirës së Allahut, se si Ai e ringjall tokën pas vdekjes së saj. Sigurisht që (Allahu i Cili siç ringjalli tokën pas vdekjes së saj) do të ngrejë me siguri të vdekurit (Ditën e Ringjalljes) dhe Ai është i Gjithëfuqishëm për gjithçka”.(<ref>Kuran 30:50</ref>)

Për më tepër, mund të thuhet se ky vërset shpreh në mënyrë të mrekullueshme kuptimet e ardhura në këtë faqe, e cila është pranvera. Kështu, udhëtari kuptoi se toka nëpërmjet të gjitha faqeve të saj, në mënyrë të përpjesëtuar me përmasat dhe me fuqinë e tyre deklaron duke thënë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij”.

Në shprehjen e kuptimit të vëzhguar nga udhëtari nëpërmjet dëshmisë së shkurtër të njërit prej njëzet aspekteve të një faqeje të vetme prej më shumë se njëzet faqeve të globit tokësor, u përmend në shkallën e Tretë të Sacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهِ ال۟اَر۟ضُ بِجَمٖيعِ مَا فٖيهَا وَ مَا عَلَي۟هَا بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ التَّس۟خٖيرِ وَ التَّد۟بٖيرِ وَ التَّر۟بِيَةِ وَ ال۟فَتَّاحِيَّةِ وَ تَو۟زٖيعِ ال۟بُذُورِ وَ ال۟مُحَافَظَةِ وَ ال۟اِدَارَةِ وَ ال۟اِعَاشَةِ لِجَمٖيعِ ذَوِى ال۟حَيَاةِ وَ الرَّح۟مَانِيَّةِ وَ الرَّحٖيمِيَّةِ ال۟عَامَّةِ الشَّامِلَةِ ال۟مُكَمَّلَةِ بِال۟مُشَاهَدَةِ

Pastaj ai udhëtar reflektues sa herë që lexonte një faqe, forcohej besimi i tij, i cili është çelësi i lumturisë, dhe i shtohej njohja e tij për Allahun e cila është çelësi për përparimin shpirtëror, dhe iu zbulua intuitës -mendjemprehtësisë- së tij një shkallë tjetër prej të vërtetës së besimit në Allahun i cili është një bazë e fortë dhe burimi i të gjitha plotësimeve; gëzimi dhe kënaqësia e tij u shtuan dhe zelli i tij u nxit; dhe megjithëse kuptoi mësime të plota e bindëse prej qiellit, atmosferës dhe tokës, ai kërkoi edhe më shumë. Pastaj ai dëgjoi jehonën e dhikrit - përmendjes së Zotit- të bërë me entuziazëm nga zhurma dhe trazira e deteve dhe e lumenjve të mëdhenj, dhe dëgjoi tingujt e tyre të dëshpëruar por të këndshëm. Në mënyra të shumta ata i thonin atij nëpërmjet gjuhës së gjendjes dhe të foljes: هَل۟ مِن۟ مَزٖيدٍ “Na shiko ne, lexoji gjithashtu edhe shenjat tona!”.

Duke vështruar, udhëtari ynë pa sa vijon:

Detet duke çuar dallgë në mënyrë të vazhdueshme të fuqishme e jetike, të cilat nga pikërisht natyra e tyre bashkohen, shpërndahen, derdhen e mbysin, e kanë rrethuar globin tokësor. Ato të dyja -detet dhe toka- rrotullohen bashkarisht me një shpejtësi të skajshme dhe udhëtojnë në një vit të vetëm brenda një rrethi, gjërësia dhe distanca e të cilit është prej njëzet e pesë mijë vitesh.

Mirëpo, pavarësisht nga kjo, detet nuk shpërndahen kurrë, nuk derdhen absolutisht dhe nuk e cënojnë e nuk e shkelin fqinjen e tyre të thatë -tokën. Ato sigurisht lëvizin, qëndrojnë të qetë, ruhen e mbrohen nëpërmjet urdhërit të Atij që ka fuqi Absolute dhe madhështi Absolute.

Pastaj duke vështruar në thellësitë e detit, udhëtari pa se përveç gurëve të çmuar, xhevahirëve që kanë bukurinë, stolinë dhe simetrinë më të skajshme, ndodheshin mijëra lloje të ndryshme kafshësh që mbështeteshin me ushqime, administroheshin dhe përcaktoheshin lindjet dhe vdekjet e tyre duke ecur në mënyrën më të disiplinuar e të përkryer. Ardhja e ushqimeve dhe e furnizimeve të tyre nga rëra e thjeshtë dhe nga uji i kripur në mënyrë të lehtë e të plotë provon në mënyrë të vetëkuptueshme se kjo realizohet vetëm se nëpërmjet administrimit të të Gjithëmëshirshmit Zotërues të lavdisë dhe nëpërmjet dhënies së jetës dhe të furnizimeve nga ana e Mëshirëplotit Zotërues të bukurisë.

Pastaj udhëtari hodhi vështrimin tek „lumenjtë‟ dhe pa se dobitë e natyrshme në to, funksionet që ato kryejnë dhe rimbushjet, rifurnizimet e tyre të vazhdueshme shkaktohen nga një urtësi e mëshirë e tillë saqë në mënyrë të pakundërshtueshme provojnë se të gjithë lumenjtë, burimet, rrëketë, curilat dhe kanalet e lundrueshëm burojnë e rrjedhin prej thesarit të të Gjithëmëshirshmit Zotërues të Lavdisë dhe të bujarisë. Madje ato ruhen, rezervohen e shpërndahen në mënyrë aq të jashtëzakonshme saqë thuhet në një hadith kuptimi i të cilit është: “Katër lumenj rrjedhin nga Xhenneti”.(<ref>Transmetoi Muslimi</ref>)

Domethënë vërshimi i këtyrë lumenjve është shumë përtej llogaritjeve të shkaqeve të jashtme, sepse ato rrjedhin e vijnë prej thesarit të një Xhenneti jolëndor të pasosur dhe prej bollëkut të madh të një burimi të padukshëm dhe të pashterur.

Për shembull lumi i bekuar i Nilit i cili e ka transformuar shkretëtirën e Egjiptit në një Parajsë të kësaj dynjaje buron prej një mali që ndodhet në jug i quajtur Mali i Hënës duke mos shteruar kurrë, sikur të ishte një det i vogël.

Në qoftë se uji që derdh lumi në gjashtë muaj do të grumbullohej bashkë në fomën e një mali dhe pastaj të ngrinte, ai do të ishte më i madh se ai mal. Por vendi ku mbahet e depozitohet uji në mal është më i vogël se sa një e gjashta e atij mali. Sa për ujin që rimbush e rifurnizon lumin, shiu që hyn në rezervuarin e lumit është shumë i pakët në atë zonë të nxehtë dhe gëlltitet e përpihet shpejt nga toka e etur dhe e djegur për ujë.

Kështu i gjithë ai grumbullim është i paaftë të mbajë e të ruajë ekuilibrin e të ardhurave dhe të shpenzimeve të lumit. Prandaj u transmetua në hadith se Nili i bekuar rrjedh në mënyrë të mrekullueshme nga një Xhennet i padukshëm. Ky hadith ka një kuptim të thellë dhe shpreh një të vërtetë të bukur.

Dhe kështu udhëtari pa një dëshmi të vetme dhe një të vërtetë të vetme prej mijëra dëshmive dhe të vërtetave që janë aq të gjëra sa gjërësia e vetë deteve, dhe kuptoi se të gjithë ato deklarojnë e shpallin me unanimitet me fuqinë e madhështisë së tyre -deteve dhe oqeaneve- duke thënë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij”

Dhe u shfaqën para tij dëshmitarë aq të shumtë sa numri i krijesave në dete për vërtetësinë e kësaj dëshmie.

Duke shprehur e përcjellur dëshminë e deteve dhe të lumenjve, ne folëm në shkallën e katërt të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ جَمٖيعُ ال۟بِحَارِ وَ ال۟اَن۟هَارِ بِجَمٖيعِ مَا فٖيهَا بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ التَّس۟خٖيرِ وَ ال۟مُحَافَظَةِ وَ ال۟اِدِّخَارِ وَ ال۟اِدَارَةِ ال۟وَاسِعَةِ ال۟مُن۟تَظَمَةِ بِال۟مُشَاهَدَةِ

Pastaj malet, shkretëtirat dhe fushat i bëjnë ftesë atij udhëtari të zhytur në udhëtimin reflektiv duke i thënë: “Lexoji gjithashtu edhe faqet tona”.

Ndërkaq ai me rolin e tij hodhi vështrimin dhe pa se funksionet universale të maleve dhe dobitë e tyre të përgjithshme janë prej një madhështie dhe fuqie të tillë saqë hutojnë mendjet.

Për shembull, shfaqja e maleve nga toka nëpërmjet urdhërit Hyjnor qetëson trazirën e tokës dhe lehtëson zemërimin, indinjatën dhe mllefin që burojnë nga zhurmat, turbullimet dhe trazirat brenda saj. Sapo malet të ngrihen lart, toka fillon të marrë frymë e rehatuar; dhe ajo shpëton prej dridhjeve, lëkundjeve dhe trazirave; dhe qetësia e saj, ndërsa ndjek detyrën e saj të rrotullimit, nuk prishet më.

Ashtu siç ngrihen direkët dhe shtyllat në anije për t‟i mbrojtur ato nga lëkundja e mbytja dhe për të ruajtur ekuilibrin e tyre, po ashtu malet që janë direkë e shtylla me thesare për anijen e tokës e mbrojnë atë nga lëkundja, e bëjnë të qëndrueshme dhe ruajnë ekuilibrin e saj. Kurani Kerim e ka treguar këtë kuptim në shumë vërsete, dhe midis tyre janë këto:

وَ ال۟جِبَالَ اَو۟تَادًا ۝ وَاَل۟قَي۟نَا فٖيهَا رَوَاسِىَ ۝

“Dhe malet (i bëmë) si shtylla mbështetëse”.(<ref>Kuran 78:7</ref>)

“Dhe kemi vendosur në të male përforcues (që qëndrojnë fort)”.(<ref>Kuran 50:7</ref>)

Dhe malet Ai i ka ngulur fort”.(<ref>Kuran 79:32</ref>)

Dhe për shembull, ndodhen të depozituara dhe të ruajtura në male të gjitha llojet e burimeve, ujërave, mineraleve dhe materialeve të tjera për të cilat kanë nevojë të gjitha qëniet e gjalla në një mënyrë aq të urtë, të përkryer, bujare, rregulluese e parashikuese saqë në mënyrë të vetëkuptueshme provojnë se këto male janë magazina dhe depo rezervash nën urdhërin e Një të Gjithëfuqishmi fuqia e të Cilit është e pafundme dhe të Një të Gjithurti urtësia e të Cilit është e pafundme.

Duke nxjerrë si përfundim prej këtyre dy shembujve funksionet e tjera dhe shembujt e urtësisë -aq të mëdhaja sa madhësia e maleve dhe sa gjërësia e fushave -udhëtari pa se malet dhe fushat dëshmojnë dhe shpallin unitetin Hyjnor duke deklaruar لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij” nëpërmjet gjuhës së të gjithë shembujve të urtësisë së të dyjave -maleve dhe fushave- dhe me gjuhën e të gjitha funksioneve të atyre të dyjave dhe veçanërisht mënyra e gjërave dhe e lëndëve duke u depozituar e duke u ruajtur në to për rezervë.

Ajo dëshmi dhe ajo shprehje e Unitetit Hyjnor janë aq të fuqishme e të forta si malet dhe aq të gjëra e të shtrira si fushat; dhe ai gjithashtu tha me devocion: “Unë besoj në Zotin”.

Në shprehjen e këtij kuptimi u përmend në shkallën e pestë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ جَمٖيعُ ال۟جِبَالِ وَ الصَّحَارٰى بِجَمٖيعِ مَا فٖيهَا وَ مَا عَلَي۟هَا بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟اِدِّخَارِ وَ ال۟اِدَارَةِ وَ نَش۟رِ ال۟بُذُورِ وَ ال۟مُحَافَظَةِ وَ التَّد۟بٖيرِ ال۟اِح۟تِيَاطِيَّةِ الرَّبَّانِيَّةِ ال۟وَاسِعَةِ ال۟عَامَّةِ ال۟مُن۟تَظَمَةِ ال۟مُكَمَّلَةِ بِال۟مُشَاهَدَةِ

Pastaj, ndërsa ai udhëtar po udhëtonte me mendjen e tij nëpër male e fusha, u hap përpara mendimit të tij dera e botës së „pemëve dhe bimëve‟ e cila i bëri ftesë duke i thënë: “Eja tek ne, shëtit në kopshtin tonë dhe lexo rreshtat tonë!”.

Ai u fut brenda dhe pa se pemët dhe bimët po mbanin një kuvend madhështor të shkëlqyer për tehlil dhe për teuhid -për të deklaruar Unitetin Hyjnor- dhe kishin formuar një rreth dhikri dhe shukri -për të përmendur e falënderuar Allahun.

Ai kuptoi nga gjuhët e gjendjeve të tyre sikur ato thonin
bashkarisht dhe shpallnin me unanimitet لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij”. Sepse ai pa tre të vërteta të mëdhaja e të përgjithshme duke treguar e provuar se të gjitha pemët frutdhënëse dhe të gjitha bimët e lulëzuara bënin dëshminë e tyre duke bërë tesbihate dhe thonin bashkarisht nëpërmjet gjuhëve elokuente të gjetheve të tyre simetrike, dhe nëpërmjet frazave fjalëshumë të luleve të tyre të bukura, dhe nëpërmjet fjalëve retorike të mirërenditura e joshëse të frutave të tyre -thonin- لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij!”.

'''E para:''' Ashtu siç shihet në mënyrën më të qartë në secilën prej bimëve dhe pemëve e vërteta e një mirëbërësie dhe e një bujarie të bëra me qëllim si dhe një zemërgjërësi e dorëgjërësi të bëra me paramendim, po ashtu në tërësinë e pemëve dhe të bimëve duhet të shihet një e vërtetë e tillë e qartë si qartësia e dritës së diellit.

'''E dyta:''' E vërteta e dallimit dhe e diferencimit të bëra me qëllim nëpërmjet urtësisë, dhe zbukurimi e formimi të bëra me paramendim nëpërmjet mëshirës -e cila është aq e qartë si qartësia e dritës- në realitet e në kuptim.

Atëherë dallimi midis atyre llojeve dhe anëtarëve të pakufishëm është qëllim e synim, dhe ndryshimi dhe dallueshmëria ndërmjet tyre është urtësi e kërkuar, dhe prekja e stolisjes së zbukurimit janë mëshirë e synuar; kjo e vërtetë është aq e qartë saqë nuk le asnjë vend për t‟ia atribuuar atë rastësisë, saqë ajo shfaq aq qartë si dita se këto janë veprat e Autorit të Gjithurtë dhe skalitjet dhe qëndisjet e Tij të mrekullueshme.

'''E treta:''' E vërteta e hapjes dhe e zhvillimit të formave të krijesave të pakufishme me qindra e mijëra modele e forma të ndryshme duke u hapur nga kokrrat e kufizuara në numër dhe të ngjashme me njëra- tjetrën dhe nga bërthamat e kufizuara të përafërta me njëra-tjetrën, dhe kultivimi e rritja e tyre me rregullsinë dhe ekuilibrin më të skajshëm dhe me stolinë e bukurinë më të skajshme, pavarësisht se ato janë të thjeshta, të pa jeta dhe të përziera me njëra-tjetrën; atëherë hapja e formave të secilit prej anëtarëve të atyre llojeve të dallueshme nga njëra-tjetra -që janë më shumë se dyqind mijë lloje- secila në formën e trajtën e saj të veçantë me rregullin më të plotë, me ekuilibër të plotë, me vitalitet e urtësi dhe pa ndonjë gabim, sigurisht kjo është një e vërtetë më e qartë dhe më e ndritshme se dielli...

Dëshmitë që e provojnë këtë të vërtetë janë aq të shumta sa lulet, frutat dhe gjethet që shfaqen në pranverë. Kështu udhëtari shprehu kuptimet e larta që shpërthyen në zemrën e tij dhe tha:

اَل۟حَم۟دُ لِلّٰهِ عَلٰى نِع۟مَةِ ال۟اٖيمَانِ “El-Hamdu Lil-lahi ala niëmetil iman”, “Lavdi Zotit për mirësinë e besimit”.

Në shprehjen e këtyre të vërtetave dhe në dëshminë e dhënë për to, u përmend në shkallën e gjashtë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِج۟مَاعُ جَمٖيعِ اَن۟وَاعِ ال۟اَش۟جَارِ وَ النَّبَاتَاتِ ال۟مُسَبِّحَاتِ النَّاطِقَاتِ بِكَلِمَاتِ اَو۟رَاقِهَا ال۟مَو۟زُونَاتِ ال۟فَصٖيحَاتِ وَ اَز۟هَارِهَا ال۟مُزَيَّنَاتِ ال۟جَزٖيلَاتِ وَ اَث۟مَارِهَا ال۟مُن۟تَظَمَاتِ ال۟بَلٖيغَاتِ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟اِن۟عَامِ وَ ال۟اِك۟رَامِ وَ ال۟اِح۟سَانِ بِقَص۟دٍ وَ رَح۟مَةٍ وَ حَقٖيقَةِ التَّم۟يٖيزِ وَ التَّز۟يٖينِ وَ التَّص۟وٖيرِ بِاِرَادَةٍ وَ حِك۟مَةٍ مَعَ قَط۟عِيَّةِ دَلَالَةِ حَقٖيقَةِ فَت۟حِ جَمٖيعِ صُوَرِهَا ال۟مَو۟زُونَاتِ ال۟مُزَيَّنَاتِ ال۟مُتَبَايِنَةِ ال۟مُتَنَوِّعَةِ ال۟غَي۟رِ ال۟مَح۟دُودَةِ مِن۟ نُوَاتَاتٍ وَ حَبَّاتٍ مُتَمَاثِلَةٍ مُتَشَابِهَةٍ مَح۟صُورَةٍ مَع۟دُودَةٍ

Ndërsa ky udhëtar përmes kozmosit po kthehej prej atij udhëtimi reflektiv, me entuziazëm e zell të shtuar, i gëzuar me kënaqësinë e qëndrimit të tij tek e vërteta dhe për gjetjen e kopshteve të besimit, duke u kthyer prej kopshtit të pranverës, duke mbajtur një tufë të madhe e të gjërë -prej luleve të njohjes dhe të imanit- sa vetë gjërësia e pranverës, papritmas u hap përballë mendjes së tij të përmalluar për realitetin dhe para mendimit të tij të mallëngjyer për njohjen, dera e botës së shpendëve dhe të kafshëve; ato shpendë dhe ato kafshë e ftojnë atë me qindra e mijëra zëra dhe me gjuhë të ndryshme për të hyrë në atë botë të gjërë, dhe i urojnë mirëseardhje në botën e tyre...

Ndërkohë ai u fut në të dhe pa se të gjithë shpendët dhe të gjitha kafshët, me të gjitha grupet, speciet dhe kombet e tyre përmendin e shpallin në bashkëtingëllim لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij” nëpërmjet gjuhës së gjendjes dhe fjalëve të tyre, sikur sipërfaqja e tokës të ishte një kuvend madhështor dhikri dhe një asamble madhështore tehlili -për shpalljen e Unitetit Hyjnor. Ai pa se secila prej tyre ishte një odë -poemë- që i kushtohej Zotit, si një fjalë duke shpallur Lavdinë e Tij; si një letër duke treguar Mëshirën e Tij, secila prej tyre duke përshkruar Krijuesin me falënderime dhe lëvdata; të gjitha ato lavdëronin Krijuesin e tyre. Sikur shqiset, fuqitë, gjymtyrët dhe organet e atyre kafshëve dhe shpendëve të ishin fjalë të rregullta dhe të balancuara ose shprehje të përkryera e retorike.

Ai pa tre të vërteta të mëdhaja dhe gjithëpërfshirëse që tregonin në mënyrë vendimtare se ato shpendë e kafshë i kryenin falënderimet e tyre ndaj Krijuesit dhe Furnizuesit të tyre nëpërmjet atyre fjalëve dhe dëshmonin për Unitetin e Tij xh.sh. me ato fraza.

'''E para:''' E vërteta e sjelljes në ekzistencë, e artit dhe e krijimit; domethënë e vërteta e dhënies së jetës, dhënies së shpirtit, të cilat kurrësesi nuk mund t‟u atribuohen rastësisë, forcës së verbër dhe natyrës së shurdhët; sepse ato janë: një sjellje në ekzistencë nga mosqënia që ndodh me urtësi, një art i shoqëruar me përsosuri dhe një krijim i shoqëruar me dëshirë, dhe një formim i ndërtuar mbi njohje. Ato shfaqin me qartësi në njëzet aspekte manifestimin e „njohjes, të urtësisë dhe të dëshirës‟; dhe ato janë një argument i ndritshëm për domosdoshmërinë e ekzistencës së „'''El-Hajj El–Kajjum'''‟, „I Gjalli i Përjetshëm dhe Vetekzistuesi i Përhershëm‟, dhe ato janë një dëshmitar i vërtetë për shtatë Atributet e Tij Madhështore dhe janë një shenjë vërtetësie për Unitetin e Tij xh.sh.. Domethënë, e vërteta e dhënies së jetës jep në ekzistencë dëshmitarë vërtetimi sa numri i të gjitha qënieve të gjalla.

'''E dyta:''' E vërteta e dallimit, zbukurimit dhe e formimit, e cila bëhet e qartë nëpërmjet atyre krijesave të pakufishme të cilat ndryshojnë nga njëra-tjetra nëpërmjet shenjave dhe tipareve dalluese në fytyra dhe nëpërmjet formimit të stolisur, të zbukuruar, të dallueshëm e të ndryshëm, nëpërmjet përmasave të balancuara, të holla e të ndryshme, dhe nëpërmjet formave të rregulluara e sistematike. Ajo është një e vërtetë aq e fuqishme dhe aq e madhe saqë nuk mund ta posedojnë këtë akt gjithëpërfshirës që shfaq dukshëm për syrin një mijë çudira dhe shembuj urtësie përveç të Gjithëfuqishmit për gjithçka dhe të Gjithurtit për çdo gjë; nuk ka absolutisht asnjë mundësi tjetër.

'''E treta:''' E vërteta e hapjes së formave të atyre kafshëve të panumërta me qindra e mijëra trajta e modele të ndryshme, prej vezëve që janë të ngjashme, të kufizuara dhe të caktuara në numër, dhe prej pikave të kufizuara të ujit të quajtur spermë që janë të përafërta në ngjasim me njëra-tjetrën ose të ndryshëm me një dallim të pakët.

Hapja e atyre formave -të cilat në vetvete janë mrekullia e urtësisë- me rregull të plotë, me ekuilibër të plotë, pa asnjë gabim, as shtesë dhe as mangësi, kjo sigurisht është një e vërtetë aq e ndritshme e brilante saqë ndriçohet me prova e dëshmi të shumta sa vetë numri i kafshëve.

Dhe kështu udhëtari pa botën e shpendëve dhe të kafshëve dhe mori një mësim të plotë prej treguesit të konsensusit të këtyre “Tre të vërtetave” duke treguar qartë se të gjitha llojet e kafshëve dëshmojnë duke thënë bashkarisht: لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij”; saqë sikur toka u bë si një njeri shumë i madh duke thënë: لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve” në raport me madhësinë dhe gjërësinë e saj, dhe prej forcës dhe fuqisë së saj e mbush kubenë e qiellit derisa ta dëgjojnë edhe banorët e qiellit.

Në shprehjen e këtyre të vërtetave, ne folëm në shkallën e shtatë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِتِّفَاقُ جَمٖيعِ اَن۟وَاعِ ال۟حَيَوَانَاتِ وَ الطُّيُورِ ال۟حَامِدَاتِ الشَّاهِدَاتِ بِكَلِمَاتِ حَوَاسِّهَا وَ قُوَاهَا وَ حِسِّيَّاتِهَا وَ لَطَائِفِهَا ال۟مَو۟زُونَاتِ ال۟مُن۟تَظَمَاتِ ال۟فَصٖيحَاتِ وَ بِكَلِمَاتِ جِهَازَاتِهَا وَ جَوَارِحِهَا وَ اَع۟ضَائِهَا وَاٰلَاتِهَا ال۟مُكَمَّلَةِ ال۟بَلٖيغَاتِ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟اٖيجَادِ وَ الصُّن۟عِ وَ ال۟اِب۟دَاعِ بِال۟اِرَادَةِ وَ حَقٖيقَةِ التَّم۟يٖيزِ وَ التَّز۟يٖينِ بِال۟قَص۟دِ وَ حَقٖيقَةِ التَّق۟دٖيرِ وَ التَّص۟وٖيرِ بِال۟حِك۟مَةِ مَعَ قَط۟عِيَّةِ دَلَالَةِ حَقٖيقَةِ فَت۟حِ جَمٖيعِ صُوَرِهَا ال۟مُن۟تَظَمَةِ ال۟مُتَخَالِفَةِ ال۟مُتَنَوِّعَةِ ال۟غَي۟رِ ال۟مَح۟صُورَةِ مِن۟ بَي۟ضَاتٍ وَ قَطَرَاتٍ مُتَمَاثِلَةٍ مُتَشَابِهَةٍ مَح۟صُورَةٍ مَح۟دُودَةٍ

Pastaj ky udhëtar hulumtues deshi të futej në “Botën e njeriut”, në dynjanë e humanizmit me qëllim që të kalonte duke u ngjitur në shkallët e pafundme të njohjes Hyjnore dhe të ngjitej në një shkallë më të lartë në kënaqësitë e tyre dhe në një pozitë më të lartësuar në dritat e tyre të pafundme. Këtu së pari, humanizmi, i kryesuar nga profetët, i bëjnë ftesë atij për të hyrë, dhe ai e pranoi ftesën.

Duke soditur para së gjithash tek vendqëndrimi i kohëve të shkuara, ai pa se të gjithë profetët -paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ta- të cilët janë më të ndriturit dhe më të përkryerit e llojit njerëzor, recitonin bashkarisht e përmendnin me një gjuhë të vetme, me unanimitet dhe njëzëri: لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ “La i lahe il-la Huve”, “Nuk ka zot tjetër përveç Atij”. Të gjithë ata bënin thirrje për tek Uniteti i Zotit me fuqinë e mrekullive të tyre të panumërta të ndritshme të cilat i konfirmonin ata dhe pretendimet e tyre; ai pa se ata të gjithë i bënin thirrje njerëzimit për tek besimi në Zotin xh.sh. dhe për ta nxjerrë atë- humanizmin- prej nivelit të kafshërisë dhe për ta ngritur në shkallën e melekëve. Prandaj, udhëtari u ul në gjunjë me edukatë, me etikë e nderim të madh në klasat e asaj shkolle drite, dhe i kushtoi vëmendje mësimit.

Ai pa se në dorën e secilit prej atyre mësuesve, më të lartësuarit, më të famshmit dhe më të shquarit e atyre qënieve humane, ndodheshin mrekulli të shumta, të cilat u ishin dhuruar atyre nga Krijuesi i të gjitha botëve si shenja duke konfirmuar e vërtetuar misionin e tyre. Për më tepër, një grup i madh njerëzish, një komunitet i tërë, i kishte konfirmuar e pranuar pretendimet e tyre dhe kishin hyrë në besim nëpërmjet komunikimit të secilit prej tyre... prandaj, udhëtari mundi të kuptojë me analogji forcën dhe fuqinë e Unitetit e të Njësisë, atë të vërtetë mbi të cilën kanë rënë dakort me unanimitet ata njerëz të vërtetë numri i të cilëve është më shumë se „njëqind mijë‟...

Gjithashtu ai kuptoi gabimin e rëndë dhe krimin më të madh të cilin e kryejnë njerëzit e çudhëzimit, mohuesit e asaj të vërtete të ngulitur fort e cila ka këtë fuqi dhe të cilën e beson dhe e mbështet ky numër i madh prej njoftuesve të vërtetë dhe e provon me mrekullitë e tyre të panumërta... ai gjithashtu kuptoi dënimin pikëllues të përhershëm që e meritojnë mohuesit... gjithashtu ai njohu drejtësinë dhe vërtetësinë e atyre që i pranuan, u besuan atyre dhe hynë në besim. Me këtë u shfaq para tij një shkallë shumë e madhe dhe e lartë e shenjtërisë së besimit dhe e lartësisë së Unitetit Hyjnor.

Po, mrekullitë e pafundme, secila prej tyre është një konfirmim real nga ana e të Vërtetit -Krijuesit xh.sh.- për profetët, paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ta; goditjet qiellore që u ranë kundërshtarëve dhe mohuesve shfaqin vërtetësinë e tyre dhe mbështetjen e Zotit xh.sh. për ta; secila prej tyre ishte një provë për vërtetësinë e tyre; për plotësimet e tyre individuale secila duke qenë si një tregues për drejtësinë e tyre; mësimet dhe udhëzimet e tyre të shëndosha tregojnë se ata janë me të vërtetën; forca e besimit të tyre, serioziteti më i lartë, gatishmëria për t‟u vetëflijuar dhe devocioni i tyre i skajshëm, që të gjitha këto dëshmojnë për vërtetësinë dhe për drejtësinë e thirrjes së tyre; Librat dhe fletët e shenjta që mbahen nga duart e tyre, studentët e tyre të panumërt të cilët arritën realitetin dhe u ngjitën tek plotësimi, dhe u drejtuan e u udhëzuan tek drita duke i ndjekur ata, të gjitha këto dëshmojnë vërtetësinë e rrugës së tyre dhe drejtësinë e udhës së tyre. Për më tepër, unanimiteti i atyre përçuesve të vërtetë në të gjitha çështjet pozitive sigurisht është një provë vendimtare për vërtetësinë e besimit dhe një fuqi aq e madhe që përforcon të vërtetën e tij saqë asnjë fuqi tjetër në botë nuk mundet absolutisht të konfrontohet e të përballet me të. Ajo është një e vërtetë e tillë vendimtare saqë përpara saj zvogëlohet e shuhet çdo hezitim.

Udhëtari kuptoi urtësinë e qënies së besimit në të gjithë profetët si një shtyllë prej shtyllave të imanit, dhe se ai besim përfaqëson një burim tjetër fuqie të madhe për besimin e tij.

Kështu ai nxori dobi të mëdha të besimit prej mirësive të tyre, në shprehjen e të cilave ne folëm në Shkallën e Tetë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِج۟مَاعُ جَمٖيعِ ال۟اَن۟بِيَاءِ بِقُوَّةِ مُع۟جِزَاتِهِمُ ال۟بَاهِرَةِ ال۟مُصَدِّقَةِ ال۟مُصَدَّقَةِ

Ai udhëtar kërkues duke pasë provuar kënaqësi të larta prej fuqisë së besimit dhe duke pasë thithur flladin e pastër të jetës, u kthye prej asamblesë së profetëve, paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ta. Ndërkohë i bëjnë ftesë atij ata të cilët i provuan pretendimet e profetëve me shkallën e njohjes së sigurtë dhe sollën argumente vendimtare për vërtetësinë e tyre; ata janë dijetarët dhe shkollarët e thellë, origjinalë dhe të saktë të cilët quhen El-Asfija ves-Sid-dikunë „Të pastërtit dhe më të vërtetit‟...

Ata i bënë ftesë atij për tek shkollat e tyre dhe ai hyri e pa një grupim të madh që përfshinte me mijëra gjeni dhe qindra e mijëra shkollarë të saktë e të lartë duke i provuar të gjitha çështjet pozitive që lidhen me fenë, në krye të të cilave qëndron çështja e domosdoshmërisë së ekzistencës së Krijuesit xh.sh. dhe ajo e Unitetit të Tij, me demonstrime të tilla të thella saqë nuk lënë asnjë vend as edhe për dyshimin më të vogël.

Po, unanimiteti i atyre dijetarëve të mëdhenj në parimet dhe në shtyllat e imanit -pavarësisht dallimeve dhe ndryshimeve të tyre në aftësitë e tyre të natyrshme dhe në metoda e pikëpamje- secili prej tyre duke u mbështetur në fuqinë dhe në sigurinë e argumenteve të tij, sigurisht kjo është në vetvete një provë vendimtare e tillë saqë askush nuk mund ta kundërshtojë, as ta refuzojë apo ta dyshojë përveç dikujt që ka zgjuarsi më të mprehtë dhe më të lartë se sa zgjuarsia e atyre gjenive, ose në qoftë se argumenti i tij do të ishte më i fuqishëm se sa argumentet e atyre të gjithëve dhe në qoftë se prova e tij do të ishte më elokuente se sa të gjitha provat e tyre! Kjo është krejtësisht e pamundur. Prandaj ata nuk mund të konfrontohen e sfidohen veçse me injorancë, me shtirje si injorancë dhe me mohim lidhur me çështjet negative të cilat nuk mund të provohen, ose me kryeneçësi dhe me mbyllje të syve ndaj asaj drite. Gjendja është se ai i cili i mbyll sytë e tij, ai vetëm ditën e tij e bën natë.

Udhëtari kuptoi se dritat të cilat i përhapën këta profesorë të thellë të kësaj shkolle të madhe e të lartë ka ndriçuar gjysmën e globit tokësor për më shumë se një mijë vite. Ai gjeti në fe një forcë të tillë morale e shpirtërore saqë sikur të grumbulloheshin të gjithë njerëzit e mohimit dhe të kryeneçësisë, nuk do të ishin në gjendje ta lëkundnin apo ta shkatërronin atë as sa një fije.

Një aluzion të shkurtër për mësimin e mësuar nga udhëtari në këtë shkollë ne e thamë në Shkallën e Nëntë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِتِّفَاقُ جَمٖيعِ ال۟اَص۟فِيَاءِ بِقُوَّةِ بَرَاهٖينِهِمُ الظَّاهِرَةِ ال۟مُحَقَّقَةِ ال۟مُتَّفِقَةِ

Udhëtari ynë soditës kur u kthye prej shkollës së dijetarëve u nxit me ngulm nga një mallëngjim i zjarrtë për t‟iu shtuar e zbuluar besimi dhe u sundua nga një dëshirë e fortë për të parë dritat dhe kënaqësitë të cilat janë në rrugën e ngjitjes prej shkallës së njohjes së sigurisë për tek shkalla e shikimit të sigurisë. Atë e ftuan me mijëra e miliona „Evlija të drejtë‟ udhëzues të lartë të cilët u përpoqën për tek realiteti, arritën tek e vërteta dhe mbërritën tek shkalla e shikimit të sigurisë me ngjitjen e tyre nën hijen e miraxhit -ngjitjes- të profetit Muhammed a.s.m. dhe në gjurmët e profetit a.s.m. në udhën më të madhe Muhammedane.

Këta e ftuan atë në një vend të madh e të lumtur dhikri -për përmendjen e Zotit xh.sh.- dhe për tek një vendtakim i drejtë e fisnik udhëzimi, i cili përhapte shkëlqim e dritë duke i mbushur të gjitha anët dhe ato vërshonin e përhapeshin duke buruar nga njëpasnjëshmëria e teqeve të tyre, zavijeve dhe vendeve të tyre të ndritshme.

Ndërkohë ai hyri dhe pa se këta njerëzit e zbulesave, të ndriçimeve dhe të kerameteve përsërisnin me unanimitet frazën لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ „La i lahe il-la Huve‟, „Nuk ka zot tjetër përveç Atij‟, duke shpallur me të domosdoshmërinë e ekzistencës së Krijuesit xh.sh. dhe Unitetin e Tij, duke u mbështetur në zbulesat e tyre, në kerametet dhe në shikimet e tyre.

Po, ashtu siç njihet dielli nëpërmjet shtatë ngjyrave në dritën e tij, po ashtu të vertetën e Njësisë Hyjnore e pranojnë dhe e vërtetojnë me unanimitet të plotë këta gjeni të shenjtë, këta njohës të ndritshëm të cilët përfaqësojnë njerëzit e tarikateve të ndryshme të vërteta, njerëzit e metodave të ndryshme të drejta dhe kurset e shumta të vërteta, të cilët u ngjyrosën me shtatëdhjetë lloje, madje me aq shumë ngjyra sa numri i Emrave të bukur Hyjnorë prej ngjyrave vezulluese e të dallueshme dhe prej dritave të larmishme e të ndryshme të manifestuara në zemra e në horizonte prej dritës së Diellit të parapërjetshëm e të paspërjetshëm.

Udhëtari e pa manifestimin e asaj të vërtete të ndritshme me syrin e sigurisë. Ai pa se unanimiteti i profetëve, pajtueshmëria e dijetarëve të pastër dhe përputhshmëria në mendim e Evlijave të drejtë formon konsensusin më të lartë dhe është një e vërtetë më e ndritshme se sa drita e ditës që tregon diellin.

Një aluzion të shkurtër për shkëlqimet dhe dobitë që mori ky udhëtar prej teqeve dhe zavijeve ne e thamë në shkallën e Dhjetë të Stacionit të parë.

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِج۟مَاعُ ال۟اَو۟لِيَاءِ بِكَش۟فِيَّاتِهِم۟ وَ كَرَامَاتِهِمُ الظَّاهِرَةِ ال۟مُحَقَّقَةِ ال۟مُصَدَّقَةِ

Pastaj ai udhëtar deshi, nëpërmjet të gjitha aftësive të tij të holla dhe fuqisë së tij, të shtonte përparimin dhe ngjitjen në forcën e besimit dhe në zbulimin e njohjes së tij lidhur me Krijuesin, meqë ai ishte i vetëdijshëm se dashuria për Zotin që buron prej besimit në Allahun xh.sh. e cila shpërthen prej njohjes së Tij xh.sh. është plotësimi më i madh human, më i rëndësishmi dhe më i gjëri; madje ajo -dashuria për Zotin- është burimi dhe themeli i të gjitha plotësimeve humane; prandaj ai e ngriti kokën e tij duke soditur qiejt dhe i tha mendjes së tij:

“Përderisa jeta është gjëja më e shtrenjtë në univers, dhe të gjitha krijesat i janë nënshtruar jetës; dhe më të çmueshmit e qënieve të gjalla janë frymorët -qëniet me shpirt; dhe më të lartësuarit e qënieve me shpirt janë të vetëdijshmit... dhe përderisa globi tokësor -për hir të kësaj pozite të lartë- boshatiset në çdo shekull e në çdo vit, dhe rimbushet me qëllim që të shtojë këtë substancë më të çmueshme -qënie të gjalla; atëherë sigurisht duhet medoemos që këto qiej të lartësuar e të zbukuruar të kenë banorët dhe popujt e tyre të përshtatshëm për to prej gjallesave, prej qënieve me shpirtëra dhe prej atyre që kanë vetëdije. Saqë janë transmetuar rrëfenja të sakta që konfirmojnë shikimin e „Melekëve‟ dhe bisedimin me ta qysh nga koha e Ademit a.s. ashtu si shfaqja e Xhebrailit a.s. në formë njeriu përpara sahabëve në prezencë të profetit -në vendin ku ishte ulur profeti a.s.m.. Ndërkaq udhëtari tha: “Ah sikur të kisha nderin dhe t‟i shikoja banorët e qiejve, dhe ah sikur t‟i dija mendimet e tyre rreth të vërtetës së besimit dhe të Unitetit Hyjnor; sepse dashuria më e rëndësishme lidhur me Krijuesin e universit është dëshmia e tyre... ndërsa po mendonte e thonte kështu me vetveten, ai papritmas dëgjoi një zë qiellor duke i thënë:

“Meqenëse ti dëshiron të takohesh me ne dhe të dëgjosh mësimin tonë, atëherë mësoje se „çështjet e besimit‟ të cilat kanë zbritur me ndërmjetësinë tonë tek të gjithë pejgamberët, në krye të të cilëve është profeti Muhammed a.s.m. me Kuranin Kerim -atyre çështjeve- së pari u kemi besuar neve. Mësoje gjithashtu se të gjithë shpirtërat e mirë prej nesh që janë shfaqur para njerëzve kanë dëshmuar që të gjithë pa përjashtim me unanimitet për domosdoshmërinë e ekzistencës së Krijuesit të universit, për Unitetin e Tij dhe për Atributet e Tij të shenjta; dhe këtë e kanë shpallur me pajtueshmëri të plotë. Përputhshmëria dhe bashkëpërgjigjja e ndërsjellë e këtyre shpalljeve dhe njoftimeve të panumërta është një udhëzues e tregues për ty aq i ndritshëm si dielli”.

Udhëtari e kuptoi atë që synonin ata, dhe drita e besimit të tij shkëlqeu dhe vezulloi, derisa u ngjit në qiej.

Një aluzion i shkurtër për mësimin që mori ky udhëtar prej Melekëve u përmend në Shkallën e Njëmbëdhjetë të Stacionit të parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِتِّفَاقُ ال۟مَلٰئِكَةِ ال۟مُتَمَثِّلٖينَ لِاَن۟ظَارِ النَّاسِ وَ ال۟مُتَكَلِّمٖينَ مَعَ خَوَاصِّ ال۟بَشَرِ بِاِخ۟بَارَاتِهِمُ ال۟مُتَطَابِقَةِ ال۟مُتَوَافِقَةِ

Pastaj ai udhëtar i zellshëm e i përmalluar për mësimin që mori prej gjuhëve të grupeve dhe botërave të ndryshme të krijimit dhe prej gjendjeve të tyre në botën e dukshme në aspektet e tyre trupore e materiale, deshi me mallëngjim të fortë të bënte më shumë shëtitje e udhëtim dhe të studionte e të kërkonte realitetin dhe vazhdoi shqyrtimin e asaj çfarë ndodhet në botën e padukshme dhe në botën e ndërmjetme. Ndërkohë përpara tij u hap dera e „mendjeve të drejta e të ndriçuara dhe e zemrave të pastërta e të ndritshme‟, prej të cilave janë të zhveshura njëri prej grupeve të njerëzimit; sepse mendja dhe zemra janë si bërthama dhe si thelbi i njeriut dhe në sajë të atyre të dyjave ai mundi të bëhej fruti i universit; dhe ato të dyja kanë fuqi të shtrihen e të zgjerohen derisa mund të përfshijnë të gjithë botën pavarësisht qënies së atyre të dyjave të vogëla.

Udhëtari pa se zemrat dhe mendjet janë ngushtica humane - pengesa- midis botës së padukshme dhe botës së dukshme, dhe lidhjet dhe marrëdhëniet midis atyre dy botëve -lidhur me njeriun- ndodhin tek ato pika; prandaj ai u foli mendjes dhe zemrës së tij njëherësh duke u thënë: “Afrohuni, se më e shkurtëra e rrugëve që të çon tek realiteti është nëpërmjet derës suaj, prandaj ejani që të përfitojmë duke i studiuar mendjet dhe zemrat që përshkruhen me besim dhe t‟i shqyrtojmë cilësitë dhe ngjyrat e atyre të dyjave; sepse ky mësim nuk merret nga gjuhët ashtu siç është rasti me rrugët e tjera”.

Ai nisi të kthejë fletët e mendjeve dhe filloi të hapë faqet e zemrave duke soditur e shqyrtuar gjatë, dhe pa se të gjitha mendjet e shëndosha, të drejta e të ndriçuara pajtohen unanimisht lidhur me akiden e ngulitur e të qartë në besimin

dhe në Unitetin Hyjnor dhe kanë përputhshmëri në sigurinë dhe në bindjen e fortë lidhur me Unitetin e Zotit, pavarësisht aftësive të tyre të ndryshme, metodave, pikëpamjeve dhe medhhebeve të ndryshme, e madje të kundërta.

Domethënë, ato janë mbështetur dhe janë lidhur me një akide të pandryshueshme dhe kanë hyrë në një të vërtetë të rrënjosur që nuk shkulet e nuk këputet kurrë; prandaj unanimiteti i këtyre mendjeve lidhur me besimin, me domosdoshmërinë e ekzistencës dhe me Unitetin e Zotit xh.sh. është një zinxhir i ndritshëm që nuk këputet kurrë dhe një dritare e gjërë ndriçuese e hapur drejt botës së të vërtetës.

Gjithashtu ai pa se të gjitha zemrat e shëndosha e të ndritshme kanë unanimitet e pajtueshmëri midis tyre lidhur me zbulesat, shikimet dhe me dëshmimet e tyre të sigurta e sublime për sa ka të bëjë me shtyllat e besimit, dhe kanë përputhshmëri e pajtueshmëri lidhur me çështjet e Unitetit Hyjnor, pavarësisht metodave dhe pikëpamjeve të tyre të largëta e të ndryshme.

Domethënë secila prej këtyre zemrave të ndritshme është një arsh -Fron- shumë e vogël i Njohjes Hyjnore; ato janë pasqyra gjithëpërfshirëse për Dritat e manifestimeve të të kërkuarit përjetësisht; ato janë kthyer drejt të vërtetës, janë lidhur me të dhe e manifestojnë atë.

Atëherë, ato janë dritare të hapura drejt diellit të vërtetësisë. Domethënë, tërësia e këtyre zemrave, duke u marrë bashkarisht, formon dritaren më të madhe e më të gjërë si deti përballë atij dielli.

Pajtueshmëria dhe unanimiteti i këtyre zemrave dhe mendjeve lidhur me domosdoshmërinë e ekzistencës së Zotit xh.sh.

dhe me Unitetin e Tij sigurisht është udhëzuesi më i përkryer dhe mësuesi më i madh, i besueshëm, i sigurtë dhe i pagabueshëm; sepse kurrësesi nuk është e mundshme apo e konceptueshme në ndonjë drejtim që një supozim që s‟ka realitet, një mendim i pavërtetë -që nuk lidhet me realitetin- dhe një atribut i rremë i pabazë t‟i mashtrokan të gjithë këto sy të mprehtë e depërtues të këtij numri shumë të madh të këtyre zemrave të pastërta dhe të këtyre mendjeve të shëndosha e serioze, dhe ky mashtrim të vazhdoka për gjatë shekujve me një ngulitje të plotë dhe t‟i bënte ata të gjithë të binin në kurthin e shtrembërimit dhe të shkujdesjes! Madje edhe sofistët idiotë, të cilët mohojnë kozmosin, nuk do të pajtoheshin me një mendje të prishur e të hutuar e cila e gjen të mundshme një gjë të tillë!

Të gjithë këtë e kuptoi udhëtari ynë, dhe tha së bashku me mendjen dhe me zemrën e tij: “Amentu bil-lahi”, “Unë besova në Zotin xh.sh”.

Duke aluduar për njohjen e besimit të cilën e nxori ky udhëtar prej mendjeve të drejta e të shëndosha dhe prej zemrave të ndritshme u përmend në shkallën e dymbëdhjetë dhe të trembëdhjetë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِج۟مَاعُ ال۟عُقُولِ ال۟مُس۟تَقٖيمَةِ ال۟مُنَوَّرَةِ بِاِع۟تِقَادَاتِهَا ال۟مُتَوَافِقَةِ وَ بِقَنَاعَاتِهَا وَ يَقٖينِيَّاتِهَا ال۟مُتَطَابِقَةِ مَعَ تَخَالُفِ ال۟اِس۟تِع۟دَادَاتِ وَ ال۟مَذَاهِبِ وَ كَذَا دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِتِّفَاقُ ال۟قُلُوبِ السَّلٖيمَةِ النُّورَانِيَّةِ بِكَش۟فِيَّاتِهَا ال۟مُتَطَابِقَةِ وَ بِمُشَاهَدَاتِهَا ال۟مُتَوَافِقَةِ مَعَ تَبَايُنِ ال۟مَسَالِكِ وَ ال۟مَشَارِبِ

Pastaj ai udhëtar i cili e vështroi nga afër Botën e Padukshme dhe që udhëtoi në dy botët e mendjes dhe të zemrës, nisi të trokasë derën e asaj bote nëpërmjet këtij lloji mendimi e hulumtimi:

“Jam kureshtar të di, çfarë thotë kjo botë e padukshme?” Sepse meqenëse ne shohim në këtë botë të dukshme trupore se Krijuesi xh.sh., i Cili fshihet pas perdes së të Padukshmes, e bën të njohur Vetveten e Tij nëpërmjet të gjitha këtyre artifakteve të Tij të stolisura e të bëra me plot art dhe i Cili na shtyn neve për ta dashur Atë nëpërmjet këtyre mirësive të Tij të ëmbëla e të mira të pafundme, dhe i Cili na njofton neve për Plotësitë e Tij të fshehura nëpërmjet këtyre veprave të panumërta të mrekullueshme e plot mjeshtëri arti.. po, Ai i Cili e bën të njohur e të dashur Vetveten e Tij nëpërmjet aktit dhe gjuhës së gjendjes e cila është më e qartë se sa fjala dhe ligjërimi; sigurisht Ai do të flasë me fjalë e me të ligjëruar siç flet Ai me akte e me gjendje duke e bërë Vetveten e Tij të Njohur e të Dashur.

Kështu udhëtari iu adresua vetvetes duke i thënë: Ne duhet ta njohim Atë xh.sh. nëpërmjet manifestimeve të Hyjnisë së Tij në botën e Padukshme. Ndërkohë ai e zhyti zemrën e tij në thellësira dhe pa nëpërmjet syrit të mendjes së tij sa vijon:

E vërteta e „Vahjit Hyjnor‟, „Shpalljes Hyjnore‟ mbisundonte në të gjitha çastet e kohët -nëpërmjet manifestimeve më të fuqishme e më të qarta- në të gjitha anët e botës së Padukshme. Dhe vjen dëshmia për ekzistencën dhe për Unitetin e Tij xh.sh. prej Njohësit të të gjitha gjërave të së padukshmes.

Ajo është dëshmia e „vahjit‟ dhe e „ilhamit‟ -shpalljes dhe inspirimit- e cila është shumë më e fuqishme se sa dëshmia e universit dhe e qënieve të krijuara; sepse Ai xh.sh. nuk do t‟i linte bërjen të njohur të Vetvetes së Tij dhe as treguesit e ekzistencës dhe të Unitetit të Tij vetëm tek dëshmia e krijesave të Tij, përkundrazi Ai flet fjalë parapërjetësie të cilat janë në përshtatje me Qënien e Tij; dhe nuk ka as kufi dhe as fund për Fjalën e Atij i Cili është i pranishëm dhe gjithëshikues me fuqinë dhe me njohjen e Tij në çdo vend. Dhe ashtu siç e bën Atë të njohur kuptimi i Fjalës së Tij. Po ashtu të folurit - ligjërimi i Tij- e bën Vetveten e Tij të njohur së bashku me Atributet e Tij.

Po, konsensusi dhe pajtueshmëria e njëqind mijë profetëve, paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ta, lidhur me të gjitha njoftimet e tyre që buronin prej Vahjit Hyjnor, dhe dëshmitë dhe mrekullitë e librave të shenjtë dhe të fletëve -shkrimeve- qiellore të cilat janë shpallja -Vahji- dhe fruti i tij i shikuar, dhe të cilat i kanë pranuar dhe i kanë vërtetuar shumica absolute e njerëzimit, i kanë ndjekur ato si shembull dhe janë udhëzuar me udhëzuesit e tyre, e bënë udhëtarin të kuptojë në mënyrë të vetëkuptueshme se Vahji -shpallja Hyjnore- është një e vërtetë e qëndrueshme rreth së cilës nuk ka asnjë dyshim. Gjithashtu ai kuptoi se e vërteta e vahjit tregon e njofton Pesë të Vërteta të Shenjta si dhe i konfirmon dhe i ndriçon ato.

'''E Para:''' Të folurit në përputhje me kuptimet e njerëzve dhe me nivelin e mentalitetit dhe të aftësive të tyre mendore është një formë që quhet اَلتَّنَزُّلَاتُ ال۟اِلٰهِيَّةُ اِلٰى عُقُولِ ال۟بَشَرِ „Begenia -zbritja- Hyjnore tek mendjet e njerëzve‟... Po, Ai i Cili i bëri të flasë të gjitha krijesat e Tij të vetëdijshme me shpirtëra dhe i Cili kupton të folurën e tyre, Hyjnia e Tij kërkon medoemos që kuptimet e fjalës së Tij të parapërjetshme të derdhen në formë fjalësh me qëllim që njerëzit ta kenë të lehtë për t‟i lexuar ato midis fjalëve të tyre.

'''E Dyta:''' Ai i Cili e krijoi ekzistencën në mënyrë të mrekullueshme, dhe e mbushi Kozmosin me krijesat e Tij të mrekullueshme dhe i pajisi ato me gjuhë duke folur për Plotësitë e Tij, sigurisht e domosdoshmërisht Ai do ta bënteVetveten të njohur edhe me fjalët e Tij gjithashtu.

'''E Treta:''' Ai i Cili u përgjigjet me akt lutjeve dhe falënderimeve të bëra nga njerëzit e vërtetë, të cilët janë më të zgjedhurit, janë elita e tyre dhe janë më të nevojshmit, më të përmalluarit dhe më të ndjeshmit midis njerëzve, atëherë përgjigjja ndaj atyre duave dhe falënderimeve me fjalën e Tij xh.sh. është prej funksionit të krijueshmërisë -të Qënies së Tij Krijues.

'''E Katërta:''' Atributi i të folurit i cili është një bashkëshoqërues esencial i domosdoshëm dhe një manifestim i ndritshëm i dy Atributeve të „Njohjes‟ dhe të „Jetës‟, sigurisht ai do të gjendej në formë gjithëpërfshirëse, të përjetshme dhe të amshuar tek Ai i Cili ka njohje gjithëpërfshirëse dhe jetë të përhershme.

'''E Pesta:''' Ai i Cili i krijoi krijesat e Tij dhe i pajisi ato me pafuqi e mallëngjim, me varfëri e nevojë, dhe me ankth e shqetësim për të ardhmen; dhe i Cili u dha atyre dashurinë dhe adhurimin derisa ata u bënë të ndiejnë dashuri të fortë dhe mallëngjim të papërmbajtur për të njohur Zotin e tyre të vërtetë dhe Pronarin dhe Zotëruesin e çështjes së tyre; të cilët ndiejnë nevojë të madhe për një fuqi tek e cila të mbështeten e të strehohen- ndërsa bien rrokullimthi në varfëri, në pafuqi dhe në ankthin për të ardhmen- atëherë është kërkesë prej Hyjnisë së Tij që t‟i bëjë ata ta ndiejnë e ta kuptojnë ekzistencën e Tij nëpërmjet të folurit të Tij xh.sh..

Kështu që, udhëtari kuptoi se dëshmitë që tregojnë me unanimitet për ekzistencën e Ekzistuesit të domosdoshëm dhe për unitetin e Tij xh.sh. në vahjin qiellor të përgjithshëm i cili përmban të vërtetat e begenisë- zbritjes- Hyjnore, Vetënjohjes Hyjnore, përgjigjjes së mëshirshme, „Bashkëbisedimit Hyjnor‟ dhe vetëdeklarimit të përjetshëm -këto janë dëshmia më e madhe, madje ajo është më e madhe se dëshmia e diellit për vetveten në mes të ditës.

Pastaj udhëtari hodhi vështrimin tek „ilhamet‟, „inspirimet‟, dhe pa se inspirimet e vërteta ndonëse janë të ngjashme -nga një drejtim- me vahjin „shpalljen‟, meqë ato janë një lloj i bashkëbisedimit Hyjnor, veçse ama ka dy dallime -ndryshime:

'''I Pari:''' Pjesa më e madhe e „Vahjit Hyjnor‟ i cili është shumë më i lartë e më sublim se sa „ilhami‟, „inspirimi‟, vjen nëpërmjet melekëve, ndërsa shumica e „ilhamit‟ „inspirimeve‟ vjen drejtpërdrejtë, pa ndërmjetës.

Për ta sqaruar këtë, do të sjellim shembullin që vijon: Dihet se një mbret ka dy mënyra për adresim dhe për lëshim dekretesh e urdhërash:

E para: në Emrin e shtetit, të madhështisë së tij, të sundimit dhe të sovranitetit të tij mbi të gjithë. Ai nis ndonjë prej të dërguarve të tij tek ndonjëri prej guvernatorëve të tij, dhe ndonjëherë ai takohet me të, dhe ia përçon urdhërin, dhe këtë e bën me qëllim që të shfaqë madhështinë e atij sovraniteti dhe rëndësinë e atij urdhëri.

E dyta: Në emrin e tij personal dhe jo në emrin e mbretërisë dhe as me titullin e monarkut. Ai flet në mënyrë private me telefonin e tij privat lidhur me ndonjë çështje private dhe me ndonjë çështje të pjesshme me shërbëtorin e tij të veçantë e të besuar ose me ndonjërin prej nënshtetasve të tij të zakonshëm.

Në të njëjtën mënyrë është fjala e Sulltanit të parapërjetshëm xh.sh.. Ai flet nëpërmjet vahjit ose ilhamit gjithëpërfshirës -i cili kryen funksionin e vahjit- dhe flet me Emrin e “Rab-bil Aleminë” “Zoti i të gjitha botëve”, dhe me titullin e „Ha‟likul Keuni‟ „Krijuesi i universit‟. Gjithashtu Ai ka edhe një mënyrë tjetër të foluri, në një formë private, nga prapa perdeve dhe mbulesave, me çdo individ dhe me çdo qënie të gjallë, në përputhje me aftësitë e tyre, në një mënyrë të përshtatshme me marrësin, dhe kjo për shkak të qënies së Tij Zoti dhe Krijuesi i të gjitha qënieve të gjalla.

'''Ndryshimi i dytë:''' Vahji është i pastër dhe pa hije dhe i veçantë e i rezervuar për të zgjedhurit. Ndërsa ilhami -inspirimi- ka hije dhe përzierje ngjyrash; ai është i përgjithshëm dhe ka forma të ndryshme dhe shumë të pangjashme, ashtu si inspirimet e melekëve, inspirimet e njeriut dhe inspirimet e kafshëve.

Ilhami -inspirimi- me llojet e tij të ndryshme dhe me format e tij shumë të pangjashme tregon hapësirën e gjërësisë dhe të shumësisë së fjalëve Hyjnore të cilat janë më të shumta se numri i pikave të deteve..

Ndërkaq udhëtari kuptoi prej kësaj një aspekt prej komentimit të versetit Kuranor:

لَو۟ كَانَ ال۟بَح۟رُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبّٖى لَنَفِدَ ال۟بَح۟رُ قَب۟لَ اَن۟ تَن۟فَدَ كَلِمَاتُ رَبّٖى

“Thuaj (o Muhammed a.s.m. njerëzimit): Sikur deti të ishte bojë (për të shkruar) Fjalët e Zotit tim, sigurisht që deti do të shterrohej para se të mbaronin Fjalët e Zotit tim”.(<ref>Kur‟an, 18: 109</ref>)

Pastaj ai hodhi vështrimin tek natyra, tek urtësia dhe tek dëshmia e ilhamit -inspirimit- dhe pa se natyra e tij, urtësia dhe rezultati i tij përbëheshin prej katër dritash:

'''Drita e Parë:''' Ashtu siç bëhet i dashur Allahu xh.sh. për krijesat e Tij me anë të akteve të Tij tek ata i Cili u bën të njohur “Dashurinë Hyjnore”, po ashtu është prej kërkesave të “Dashurisë dhe të Mëshirës” -domethënë të qënies së Tij Vedud dhe Rahman- që Ai të bëhet i dashur për ta edhe nëpërmjet fjalës dhe prezencës.

'''Drita e Dytë:''' Ashtu siç u përgjigjet Ai xh.sh. duave të shërbëtorëve të Tij nëpërmjet akteve të Tij, po ashtu është kërkesa dhe funksioni i mëshirëgjërësisë së Tij që t‟u përgjigjet atyre edhe me fjalë nga prapa perdeve.

'''Drita e Tretë:''' Është një bashkëshoqërim i Hyjnisë se ashtu siç u përgjigjet Ai xh.sh. me akte thirrjeve për ndihmë, duave dhe përgjërimeve të atyre prej krijesave të Tij të cilat janë goditur me fatkeqësi të rënda e me vuajtje, po ashtu Ai duhet t‟u vijë në ndihmë atyre me fjalët e ilhamit -inspirimit- të cilat janë një lloj i ligjërimit të Tij.

'''Drita e Katërt:''' Ashtu siç e bën Zoti xh.sh. të perceptueshme ekzistencën e Tij, prezencën dhe mbrojtjen e Tij për krijesat e Tij të vetëdijshme -të cilat qëndrojnë në pafuqi e në dobësi të rënda, në varfëri e në nevoja të mëdha dhe të cilët janë më të mallëngjyerit e më të nevojshmit për ta njohur Pronarin e tyre, Mbrojtësin, Rregullatorin dhe Ruajtësin e tyre- po ashtu është prej kërkesës së dhembshurisë dhe të mëshirës Hyjnore dhe prej domosdoshmërisë së tyre që Ai xh.sh. t‟i bëjë gjithashtu të perceptueshme prezencën e Tij, afrueshmërinë dhe ekzistencën e Tij për një krijesë të veçantë në përputhje me aftësinë e saj, dhe me anë të disa ilhameve -inspirimeve- të vërteta, me fjalë tek telefoni i zemrës së saj, e cila konsiderohet si një lloj i bashkëbisedimit Hyjnor.

Pastaj ai hodhi vështrimin tek dëshmia e ilhamit -inspirimit- dhe pa se në qoftë se dielli -si supozim- do të kishte jetë dhe vetëdije, dhe shtatë ngjyrat në dritën e tij të ishin shtatë atribute për të -si supozim- atëherë ai do të kishte një mënyrë të foluri me anë të rrezeve dhe të manifestimeve të tij të cilat janë në dritën e tij. Dhe në këtë gjendje: Edhe ekzistenca e formës së tij, edhe reflektimi i tij në gjërat e tejdukshme; domethënë bisedimi i tij me çdo pasqyrë reflektuese, me çdo gjë të ndritshme, me çdo copë xhami, me flluskat e detit dhe me pikat e tij; madje edhe me grimcat e tejdukshme në përputhje me aftësinë e secilës prej tyre.. dhe përgjigjja e tij ndaj nevojave të secilës prej tyre.. e gjitha kjo është një dëshmi e vërtetë për ekzistencën e diellit, për mosqënien e një akti pëngesë për një akt tjetër, dhe për mosqënien e një fjale bllokim a pengesë për një fjalë tjetër të tij...

Ashtu siç shihet kjo me qartësi, po ashtu është çështja lidhur me bashkëbisedimin e Monarkut të parapërjetshëm e të paspërjetshëm, e Zotëruesit të lavdisë, e Krijuesit të të gjitha qënieve, Zotëruesit të bukurisë, Dritës së parapërjetshme; ai është një ligjërim, bisedim universal e gjithëpërfshirës ashtu si njohja dhe fuqia e Tij xh.sh.. Prandaj kapet e perceptohet në mënyrë të vetëkuptueshme manifestimi i gjërë i atij ligjërimi në përputhje me aftësinë e çdo gjëje pa e bllokuar një pyetje një pyetje tjetër, pa e penguar një veprim një veprim tjetër, dhe pa u përzier e ngatërruar një fjalë adresimi me një adresim tjetër.

Udhëtari kuptoi me një njohje sigurie e cila iu ofrua shikimit të sigurisë se të gjitha ato manifestime, ato bisedime dhe ilhame - inspirime- veçmas ose bashkërisht provuan e dëshmuan me unanimitet domosdoshmërinë e Atij Dritëdhënësi të parapërjetshëm xh.sh., për prezencën e Tij xh.sh., për Unitetin dhe për Njësinë e Tij.

Dhe kështu u përmend një aluzion i shkurtër për atë që mori ky udhëtar kureshtar prej mësimit të njohjes prej botës së padukshme në shkallën e katërmbëdhjetë dhe të pesëmbëdhjetë të Stacionit të parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِج۟مَاعُ جَمٖيعِ ال۟وَح۟يَاتِ ال۟حَقَّةِ ال۟مُتَضَمِّنَةِ لِلتَّنَزُّلَاتِ ال۟اِلٰهِيَّةِ وَ لِل۟مُكَالَمَاتِ السُّب۟حَانِيَّةِ وَ لِلتَّعَرُّفَاتِ الرَّبَّانِيَّةِ وَ لِل۟مُقَابَلَاتِ الرَّح۟مَانِيَّةِ عِن۟دَ مُنَاجَاةِ عِبَادِهٖ وَلِل۟اِش۟عَارَاتِ الصَّمَدَانِيَّةِ لِوُجُودِهٖ لِمَخ۟لُوقَاتِهٖ وَ كَذَا دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اِتِّفَاقُ ال۟اِل۟هَامَاتِ الصَّادِقَةِ ال۟مُتَضَمِّنَةِ لِلتَّوَدُّدَاتِ ال۟اِلٰهِيَّةِ وَ لِل۟اِجَابَاتِ الرَّح۟مَانِيَّةِ لِدَعَوَاتِ مَخ۟لُوقَاتِهٖ وَ لِل۟اِم۟دَادَاتِ الرَّبَّانِيَّةِ لِاِس۟تِغَاثَاتِ عِبَادِهٖ وَ لِل۟اِح۟سَاسَاتِ السُّب۟حَانِيَّةِ لِوُجُودِهٖ لِمَص۟نُوعَاتِهٖ

Pastaj ai udhëtar nëpër dynja iu adresua mendjes së tij duke i thënë: “Meqenëse unë po e kërkoj Pronarin dhe Krijuesin tim nëpërmjet krijesave të këtij kozmosi, do të ishte më mirë për mua që t‟i shkoja për vizitë atij i cili është njeriu më i plotësuar në ekzistencë, më i madhi që të udhëheqë për tek e mira -madje edhe sipas dëshmisë së armiqve të tij- më i shquari midis tyre, më i vërteti në fjalë, më i larti në pozitë dhe më i ndrituri i tyre në mendje; ai është Muhammedi Sal-lall-lahu alejhi ve sel-lem, paqja dhe bekimet e Zotit xh.sh. qofshin mbi të, i cili me virtytet e tij dhe me Kuranin ka ndiçuar katërmbëdhjetë shekuj... Atëherë me qëllim që të nderohem e të privilegjohem me vizitën e tij, dhe të kërkoj shpjegim prej tij lidhur me atë që kërkoj, na duhet që të shkojmë së bashku tek më i miri i shekujve... tek shekulli i lumturisë.. shekulli i profetësisë..

Së bashku me mendjen e tij ai hyri në atë shekull dhe pa se ai ishte bërë në sajë të Tij a.s.m. shekulli i lumturisë së vërtetë për njerëzimin. Sepse nëpërmjet dritës që ai kishte sjellë, i kishte transformuar më primitivët dhe më analfabetët e njerëzve në profesorë dhe mësues të botës.

Dhe kështu, ai iu adresua mendjes së tij duke i thënë: “Para së gjithash ne duhet të njohim diçka rreth madhështisë dhe vlerës së këtij personaliteti të mrekullueshëm, dhe këtë duhet ta arrijmë nëpërmjet saktësisë së haditheve, thënieve të tij dhe vërtetësisë së njoftimeve të tij, dhe pastaj ta pyesim atë rreth Krijuesit tonë xh.sh...”

Kështu ai nisi të shqyrtojë e hulumtojë, dhe gjeti për vërtetësinë e profetësisë së tij prova vendimtare të panumërta, por ai këtu tregoi vetëm nëntë prej provave më të përgjithshme.

'''E Para:''' Përshkrimi i tij me të gjitha virtytet e shquara, me cilësitë dhe veçoritë e lavdërueshme, saqë për to dëshmuan edhe armiqtë e tij... shfaqja e qindra mrekullive prej tij, si: çarja më dysh e hënës me një shenjë të vetme të bërë nga gishti i tij, ashtu siç e shpreh Kurani,   “ Dhe hëna u ça më dysh”.(<ref>Kuran 54: 1</ref>)

Shpartallimi i ushtrisë së armiqve për shkak se hyri në sytë e atyre të gjithëve pluhuri i pakët në grushtin e tij që ua hodhi atyre, ashtu siç e tregon vërseti Kuranor,  “Dhe nuk e hodhe ti (pluhurin në sytë e armikut, o Muhammed a.s.m.) kur e lëshove nga grushtet e tua, por e hodhi Allahu”(<ref>Kuran 8:17</ref>).

Dhënia për të pirë ujë ushtrisë së tij të etur nga uji që buroi si burimi i Keutherit prej pesë gishtave të tij të bekuar.. si dhe qindra mrekulli të tjera që u shfaqën në duart e tij të cilat na janë transmetuar neve në mënyrë të saktë e të sigurtë, sipas vërseteve të qarta kur‟anore ose sipas haditheve që gëzojnë statusin e “Tavattur”.

Meqenëse disa prej atyre mrekullive, që janë më shumë se treqind, janë shtjelluar me prova vendimtare në veprën e shquar e të mrekullueshme që titullohet “Mrekullitë e profetit Muhammed a.s.m.” -Letra e Nëntëmbëdhjetë-, ne ia lëmë asaj vepre diskutimin e mrekullive, dhe le ta lëmë udhëtarin të vazhdojë së foluri.

Pastaj ai i foli vetes së tij duke i thënë: “Një qënie që përveç të gjitha këtyre veçorive fisnike dhe virtyteve të larta ka të gjitha këto mrekulli të ndritshme për t‟i demonstruar, sigurisht ai duhet të jetë më i vërteti në fjalë prej të gjithë njerëzve...

Do të ishte krejtësisht e pamundur dhe e pazakonshme që ai të zbriste në dredhi, në gënjeshtër e në iluzion, të cilat janë veprat e njerëzve të ligj.

'''E Dyta:''' Qënia e Kuranit i cili është në dorën e tij, duke qënë mrekulli në shtatë mënyra të ndryshme, atë dekret që u lëshua prej Pronarit të Universit, e pranojnë dhe e vërtetojnë më shumë se treqind milion njerëz në çdo shekull. Meqenëse Fjala e Njëzet e Pestë, domethënë trajtesa e “Mrekullive të Kuranit” e cila është dielli i Risale- i Nurit ka provuar me argumente të fuqishëm se ky Kur‟an Kerim është mrekulli prej dyzet aspektesh të ndryshëm, dhe se ai është Fjala e Zotit të të gjithë botëve, udhëtari ia referoi asaj trajtese të shquar shpjegimin e hollësishëm të mrekullisë së tij. Pastaj tha:

Besniku i Fjalës së Allahut, interpretuesi i vërtetë i Tij, përçuesi i këtij lajmi të madh tek të gjithë njerëzit, dhe i cili është pikërisht e vërteta dhe vetë realiteti, prej tij nuk mund të burojë kurrë ndonjë gënjeshtër, dhe ai nuk do të jetë kurrë objekt dyshimi; sepse kjo do të ishte një shkelje ndaj atij dekreti dhe tradhti ndaj Atij i Cili e lëshoi atë.

'''E Treta:''' Ai a.s.m. u dërgua me një sheriat -ligj- të pastër, me një fe të natyrshme, me një adhurim të sinqertë, me një dua të përgjëruar, me një thirrje të gjithanshme dhe me një besim -iman- të ngulitur; as nuk ka pasë si shembulli i asaj për të cilën ai u dërgua dhe as nuk do të ketë;

as nuk ka ekzistuar një formë më e plotë se ajo për të cilën ai u dërgua dhe as nuk do të ekzistojë. Sepse „Sheriati‟ i cili u shfaq prej një analfabeti a.s.m. dhe -ai sheriat- administroi një të pestën e njerëzimit për katërmbëdhjetë shekuj në një mënyrë të drejtë e të saktë nëpërmjet ligjeve të tij të holla e të shumta, nuk pranon kurrë ndonjë rival.

Po kështu „islami‟, i cili u shfaq prej veprave, thënieve dhe prej gjendjeve të brendshme të atij që ishte analfabet a.s.m., nuk ka rival, as nuk ka ardhur dhe as nuk do të vijë si shembulli i tij; sepse në çdo shekull ai- islami- ka qenë për treqind milion njerëz një udhëzues dhe strehë, mësuesi dhe edukatori i mendjeve të tyre, ndriçuesi dhe pastruesi i zemrave të tyre, shkaku për pastrimin dhe zhvillimin e personave të tyre dhe burimi i progresit dhe i përparimit të shpirtërave të tyre..

Profeti a.s.m. gjithashtu është i pakrahasueshëm në të gjitha llojet e ibadeteve të cilat i përmban feja e tij; devocioni i tij i madh dhe frika e tij e madhe prej Allahut, përpjekja dhe aktiviteti i tij i vazhdueshëm dhe kryerja e detyrave të tij të adhurimit në mënyrë të plotë dhe me vëmendjen më të madhe për dimensionet e tyre më të thella, për misteret më të holla të adhurimit brenda gjendjeve dhe rrethanave më të vështira, dhe përmbushja e atij adhurimi të sinqertë nga ana e profetit Muhammed a.s.m. duke mos imituar askënd, duke kombinuar në mënyrën më të plotë dhe me të gjitha kuptimet e tij fillimin dhe fundin e adhurimit. Nuk ka dyshim se as nuk është parë dhe as nuk do të shihet si shembulli i tij lidhur me kryerjen e ibadeteve.

Gjithashtu ai a.s.m. e përshkruan Krijuesin e tij nëpërmjet Xheushan El-Kebir -që është njëra prej mijëra duave e lutjeve të tij- e përshkruan Zotin xh.sh. me një shkallë të tillë të lartë njohjeje saqë atë shkallë njohjeje nuk e arritën të gjithë A‟rifinët -njohësit- dhe Evliatë - shenjtorët-dhe ata të gjithë nuk kanë qenë në gjendje as ta arrijnë atë shkallë përshkrimi qysh prej lashtësisë.. Kjo tregon se ai është i pakrahasueshëm në „dua‟. Cilido që do ta shikonte pjesën në fillimin e trajtesës së “El-Munaxhat” rreth lutjeve, e cila shtjellon një paragraf të vetëm prej nëntëdhjetë e nëntë paragrafëve të Xhaushan e El-Kebir, sigurisht do të thonte se kjo dua e shkëlqyeshme -Xhaushani- e cila përfaqëson kulmin e njohjes Hyjnore, është e pakrahasueshme -e pashoqe.

Gjithashtu në përcjelljen e mesazhit të tij dhe në thirrjen që u bëri njerëzve për tek e vërteta, ai a.s.m. shfaqi një qëndrueshmëri të tillë, një vendosmëri dhe një guxim të tillë saqë megjithëse shtete dhe fe të mëdhaja, dhe madje edhe vetë populli i tij, fisi dhe xhaxhai i tij e kundërshtuan atë në mënyrën më armiqësore, përsëri ai nuk shfaqi as edhe shenjën më të vogël të ngurrimit, të ankthit apo të frikës. Fakti se ai sfidoi me sukses të gjithë botën dhe e bëri islamin profesorin e botës, gjithashtu provon se nuk ka dhe nuk mund të jetë askush si ai a.s.m. lidhur me komunikimin e mesazhit dhe me thirrjen për tek e vërteta.

Në besimin e tij, ai kishte një fuqi aq të jashtëzakonshme, një siguri aq të mrekullueshme, një gjallëri aq të mahnitshme dhe një bindje aq të lartë duke mbushur me dritë të gjithë botën, saqë nuk mundën të ndikonin tek ai të gjitha idetë, besimet, filozofitë e të urtëve dhe mësimet e udhëheqësve fetarë që dominonin në atë shekull, të gjitha këto nuk qenë në gjendje të ndikonin në besimin e tij as me ndonjë dyshim, ngurrim, dobësim apo me ndonjë iluzion. Po, ato nuk mundën të ndikonin në sigurinë e tij, as në besimin e tij, as në mbështetjen e tij tek Allahu dhe as në qetësinë e tij tek Ai, pavarësisht armiqësisë dhe mohimit të skajshëm të tyre ndaj tij. Për më tepër, frymëzimi, inspirimi i të gjithë atyre që u ngjitën në nivelet shpirtërore dhe në shkallët e besimit prej njerëzve të shenjtërisë dhe të drejtësisë, me në krye Sahabët e nderuar, dhe përfitimi i tyre vazhdimisht duke marrë shkëlqim prej shkallës së besimit të tij dhe që të gjithë ata e shikuan se ai është në më të lartin e niveleve dhe të shkallëve. E gjitha kjo shfaq në mënyrë të vetëkuptueshme se besimi i tij a.s.m. është gjithashtu i pakrahasueshëm dhe i pashoq.

Ndërkaq, udhëtari ynë kuptoi dhe vërtetoi me mendjen e tij se gënjeshtra e dyshimi nuk kanë asnjë vend tek ai i cili solli një sheriat të tillë të shenjtë të pashoq, një islam të tillë të pakrahasueshëm, një adhurim të pastër të parival, një dua të tillë të shkëlqyer të jashtëzakonshme, një thirrje të tillë universale e të gjithanshme dhe një besim të tillë të mrekullueshëm.

'''Prova e Katërt:''' Unanimiteti i të gjithë profetëve paqja dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ta, dhe konsensusi i tyre lidhur me pikërisht të vërtetat e besimit është një provë e fuqishme për ekzistencën dhe për Unitetin e Allahut xh.sh.; dhe gjithashtu është një dëshmi e fortë për vërtetësinë dhe profetësinë e këtij profeti a.s.m.. Sepse të gjitha cilësitë e shenjta, mbrekullitë dhe funksionet që tregojnë vërtetësinë dhe profetësinë e atyre pejgamberëve a.s. gjendeshin si ato dhe më të plota se ato në atë personalitet a.s.m., ashtu siç dëshmohet e konfirmohet nga historia. Të gjithë ata profetë a.s.

njoftuan gojarisht, me gjuhën e fjalës -domethënë me Teurat, Inxhil, Zebur dhe me fletët që ndodheshin në duart e tyre- për ardhjen e këtij personaliteti të bekuar dhe sihariquan njerëzit për ardhjen e tij a.s.m. (saqë më shumë se njëzet prej shembujve më vendimtarë të këtyre sihariqeve -lajmeve të gëzueshme- të nxjerra prej shkrimeve të shenjta, prej atyre librave qiellorë, janë shtjelluar dhe provuar në Letrën e Nëntëmbëdhjetë e cila titullohet “Trajtesa e mrekullive të profetit Muhammed a.s.m.”). Ashtu siç sihariquan ata për ardhjen e tij a.s.m. po ashtu ata e vërtetojnë atë a.s.m. nëpërmjet gjuhës së gjendjes së tyre -domethënë, nëpërmjet profetësisë dhe mrekullive të tyre- dhe përfundojnë me konfirmimin e tyre për vërtetësinë e thirrjes së tij a.s.m.. Sepse ai është paraprijësi më i plotë, i pari dhe më i plotësuari në misionin e profetësisë dhe në thirrjen për tek Allahu xh.sh..

Udhëtari kuptoi se ashtu siç tregojnë ata -domethënë ata profetë- nëpërmjet gjuhës së fjalës dhe me konsensus për Unitetin Hyjnor, po ashtu ata dëshmojnë nëpërmjet gjuhës së gjendjes dhe me unanimitet për vërtetësinë e këtij profeti fisnik a.s.m..

'''Prova e Pestë:''' Gjithashtu me mijëra Evlija të cilët arritën tek e vërteta, realiteti, plotësimi, kerameti, zbulesat dhe shikimet e dëshmimet nëpërmjet instruktimit dhe udhëzimit të këtij profeti fisnik a.s.m. dhe duke e ndjekur atë, -e gjitha kjo- jep një dëshmi me unanimitet jo vetëm për Unitetin Hyjnor por gjithashtu edhe për vërtetësinë dhe profetësinë e këtij profeti fisnik -për profesorin dhe imamin e tyre.

Përsëri, fakti se ata shikojnë, nëpërmjet dritës së shenjtërisë, disa prej të vërtetave që ai i njoftoi lidhur me botën e padukshme, dhe se ata i besojnë dhe i vërtetojnë të gjitha ato të vërteta nëpërmjet dritës së besimit -ose me njohjen e sigurisë, ose me shikimin e sigurisë, ose me sigurinë absolute- kjo demonstron qartë si dielli shkallën e vërtetësisë së udhëzuesit të tyre më të madh dhe drejtësinë e mësuesit të tyre më të shquar a.s.m.. Kjo gjithashtu u kuptua nga udhëtari ynë.

'''Prova e Gjashtë:''' Me miliona dijetarë e shkollarë të pastër, të sinqertë e të saktë dhe gjeni të urtë prej besimtarëve kanë arritur stacionin më të lartë të dijes në sajë të asaj që mësuan prej të vërtetave të shenjta që i solli ky profet fisnik a.s.m. -pavarësisht se ai ishte analfabet- dhe në sajë të asaj që mësuan nga shkencat e larta që buruan prej atyre të vërtetave të shenjta dhe prej Njohjes Hyjnore që ai zbuloi.. Të gjithë këta, ashtu siç provojnë dhe mbështesin me unanimitet dhe me argumentet më të fuqishëm, Unitetin Hyjnor, i cili është themeli i misionit dhe i thirrjes së tij, po ashtu ata dëshmojnë me unanimitet për vërtetësinë e këtij mësuesi më të madh dhe për drejtësinë e këtij profesori më të shquar dhe për saktësinë e fjalës së tij a.s.m.. Atëherë, kjo dëshmia e tyre është një provë e qartë si dita për vërtetësinë e tij dhe për drejtësinë e mesazhit të tij. Risale-i Nuri gjithashtu me pjesët e tij që kalojnë mbi njëqind është veçse një provë e vetme e vërtetësisë dhe e drejtësisë së këtij profeti të dashur a.s.m..

'''Prova e Shtatë:''' Grupimi i madh që quhet “El-A‟l Vel As‟hab” “Familja dhe Sahabët e profetit a.s.m.”, të cilët me intuitën e tyre, me njohurinë dhe me arritjet e tyre shpirtërore janë më të shquarit, më të respektuarit, më të lavdëruarit, më të devotshmit në fe, më symprehtët dhe më të lartësuarit e njerëzve pas profetëve, i hetuan, i studiuan dhe i shqyrtuan me vëmendjen më të madhe, me seriozitet dhe me saktësi, të gjitha gjendjet, mendimet dhe rrethanat e këtij profeti fisnik a.s.m., qofshin ato të fshehura apo të hapura. Pastaj ata erdhën në një konkluzion unanim se ai a.s.m. në dynja ishte, më i vërteti në fjalë, më i larti i tyre në pozitë dhe më i devotshmi e më i kapuri fort pas të vërtetës dhe realitetit. Udhëtari kuptoi se ky vërtetimi i tyre i patundur dhe besimi i tyre i thellë është një provë e ndritshme ashtu siç tregon dita për dritën e diellit.

'''Prova e Tetë:''' Ashtu siç tregon ky kozmos autorin e tij, shkruesin dhe formëdhënësin e tij i Cili e krijoi, e administron dhe e rregullon, si dhe nëpërmjet paracaktimit të masës së tij, formimit dhe rregullimit ka autoritet e kontroll mbi të sikur ai të ishte një pallat luksoz ose si një libër i madh, ose si një ekspozitë e mahnitshme ose si një shfaqje madhështore, po ashtu ai padyshim thërret dhe kërkon medoemos ekzistencën e dikujt i cili të shprehë kuptimet që përmban ky libër i madh, të dijë dhe të bëjë të ditur qëllimet Hyjnore prapa krijimit të universit, të japë mësim urtësitë Hyjnore në ndryshimet dhe në transformimet e tij, të japë instruksion për rezultatet e lëvizjeve të tij funksionale, të shpallë vlerën e tij esenciale dhe plotësimet e qënieve brenda tij. Domethënë, kërkon medoemos një lajmëtar të lartë, një thirrës të vërtetë, një profesor të ditur dhe një njoftues ekspert. Ndërkohë udhëtari kuptoi se kozmosi -me këtë kërkesë- tregon dhe dëshmon për vërtetësinë e këtij profeti fisnik a.s.m. dhe për drejtësinë e tij i cili i përmbushi këto funksione e detyra më mirë se çdo kush tjetër, dhe për qënien e tij më i lartësuari dhe i dërguari më besnik i Zotit të të gjitha botëve.

'''Prova e Nëntë:''' Ndodhet pas perdes Një i vetëm i Cili dëshiron të demonstrojë me këto artifakte gjeniale e të urta plotësimin e talentit dhe të artit të Tij; dëshiron ta bëjë Vetveten të njohur e të dashur nëpërmjet këtyre krijimeve të panumërta të stolisura e të dekoruara; dëshiron të bëjë të detyrueshme dhënien e falënderimeve dhe të lavdërimeve ndaj Tij nëpërmjet mirësive të panumërta të çmueshme e të kënaqshme të cilat Ai i ka dhuruar.. t‟i nxisë njerëzit për tek adhurimi ndaj Hyjnisë së Tij me një adhurim që karakterizohet me dashuri, me mirënjohje dhe me falënderime ndaj këtij furnizimi të përgjithshëm me ushqime jetike dhe përballë këtij zhvillimi e rritjeje, me dhembshuri dhe mbrojtje (saqë Ai përgatit ushqime dhe gosti Hyjnore në një mënyrë të tillë saqë kënaq e ngop edhe më të hollat e shijeve të gjuhëve dhe të gjitha llojet e orekseve)... dhe dëshiron t‟i bëjë njerëzit që të besojnë në Hyjninë e Tij, me nënshtrim, përulësi e bindje ndaj Hyjnisë së Tij të Cilën e shfaq me ndryshimin e stinëve, me ndryshimin e natës dhe të ditës dhe nëpërmjet ndryshimeve të të gjitha gjërave të ngjashme me këto, të veprave të Tij madhështore, zhvillimeve të mëdha, aktivitetit të mahnitshëm dhe krijueshmërisë plot urtësi.. Dhe dëshiron të demonstrojë drejtësinë dhe vërtetësinë e Tij në të gjitha kohët duke mbrojtur virtytin dhe të virtytshmit dhe duke shkatërruar të keqen dhe të këqinjtë, duke i asgjësuar me goditje qiellore shtypësit dhe gënjeshtarët..

Nuk ka dyshim se krijesa më e dashur tek Ai i Cili është i mbuluar me të padukshmen, dhe robi e shërbëtori më i vërtetë për Të është ai që ka punuar dhe që u ka shërbyer me sinqeritet qëllimeve të Tij të cilat u përmendën lart; ai që ka zgjidhur e ka sqaruar misterin më të madh në krijimin e kozmosit dhe që ka zbuluar e shpjeguar enigmën e tij, dhe ai i cili përpiqet e vepron gjithmonë në emrin e Krijuesit të tij, i cili kërkon ndihmë, forcë e sukses vetëm prej Tij në çdo gjë dhe që i merr ato vetëm prej Tij xh.sh.. Atëherë kush do të mund të ishte tjetër kush përveç Muhammed Kurejshiut a.s.m.!

Pastaj udhëtari iu adresua mendjes së tij duke i thënë: “Meqenëse këto nëntë të vërteta dëshmojnë e provojnë vërtetësinë e këtij profeti fisnik a.s.m., atëherë nuk ka dyshim se ai është boshti i krenarisë së botës dhe burimi i nderit të njerëzimit, dhe ai është i denjë dhe i meritueshëm të quhet krenaria e botëve dhe lavdia e bijve të Ademit. Fakti që sovraniteti madhështor i atij dekreti të të Gjithëmëshirshmit i cili është Kurani i shpjegimit të mrekullueshëm, të cilin ai e mban në dorë, ka pushtuar gjysmën e botës, së bashku me plotësimet e tij individuale dhe me virtytet e larta, tregon se ai është njeriu më i madh në ekzistencë, ai është ky profet madhështor. Dhe fjala më e rëndësishme lidhur me Krijuesin tonë është fjala e tij a.s.m..

Eja o mendja ime, dhe shiko! Themeli i të gjitha thirrjeve të këtij profeti fisnik a.s.m. dhe qëllimi i të gjithë jetës së tij është dëshmia për ekzistencën e Ekzistuesit të domosdoshëm, për të provuar Unitetin e Tij, për të shpjeguar Atributet e Tij Madhështore dhe për të shfaqur Emrat e Tij të bukur; dhe vërtetimi i të gjithë kësaj, shpallja dhe njoftimi mbështeten tek fuqia e dhënë prej qindra mrekullive të tij vendimtare, të ndritshme e të qarta të cilat i shfaqi Allahu nëpërmjet tij dhe prej mijëra të vërtetave themelore të ngulitura të përfshira në fenë e tij.

Domethënë, dielli shpirtëror i cili e ndriçon këtë kozmos dhe argumenti i ndritshëm për ekzistencën e Krijuesit tonë xh.sh. dhe për Unitetin e Tij është ky profet fisnik të cilin e thërrasim Habibull-llah, i Dashuri i Zotit. Ndodhen tre lloje të mëdhaja konsensusi të pagabueshëm që secili prej tyre pohon, konfirmon e mbështet dëshminë e tij a.s.m.

'''Konsensusi i Parë:''' Konsensusi me unanimitet i bërë prej asaj asambleje të ndritshme, të shquar e të njohur gjithandej botës si: “A'L Muhammed”, Familja e profetit Muhammed a.s.m.; Ehli Bejti”.

Ajo asamble e ndritshme të cilën e paraprin imam Aliu, Zoti qoftë i kënaqur me të, dhe i cili tha: “Edhe në qoftë se do të ngrihej -hiqej- perdja, siguria ime nuk do të shtohej”; dhe pas tij janë me mijëra Evlija të mëdhenj që kanë intuita të mprehta dhe shikime që depërtojnë tek e padukshmja si shembulli i Shejh Gejlanit -iu shenjtëroftë sekreti i tij- i cili pa Fronin më të lartë dhe formën madhështore të Israfilit ndërsa vetë ishte akoma në tokë.

'''Konsensusi i Dytë:''' Konsensusi me unanimitet i bërë prej xhematit të njohur si Sahabët e nderuar, Zoti qoftë i kënaqur prej tyre, të cilët janë të shquar në të gjithë botën; dhe vërtetimi i tyre me unanimitet dhe me një besim të ngulitur e të fuqishëm për këtë profet fisnik a.s.m. saqë ai i shtyu ata që t‟i sakrifikonin edhe shpirtërat e tyre, pasurinë e tyre, baballarët e tyre dhe fiset e tyre; janë ata të cilët e gjetën vetveten midis një populli primitiv dhe në një mjedis analfabet, i zbrazur e i zhveshur nga dukuritë e jetës sociale dhe nga mendimet politike, që nuk kishin udhëzim dhe as ndonjë libër ndriçues; të cilët ishin të zhytur e të humbur në errësirën e periudhës midis profetëve; dhe të cilët në një kohë shumë të shkurtër u bënë profesorët, udhëzuesit, politikanët dhe sundimtarët e drejtë të popujve dhe të shteteve më të civilizuara dhe të përparuara nga ana shkencore, politike dhe shoqërore, dhe e sunduan botën nga lindja në perëndim dhe flamurët e drejtësisë së tyre u valëvitën nga toka dhe deti.

'''Konsensusi i Tretë:''' Është vërtetimi dhe konfirmimi i grupit madhështor të dijetarëve të përpiktë të cilët depërtuan thellë në shkencat e tyre dhe që me mijëra dalin e lulëzojnë në ummetin e tij dhe ndjekin metoda e medhhebe të ndryshme; dhe të cilët përparojnë në mënyrë të çuditshme në çdo shkencë dhe punojnë në fusha të ndryshme. Atëherë, vërtetimi i të gjithë këtyre për të me unanimitet dhe me shkallën e njohjes së sigurisë, sa kansensus i madh është!

Udhëtari gjykoi se dëshmia e këtij profeti analfabet a.s.m. për Unitetin Hyjnor nuk është një dëshmi personale dhe e pjesshme, por e përgjithshme, universale e ngulitur dhe e patundur. Edhe sikur të bashkoheshin të gjithë shejtanët që ekzistojnë, ata nuk do të mund ta sfidonin atë. I tillë ishte përfundimi i arritur nga udhëtari.

Në lidhje me mësimin e mësuar në shkollën e dritës nga ai udhëtar nëpër botë, ai udhëtar në jetë, kur ai shëtiti me mendjen e tij në shekullin e lumturisë, ne folëm në fundin e Shkallës së Gjashtëmbëdhjetë të Stacionit të Parë:

لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ فَخ۟رُ ال۟عَالَمِ وَ شَرَفُ نَو۟عِ بَنٖى اٰدَمَ بِعَظَمَةِ سَل۟طَنَةِ قُر۟اٰنِهٖ وَ حَش۟مَةِ وُس۟عَةِ دٖينِهٖ وَ كَث۟رَةِ كَمَالَاتِهٖ وَ عُل۟وِيَّةِ اَخ۟لَاقِهٖ حَتّٰى بِتَص۟دٖيقِ اَع۟دَائِهٖ وَ كَذَا شَهِدَ وَ بَر۟هَنَ بِقُوَّةِ مِاٰتِ مُع۟جِزَاتِهِ الظَّاهِرَةِ ال۟بَاهِرَةِ ال۟مُصَدِّقَةِ ال۟مُصَدَّقَةِ وَ بِقُوَّةِ اٰلَافِ حَقَائِقِ دٖينِهِ السَّاطِعَةِ ال۟قَاطِعَةِ بِاِج۟مَاعِ اٰلِهٖ ذَوِى ال۟اَن۟وَارِ وَ بِاِتِّفَاقِ اَص۟حَابِهٖ ذَوِى ال۟اَب۟صَارِ وَ بِتَوَافُقِ مُحَقِّقٖى اُمَّتِهٖ ذَوِى ال۟بَرَاهٖينِ وَ ال۟بَصَائِرِ النَّوَّارَةِ

Udhëtari i palodhshëm dhe i pangopur, i cili mësoi se qëllimi i jetës në këtë botë, madje jeta -esenca- e jetës është vetëm se besimi, iu adresua zemrës së tij duke i thënë: “Fjala e Atij të Cilin ne po e kërkojmë është më e famshmja, më e vërteta, më e ndritshmja dhe më e urta; ajo ka sfiduar në çdo shekull cilindo që ka refuzuar t‟i nënshtrohet asaj; ajo fjalë është kur‟ani i shpjegimit të mrekullueshëm...

Atëherë le ta shqyrtojmë këtë libër dhe të kuptojmë se çfarë thotë ai... Por le të qëndrojmë për një çast para se ne të hyjmë në këtë botë të bukur që të hulumtojmë e studiojmë atë që na bën neve ta vërtetojmë me siguri se ky libër është prej Krijuesit tonë... Dhe kështu ai nisi të hulumtojë.

Meqenëse ky udhëtar jetoi në shekullin e tanishëm, ai së pari hodhi vështrimin tek Risale-i Nuri, trajtesat e të cilit janë shkreptimat e mrekullisë shpirtërore të Kuranit kerim. Ai pa se njëqind e tridhjetë pjesët e tij janë në vetvete një komentim i çmuar i vërseteve të Furkanit –Kuranit- Dalluesit të së drejtës nga e shtrembëra, sepse ai -Risale-i Nuri- zbulon pikat e tyre të holla dhe dritat e tyre vezulluese.

Megjithëse Risale-i Nuri i ka përhapur të vërtetat e Kuranit me një xhihad -luftë e përpjekje- të vazhdueshme në të gjitha horizontet e drejtimet në këtë shekull kryeneç ateist, askush nuk ka mundur ta kundërshtojë apo ta kritikojë atë, gjë që provon se profesori i tij, burimi i tij, autoriteti i tij dhe dielli i tij është Kurani kerim i cili sigurisht është qiellor prej Fjalës së Zotit të të gjitha botëve dhe jo fjalë njeriu.

Saqë Fjala e Njëzet e Pestë dhe fundi i “Letrës së Nëntëmbëdhjetë” janë një provë e vetme midis qindra provave të cilat i demonstron Risale-i Nuri për të shpjeguar mrekullinë e Kuranit; ajo provë e vetme e përfshirë në ato dy trajtesa i provon dyzet aspektet e mrekullisë së Kuranit në një mënyrë të tillë saqë cilido që e shikon atë, duke qëndruar larg shfaqjes së ndonjë kritike apo kundërshtimi, admiron argumentet e saj dhe shpreh lëvdata vlerësuese.

Udhëtari e la për Risale-i Nurin që t‟i provojë aspektet e Mrekullisë së Kuranit Kerim dhe se ai është Fjala e vërtetë e Allahut; dhe u kthye vetëm tek një tregues i shkurtër prej pak pikash duke treguar madhësinë e tij.

'''Pika e parë:''' Ashtu si Kurani Kerim me të gjitha mrekullitë dhe me të vërtetat e tij, duke treguar vërtetësinë e tij, është mrekulli për profetin Muhammed a.s.m., po ashtu edhe Muhammedi a.s.m. me të gjitha mrekullitë e tij, me provat e profetësisë së tij dhe me plotësimet e tij në njohje është gjithashtu mrekulli për Kuranin Kerim, dhe është një provë vendimtare se Kurani Kerim është Fjala e Allahut, Zotit të të gjitha botëve.

'''Pika e dytë:''' Kurani Kerim e transformoi jetën shoqërore me një ndryshim madhështor, i ndriçoi horizontet dhe i mbushi ato me lumturi dhe me të vërteta; ai shkaktoi një revolucion të madh si në nefset dhe në zemrat e njerëzve, po ashtu edhe në shpirtërat dhe në mendjet e tyre, si dhe në jetën e tyre individuale, shoqërore e politike; dhe bëri që ky revolucion të përjetësohej e të vazhdonte në një mënyrë të tillë, saqë gjashtë mijë e gjashtëqind e gjashtëdhjetë e gjashtë vërsetet e tij lexohen e recitohen qysh prej katërmbëdhjetë shekujsh në çdo moment nga gjuhët e më shumë se njëqind milion njerëzve me gjithë respekt e nderim; ai i ka edukuar njerëzit, ka dëlirësuar personat e tyre dhe ka pastruar zemrat e tyre. Për shpirtërat ai ka qenë mjeti i zhvillimit dhe i përparimit; për mendjet ka qenë orientim e dritë, dhe për jetën ka qenë vetë jeta dhe lumturia. Sigurisht ky libër është i pakrahasueshëm, është i pashoq; ai është i jashtëzakonshëm, është një çudi, është mrekulli.

'''Pika e tretë:''' Kurani Kerim, qysh prej atij shekulli deri në kohën tonë, ka demonstruar një elokuencë të tillë saqë bëri që vlera që u jepej poemave të njohura si “El-Mual-Lekatu-Es-Seb‟A” “Shtatë poemat e varura” të cilat ishin poezitë e poetëve më elokuentë dhe që ishin shkruar me ar dhe ishin varur në muret e Qabesë, bëri që të zhvlerësoheshin e të katandiseshin deri në atë pikë saqë e bija e Lebidit, kur po e ulte poshtë poezinë e babait të saj prej murit të Qabesë, tha: “E krahasuar me vërsetet e Kuranit, kjo nuk ka më asnjë vlerë; Tani që erdhën vërsetet, ti dhe ato si shembulli yt nuk keni më vend këtu.”

Gjithashtu kur një poet nomad dëgjoi këtë vërset duke u recituar, فَاص۟دَع۟ بِمَا تُؤ۟مَرُ “Fasda'ë bima tuëmer”, “Prandaj, shpalle hapur atë që je urdhëruar...”(<ref>Kuran 15: 94</ref>), ai menjëherë ra përtokë në sexhde. Ata e pyetën: “A u bëre musliman?” Jo, u përgjigj ai, “Unë bëra sexhde përpara elokuencës së këtij vërseti.”

Po kështu, me mijëra dijetarë e shkollarë prej gjenive të shkencës së Retorikës të tillë si: Abdul Kahir Xhurxhani, Sekkaki dhe Zamahsheriu kanë miratuar e konkluduar me unanimitet se, “Elokuenca e Kuranit është përtej aftësisë dhe kapacitetit njerëzor dhe është e paarritshme”.

Gjithashtu, Kurani Kerim qysh në kohën kur u shpall -dhe akoma- vazhdon t‟i sfidojë të gjithë letrarët, retoricienët kryeneçë dhe egoistë, dhe u tha atyre në një mënyrë të paramenduar për të thyer arrogancën dhe kokëfortësinë e tyre: Ejani dhe prodhoni një sure të vetme si ajo e Kuranit, ose ndryshe pranoni shkatërrimin, humbjen dhe poshtërimin në këtë botë dhe në Ahiret”. Kur Kurani e shpalli këtë sfidën e tij, retoricienët kryeneçë të atij shekulli e lanë rrugën e shkurtër të prodhimit të një sureje të vetme si të Kuranit, dhe në vend të saj zgjodhën rrugën e gjatë, rrugën e luftës e cila do të sillte shkatërrim e mjerim për shpirtërat dhe për pasuritë e tyre. Kjo zgjedhja e tyre provon se nuk mund të ecët në atë rrugë të shkurtër.

Gjithashtu, me miliona libra në arabisht janë në qarkullim; disa prej tyre janë shkruar prej miqve të Kuranit me qëllim që t‟i përngjasojnë dhe ta imitojnë atë; të tjerët janë shkruar prej armiqve të tij me qëllim që ta kundërshtojnë e ta kritikojnë atë. Asnjëri prej atyre librave të shkruar nuk ka qenë në gjendje ta arrijë nivelin e Kuranit dhe as t‟i afrohet stilit të tij qysh prej asaj kohe e gjer tani -pavarësisht progresit e përparimit në letërsi. Madje edhe sikur një njeri i zakonshëm ta dëgjonte kur recitohet Kurani Kerim, do të detyrohej të thonte se, “Ky Kuran nuk u ngjason asnjërit prej këtyre librave, dhe asnjë njeri, cilido qoftë ai, asnjë mohues dhe asnjë idiot nuk do të jetë në gjendje të thotë: se ai është poshtë tyre, atëherë shkalla e elokuencës së tij është sipër të gjithë atyre.

Njëherë një njeri recitoi vërsetin, سَبَّحَ لِلّٰهِ مَا فِى السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضِ “Gjithë ç’është në qiej dhe në tokë lavdërojnë Allahun”,(<ref>Kuran 57:1</ref>) pastaj tha: “Unë nuk e shoh aspektin e mrekullueshëm, të cilin ju e shihni, në elokuencën e këtij vërseti”.

Atij iu tha: “Kthehu prapa me imagjinatën tënde -ashtu si ky udhëtar- tek ai shekull dhe dëgjoje vërsetin sikur recitohet atje.”

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mevcudat-ı âlem perişan, karanlık, camid ve şuursuz ve vazifesiz olarak hâlî, hadsiz, hudutsuz bir fezada; kararsız, fâni bir dünyada bulunuyorlar. Birden Kur’an’ın lisanından bu âyeti dinlerken gördü:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu âyet, kâinat üstünde, dünyanın yüzünde öyle bir perde açtı ve ışıklandırdı ki bu ezelî nutuk ve bu sermedî ferman asırlar sıralarında dizilen zîşuurlara ders verip gösteriyor ki bu kâinat, bir cami-i kebir hükmünde, başta semavat ve arz olarak umum mahlukatı hayattarane zikir ve tesbihte ve vazife başında cûş u hurûşla mesudane ve memnunane bir vaziyette bulunduruyor diye müşahede etti. Ve bu âyetin derece-i belâgatını zevk ederek sair âyetleri buna kıyasla Kur’an’ın zemzeme-i belâgatı arzın nısfını ve nev-i beşerin humsunu istila ederek haşmet-i saltanatı kemal-i ihtiramla on dört asır bilâ-fâsıla idame ettiğinin binler hikmetlerinden bir hikmetini anladı.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Dördüncü Nokta:''' Kur’an, öyle hakikatli bir halâvet göstermiş ki en tatlı bir şeyden dahi usandıran çok tekrar, Kur’an’ı tilavet edenler için değil usandırmak, belki kalbi çürümemiş ve zevki bozulmamış adamlara tekrar-ı tilaveti halâvetini ziyadeleştirdiği, eski zamandan beri herkesçe müsellem olup darb-ı mesel hükmüne geçmiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem öyle bir tazelik ve gençlik ve şebabet ve garabet göstermiş ki on dört asır yaşadığı ve herkesin eline kolayca girdiği halde, şimdi nâzil olmuş gibi tazeliğini muhafaza ediyor. Her asır, kendine hitap ediyor gibi bir gençlikte görmüş. Her taife-i ilmiye, ondan her vakit istifade etmek için kesretle ve mebzuliyetle yanlarında bulundurdukları ve üslub-u ifadesine ittiba ve iktida ettikleri halde o, üslubundaki ve tarz-ı beyanındaki garabetini aynen muhafaza ediyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Beşincisi:''' Kur’an’ın bir cenahı mazide, bir cenahı müstakbelde. Kökü ve bir kanadı eski peygamberlerin ittifaklı hakikatleri olduğu ve bu onları tasdik ve teyid ettiği ve onlar dahi tevafukun lisan-ı haliyle bunu tasdik ettikleri gibi; öyle de evliya ve asfiya gibi ondan hayat alan semereleri ve hayattar tekemmülleriyle, şecere-i mübarekelerinin hayattar, feyizdar ve hakikat-medar olduğuna delâlet eden ve ikinci kanadının himayesi altında yetişen ve yaşayan velayetin bütün hak tarîkatları ve İslâmiyet’in bütün hakikatli ilimleri, Kur’an’ın ayn-ı hak ve mecma-ı hakaik ve câmiiyette misilsiz bir hârika olduğuna şehadet eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Altıncısı:''' Kur’an’ın altı ciheti nuranidir, sıdk ve hakkaniyetini gösterir. Evet, altında hüccet ve bürhan direkleri, üstünde sikke-i i’caz lem’aları, önünde ve hedefinde saadet-i dâreyn hediyeleri, arkasında nokta-i istinadı vahy-i semavî hakikatleri, sağında hadsiz ukûl-ü müstakimenin delillerle tasdikleri, solunda selim kalplerin ve temiz vicdanların ciddi itminanları ve samimi incizabları ve teslimleri; Kur’an’ın fevkalâde, hârika, metin ve hücum edilmez bir kale-i semaviye-i arziye olduğunu ispat ettikleri gibi…
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Altı makamdan dahi onun ayn-ı hak ve sadık olduğuna ve beşerin kelâmı olmadığına hem yanlış olmadığına imza eden:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Başta bu kâinatta daima güzelliği izhar, iyiliği ve doğruluğu himaye ve sahtekârları ve müfterileri imha ve izale etmek âdetini bir düstur-u faaliyet ittihaz eden bu kâinatın mutasarrıfı, o Kur’an’a âlemde en makbul en yüksek en hâkimane bir makam-ı hürmet ve bir mertebe-i muvaffakiyet vermesiyle onu tasdik ve imza ettiği gibi…
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İslâmiyet’in menbaı ve Kur’an’ın tercümanı olan zatın aleyhissalâtü vesselâm herkesten ziyade ona itikad ve ihtiramı ve nüzulü zamanında uyku gibi bir vaziyet-i nâimanede bulunması ve sair kelâmları ona yetişememesi ve bir derece benzememesi ve ümmiyetiyle beraber gitmiş ve gelecek hakiki hâdisat-ı kevniyeyi gaybiyane, Kur’an ile tereddütsüz ve itminan ile beyan etmesi ve çok dikkatli gözlerin nazarı altında hiçbir hile, hiçbir yanlış vaziyeti görülmeyen o tercümanın, bütün kuvvetiyle Kur’an’ın her bir hükmüne iman edip tasdik etmesi ve hiçbir şey onu sarsmaması; Kur’an semavî, hakkaniyetli ve kendi Hâlık-ı Rahîm’inin mübarek kelâmı olduğunu imza ediyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem nev-i insanın humsu, belki kısm-ı a’zamı, göz önünde ona müncezibane ve dindarane irtibatı ve hakikat-perestane ve müştakane kulak vermesi; ve çok emarelerin ve vakıaların ve keşfiyatın şehadetiyle, cin ve melek ve ruhanîlerin dahi tilaveti vaktinde pervane gibi hakperestane etrafında toplanması, Kur’an’ın kâinatça makbuliyetine ve en yüksek bir makamda bulunduğuna bir imzadır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem nev-i beşerin umum tabakaları, en gabi ve âmîden tut tâ en zeki ve âlime kadar her birisi, Kur’an’ın dersinden tam hisse almaları ve en derin hakikatleri fehmetmeleri ve yüzlerle fen ve ulûm-u İslâmiyenin ve bilhassa şeriat-ı kübranın büyük müçtehidleri ve usûlü’d-din ve ilm-i kelâmın dâhî muhakkikleri gibi her taife kendi ilimlerine ait bütün hâcatını ve cevaplarını Kur’an’dan istihraç etmeleri, Kur’an menba-ı hak ve maden-i hakikat olduğuna bir imzadır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem edebiyatça en ileri bulunan Arap edibleri –İslâmiyet’e girmeyenler– şimdiye kadar muarazaya pek çok muhtaç oldukları halde Kur’an’ın i’cazından yedi büyük vechi varken, yalnız bir tek vechi olan belâgatının (tek bir surenin) mislini getirmekten istinkâfları ve şimdiye kadar gelen ve muaraza ile şöhret kazanmak isteyen meşhur beliğlerin ve dâhî âlimlerin onun hiçbir vech-i i’cazına karşı çıkamamaları ve âcizane sükût etmeleri; Kur’an, mu’cize ve tâkat-i beşerin fevkinde olduğuna bir imzadır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bir kelâm “Kimden gelmiş ve kime gelmiş ve ne için?” denilmesiyle kıymeti ve ulviyeti ve belâgatı tezahür etmesi noktasından Kur’an’ın misli olamaz ve ona yetişilemez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Çünkü Kur’an, bütün âlemlerin Rabb’i ve Hâlık’ının hitabı ve konuşması ve hiçbir cihette taklidi ve tasannuu ihsas edecek bir emare bulunmayan bir mükâlemesi ve bütün insanların belki bütün mahlukatın namına mebus ve nev-i beşerin en meşhur ve namdar muhatabı bulunan ve o muhatabın kuvvet ve vüs’at-i imanı, koca İslâmiyet’i tereşşuh edip sahibini Kab-ı Kavseyn makamına çıkararak muhatab-ı Samedaniyeye mazhariyetle nüzul eden ve saadet-i dâreyne dair ve hilkat-i kâinatın neticelerine ve ondaki Rabbanî maksatlara ait mesaili ve o muhatabın bütün hakaik-i İslâmiyeyi taşıyan en yüksek ve en geniş olan imanını beyan ve izah eden ve koca kâinatın bir harita, bir saat, bir hane gibi her tarafını gösterip, çevirip onları yapan sanatkârı tavrıyla ifade ve talim eden Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan’ın elbette mislini getirmek mümkün değildir ve derece-i i’cazına yetişilmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem Kur’an’ı tefsir eden ve bir kısmı otuz kırk hattâ yetmiş cilt olarak birer tefsir yazan yüksek zekâlı, müdakkik, binlerle mütefennin ulemanın, senetleri ve delilleriyle beyan ettikleri Kur’an’daki hadsiz meziyetleri ve nükteleri ve hâsiyetleri ve sırları ve âlî manaları ve umûr-u gaybiyenin her nevinden kesretli gaybî ihbarları izhar ve ispat etmeleri ve bilhassa Risale-i Nur’un yüz otuz kitabının her biri Kur’an’ın bir meziyetini, bir nüktesini kat’î bürhanlarla ispat etmesi ve bilhassa Mu’cizat-ı Kur’aniye Risalesi; şimendifer ve tayyare gibi medeniyetin hârikalarından çok şeyleri Kur’an’dan istihraç eden Yirminci Söz’ün İkinci Makamı ve Risale-i Nur’a ve elektriğe işaret eden âyetlerin işaratını bildiren İşarat-ı Kur’aniye namındaki Birinci Şuâ ve huruf-u Kur’aniye ne kadar muntazam, esrarlı ve manalı olduğunu gösteren Rumuzat-ı Semaniye namındaki sekiz küçük risaleler ve Sure-i Feth’in âhirki âyeti beş vecihle ihbar-ı gaybî cihetinde mu’cizeliğini ispat eden küçük bir risale gibi Risale-i Nur’un her bir cüzü, Kur’an’ın bir hakikatini, bir nurunu izhar etmesi; Kur’an’ın misli olmadığına ve mu’cize ve hârika olduğuna ve bu âlem-i şehadette âlem-i gaybın lisanı ve bir Allâmü’l-guyub’un kelâmı bulunduğuna bir imzadır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte altı noktada ve altı cihette ve altı makamda işaret edilen, Kur’an’ın mezkûr meziyetleri ve hâsiyetleri içindir ki haşmetli hâkimiyet-i nuraniyesi ve azametli saltanat-ı kudsiyesi, asırların yüzlerini ışıklandırarak zemin yüzünü dahi bin üç yüz sene tenvir ederek kemal-i ihtiramla devam etmesi hem o hâsiyetleri içindir ki Kur’an’ın her bir harfi, hiç olmazsa on sevabı ve on hasenesi olması ve on meyve-i bâki vermesi, hattâ bir kısım âyâtın ve surelerin her bir harfi, yüz ve bin ve daha ziyade meyve vermesi ve mübarek vakitlerde her harfin nuru ve sevabı ve kıymeti ondan yüzlere çıkması gibi kudsî imtiyazları kazanmış diye dünya seyyahı anladı ve kalbine dedi:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte böyle her cihetle mu’cizatlı bu Kur’an; surelerinin icmaıyla ve âyâtının ittifakıyla ve esrar ve envarının tevafukuyla ve semerat ve âsârının tetabukuyla bir tek Vâcibü’l-vücud’un vücuduna ve vahdetine ve sıfât ve esmasına deliller ile ispat suretinde öyle şehadet etmiş ki bütün ehl-i imanın hadsiz şehadetleri, onun şehadetinden tereşşuh etmişler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu yolcunun Kur’an’dan aldığı ders-i tevhid ve imana kısa bir işaret olarak '''Birinci Makam’ın on yedinci mertebesinde''' böyle
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهِ ال۟قُر۟اٰنُ ال۟مُع۟جِزُ ال۟بَيَانِ اَل۟مَق۟بُولُ ال۟مَر۟غُوبُ لِاَج۟نَاسِ ال۟مَلَكِ وَ ال۟اِن۟سِ وَ ال۟جَانِّ اَل۟مَق۟رُوءُ كُلُّ اٰيَاتِهٖ فٖى كُلِّ دَقٖيقَةٍ بِكَمَالِ ال۟اِح۟تِرَامِ بِاَل۟سِنَةِ مِأٰتِ مِل۟يُونٍ مِن۟ نَو۟عِ ال۟اِن۟سَانِ اَلدَّائِمُ سَل۟طَنَتُهُ ال۟قُد۟سِيَّةُ عَلٰى اَق۟طَارِ ال۟اَر۟ضِ وَ ال۟اَك۟وَانِ وَ عَلٰى وُجُوهِ ال۟اَع۟صَارِ وَ الزَّمَانِ وَ ال۟جَارٖى حَاكِمِيَّتُهُ ال۟مَع۟نَوِيَّةُ النُّورَانِيَّةُ عَلٰى نِص۟فِ ال۟اَر۟ضِ وَ خُم۟سِ ال۟بَشَرِ فٖى اَر۟بَعَةَ عَشَرَ عَص۟رًا بِكَمَالِ ال۟اِح۟تِشَامِ . وَ كَذَا : شَهِدَ وَ بَر۟هَنَ بِاِج۟مَاعِ سُوَرِهِ ال۟قُد۟سِيَّةِ السَّمَاوِيَّةِ وَ بِاِتِّفَاقِ اٰيَاتِهِ النُّورَانِيَّةِ ال۟اِلٰهِيَّةِ وَ بِتَوَافُقِ اَس۟رَارِهٖ وَ اَن۟وَارِهٖ وَ بِتَطَابُقِ حَقَائِقِهٖ وَ ثَمَرَاتِهٖ وَ اٰثَارِهٖ بِال۟مُشَاهَدَةِ وَ ال۟عِيَانِ denilmiştir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sonra bir fakir insana değil fâni ve muvakkat bir tarlayı, bir haneyi, belki koca kâinatı ve dünya kadar bir mülk-ü bâkiyi kazandıran ve bir fâni adama ebedî bir hayatın levazımatını bulduran ve ecelin darağacını bekleyen bir bîçareyi idam-ı ebedîden kurtaran ve saadet-i sermediyenin hazinesini açan en kıymettar sermaye-i insaniyenin iman olduğunu bilen mezkûr misafir ve hayat yolcusu, kendi nefsine dedi ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
“Haydi, ileri! İmanın hadsiz mertebelerinden bir mertebe daha kazanmak için '''kâinatın heyet-i mecmuası'''na müracaat edip o da ne diyor, dinlemeliyiz; erkânından ve eczasından aldığımız dersleri tekmil ve tenvir etmeliyiz.” diye Kur’an’dan aldığı geniş ve ihatalı bir dürbün ile baktı, gördü:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu kâinat, o kadar manidar ve muntazamdır ki mücessem bir kitab-ı Sübhanî ve cismanî bir Kur’an-ı Rabbanî ve müzeyyen bir saray-ı Samedanî ve muntazam bir şehr-i Rahmanî suretinde görünüyor. O kitabın bütün sureleri, âyetleri ve kelimatları, hattâ harfleri ve babları ve fasılları ve sayfaları ve satırları, umumunun her vakit manidarane mahv ve ispatları ve hakîmane tağyir ve tahvilleri; icma ile bir Alîm-i külli şey’in ve bir Kadîr-i külli şey’in ve bir musannifin, her şeyde her şeyi gören ve her şeyin her şeyi ile münasebetini bilen, riayet eden bir Nakkaş-ı Zülcelal’in ve bir Kâtib-i Zülkemal’in vücudunu ve mevcudiyetini bilbedahe ifade ettikleri gibi bütün erkân ve envaıyla ve ecza ve cüz’iyatıyla ve sekeneleri ve müştemilatıyla ve vâridat ve masarifatıyla ve onlarda maslahatkârane tebdilleriyle ve hikmet-perverane tecdidleriyle, bi’l-ittifak hadsiz bir kudret ve nihayetsiz bir hikmetle iş gören âlî bir ustanın ve misilsiz bir Sâni’in mevcudiyetini ve vahdetini bildiriyorlar. Ve kâinatın azametine münasip iki büyük ve geniş hakikatin şehadetleri, kâinatın bu büyük şehadetini ispat ediyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birinci Hakikat:''' Usûlü’d-din ve ilm-i kelâmın dâhî ulemasının ve hükema-i İslâmiyenin gördükleri ve hadsiz bürhanlarla ispat ettikleri “'''hudûs'''” ve “'''imkân'''” hakikatleridir. Onlar demişler ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
“Madem âlemde ve her şeyde tagayyür ve tebeddül var; elbette fânidir, hâdistir, kadîm olamaz. Madem hâdistir, elbette onu ihdas eden bir Sâni’ var. Ve madem her şeyin zatında vücudu ve ademi, bir sebep bulunmazsa müsavidir; elbette vâcib ve ezelî olamaz. Ve madem muhal ve bâtıl olan devir ve teselsül ile birbirini icad etmek mümkün olmadığı kat’î bürhanlarla ispat edilmiş. Elbette öyle bir Vâcibü’l-vücud’un mevcudiyeti lâzımdır ki naziri mümteni, misli muhal ve bütün maadası mümkün ve mâsivası mahluku olacak.”
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, '''hudûs''' hakikati kâinatı istila etmiş. Çoğunu göz görüyor, diğer kısmını akıl görüyor. Çünkü gözümüzün önünde her sene güz mevsiminde öyle bir âlem vefat eder ki her birisinin hadsiz efradı bulunan ve her biri zîhayat bir kâinat hükmünde olan yüz bin nevi nebatat ve küçücük hayvanat, o âlem ile beraber vefat ederler. Fakat o kadar intizam ile bir vefattır ki haşir ve neşirlerine medar olan ve rahmet ve hikmetin mu’cizeleri, kudret ve ilmin hârikaları bulunan çekirdekleri ve tohumları ve yumurtacıkları baharda yerlerinde bırakıp defter-i a’mallerini ve gördükleri vazifelerin programlarını onların ellerine vererek Hafîz-i Zülcelal’in himayesi altında, hikmetine emanet eder; sonra vefat ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bahar mevsiminde, haşr-i a’zamın yüz bin misali ve numune ve delilleri hükmünde olarak o vefat eden ağaçlar ve kökler ve bir kısım hayvancıklar, aynen ihya ve diriliyorlar. Ve bir kısmının dahi kendi yerlerinde emsalleri ve aynen onlara benzeyenleri icad ve ihya olunuyor. Ve geçen baharın mevcudatı, işledikleri amellerin ve vazifelerin sahifelerini ilanat gibi neşredip وَاِذَا الصُّحُفُ نُشِرَت۟ âyetinin bir misalini gösteriyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem heyet-i mecmua cihetinde, her güzde ve her baharda büyük bir âlem vefat eder ve taze bir âlem vücuda gelir. Ve o vefat ve hudûs, o kadar muntazam cereyan ediyor ve o vefat ve hudûsta, gayet intizam ve mizanla o kadar nevilerin vefiyatları ve hudûsları oluyor ki güya dünya öyle bir misafirhanedir ki zîhayat kâinatlar ona misafir olurlar ve seyyah âlemler ve seyyar dünyalar ona gelirler, vazifelerini görürler, giderler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte, bu dünyada böyle hayattar dünyaları ve vazifedar kâinatları kemal-i ilim ve hikmet ve mizanla ve muvazene ve intizam ve nizamla ihdas ve icad edip Rabbanî maksatlarda ve İlahî gayelerde ve Rahmanî hizmetlerde kadîrane istimal ve rahîmane istihdam eden bir Zat-ı Zülcelal’in vücub-u vücudu ve hadsiz kudreti ve nihayetsiz hikmeti, bilbedahe güneş gibi akıllara görünüyor. “Hudûs” mesailini Risale-i Nur’a ve muhakkikîn-i kelâmiyenin kitaplarına havale ile o bahsi kapıyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Amma '''imkân''' ciheti ise o da kâinatı istila ve ihata etmiş. Çünkü görüyoruz ki her şey, küllî ve cüz’î bulunsun, büyük ve küçük olsun arştan ferşe, zerrattan seyyarata kadar her mevcud; mahsus bir zat ve muayyen bir suret ve mümtaz bir şahsiyet ve has sıfatlar ve hikmetli keyfiyetler ve maslahatlı cihazlar ile dünyaya gönderiliyor. Halbuki o mahsus zata ve o mahiyete, hadsiz imkânat içinde o hususiyeti vermek... Hem suretler adedince imkânlar ve ihtimaller içinde o nakışlı ve farikalı ve münasip o muayyen sureti giydirmek... Hem hemcinsinden olan eşhasın miktarınca imkânlar içinde çalkanan o mevcuda, o lâyık şahsiyeti imtiyazla tahsis etmek... Hem sıfatların nevileri ve mertebeleri sayısınca imkânlar ve ihtimaller içinde şekilsiz ve mütereddid bulunan o masnua, o has ve muvafık, maslahatlı sıfatları yerleştirmek… Hem hadsiz yollar ve tarzlarda bulunması mümkün olması noktasında hadsiz imkânat ve ihtimalat içinde mütehayyir, sergerdan, hedefsiz o mahluka, o hikmetli keyfiyetleri ve inayetli cihazları takmak ve teçhiz etmek…
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Elbette küllî ve cüz’î bütün mümkinat adedince ve her mümkünün mezkûr mahiyet ve hüviyet, heyet ve suret, sıfat ve vaziyetinin imkânatı adedince tahsis edici, tercih edici, tayin edici, ihdas edici bir Vâcibü’l-vücud’un vücub-u vücuduna ve hadsiz kudretine ve nihayetsiz hikmetine ve hiçbir şey ve hiçbir şe’n ondan gizlenmediğine ve hiçbir şey ona ağır gelmediğine ve en büyük bir şey en küçük bir şey gibi ona kolay geldiğine ve bir baharı bir ağaç kadar ve bir ağacı bir çekirdek kadar suhuletle icad edebildiğine işaretler ve delâletler ve şehadetler, imkân hakikatinden çıkıp kâinatın bu büyük şehadetinin bir kanadını teşkil ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kâinatın şehadetini, her iki kanadı ve iki hakikatiyle Risale-i Nur eczaları ve bilhassa Yirmi İkinci ve Otuz İkinci Sözler ve Yirminci ve Otuz Üçüncü Mektuplar tamamıyla ispat ve izah ettiklerinden onlara havale ederek bu pek uzun kıssayı kısa kestik.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kâinatın heyet-i mecmuasından gelen büyük ve küllî şehadetin ikinci kanadını ispat eden:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci Hakikat:''' Bu mütemadiyen çalkanan inkılablar ve tahavvülatlar içinde vücudunu ve hizmetini ve zîhayat ise hayatını muhafazaya ve vazifesini yerine getirmeye çalışan mahlukatta, kuvvetlerinin bütün bütün haricinde bir '''teavün hakikati''' görünüyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela, unsurları zîhayatın imdadına, hususan bulutları nebatatın mededine ve nebatatı dahi hayvanatın yardımına ve hayvanat ise insanların muavenetine ve memelerin kevser gibi sütleri, yavruların beslenmelerine ve zîhayatların iktidarları haricindeki pek çok hâcetleri ve erzakları, umulmadık yerlerden onların ellerine verilmesi, hattâ zerrat-ı taamiye dahi hüceyrat-ı bedeniyenin tamirine koşmaları gibi teshir-i Rabbanî ile ve istihdam-ı Rahmanî ile hakikat-i teavünün pek çok misalleri doğrudan doğruya, bütün kâinatı bir saray gibi idare eden bir Rabbü’l-âlemîn’in umumî ve rahîmane rububiyetini gösteriyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, camid ve şuursuz ve şefkatsiz olan ve birbirine şefkatkârane, şuurdarane vaziyet gösteren muavenetçiler, elbette gayet Rahîm ve Hakîm bir Rabb-i Zülcelal’in kuvvetiyle, rahmetiyle, emriyle yardıma koşturuluyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte kâinatta cari olan teavün-ü umumî, seyyarattan tâ zîhayatın aza ve cihazat ve zerrat-ı bedeniyesine kadar kemal-i intizamla cereyan eden muvazene-i âmme ve muhafaza-i şâmile ve semavatın yaldızlı yüzünden ve zeminin ziynetli yüzünden tâ çiçeklerin süslü yüzlerine kadar kalem gezdiren tezyin ve Kehkeşan’dan ve manzume-i şemsiyeden tâ mısır ve nar gibi meyvelere kadar hükmeden tanzim ve güneş ve kamerden ve unsurlardan ve bulutlardan tâ bal arılarına kadar memuriyet veren tavzif gibi pek büyük hakikatlerin büyüklükleri nisbetindeki şehadetleri, kâinatın şehadetinin ikinci kanadını ispat ve teşkil ederler. Madem Risale-i Nur bu büyük şehadeti ispat ve izah etmiş, biz burada bu kısacık işaretle iktifa ederiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte dünya seyyahının kâinattan aldığı ders-i imanîye kısa bir işaret olarak '''Birinci Makam’ın on sekizinci mertebesinde''' böyle
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ ال۟مُم۟تَنِعُ نَظٖيرُهُ اَل۟مُم۟كِنُ كُلُّ مَاسِوَاهُ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ هٰذِهِ ال۟كَائِنَاتُ ال۟كِتَابُ ال۟كَبٖيرُ ال۟مُجَسَّمُ وَ ال۟قُر۟اٰنُ ال۟جِس۟مَانِىُّ ال۟مُعَظَّمُ وَ ال۟قَص۟رُ ال۟مُزَيَّنُ ال۟مُنَظَّمُ وَ ال۟بَلَدُ ال۟مُح۟تَشَمُ ال۟مُن۟تَظَمُ بِاِج۟مَاعِ سُوَرِهٖ وَ اٰيَاتِهٖ وَ كَلِمَاتِهٖ وَ حُرُوفِهٖ وَ اَب۟وَابِهٖ وَ فُصُولِهٖ وَ صُحُفِهٖ وَ سُطُورِهٖ وَ اِتِّفَاقِ اَر۟كَانِهٖ وَ اَن۟وَاعِهٖ وَ اَج۟زَائِهٖ وَ جُز۟ئِيَّاتِهٖ وَ سَكَنَتِهٖ وَ مُش۟تَمِلَاتِهٖ وَ وَارِدَاتِهٖ وَ مَصَارِفِهٖ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟حُدُوثِ وَ التَّغَيُّرِ وَ ال۟اِم۟كَانِ بِاِج۟مَاعِ جَمٖيعِ عُلَمَاءِ عِل۟مِ ال۟كَلَامِ وَ بِشَهَادَةِ حَقٖيقَةِ تَب۟دٖيلِ صُورَتِهٖ وَ مُش۟تَمِلَاتِهٖ بِال۟حِك۟مَةِ وَ ال۟اِن۟تِظَامِ وَ تَج۟دٖيدِ حُرُوفِهٖ وَ كَلِمَاتِهٖ بِالنِّظَامِ وَ ال۟مٖيزَانِ وَ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ التَّعَاوُنِ وَ التَّجَاوُبِ وَ التَّسَانُدِ وَ التَّدَاخُلِ وَ ال۟مُوَازَنَةِ وَ ال۟مُحَافَظَةِ فٖى مَو۟جُودَاتِهٖ بِال۟مُشَاهَدَةِ وَ ال۟عِيَانِ denilmiştir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sonra, dünyaya gelen ve dünyanın yaratanını arayan ve on sekiz adet mertebelerden çıkan ve arş-ı hakikate yetişen bir mi’rac-ı imanî ile gaibane marifetten hazırane ve muhatabane bir makama terakki eden meraklı ve müştak yolcu adam, kendi ruhuna dedi ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Fatiha-i Şerife’de başından tâ اِيَّاكَ kelimesine kadar gaibane medh ü sena ile bir huzur gelip اِيَّاكَ hitabına çıkılması gibi biz dahi doğrudan doğruya gaibane aramayı bırakıp aradığımızı aradığımızdan sormalıyız; her şeyi gösteren güneşi, güneşten sormak gerektir. Evet her şeyi gösteren, kendini her şeyden ziyade gösterir. Öyle ise şemsin şuâatı ile onu görmek ve tanımak gibi '''Hâlık’ımızın esma-i hüsnasıyla ve sıfât-ı kudsiyesiyle''' onu kabiliyetimizin nisbetinde tanımaya çalışabiliriz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu maksadın hadsiz yollarından iki yolu ve o iki yolun hadsiz mertebelerinden iki mertebeyi ve o iki mertebenin pek çok hakikatlerinden ve pek çok uzun tafsilatından yalnız iki hakikati icmal ve ihtisar ile bu risalede beyan edeceğiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birinci Hakikat:''' Bilmüşahede gözümüzle görünen ve muhit ve daimî ve muntazam ve dehşetli ve semavî ve arzî olan bütün mevcudatı çeviren ve tebdil ve tecdid eden ve kâinatı kaplayan '''faaliyet-i müstevliye''' hakikati görünmesi ve o her cihetle hikmet-medar faaliyet hakikatinin içinde '''tezahür-ü rububiyet''' hakikatinin bilbedahe hissedilmesi ve o her cihetle rahmet-feşan tezahür-ü rububiyet hakikatinin içinde, '''tebarüz-ü uluhiyet''' hakikati bizzarure bilinmiş olmasıdır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu hâkimane ve hakîmane faaliyet-i daimeden ve perdesinin arkasında bir Fâil-i Kadîr ve Alîm’in ef’ali, görünür gibi hissedilir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bu mürebbiyane ve müdebbirane ef’al-i Rabbaniyeden ve perdesinin arkasından, her şeyde cilveleri bulunan esma-i İlahiye, hissedilir derecesinde bedahetle bilinir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bu celaldarane ve cemal-perverane cilvelenen esma-i hüsnadan ve perdesinin arkasında sıfât-ı seb’a-i kudsiyenin ilmelyakîn, belki aynelyakîn, belki hakkalyakîn derecesinde vücudları ve tahakkukları anlaşılır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bu yedi kudsî sıfâtın dahi bütün masnuatın şehadetiyle hem hayattarane hem kadîrane hem alîmane hem semîane hem basîrane hem mürîdane hem mütekellimane nihayetsiz bir surette tecellileri ile bilbedahe ve bizzarure ve biilmelyakîn bir Mevsuf-u Vâcibü’l-vücud’un ve bir Müsemma-i Vâhid-i Ehad’in ve bir Fâil-i Ferd-i Samed’in mevcudiyeti, güneşten daha zâhir, daha parlak bir tarzda kalpteki iman gözüne görünür gibi kat’î bilinir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Çünkü güzel ve manidar bir kitap ve muntazam bir hane, bedahetle yazmak ve yapmak fiillerini ve güzel yazmak ve intizamlı yapmak fiilleri dahi bedahetle yazıcı ve dülger namlarını, yazıcı ve dülger unvanları ise bedahetle kitabet ve dülgerlik sanatlarını ve sıfatlarını ve bu sanat ve sıfatlar bedahetle herhalde bir zatı istilzam eder ki mevsuf ve sâni’ ve müsemma ve fâil olsun. Fâilsiz bir fiil ve müsemmasız bir isim mümkün olmadığı gibi; mevsufsuz bir sıfat, sanatkârsız bir sanat dahi mümkün değildir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu hakikat ve kaideye binaen, bu kâinat bütün mevcudatıyla beraber kaderin kalemiyle yazılmış, kudretin çekiciyle yapılmış manidar hadsiz kitaplar, mektuplar, nihayetsiz binalar ve saraylar hükmünde –her biri binler vecihle ve beraber hadsiz vücuh ile– Rabbanî ve Rahmanî nihayetsiz fiilleri ve o fiillerin menşeleri olan bin bir esma-i İlahiyenin hadsiz cilveleriyle ve o güzel isimlerin menbaı olan yedi sıfât-ı Sübhaniyenin nihayetsiz tecellileriyle, o yedi muhit ve kudsî sıfatların madeni ve mevsufu olan ezelî ve ebedî bir Zat-ı Zülcelal’in vücub-u vücuduna ve vahdetine hadsiz işaretler ve nihayetsiz şehadetler ettikleri gibi; bütün o mevcudatta bulunan bütün hüsünler, cemaller, kıymetler, kemaller dahi ef’al-i Rabbaniyenin ve esma-i İlahiyenin ve sıfât-ı Samedaniyenin ve şuunat-ı Sübhaniyenin kendilerine lâyık ve muvafık kudsî cemallerine ve kemallerine ve hepsi birden Zat-ı Akdes’in kudsî cemaline ve kemaline bedahetle şehadet ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte faaliyet hakikati içinde tezahür eden rububiyet hakikati; ilim ve hikmetle halk ve icad ve sun’ ve ibda, nizam ve mizan ile takdir ve tasvir ve tedbir ve tedvir, kasd ve irade ile tahvil ve tebdil ve tenzil ve tekmil, şefkat ve rahmetle it’am ve in’am ve ikram ve ihsan gibi şuunatıyla ve tasarrufatıyla kendini gösterir ve tanıttırır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve tezahür-ü rububiyet hakikati içinde bedahetle hissedilen ve bulunan uluhiyetin tebarüz hakikati dahi esma-i hüsnanın rahîmane ve kerîmane cilveleriyle ve yedi sıfât-ı sübutiye olan Hayat, İlim, Kudret, İrade, Sem’, Basar ve Kelâm sıfatlarının celalli ve cemalli tecellileriyle kendini tanıttırır, bildirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet nasıl ki kelâm sıfatı, vahiyler ve ilhamlar ile Zat-ı Akdes’i tanıttırır, öyle de '''kudret''' sıfatı dahi mücessem kelimeleri hükmünde olan sanatlı eserleriyle o Zat-ı Akdes’i bildirir ve kâinatı baştan başa bir Furkan-ı cismanî mahiyetinde gösterip bir Kadîr-i Zülcelal’i tavsif ve tarif eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve '''ilim''' sıfatı dahi hikmetli, intizamlı, mizanlı olan bütün masnuat miktarınca ve ilim ile idare ve tedbir ve tezyin ve temyiz edilen bütün mahlukat adedince, mevsufları olan bir tek Zat-ı Akdes’i bildirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve '''hayat''' sıfatı ise kudreti bildiren bütün eserler ve ilmin vücudunu bildiren bütün intizamlı ve hikmetli ve mizanlı ve ziynetli suretler, haller ve sair sıfatları bildiren bütün deliller, sıfat-ı hayatın delilleriyle beraber, hayat sıfatının tahakkukuna delâlet ettikleri gibi; hayat dahi bütün o delilleriyle, âyineleri olan bütün zîhayatları şahit göstererek Zat-ı Hayy-ı Kayyum’u bildirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve kâinatı, serbeser her vakit taze taze ve ayrı ayrı cilveleri ve nakışları göstermek için daima değişen ve tazelenen ve hadsiz âyinelerden terekküp eden bir âyine-i ekber suretine çevirir. Ve bu kıyasla '''görmek''' ve '''işitmek, ihtiyar etmek''' ve '''konuşmak''' sıfatları dahi her biri birer kâinat kadar Zat-ı Akdes’i bildirir, tanıttırır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem o sıfatlar, Zat-ı Zülcelal’in vücuduna delâlet ettikleri gibi hayatın vücuduna ve tahakkukuna ve o zatın hayattar ve diri olduğuna dahi bedahetle delâlet ederler. Çünkü bilmek hayatın alâmeti, işitmek dirilik emaresi, görmek dirilere mahsus, irade hayat ile olabilir, ihtiyarî iktidar zîhayatlarda bulunur, tekellüm ise bilen dirilerin işidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu noktalardan anlaşılır ki hayat sıfatının yedi defa kâinat kadar delilleri ve kendi vücudunu ve mevsufun vücudunu bildiren bürhanları vardır ki bütün sıfatların esası ve menbaı ve ism-i a’zamın masdarı ve medarı olmuştur. Risale-i Nur, bu birinci hakikati kuvvetli bürhanlar ile ispat ve bir derece izah ettiğinden, bu denizden bu mezkûr katre ile şimdilik iktifa ediyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci Hakikat:''' Sıfat-ı kelâmdan gelen tekellüm-ü İlahîdir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
لَو۟ كَانَ ال۟بَح۟رُ مِدَادًا لِكَلِمَاتِ رَبّٖى âyetinin sırrıyla: Kelâm-ı İlahî, nihayetsizdir. Bir zatın vücudunu bildiren en zâhir alâmet, konuşmasıdır. Demek bu hakikat, nihayetsiz bir surette Mütekellim-i Ezelî’nin mevcudiyetine ve vahdetine şehadet eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu hakikatin iki kuvvetli şehadeti, bu risalenin on dördüncü ve on beşinci mertebelerinde beyan edilen vahiyler ve ilhamlar cihetiyle ve geniş bir şehadeti dahi onuncu mertebesinde işaret edilen kütüb-ü mukaddese-i semaviye cihetiyle ve çok parlak ve câmi’ bir diğer şehadeti dahi on yedinci mertebesinde Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan cihetiyle geldiğinden, bu hakikatin beyan ve şehadetini o mertebelere havale edip o hakikati mu’cizane ilan eden ve şehadetini sair hakikatlerin şehadetleriyle beraber ifade eden شَهِدَ اللّٰهُ اَنَّهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ وَال۟مَلٰٓئِكَةُ وَ اُولُوا ال۟عِل۟مِ قَٓائِمًا بِال۟قِس۟طِ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ال۟عَزٖيزُ ال۟حَكٖيمُ âyet-i muazzamanın envarı ve esrarı, bizim bu yolcuya kâfi ve vâfi gelmiş ki daha ileri gidememiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu yolcunun bu makam-ı kudsîden aldığı dersin kısa bir mealine bir işaret olarak '''Birinci Makam’ın on dokuzuncu mertebesinde'''
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ لَهُ ال۟اَس۟مَاءُ ال۟حُس۟نٰى وَ لَهُ الصِّفَاتُ ال۟عُل۟يَا وَ لَهُ ال۟مَثَلُ ال۟اَع۟لٰى اَلَّذٖى دَلَّ عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِهٖ فٖى وَح۟دَتِهٖ اَلذَّاتُ ال۟وَاجِبُ ال۟وُجُودِ بِاِج۟مَاعِ جَمٖيعِ صِفَاتِهِ ال۟قُد۟سِيَّةِ ال۟مُحٖيطَةِ وَ جَمٖيعِ اَس۟مَائِهِ ال۟حُس۟نٰى اَل۟مُتَجَلِّيَّةِ بِاِتِّفَاقِ جَمٖيعِ شُؤُنَاتِهٖ وَ اَف۟عَالِهِ ال۟مُتَصَرِّفَةِ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ حَقٖيقَةِ تَبَارُزِ ال۟اُلُوهِيَّةِ فٖى تَظَاهُرِ الرُّبُوبِيَّةِ فٖى دَوَامِ ال۟فَعَّالِيَّةِ ال۟مُس۟تَو۟لِيَةِ بِفِع۟لِ ال۟اٖيجَادِ وَ ال۟خَل۟قِ وَ الصُّن۟عِ وَ ال۟اِب۟دَاعِ بِاِرَادَةٍ وَ قُد۟رَةٍ وَ بِفِع۟لِ التَّق۟دٖيرِ وَ التَّص۟وٖيرِ وَ التَّد۟بٖيرِ وَ التَّد۟وٖيرِ بِاِخ۟تِيَارٍ وَ حِك۟مَةٍ وَ بِفِع۟لِ التَّص۟رٖيفِ وَ التَّن۟ظٖيمِ وَ ال۟مُحَافَظَةِ وَ ال۟اِدَارَةِ وَ ال۟اِعَاشَةِ بِقَص۟دٍ وَ رَح۟مَةٍ وَ بِكَمَالِ ال۟اِن۟تِظَامِ وَ ال۟مُوَازَنَةِ وَ بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ اَس۟رَارِ - شَهِدَ اللّٰهُ اَنَّهُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ وَ ال۟مَلٰٓئِكَةُ وَ اُولُوا ال۟عِل۟مِ قَٓائِمًا بِال۟قِس۟طِ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ال۟عَزٖيزُ ال۟حَكٖيمُ denilmiştir.
</div>


<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İHTAR'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Geçen İkinci Makam’ın Birinci Bab’ındaki on dokuz adet mertebelerin şehadet eden hakikatlerinin her birisi, tahakkuklarıyla ve vücudlarıyla vücub-u vücuda delâlet ettikleri gibi; ihataları ile dahi vahdete ve ehadiyete delâlet ederler. Fakat başta sarîhan vücudu ispat ettikleri cihetle, vücub-u vücudun delilleri sayılmış.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İkinci Makam’ın İkinci Bab’ı ise başta ve sarahatle vahdeti ve içinde vücudu ispat ettiği haysiyetiyle, tevhid bürhanları denilir. Yoksa her ikisi, her ikisini ispat eder. Farklarına işaret için Birinci Bab’da بِشَهَادَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İkinci Bab’da vahdet görünür gibi zuhuruna işareten بِمُشَاهَدَةِ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ fıkraları tekrar ediliyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Gelecek İkinci Bab’ın mertebelerini Birinci Bab gibi izah etmeye niyet etmiştim. Fakat bazı hallerin mümanaatıyla ihtisara ve icmale mecburum. Hakkıyla beyan etmeyi Risale-i Nur’a havale ediyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
== İKİNCİ BAB ==
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Berahin-i Tevhidiyeye Dairdir'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Dünyaya iman için gönderilen ve bütün kâinatta fikren seyahat eden ve her şeyden Hâlık’ını soran ve her yerde Rabb’ini arayan ve hakkalyakîn derecesinde İlah’ını vücub-u vücud noktasında bulan dünya misafiri, kendi aklına dedi ki: Gel, Vâcibü’l-vücud Hâlık’ımızın vahdet bürhanlarını temaşa için yine beraber bir seyahate gideceğiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Beraber gittiler. Birinci menzilde gördüler ki kâinatı istila eden '''dört hakikat-i kudsiye''', vahdeti bedahet derecesinde istilzam edip isterler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== BİRİNCİ HAKİKAT: “Uluhiyet-i mutlaka”dır. ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, nev-i beşerin her taifesi birer nevi ibadet ile fıtrî gibi meşgul olması ve sair zîhayatın belki cemadatın dahi fıtrî hizmetleri, birer nevi ibadet hükmünde bulunması ve kâinatta maddî ve manevî bütün nimetlerin ve ihsanların her biri, bir mabudiyet tarafından, hamd ve ibadeti yaptıran perestişe ve şükre birer vesile olmaları ve vahiy ve ilhamlar gibi bütün tereşşuhat-ı gaybiye ve tezahürat-ı maneviyenin bir tek İlah’ın mabudiyetini ilan etmeleri; elbette ve bedahetle bir uluhiyet-i mutlakanın tahakkukunu ve hüküm-ferma olduğunu ispat ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem böyle bir uluhiyet hakikati var, elbette iştiraki kabul edemez. Çünkü uluhiyete yani mabudiyete karşı şükür ve ibadetle mukabele edenler, kâinat ağacının en nihayetlerinde bulunan zîşuur meyveleridir. Ve başkaların o zîşuurları memnun ve minnettar edip yüzlerini kendilerine çevirmesi ve görünmediğinden çabuk unutturulabilen hakiki mabudlarını onlara unutturması, uluhiyetin mahiyetine ve kudsî maksatlarına öyle bir zıddiyettir ki hiçbir cihetle müsaade etmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kur’an’ın çok tekrar ile ve şiddetle şirki red ve müşrikleri cehennem ile tehdit etmesi, bu cihettendir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== İKİNCİ HAKİKAT: “Rububiyet-i mutlaka”dır. ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bütün kâinatta hususan zîhayatlarda ve bilhassa terbiye ve iaşelerinde her tarafta aynı tarzda ve umulmadık bir surette beraber ve birbiri içinde hakîmane, rahîmane bir dest-i gaybî tarafından olan bir tasarruf-u âmm elbette bir rububiyet-i mutlakanın tereşşuhudur ve ziyasıdır ve tahakkukuna bir bürhan-ı kat’îdir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem bir rububiyet-i mutlaka vardır, elbette şirk ve iştiraki kabul etmez. Çünkü o rububiyetin kendi cemalini izhar ve kemalâtını ilan ve kıymetli sanatlarını teşhir ve gizli hünerlerini göstermek gibi en mühim maksat ve gayeleri cüz’iyatta ve zîhayatta temerküz ve içtima ettiğinden, en cüz’î bir şeye ve en küçük bir zîhayata kendi başıyla müdahale eden bir şirk, o gayeleri bozar ve o maksatları harap eder. Ve zîşuurun yüzlerini o gayelerden ve o gayeleri irade edenden çevirip esbaba saldığından ve bu vaziyet rububiyetin mahiyetine bütün bütün muhalif ve adâvet olduğundan, elbette böyle bir rububiyet-i mutlaka, hiçbir cihetle şirke müsaade etmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kur’an’ın kesretli takdisatı ve tesbihatı ve âyâtı ve kelimatı, belki hurufatı ve hey’atıyla mütemadiyen tevhide irşadatı bu büyük sırdan ileri gelmiştir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== ÜÇÜNCÜ HAKİKAT: “Kemalât”tır. ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bu kâinatın bütün ulvi hikmetleri, hârika güzellikleri, âdilane kanunları, hakîmane gayeleri, hakikat-i kemalâtın vücuduna bedahetle delâlet ve bilhassa bu kâinatı hiçten icad edip her cihetle mu’cizatlı ve cemalli bir surette idare eden Hâlık’ın kemalâtına ve o Hâlık’ın âyine-i zîşuuru olan insanın kemalâtına şehadeti pek zâhirdir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem kemalât hakikati vardır. Ve madem kâinatı kemalât içinde icad eden Hâlık’ın kemalâtı muhakkaktır. Ve madem kâinatın en mühim meyvesi ve arzın halifesi ve Hâlık’ın en ehemmiyetli masnuu ve sevgilisi olan insanın kemalâtı haktır ve hakikatlidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Elbette bu gözümüz ile gördüğümüz kemalli ve hikmetli kâinatı; fena ve zevalde yuvarlanan ve neticesiz olarak tesadüfün oyuncağı, tabiatın mel’abegâhı, zîhayatın zalimane mezbahası, zîşuurun dehşetli hüzüngâhı suretine çeviren ve âsârı ile kemalâtı görünen insanı, en bîçare ve en perişan ve en aşağı bir hayvan derekesine indiren ve Hâlık’ın âyine-i kemalâtı olan bütün mevcudatın şehadetiyle nihayetsiz kemalât-ı kudsiyesi bulunan o Hâlık’ın kemalâtını setredip perde çekerek netice-i faaliyetini ve hallakıyetini iptal eden şirk, elbette olamaz ve hakikatsizdir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Şirkin bu kemalât-ı İlahiyeye ve insaniye ve kevniyeye karşı zıddiyeti ve o kemalâtları bozduğu İkinci Şuâ Risalesi’nin üç meyve-i tevhide dair Birinci Makam’ında kuvvetli ve kat’î deliller ile ispat ve izah edildiğinden ona havale edip burada kısa kesiyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== DÖRDÜNCÜ HAKİKAT: “Hâkimiyet”tir. ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bu kâinata geniş bir dikkat ile bakan; kâinatı gayet haşmetli ve gayet faaliyetli bir memleket, belki idaresi gayet hikmetli ve hâkimiyeti gayet kuvvetli bir şehir hükmünde görür, her şeyi ve her nev’i birer vazife ile musahharane meşgul bulur. وَ لِلّٰهِ جُنُودُ السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضِ âyetinin askerlik manasını ihsas eden temsiline göre: Zerrat ordusundan ve nebatat fırkalarından ve hayvanat taburlarından tâ yıldızlar ordusuna kadar olan cünud-u Rabbaniyeden, o küçücük memurlarda ve bu pek büyük askerlerde hâkimane tekvinî emirlerin, âmirane hükümlerin, şahane kanunların cereyanları, bedahetle bir hâkimiyet-i mutlakanın ve bir âmiriyet-i külliyenin vücuduna delâlet ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem bir hâkimiyet-i mutlaka hakikati vardır, elbette şirkin hakikati olamaz. Çünkü لَو۟ كَانَ فٖيهِمَٓا اٰلِهَةٌ اِلَّا اللّٰهُ لَفَسَدَتَا âyetinin hakikat-i kātıasıyla, müteaddid eller müstebidane bir işe karışsalar karıştırırlar. Bir memlekette iki padişah, hattâ bir nahiyede iki müdür bulunsa intizam bozulur ve idare herc ü merc olur. Halbuki sinek kanadından tâ semavat kandillerine kadar ve hüceyrat-ı bedeniyeden tâ seyyaratın burçlarına kadar öyle bir intizam var ki zerre kadar şirkin müdahalesi olamaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem hâkimiyet bir makam-ı izzettir; rakip kabul etmek, o hâkimiyetin izzetini kırar. Evet, aczi için çok yardımcılara muhtaç olan insanın, cüz’î ve zâhirî ve muvakkat bir hâkimiyeti için kardeşini ve evladını zalimane öldürmesi gösteriyor ki hâkimiyet rakip kabul etmez. Böyle bir âciz, böyle cüz’î bir hâkimiyet için böyle yaparsa; elbette bütün kâinatın mâliki olan bir Kadîr-i Mutlak’ın hakiki ve küllî rububiyetine ve uluhiyetine medar olan kendi hâkimiyet-i kudsiyesine başkasını teşrik etmesi ve şerike müsaade etmesi hiçbir cihetle mümkün olamaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu hakikat, İkinci Şuâ’nın İkinci Makam’ında ve Risale-i Nur’un birçok yerlerinde kuvvetli deliller ile ispat edildiğinden onlara havale ediyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte yolcumuz bu dört hakikati müşahede etmekle, vahdaniyet-i İlahiyeyi şuhud derecesinde bildi, imanı parladı. Bütün kuvvetiyle
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ وَح۟دَهُ لَا شَرٖيكَ لَهُ dedi. Ve bu menzilden aldığı derse bir kısa işaret olarak '''Birinci Makam’ın ikinci babında'''
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وَح۟دَانِيَّتِهٖ وَ وُجُوبِ وُجُودِهٖ مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ حَقٖيقَةِ تَبَارُزِ ال۟اُلُوهِيَّةِ ال۟مُط۟لَقَةِ وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ تَظَاهُرِ الرُّبُوبِيَّةِ ال۟مُط۟لَقَةِ ال۟مُق۟تَضِيَّةِ لِل۟وَح۟دَةِ وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟كَمَالَاتِ النَّاشِئَةِ مِنَ ال۟وَح۟دَةِ وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟حَاكِمِيَّةِ ال۟مُط۟لَقَةِ ال۟مَانِعَةِ وَ ال۟مُنَافِيَةِ لِلشِّر۟كَةِ denilmiştir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sonra o sükûnetsiz misafir kendi kalbine dedi: Ehl-i imanın, hususan ehl-i tarîkatın her vakit tekrarla لَٓا اِلٰهَ اِلَّاهُوَ demeleri, tevhidi yâd ve ilan etmeleri gösterir ki tevhidin pek çok mertebeleri bulunuyor. Hem tevhid, en ehemmiyetli ve en halâvetli ve en yüksek bir vazife-i kudsiye ve bir farîza-i fıtriye ve bir ibadet-i imaniyedir. Öyle ise gel bir mertebeyi daha bulmak için bu ibrethanenin diğer bir menzilinin kapısını daha açmalıyız.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Çünkü aradığımız hakiki tevhid, yalnız tasavvurdan ibaret bir marifet değildir. Belki ilm-i mantıkta tasavvura mukabil ve marifet-i tasavvuriyeden çok kıymettar ve bürhanın neticesi olan ve ilim denilen tasdiktir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve tevhid-i hakiki öyle bir hüküm ve tasdik ve iz’an ve kabuldür ki her bir şeyle Rabb’ini bulabilir ve her şeyde Hâlık’ına giden bir yolu görür ve hiçbir şey huzuruna mani olmaz. Yoksa Rabb’ini bulmak için her vakit kâinat perdesini yırtmak, açmak lâzım gelir. “Öyle ise haydi ileri!” diyerek, kibriya ve azamet kapısını çaldı. Ef’al ve âsâr menziline ve icad ve ibda âlemine girdi, gördü ki: Kâinatı istila etmiş '''beş hakikat-i muhita''' hükmediyorlar, bedahetle tevhidi ispat ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''BİRİNCİSİ'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kibriya ve azamet hakikatidir. Bu hakikat, İkinci Şuâ’nın İkinci Makam’ında ve Risale-i Nur’un müteaddid yerlerinde bürhanlarla izah edildiğinden burada bu kadar deriz ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Binlerle sene birbirlerinden uzak bir mesafede bulunan yıldızları, aynı anda aynı tarzda icad edip tasarruf eden ve zeminin şark ve garp ve cenup ve şimalinde bulunan aynı çiçeğin hadsiz efradını, bir zamanda ve bir surette halk edip tasvir eden...
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem هُوَ الَّذٖى خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضَ فٖى سِتَّةِ اَيَّامٍ yani gökleri ve zemini altı günde yaratmak gibi geçmiş ve gaybî ve çok acib bir hâdiseyi, hazır ve göz önünde bir hâdise ile ispat etmek ve onun gibi acib bir tanzir olarak zeminin yüzünde bahar mevsiminde haşr-i a’zamın yüz binden ziyade misallerini gösterir gibi iki yüz binden ziyade nebatat taifelerini ve hayvanat kabilelerini beş altı haftada inşa edip kemal-i intizam ve mizan ile iltibassız, noksansız, yanlışsız, beraber, birbiri içinde idare, terbiye, iaşe, temyiz ve tezyin eden...
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem يُولِجُ الَّي۟لَ فِى النَّهَارِ وَ يُولِجُ النَّهَارَ فِى الَّي۟لِ âyetinin sarahatiyle zemini döndürüp gece gündüz sahifelerini yapan ve çeviren ve yevmiye hâdisatıyla yazan değiştiren aynı zat, aynı anda, en gizli, en cüz’î olan kalplerin hatıratlarını dahi bilir ve iradesiyle idare eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve mezkûr fiillerin her biri bir tek fiil olduğundan, zarurî olarak, onların fâili dahi bir tek, vâhid ve kādir olan fâil-i zülcelallerinin, bedahetle öyle bir kibriya ve azameti var ki: Hiçbir yerde, hiçbir şeyde, hiçbir cihetle, hiçbir şirkin hiçbir imkânını, hiçbir ihtimalini bırakmıyor, köküyle kesiyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem böyle bir kibriya ve azamet-i kudret var ve madem o kibriya nihayet kemaldedir ve ihata ediyor. Elbette o kudrete acz veya ihtiyaç ve o kibriyaya kusur ve o kemale noksaniyet ve o ihataya kayıt ve o nihayetsizliğe nihayet veren bir şirke meydan vermesi ve müsaade etmesi, hiçbir vecihle mümkün değildir. Fıtratını bozmayan hiçbir akıl kabul etmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte şirk, kibriyaya dokunması ve celalin izzetine dokundurması ve azametine ilişmesi cihetiyle öyle bir cinayettir ki hiç kabil-i af olmadığını, Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan azîm tehdit ile اِنَّ اللّٰهَ لَا يَغ۟فِرُ اَن۟ يُش۟رَكَ بِهٖ وَيَغ۟فِرُ مَا دُونَ ذٰلِكَ ferman ediyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İKİNCİ HAKİKAT'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kâinatta tasarrufları görünen ef’al-i Rabbaniyenin ıtlak ve ihata ve nihayetsiz bir surette zuhurlarıdır. Ve o fiilleri takyid ve tahdid eden, yalnız hikmet ve iradedir ve mazharların kabiliyetleridir. Ve serseri tesadüf ve şuursuz tabiat ve kör kuvvet ve camid esbab ve kayıtsız ve her yere dağılan ve karıştıran unsurlar, o gayet mizanlı ve hikmetli ve basîrane ve hayattarane ve muntazam ve muhkem olan fiillere karışamazlar, belki Fâil-i Zülcelal’in emriyle ve iradesiyle ve kuvvetiyle zâhirî bir perde-i kudret olarak istimal olunuyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hadsiz misallerinden üç misali, Sure-i Nahl’in bir sahifesinde birbirine muttasıl üç âyetin işaret ettikleri üç fiilin hadsiz nüktelerinden üç nüktesini beyan ederiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birincisi:'''
وَ اَو۟حٰى رَبُّكَ اِلَى النَّح۟لِ اَنِ اتَّخِذٖى مِنَ ال۟جِبَالِ بُيُوتًا ... اِلٰى اٰخِره
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bal arısı fıtratça ve vazifece öyle bir mu’cize-i kudrettir ki koca Sure-i Nahl, onun ismiyle tesmiye edilmiş. Çünkü o küçücük bal makinesinin zerrecik başında, onun ehemmiyetli vazifesinin mükemmel programını yazmak ve küçücük karnında taamların en tatlısını koymak ve pişirmek ve süngücüğünde zîhayat azaları tahrip etmek ve öldürmek hâsiyetinde bulunan zehiri o uzuvcuğuna ve cismine zarar vermeden yerleştirmek; nihayet dikkat ve ilim ile ve gayet hikmet ve irade ile ve tam bir intizam ve muvazene ile olduğundan şuursuz, intizamsız, mizansız olan tabiat ve tesadüf gibi şeyler elbette müdahale edemezler ve karışamazlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu üç cihetle mu’cizeli bu sanat-ı İlahiyenin ve bu fiil-i Rabbanînin, bütün zemin yüzünde hadsiz arılarda, aynı hikmetle, aynı dikkatle, aynı mizanda, aynı anda, aynı tarzda zuhuru ve ihatası, bedahetle vahdeti ispat eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci âyet:'''
وَ اِنَّ لَكُم۟ فِى ال۟اَن۟عَامِ لَعِب۟رَةً نُس۟قٖيكُم۟ مِمَّا فٖى بُطُونِهٖ مِن۟ بَي۟نِ فَر۟ثٍوَ دَمٍ لَبَنًا خَالِصًا سَٓائِغًا لِلشَّارِبٖينَ âyeti, ibret-feşan bir fermandır. Evet, başta inek ve deve ve keçi ve koyun olarak süt fabrikaları olan validelerin memelerinde, kan ve fışkı içinde bulaştırmadan ve bulandırmadan ve onlara bütün bütün muhalif olarak hâlis, temiz, safi, mugaddi, hoş, beyaz bir sütü koymak; ve yavrularına karşı o sütten daha ziyade hoş, şirin, tatlı, kıymetli ve fedakârane bir şefkati kalplerine bırakmak; elbette o derece bir rahmet, bir hikmet, bir ilim, bir kudret ve bir ihtiyar ve dikkat ister ki fırtınalı tesadüflerin ve karıştırıcı unsurların ve kör kuvvetlerin hiçbir cihetle işleri olamaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte böyle gayet mu’cizeli ve hikmetli bu sanat-ı Rabbaniyenin ve bu fiil-i İlahînin, umum rûy-i zeminde, yüz binlerle nevilerin, hadsiz validelerinin kalplerinde ve memelerinde aynı anda, aynı tarzda, aynı hikmet ve aynı dikkat ile tecellisi ve tasarrufu ve yapması ve ihatası, bedahetle vahdeti ispat eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Üçüncü âyet:'''
وَمِن۟ ثَمَرَاتِ النَّخٖيلِ وَال۟اَع۟نَابِ تَتَّخِذُونَ مِن۟هُ سَكَرًا وَرِز۟قًا حَسَنًااِنَّ فٖى ذٰلِكَ لَاٰيَةً لِقَو۟مٍ يَع۟قِلُونَ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu âyet, nazar-ı dikkati hurma ve üzüme celbedip der ki: “Aklı bulunanlara, bu iki meyvede tevhid için büyük bir âyet, bir delil ve bir hüccet vardır.” Evet, bu iki meyve hem gıda ve kut hem fakihe ve yemiş hem çok lezzetli taamların menşeleri olmakla beraber, susuz bir kumda ve kuru bir toprakta duran bu ağaçlar, o derece bir mu’cize-i kudret ve bir hârika-i hikmettir ve öyle bir helvalı şeker fabrikası ve ballı bir şurup makinesi ve o kadar hassas bir mizan ve mükemmel bir intizam ve hikmetli ve dikkatli bir sanattırlar ki zerre kadar aklı bulunan bir adam “Bunları böyle yapan, elbette bu kâinatı yaratan zat olabilir.” demeye mecburdur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Çünkü mesela, bu gözümüz önünde bir parmak kadar asmanın üzüm çubuğunda yirmi salkım var ve her salkımda şekerli şurup tulumbacıklarından yüzer tane var. Ve her tanenin yüzüne incecik ve güzel ve latîf ve renkli bir mahfazayı giydirmek ve nazik ve yumuşak kalbinde, kuvve-i hâfızası ve programı ve tarihçe-i hayatı hükmünde olan sert kabuklu, ceviz içli çekirdekleri koymak ve karnında cennet helvası gibi bir tatlıyı ve âb-ı kevser gibi bir balı yapmak ve bütün zemin yüzünde, hadsiz emsalinde aynı dikkat, aynı hikmet, aynı hârika-i sanatı, aynı zamanda, aynı tarzda yaratmak, elbette bedahetle gösterir ki bu işi yapan; bütün kâinatın Hâlık’ıdır ve nihayetsiz bir kudreti ve hadsiz bir hikmeti iktiza eden şu fiil ancak onun fiilidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bu çok hassas mizana ve çok maharetli sanata ve çok hikmetli intizama, kör ve serseri ve intizamsız ve şuursuz ve hedefsiz ve istilacı ve karıştırıcı olan kuvvetler ve tabiatlar ve sebepler karışamazlar, ellerini uzatamazlar. Yalnız, mef’uliyette ve kabulde ve perdedarlıkta, emr-i Rabbanî ile istihdam olunuyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu üç âyetin işaret ettikleri üç hakikatin tevhide delâlet eden üç nüktesi gibi hadsiz ef’al-i Rabbaniyenin hadsiz cilveleri ve tasarrufları, ittifakla bir tek vâhid-i ehad, bir Zat-ı Zülcelal’in vahdetine şehadet ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''ÜÇÜNCÜ HAKİKAT'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mevcudatın ve bilhassa nebatat ve hayvanatın, sürat-i mutlaka içinde kesret-i mutlaka ve intizam-ı mutlak ile ve suhulet-i mutlaka içinde gayet hüsn-ü sanat ve maharet ve itkan ve intizam ile ve mebzuliyet-i mutlaka ve ihtilat-ı mutlak içinde gayet kıymettarlık ve tam imtiyaz ile icadlarıdır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, gayet çokluk ile gayet çabukluk hem gayet sanatkârane ve mahirane ve dikkat ve intizam ile gayet kolay ve rahatça hem gayet mebzuliyet ve karışıklık içinde gayet kıymetli ve farikalı olarak bulaşmadan ve bulaştırmadan ve bulandırmadan yapmak ancak ve ancak bir tek vâhid zatın öyle bir kudretiyle olabilir ki o kudrete hiçbir şey ağır gelmez. Ve o kudrete nisbeten, yıldızlar zerreler kadar ve en büyük en küçük kadar ve efradı hadsiz bir nevi, bir tek fert kadar ve azametli ve muhit bir küll, has ve az bir cüz kadar ve koca zeminin ihyası ve diriltilmesi, bir ağaç kadar ve dağ gibi bir ağacın inşası, tırnak gibi bir çekirdek kadar kolay ve rahatça ve suhuletli olmak gerektir. Tâ ki gözümüzün önünde yapılan bu işleri yapabilsin.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu mertebe-i tevhidin ve bu üçüncü hakikatin ve kelime-i tevhidin bu ehemmiyetli sırrını, yani en büyük bir küll, en küçük bir cüz’î gibi olması ve en çok ve en az farkı bulunmaması hem bu hayretli hikmetini ve bu azametli tılsımını ve tavr-ı aklın haricindeki bu muammasını ve İslâmiyet’in en mühim esasını ve imanın en derin bir medarını ve tevhidin en büyük bir temelini beyan ve hall ve keşif ve ispat etmekle Kur’an’ın tılsımı açılır ve hilkat-i kâinatın en gizli ve bilinmez ve felsefeyi idrakinden âciz bırakan muamması bilinir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hâlık-ı Rahîm’ime yüz bin defa Risaletü’n-Nur’un hurufatı adedince şükür ve hamdolsun ki Risaletü’n-Nur bu acib tılsımı ve bu garib muammayı hall ve keşif ve ispat etmiş. Ve bilhassa Yirminci Mektup’un âhirlerinde وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَى۟ءٍ قَدٖيرٌ bahsinde ve haşre dair Yirmi Dokuzuncu Söz’ün “Fâil muktedirdir.” bahsinde, Yirmi Dokuzuncu Lem’a-i Arabiye’nin “Allahu ekber” mertebelerinden kudret-i İlahiyenin ispatında, kat’î bürhanlarla, iki kere iki dört eder derecesinde ispat edilmiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Onun için izahı onlara havale etmekle beraber, bir fihriste hükmünde bu sırrı açan esasları ve delilleri icmalen beyan ve on üç basamak olarak on üç sırra işaret etmek istedim. Birinci ve ikinci sırları yazdım. Fakat maatteessüf hem maddî hem manevî iki kuvvetli mani, beni şimdilik mütebâkisinden vazgeçirdiler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Birinci Sır:''' Bir şey zatî olsa onun zıddı o zata ârız olamaz. Çünkü içtimaü’z-zıddeyn olur, o da muhaldir. İşte bu sırra binaen, madem kudret-i İlahiye zatiyedir ve Zat-ı Akdes’in lâzım-ı zarurîsidir. Elbette o kudretin zıddı olan acz, o Zat-ı Kadîr’e ârız olması mümkün olmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve madem bir şeyde mertebelerin bulunması, o şeyin içinde zıddının tedahülü iledir. Mesela, ziyanın kavî ve zayıf gibi mertebeleri, zulmetin müdahalesi ile ve hararetin ziyade ve aşağı dereceleri, soğuğun karışması ile ve kuvvetin şiddet ve noksan miktarları, mukavemetin karşılaması ve mümanaatıyladır. Elbette o kudret-i zatiyede mertebeler bulunmaz. Bütün eşyayı, bir tek şey gibi icad eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve madem o kudret-i zatiyede mertebeler bulunmaz ve zaaf ve noksan olamaz, elbette hiçbir mani onu karşılayamaz ve hiçbir icad ona ağır gelmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve madem hiçbir şey ona ağır gelmez, elbette haşr-i a’zamı bir bahar kadar kolay ve bir baharı bir ağaç kadar suhuletli ve bir ağacı bir çiçek kadar zahmetsiz icad ettiği gibi; bir çiçeği bir ağaç kadar sanatlı, bir ağacı bir bahar kadar mu’cizatlı ve bir baharı bir haşir gibi cem’iyetli ve hârikalı halk eder ve gözümüzün önünde halk ediyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Risale-i Nur’da kat’î ve kuvvetli çok bürhanlar ile ispat edilmiş ki: Eğer vahdet ve tevhid olmazsa bir çiçek, bir ağaç kadar belki daha müşkülatlı ve bir ağaç, bir bahar kadar belki daha suubetli olmakla beraber; kıymet ve sanatça bütün bütün sukut edeceklerdi. Ve şimdi bir dakikada yapılan bir zîhayat, bir senede ancak yapılacaktı, belki de hiç yapılmayacaktı.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu mezkûr sırra binaendir ki: Gayet mebzuliyet ve çoklukla beraber gayet kıymettar ve gayet çabuk ve kolaylıkla beraber gayet sanatlı olan bu meyveler, bu çiçekler, bu ağaçlar ve hayvancıklar muntazaman meydana çıkıyorlar ve vazife başına geçiyorlar ve tesbihatlarını yapıp, bitirip, tohumlarını yerlerinde tevkil ederek gidiyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci Sır:''' Nasıl ki nuraniyet ve şeffafiyet ve itaat sırrıyla ve kudret-i zatiyenin bir cilvesiyle bir tek güneş, bir tek âyineye ziyalı akis verdiği gibi; hadsiz âyinelere ve parlak şeylere ve katrelere o kayıtsız kudretinin geniş faaliyetinden ziyalı ve hararetli olan ayn-ı aksini emr-i İlahî ile kolayca verebilir. Az ve çok birdir, farkı yoktur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem bir tek kelime söylense nihayetsiz hallakıyetin nihayetsiz vüs’atinden, o bir tek kelime bir tek adamın kulağına zahmetsiz girdiği gibi bir milyon kulakların kafalarına da izn-i Rabbanî ile zahmetsiz girer. Binlerle dinleyen ile bir tek dinleyen müsavidir, fark etmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem göz gibi bir tek nur veya Cebrail gibi nurani bir tek ruhanî; tecelli-i rahmet içinde olan faaliyet-i Rabbaniyenin kemal-i vüs’atinden bir tek yere suhuletle baktığı ve gittiği ve bir tek yerde suhuletle bulunduğu gibi binler yerlerde de kudret-i İlahiye ile suhuletle bulunur, bakar, girer; az, çok farkı yoktur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Aynen öyle de kudret-i zatiye-i ezeliye, en latîf, en has bir nur ve bütün nurların nuru olduğundan ve eşyanın mahiyetleri ve hakikatleri ve melekûtiyet vecihleri şeffaf ve âyine gibi parlak olduğundan ve zerrattan ve nebatattan ve zîhayattan tâ yıldızlara ve güneşlere ve aylara kadar her şey, o kudret-i zatiyenin hükmüne gayet derecede itaatli, inkıyadlı ve o kudret-i ezelînin emirlerine nihayet derecede mutî ve musahhar bulunduğundan, elbette hadsiz eşyayı bir tek şey gibi icad eder ve yanlarında bulunur. Bir iş bir işe mani olmaz. Büyük ve küçük, çok ve az, cüz’î ve küllî birdir. Hiçbiri ona ağır gelmez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem nasıl ki Onuncu ve Yirmi Dokuzuncu Sözlerde denildiği gibi; intizam ve muvazene ve hükme itaat ve emirleri imtisal sırlarıyla, yüz hane kadar bir büyük sefineyi bir çocuğun parmağıyla oyuncağını çevirdiği gibi döndürür, gezdirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem bir âmir, bir “Arş!” emriyle bir tek neferi hücum ettirdiği gibi muntazam ve mutî bir orduyu dahi o tek emriyle hücuma sevk eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem pek büyük bir hassas mizanın iki gözünde, iki dağ muvazene vaziyetinde bulunsalar iki kefesinde iki yumurta bulunan diğer mizanın, bir tek ceviz, bir kefesini yukarıya kaldırması, birini aşağı indirmesi gibi; o tek ceviz, bir kanun-u hikmetle öteki büyük mizanın bir gözünü dağ ile beraber dağın başına ve öbür dağı, derelerin dibine indirebilir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Aynen öyle de kayıtsız, nihayetsiz, nurani, zatî, sermedî olan kudret-i Rabbaniyede ve beraberinde bütün intizamatın ve nizamların ve muvazenelerin menşei, menbaı, medarı, masdarı olan nihayetsiz bir hikmet ve gayet hassas bir adalet-i İlahiye bulunduğundan ve cüz’î ve küllî ve büyük ve küçük her şey ve bütün eşya, o kudretin hükmüne musahhar ve tasarrufuna münkad olduğundan, elbette zerreleri kolayca tedvir ve tahrik ettiği gibi yıldızları dahi nizam-ı hikmet sırrıyla kolayca döndürür, çevirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve baharda, bir emir ile suhuletle bir sineği ihya ettiği gibi; bütün sineklerin taifelerini ve bütün nebatatı ve hayvancıkların ordularını, kudretindeki hikmet ve mizanın sırrıyla, aynı emirle, aynı kolaylıkla diriltip meydan-ı hayata sevk eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bir ağacı baharda çabuk diriltmek ve kemiklerine hayat vermek gibi o hikmetli, adaletli kudret-i mutlaka ile koca arzı ve zemin cenazesini, baharda o ağaç gibi kolayca ihya edip yüz bin çeşit haşirlerin misallerini icad eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bir emr-i tekvinî ile arzı dirilttiği gibi اِن۟ كَانَت۟ اِلَّا صَي۟حَةً وَاحِدَةً فَاِذَاهُم۟ جَمٖيعٌ لَدَي۟نَا مُح۟ضَرُونَ fermanıyla yani “Bütün ins ve cin, bir tek sayha ve emir ile yanımızda meydan-ı haşre hazır olurlar.”
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem وَمَٓا اَم۟رُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَم۟حِ ال۟بَصَرِ اَو۟ هُوَ اَق۟رَبُ ferman etmesiyle yani “Kıyamet ve haşrin işi ve yapılması gözünü kapayıp hemen açmak kadardır belki daha yakındır.” der.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem مَا خَل۟قُكُم۟ وَلَا بَع۟ثُكُم۟ اِلَّا كَنَف۟سٍ وَاحِدَةٍ âyetiyle yani “Ey insanlar! Sizin icad ve ihyanız ve haşir ve neşriniz, bir tek nefsin ihyası gibi kolaydır. Kudretime ağır gelmez.” mealinde bulunan şu üç âyetin sırrıyla, aynı emir ile aynı kolaylıkla bütün ins ve cinleri ve hayvanı ve ruhanî ve melekleri haşr-i ekberin meydanına ve mizan-ı a’zamın önüne getirir. Bir iş bir işe mani olmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Üçüncü ve dördüncüden tâ on üçüncü sırra kadar, arzuma muhalif olarak başka vakte ta’lik edildi.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''DÖRDÜNCÜ HAKİKAT'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mevcudatın vücudları ve zuhurları, beraberlik ve birbiri içinde birlik ve birbirine benzemeklik ve birbirinin misal-i musağğarı ve numune-i ekberi ve bir kısım küll ve küllî ve diğer kısım onun cüzleri ve fertleri ve birbirine sikke-i fıtratta müşabehet ve nakş-ı sanatta münasebet ve birbirine yardım etmek ve birbirinin vazife-i fıtriyesini tekmil etmek gibi çok cihetü’l-vahdet noktalarında; bedahet derecesinde tevhidi ilan ve Sâni’lerinin vâhid olduğunu ispat etmek ve kâinatın rububiyet cihetinde, tecezzi ve inkısam kabul etmez bir küll ve küllî hükmünde bulunduğunu izhar etmektir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet mesela, her baharda nebatattan ve hayvanattan dört yüz bin nev’in hadsiz efradlarını, beraber ve birbiri içinde, bir anda ve bir tarzda, yanlışsız, hatasız, kemal-i hikmet ve hüsn-ü sanatla icad etmek ve idare ve iaşe etmek...
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem kuşların misal-i musağğarları olan sineklerden tâ numune-i ekberleri olan kartallara kadar hadsiz efradlarını yaratmak ve hava âleminde, seyahat ve yaşamalarına yardım eden cihazatı verip gezdirmek ve havayı şenlendirmekle beraber, yüzlerinde mu’cizane birer sikke-i sanat ve cisimlerinde müdebbirane birer hâtem-i hikmet ve mahiyetlerinde mürebbiyane birer turra-i ehadiyet koymak...
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem zerrat-ı taamiyeyi hüceyrat-ı bedeniyenin imdadına ve nebatatı hayvanatın imdadına ve hayvanatı insanların yardımına ve umum valideleri iktidarsız yavruların muavenetine hakîmane, rahîmane koşturmak, göndermek…
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem daire-i Kehkeşan’dan ve manzume-i şemsiyeden ve anâsır-ı arziyeden tâ göz hadekasının perdelerine ve gül goncasının yapraklarına ve mısır sümbülünün gömleklerine ve kavunun çekirdeklerine kadar mütedâhil daireler gibi cüz’î ve küllî hükmünde aynı intizam ve hüsn-ü sanat ve aynı fiil ve kemal-i hikmetle tasarruf etmek, elbette bedahet derecesinde ispat eder ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu işleri yapan hem vâhiddir, birdir, her şeyde sikkesi var.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem de hiçbir mekânda olmadığı gibi her mekânda hazırdır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem güneş gibi; her şey ondan uzak, o ise her şeye yakındır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem daire-i Kehkeşan ve manzume-i şemsiye gibi en büyük şeyler ona ağır gelmediği gibi kandaki küreyvat, kalpteki hatırat ondan gizlenmez; tasarrufundan hariç kalmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem her şey ne kadar büyük ve çok olursa olsun, en küçük, en az bir şey gibi ona kolaydır ki sineği kartal sisteminde ve çekirdeği ağacın mahiyetinde ve bir ağacı bir bahçe suretinde ve bir bahçeyi bir bahar sanatında ve bir baharı bir haşir vaziyetinde suhuletle icad eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve sanatça çok kıymettar şeyleri, bize çok ucuz verir, ihsan eder. İstediği fiyat ise bir “Bismillah” ve bir “Elhamdülillah”tır. Yani, o çok kıymettar nimetlerin makbul fiyatları, başta “Bismillahirrahmanirrahîm” ve âhirinde “Elhamdülillah” demektir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu Dördüncü Hakikat dahi Risale-i Nur’da izah ve ispat edildiğinden bu kısacık işaretle iktifa ediyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bizim seyyahın ikinci menzilde gördüğü
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== BEŞİNCİ HAKİKAT ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kâinatın mecmuunda ve erkânında ve eczasında ve her mevcudunda bir intizam-ı ekmelin bulunması ve o memleket-i vâsianın tedvir ve idaresine medar olan ve heyet-i umumiyesine taalluk eden maddeler ve vazifedarlar birer vâhid olması ve o haşmetli şehir ve meşherde tasarruf eden isimler ve fiiller, birbiri içinde ve birer ve bir mahiyet ve vâhid ve her yerde aynı isim ve aynı fiil olmakla beraber, her şeyi veya ekser eşyayı ihataları ve şümulleri ve o ziynetli sarayın tedbirine ve şenlenmesine ve binasına medar olan unsurlar ve neviler, birbiri içinde ve birer ve bir mahiyet-i vâhide ve her yerde aynı unsur ve aynı nevi bulunmakla beraber zeminin yüzünü ve ekserisini intişar ile ihata etmeleri elbette bedahetle ve zaruretle iktiza eder ve delâlet eder ve şehadet eder ve gösterir ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu kâinatın sâni’i ve müdebbiri ve bu memleketin sultanı ve mürebbisi ve bu sarayın sahibi ve bânisi birdir, tektir, vâhiddir, ehaddir. Misli ve naziri olamaz ve veziri ve muîni yoktur. Şeriki ve zıddı olamaz, aczi ve kusuru yoktur.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, intizam tam bir vahdettir, bir tek nazzamı ister. Münakaşaya medar olan şirki kaldırmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Madem bu kâinatın heyet-i mecmuasından, arzın yevmî ve senevî deveranından tâ insanın simasına ve başının duygular manzumesine ve kandaki beyaz ve kırmızı küreyvatın deveranına ve cereyanına kadar, küllî olsun cüz’î olsun her bir şeyde hikmetli ve dikkatli bir intizam var. Elbette bir Kadîr-i Mutlak’tan ve bir Hakîm-i Mutlak’tan başka hiçbir şey, kasd ve icad suretiyle elini hiçbir şeye uzatamaz ve karışamazlar. Belki yalnız kabul ederler, mazhar ve münfail olurlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve madem tanzim etmek ve bilhassa gayeleri takip etmek ve maslahatları gözeterek bir intizam vermek, yalnız ilim ve hikmetle olur ve irade ve ihtiyar ile yapılır. Elbette ve herhalde, bu hikmet-perverane intizam ve bu gözümüz önündeki maslahatkârane, çeşit çeşit, hadsiz intizamat-ı mahlukat, bedahet derecesinde delâlet ve şehadet eder ki bu mevcudatın hâlıkı ve müdebbiri birdir, fâildir, muhtardır. Her şey onun kudretiyle vücuda gelir, onun iradesiyle birer vaziyet-i mahsusa alır ve onun ihtiyarıyla bir suret-i muntazama giyer.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem madem bu misafirhane-i dünyanın sobalı lambası birdir ve rûznameli kandili birdir ve rahmetli süngeri birdir ve ateşli aşçısı birdir ve hayatlı şurubu birdir ve himayetli tarlası birdir… Bir, bir, bir… Tâ bin bir birler kadar... Elbette bu bir birler bedahetle şehadet eder ki bu misafirhanenin sâni’i ve sahibi birdir. Hem gayet kerîm ve misafirperverdir ki bu yüksek ve büyük memurlarını, zîhayat yolcularına hizmetkâr edip istirahatlerine çalıştırıyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem madem dünyanın her tarafında tasarruf eden ve nakışları ve cilveleri görünen “Hakîm, Rahîm, Musavvir, Müdebbir, Muhyî, Mürebbi” gibi isimler ve “hikmet ve rahmet ve inayet” gibi şe’nler ve “tasvir ve tedvir ve terbiye” gibi fiiller birdirler. Her yerde aynı isim, aynı fiil birbiri içinde hem nihayet mertebede hem ihatalıdırlar. Hem birbirinin nakşını öyle tekmil ederler ki güya o isimler ve o fiiller ittihat edip kudret ayn-ı hikmet ve rahmet ve hikmet ayn-ı inayet ve hayat oluyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela, hayat verici ismin bir şeyde tasarrufu göründüğü anda, yaratıcı ve tasvir edici ve rızık verici gibi çok isimlerin aynı anda, her yerde, aynı sistemde tasarrufatları görünüyor. Elbette ve elbette ve bedahetle şehadet eder ki o ihatalı isimlerin müsemması ve her yerde aynı tarzda görünen şümullü fiillerin fâili birdir, tektir, vâhiddir, ehaddir. Âmennâ ve saddaknâ!
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem madem masnuatın maddeleri ve mâyeleri olan unsurlar zemini ihata ederler. Ve mahlukattan, vahdeti gösteren çeşit çeşit sikkeleri taşıyan nevilerin her biri bir iken rûy-i zeminde intişar edip istila ederler. Elbette bedahetle ispat eder ki o unsurlar müştemilatıyla ve o neviler efradıyla bir tek zatın malıdır, mülküdür. Ve öyle bir Vâhid-i Kadîr’in masnuları ve hizmetkârlarıdır ki o koca istilacı unsurları, gayet itaatli bir hizmetçi ve o zeminin her tarafına dağılan nevileri gayet intizamlı bir nefer hükmünde istihdam eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu hakikat dahi Risaletü’n-Nur’da ispat ve izah edildiğinden burada bu kısa işaretle iktifa ediyoruz. Bizim yolcu, bu beş hakikatten aldığı feyz-i imanî ve zevk-i tevhidî neşesiyle müşahedatını hülâsa ve hissiyatını tercüme ederek kalbine diyor:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bak kitab-ı kâinatın safha-i rengînine
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hâme-i zerrîn-i kudret, gör ne tasvir eylemiş
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kalmamış bir nokta-i muzlim çeşm-i dil erbabına
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sanki âyâtın Hudâ, nur ile tahrir eylemiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem bil ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Kitab-ı âlemin evrakıdır eb’ad-ı nâmahdud
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sutûr-u hâdisat-ı dehirdir âsâr-ı nâma’dud
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yazılmış destgâh-ı levh-i mahfuz-u hakikatte
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mücessem lafz-ı manidardır, âlemde her mevcud.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem dinle:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
چُو لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ بَرَابَر۟ مٖيزَنَن۟د۟ هَر۟ شَى۟
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
دَمَادَم۟ جُويَدَن۟د۟ يَا حَق۟ سَرَاسَر۟ گُويَدَن۟د۟ يَا حَى۟
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
نَعَم۟ وَ فٖى كُلِّ شَى۟ءٍ لَهُ اٰيَةٌ تَدُلُّ عَلٰى اَنَّهُ وَاحِدٌ
diyerek, kalbiyle beraber nefsi dahi tasdik ederek “Evet, evet” dediler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte dünya misafiri ve kâinat seyyahının ikinci menzilde müşahede ettiği beş hakikat-i tevhidiyeye kısa bir işaret olarak '''Birinci Makam’ın ikinci babında ikinci menzile ait''' böyle denilmiş:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وَح۟دَتِهٖ فٖى وُجُوبِ وُجُودِهٖ مُشَاهَدَةُ حَقٖيقَةِ ال۟كِب۟رِيَاءِ وَ ال۟عَظَمَةِ فِى ال۟كَمَالِ وَ ال۟اِحَاطَةِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ حَقٖيقَةِ ظُهُورِ ال۟اَف۟عَالِ بِال۟اِط۟لَاقِ وَ عَدَمُ النِّهَايَةِ لَا تُقَيِّدُهَا اِلَّا ال۟اِرَادَةُ وَ ال۟حِك۟مَةُ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ حَقٖيقَةِ اٖيجَادِ ال۟مَو۟جُودَاتِ بِال۟كَث۟رَةِ ال۟مُط۟لَقَةِ فِى السُّر۟عَةِ ال۟مُط۟لَقَةِ وَ خَل۟قُ ال۟مَخ۟لُوقَاتِ بِالسُّهُولَةِ ال۟مُط۟لَقَةِ فِى ال۟اِت۟قَانِ ال۟مُط۟لَقِ وَ اِب۟دَاعُ ال۟مَص۟نُوعَاتِ بِال۟مَب۟ذُولِيَّةِ ال۟مُط۟لَقَةِ فٖى غَايَةِ حُس۟نِ الصَّن۟عَةِ وَ غُلُوِّ ال۟قِي۟مَةِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ حَقٖيقَةِ وُجُودِ ال۟مَو۟جُودَاتِ عَلٰى وَج۟هِ ال۟كُلِّ وَ ال۟كُلِّيَّةِ وَ ال۟مَعِيَّةِ وَ ال۟جَامِعِيَّةِ وَ التَّدَاخُلِ وَ ال۟مُنَاسَبَةِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ حَقٖيقَةِ ال۟اِن۟تِظَامَاتِ ال۟عَامَّةِ ال۟مُنَافِيَةِ لِلشِّر۟كَةِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ وَح۟دَةِ مَدَارَاتِ تَدَابٖيرِ ال۟كَائِنَاتِ الدَّالَّةِ عَلٰى وَح۟دَةِ صَانِعِهَا بِال۟بَدَاهَةِ وَ كَذَا وَح۟دَةُ ال۟اَس۟مَاءِ وَ ال۟اَف۟عَالِ ال۟مُتَصَرِّفَةِ ال۟مُحٖيطَةِ . وَ كَذَا وَح۟دَةُ ال۟عَنَاصِرِ وَ ال۟اَن۟وَاعِ ال۟مُن۟تَشِرَةِ ال۟مُس۟تَو۟لِيَةِ عَلٰى وَج۟هِ ال۟اَر۟ضِ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Sonra o seyyah-ı âlem asırlarda gezerken müceddid-i elf-i sânî, İmam-ı Rabbanî Ahmed-i Farukî’nin medresesine rast geldi, girdi; onu dinledi. O İmam, ders verirken diyordu:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
“Bütün tarîkatların en mühim neticesi, hakaik-i imaniyenin inkişafıdır.” ve “Bir tek mesele-i imaniyenin vuzuh ile inkişafı, bin keramata ve ezvaka müreccahtır.” Hem diyordu:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Eski zamanda, büyük zatlar demişler ki: “Mütekellimînden ve ilm-i kelâm ulemasından birisi gelecek, bütün hakaik-i imaniye ve İslâmiyeyi delail-i akliye ile kemal-i vuzuh ile ispat edecek.” Ben istiyorum ki ben o olsam belki '''(Hâşiye<ref>'''Hâşiye:''' Zaman ispat etti ki o adam, adam değil, Risale-i Nur’dur. Belki ehl-i keşif, Risale-i Nur’u ehemmiyetsiz olan tercümanı ve nâşiri suretinde –keşiflerinde– müşahede etmişler “bir adam” demişler. </ref>)''' o adamım, diye iman ve tevhid bütün kemalât-ı insaniyenin esası, mâyesi, nuru, hayatı olduğunu ve
تَفَكُّرُ سَاعَةٍ خَي۟رٌ مِن۟ عِبَادَةِ سَنَةٍ düsturu, tefekkürat-ı imaniyeye ait bulunması ve Nakşî tarîkatında hafî zikrin ehemmiyeti ise bu çok kıymettar tefekkürün bir nevi olmasıdır, diye talim ederdi.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Seyyah tamamıyla işitti. Döndü, nefsine dedi ki: Madem bu kahraman imam böyle diyor ve madem bir zerre kuvvet-i imaniyenin ziyadeleşmesi, bir batman marifet ve kemalâttan daha kıymetlidir ve yüz ezvakın balından daha tatlıdır. Ve madem bin seneden beri iman ve Kur’an aleyhinde teraküm eden Avrupa feylesoflarının itirazları ve şüpheleri yol bulup ehl-i imana hücum ediyor. Ve bir saadet-i ebediyenin ve bir hayat-ı bâkiyenin ve bir cennet-i daimenin anahtarı, medarı, esası olan erkân-ı imaniyeyi sarsmak istiyorlar. Elbette her şeyden evvel imanımızı taklitten tahkike çevirip kuvvetlendirmeliyiz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Öyle ise haydi ileri! Gel, bulduğumuz birer dağ kuvvetindeki bu yirmi dokuz mertebe-i imaniyeyi namazın mübarek tesbihatının mübarek adedi olan otuz üç mertebesine iblağ etmek fikriyle, bu ibretgâhın bir üçüncü menzilini daha görmek için Bismillahirrahmanirrahîm’in anahtarı ile zîhayat âlemindeki idare ve iaşe-i rabbaniyenin kapısını çalmalıyız ve açmalıyız, diyerek mahşer-i acayip ve mecma-ı garaib olan bu üçüncü menzilin kapısını istirhamla çaldı, Bismillahilfettah ile açtı. Üçüncü menzil göründü. Girdi, gördü ki '''dört hakikat-i muazzama ve muhita''' o menzili ışıklandırıyorlar ve güneş gibi tevhidi gösteriyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''BİRİNCİ HAKİKAT: “Fettahiyet” hakikatidir.'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yani Fettah isminin tecellisiyle basit bir maddeden ayrı ayrı, çeşit çeşit, hadsiz, muntazam suretlerin, beraber, her tarafta, bir anda, bir fiil ile açılmasıdır. Evet, nasıl ki umum kâinatın bağistanında ayrı ayrı hadsiz mevcudatı; çiçekler misillü, Fettah ismiyle her birisine münasip bir tarz-ı muntazam ve bir şahsiyet-i mümtaze kudret-i Fâtıra açmış, vermiş. Aynen öyle de fakat daha mu’cizatlı olarak; zemin bahçesinde dört yüz bin enva-ı zîhayata dahi her birisine gayet sanatlı ve hikmetli bir suret-i mevzune ve müzeyyene ve mümtaze vermiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَخ۟لُقُكُم۟ فٖى بُطُونِ اُمَّهَاتِكُم۟ خَل۟قًا مِن۟ بَع۟دِ خَل۟قٍ فٖى ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ ذٰلِكُمُ اللّٰهُ رَبُّكُم۟ لَهُ ال۟مُل۟كُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ فَاَنّٰى تُص۟رَفُونَ ۝اِ نَّ اللّٰهَ لَا يَخ۟فٰى عَلَي۟هِ شَى۟ءٌ فِى ال۟اَر۟ضِ وَلَا فِى السَّمَٓاءِ ۝ هُوَ الَّذٖى يُصَوِّرُكُم۟ فِى ال۟اَر۟حَامِ كَي۟فَ يَشَٓاءُ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ال۟عَزٖيزُ ال۟حَكٖيمُ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
âyetlerin ifadesiyle tevhidin en kuvvetli delili ve kudretin en hayretli mu’cizesi, suretleri açmasıdır. Bu hikmete binaen, feth-i suver hakikati tekrar ile –birkaç suretlerde– Risaletü’n-Nur’da ve bilhassa bu risalenin İkinci Makamı’nın Birinci Bab’ında altıncı ve yedinci mertebelerinde ispat ve beyan edilmesinden onlara havale edip burada bu kadar deriz ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Fenn-i nebatat ve fenn-i hayvanatın şehadetiyle ve tetkikat-ı amîkasıyla, bu feth-i suverde öyle bir ihata ve şümul ve sanat var ki bir tek Vâhid-i Ehad’den ve her şeyde her şeyi görebilecek ve yapabilecek bir Kadîr-i Mutlak’tan başka hiçbir şey bu cem’iyetli ve ihatalı fiile sahip olamaz. Çünkü bu feth-i suver fiili ise her yerde ve her anda bulunan nihayetsiz bir kudretin içinde nihayet derecede bir hikmet, bir dikkat, bir ihata ister. Ve böyle bir kudret ise ancak bütün kâinatı idare eden bir tek zatta bulunabilir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet mesela, mezkûr âyetlerin ferman ettikleri gibi; üç karanlık içinde bütün validelerin erhamında insanların suretlerini ayrı ayrı, mizanlı, imtiyazlı, ziynetli ve intizamlı olarak hem şaşırmadan, yanlış etmeden, karıştırmadan basit bir maddeden açmak ve yaratmak olan fettahiyet ve umum rûy-i zeminde aynı kudret, aynı hikmet, aynı sanatla umum insanları ve hayvanları ve nebatları ihata eden bu feth-i suver hakikati; vahdaniyetin en kuvvetli bir bürhanıdır. Çünkü ihata etmek bir vahdettir, şirke yer bırakmaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve Birinci Bab’da vücub-u vücuda şehadet eden on dokuz hakikat nasıl ki vücudlarıyla Hâlık’ın vücuduna delâlet ederler, öyle de ihatalarıyla da vahdete şehadet ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bizim yolcunun üçüncü menzilde gördüğü
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İKİNCİ HAKİKAT: “Rahmaniyet” hakikatidir.'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yani gözümüzle görüyoruz, birisi var ki bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve rahmaniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahîmiyet ve hakîmiyetin binlerle kıymettar ihsanlarını câmi’ bir mahzen yapmış.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve zemini devr-i senevîsinde bir ticaret gemisi hükmünde her sene âlem-i gaybdan levazımat-ı insaniye ve hayatiyenin yüz bin çeşitlerinden en güzellerini içine alarak yüklenmiş bir nevi sefine veya şimendifer gibi ve her baharı ise erzak ve elbisemizi taşıyan bir vagon hükmünde olarak bizlere gönderir. Bizi gayet rahîmane beslettirir. Ve bütün o hediyelerden, o nimetlerden istifade etmemiz için bize de yüzlerle ve binlerle iştihalar, ihtiyaçlar, duygular, hissiyatlar, hisler vermiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, Âyet-i Hasbiye’ye dair olan Dördüncü Şuâ’da izah ve ispat edildiği gibi bize öyle bir mide vermiş ki hadsiz taamlardan lezzet alır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve öyle bir hayat ihsan etmiş ki duyguları ile –bir sofra-i nimet gibi– koca cismanî âlemde hadsiz nimetlerinden istifade eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve öyle bir insaniyet bize lütfetmiş ki akıl ve kalp gibi çok âletleri ile hem maddî hem manevî âlemin nihayetsiz hediyelerinden zevk alır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve öyle bir İslâmiyet bize bildirmiş ki âlem-i gayb ve âlem-i şehadetin nihayetsiz hazinelerinden nur alır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve öyle bir iman hidayet etmiş ki dünya ve âhiret âlemlerinin hasra gelmez envarından ve hediyelerinden tenevvür edip müstefid eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Güya rahmet tarafından bu kâinat hadsiz antika ve acib ve kıymetli şeylerle tezyin edilmiş bir saraydır. Ve bütün o saraydaki hadsiz sandıkları ve menzilleri açacak anahtarlar insanın ellerine verilmiş ve bütün onlardan istifade ettirecek olan ihtiyaçlar, hissiyatlar insanın fıtratına verilmiş.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte böyle dünyayı ve âhireti ve her şeyi kaplamış bir rahmet, elbette o rahmet, vâhidiyet içinde bir ehadiyetin cilvesidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yani nasıl ki güneşin ziyası, mukabilindeki umum eşyayı ihata etmesi ile vâhidiyete bir misal olduğu gibi parlak ve şeffaf her bir şey dahi kabiliyetine göre güneşin hem ziyasını hem hararetini hem ziyasındaki yedi rengini hem aks-i misalini almakla ehadiyete bir misal olduğundan elbette o ihatalı ziyayı gören adam, arzın güneşi vâhiddir, bir tektir diye hükmeder. Ve her parlak şeyde hattâ katrelerde güneşin ışıklı, hararetli aksini müşahede eden o adam, güneşin ehadiyetini, yani bizzat güneşi sıfatlarıyla her şeyin yanındadır ve her şeyin âyine-i kalbindedir diye, bilir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Aynen öyle de Rahman-ı Zülcemal’in geniş rahmeti dahi ziya gibi umum eşyayı ihatası, o Rahman’ın vâhidiyetini ve hiçbir cihette şeriki bulunmadığını gösterdiği gibi her şeyde hususan her bir zîhayatta ve bilhassa insanda o cem’iyetli rahmetin perdesi altında o Rahman’ın ekser isimlerinin ışıkları ve bir nevi cilve-i zatiyesi bulunarak her ferde, bütün kâinata baktıracak ve münasebettarlık verecek bir cemiyet-i hayatiye vermesi dahi o Rahman’ın ehadiyetini ve her şeyin yanında hazır ve her şeyin her şeyini yapan o olduğunu ispat eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet nasıl ki o Rahman, o rahmetin vâhidiyetiyle ve ihatasıyla, kâinatın mecmuunda ve zeminin yüzünde celalinin haşmetini gösteriyor. Öyle de ehadiyetin cilvesiyle her bir zîhayatta, hususan insanda bütün nimetlerin numunelerini o fertte toplayıp o zîhayatın âlât ve cihazatına geçirip, tanzim ederek mecmu-u kâinatı parçalanmadan o tek ferde, bir cihette aynı hanesi gibi verdirmesiyle dahi cemalinin hususi şefkatini ilan eder ve insanda enva-ı ihsanatının temerküzünü bildirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hem nasıl ki bir kavunun mesela her bir çekirdeğinde, o kavun temerküz ediyor. Ve o çekirdeği yapan zat elbette odur ki o kavunu yapar, sonra ilminin hususi mizanıyla ve hikmetinin ona mahsus kanunuyla o çekirdeği ondan sağar, toplar, tecessüm ettirir. Ve o tek kavunun tek ve vâhid ustasından başka hiçbir şey, o çekirdeği yapamaz ve yapması muhaldir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Aynen öyle de rahmaniyetin tecellisiyle kâinat bir ağaç, bir bostan ve zemin bir meyve, bir kavun ve zîhayat ve insan bir çekirdek hükmünde olduğundan elbette en küçük bir zîhayatın Hâlık’ı ve Rabb’i, bütün zeminin ve kâinatın Hâlık’ı olmak lâzım gelir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Elhasıl:''' Nasıl ki ihatalı olan fettahiyet hakikatiyle bütün mevcudatın muntazam suretlerini basit maddeden yapmak ve açmak, vahdeti bedahetle ispat eder. Öyle de her şeyi ihata eden rahmaniyet hakikati dahi vücuda gelen ve dünya hayatına giren bütün zîhayatları ve bilhassa yeni gelenleri kemal-i intizamla beslemesi ve levazımatını yetiştirmesi ve hiçbirini unutmaması ve aynı rahmet, her yerde, her anda ve her ferde yetişmesiyle bedahetle hem vahdeti hem vahdet içinde ehadiyeti gösterir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Risale-i Nur, ism-i Hakîm ve ism-i Rahîm’in mazharı olduğundan Risale-i Nur’un birçok yerlerinde, hakikat-i rahmetin nükteleri ve cilveleri izah ve ispat edildiğinden, burada bu katre ile o bahre işaret edip o pek uzun kıssayı kısa kesiyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Seyyahımızın üçüncü menzilde müşahede ettiği
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''ÜÇÜNCÜ HAKİKAT: “Müdebbiriyet ve idare” hakikatidir.'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yani, gayet dehşetli ve süratli ecram-ı semaviyeyi ve gayet istilacı ve karıştırıcı unsurları ve gayet ihtiyaçlı, zafiyetli mahlukat-ı arziyeyi kemal-i intizam ve muvazene ile idare etmek, birbirlerine muavenettar yapmak ve imtizaçkârane idare etmek ve tedbirlerini görmek ve bu koca âlemi bir mükemmel memleket, bir muhteşem şehir, bir müzeyyen saray gibi yapmak hakikatidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu cebbarane ve rahmanane idarenin büyük dairelerini bırakıp yalnız baharda zemin yüzünde cereyan eden o idarenin bir tek sahife ve safhasını Risaletü’n-Nur, Onuncu Söz gibi mühim risalelerinde izah ve ispat etmesine binaen, kısa bir suretini bir temsil ile göstereceğiz. Şöyle ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela ve faraza, hârika ve cihangir bir zat, dört yüz bin ayrı ayrı milletlerden, taifelerden bir ordu teşkil etse her milletin ve her taifenin neferlerine ait elbiselerini hem silahlarını hem yemeklerini hem talimat hem terhisatlarını hem hidematlarını, birbirinden ayrı ayrı hem çeşit çeşit olarak bütün o muhtelif cihazatı noksansız, kusursuz, yanlışsız, hatasız, vakti vaktine, gecikmeden, karıştırmadan kemal-i intizamla ve gayet mükemmel bir tarzda o mu’cizatlı kumandan verse; elbette o gayet geniş ve karışık ve ince ve muvazeneli ve kesretli ve adaletli idareye, o hârika kumandanın fevkalâde kudretinden başka hiçbir sebep elini uzatamaz. Eğer uzatsa muvazeneyi bozar ve karıştırır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Aynen öyle de gözümüzle görüyoruz ki bir dest-i gaybî, her baharda dört yüz bin muhtelif nevilerden mürekkeb bir muhteşem orduyu icad edip idare ediyor. Kıyamete numune olan güz mevsiminde, o dört yüz binden üç yüz bin nebatî ve hayvanî nevilerini vefatlar suretinde ve mevtler namında terhis edip vazifelerinden paydos ediyor. Ve haşir ve neşre numune olan baharda haşr-i a’zamın üç yüz bin misalini birkaç hafta zarfında kemal-i intizamla inşa edip hattâ bir tek ağaçta dört küçük haşirleri, yani kendini ve yapraklarını ve çiçeklerini ve meyvelerini, gitmiş baharın aynı gibi neşirlerini gözümüze gösterdikten sonra, o dört yüz bin envaa bâliğ olan ordu-yu Sübhanînin her nev’e, her taifeye mahsus ve münasip ayrı ayrı rızıklarını ve çeşit çeşit müdafaa silahlarını ve ayrı ayrı libaslarını ve ayrı ayrı talimlerini ve terhislerini ve ayrı ayrı bütün cihazat ve levazımatlarını, kemal-i intizamla, sehivsiz, hatasız, karıştırmadan ve hiçbirini unutmadan, umulmadık yerlerden, vakti vaktine vermekle kemal-i rububiyet ve hâkimiyet ve hikmet içinde vahdaniyetini ve ehadiyetini ve ferdiyetini ve nihayetsiz iktidarını ve hadsiz rahmetini ispat ederek bu tevhid fermanını zemin yüzünde, her bahar sahifesinde, kalem-i kader ile yazar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bizim seyyah, yalnız bir baharda bu fermanın bir tek sahifesini okuduktan sonra, nefsine dedi ki: Böyle her baharda haşr-i ekberden daha garib binlerle haşirleri inşa eden, mükâfat ve mücazat için kudretine nisbeten bir bahardan daha kolay olan haşri yapacağını ve kıyameti getireceğini umum enbiyasına binlerle defa vaad ve ahdeden ve Kur’an’da haşrin vukuuna binlerle işaretle beraber, bin adet âyetlerinde sarahaten hükmedip tehdit ve taahhüd eden bir Kadîr-i Cebbar’ın, bir Kahhar-ı Zülcelal’in o kadar vaadlerini tekzip ve kudretini inkâr hükmünde olan inkâr-ı haşir hatasını irtikâb edenlere cehennem azabı ayn-ı adalettir diye hükmetti, nefsi dahi “Âmennâ” dedi.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Dünya yolcusunun üçüncü menzilde müşahede ettiği
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''DÖRDÜNCÜ HAKİKAT olan Otuz Üçüncü Mertebe: “Rahîmiyet ve rezzakıyet” hakikatidir.'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Yani umum zemin yüzünde ve içinde ve havasında ve denizinde bütün zîhayatın ve bilhassa zîruhun ve bilhassa âciz ve zayıfların ve bilhassa yavruların hem maddî ve midevî hem manevî bütün rızıklarını, şefkatkârane, kuru ve basit bir topraktan ve camid ve kemik gibi kuru odun parçalarından yapılan ve bilhassa en latîfi kan ve fışkı ortasından gelen ve bir dirhem kemik gibi bir tek çekirdekten yapılan binlerle okka taamların, vakti vaktine mukannen bir surette hiçbirini unutmayarak ve şaşırmayarak gözümüz önünde bir dest-i gaybî tarafından verilmesi hakikatidir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو ال۟قُوَّةِ ال۟مَتٖينُ âyeti, iaşeyi ve infakı Cenab-ı Hakk’a tahsis edip hasrettiği gibi وَمَا مِن۟ دَٓابَّةٍ فِى ال۟اَر۟ضِ اِلَّا عَلَى اللّٰهِ رِز۟قُهَا وَيَع۟لَمُ مُس۟تَقَرَّهَا وَمُس۟تَو۟دَعَهَا كُلٌّ فٖى كِتَابٍ مُبٖينٍ âyeti dahi bütün insanların ve hayvanların rızıklarını taahhüd ve tekeffül-ü Rabbanî altına aldığı hem وَكَاَيِّن۟ مِن۟ دَٓابَّةٍ لَا تَح۟مِلُ رِز۟قَهَا اَللّٰهُ يَر۟زُقُهَا وَاِيَّاكُم۟ وَ هُوَ السَّمٖيعُ ال۟عَلٖيمُ âyeti de rızkı tedarik edemeyen, âciz ve iktidarsız olan zayıf bîçarelerin rızıklarını umulmadık yerden, belki gaybdan belki hiçten –mesela, denizin dibindeki böceklere hiçten ve bütün yavrulara umulmadık yerlerden ve bütün hayvanlara her baharda âdeta sırf gaybdan– infaklarını bilfiil tekeffül ederek bilmüşahede vermekle; esbab-perest insanlara dahi esbab perdesi altında yine o veriyor diye ispat ve ilan ettiği gibi pek çok âyât-ı Kur’aniye ve hadsiz şevahid-i kevniye, bi’l-ittifak her bir zîhayatın bir tek Rezzak-ı Zülcelal’in rahîmiyeti ile beslendiklerini gösteriyorlar.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Evet, bir nevi rızık isteyen ağaçlar iktidarsız ve ihtiyarsız olduklarından onlar, yerlerinde mütevekkilane dururken rızıkları onlara koşup gelmesi ve âciz yavruların nafakaları hayret-nümun tulumbacıklardan ağızlarına akması ve o yavrulara bir parça iktidar ve azıcık bir ihtiyar gelmesiyle süt kesilmesi, hususan insan yavrularına analarının şefkatleri yardımcı verilmesi, bedahetle ispat eder ki helâl rızık, iktidar ve ihtiyar ile mütenasiben değildir belki tevekkül veren zaaf ve acze nisbeten geliyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ekseriyetçe sebeb-i hüsran olan hırsı tahrik eden iktidar ve ihtiyar ve zekâvet, bir kısım büyük ediblerde o edibleri bir nevi dilenciliğe kadar sevk ettiği gibi zekâvetsiz, kaba, çok âmî adamların tevekkülvari iktidarsızlıkları dahi onları zenginliğe îsal etmesi ve كَم۟ عَالِمٍ عَالِمٍ اَع۟يَت۟ مَذَاهِبُهُ وَ جَاهِلٍ جَاهِلٍ تَل۟قَاهُ مَر۟زُوقًا darb-ı mesel olması ispat eder ki rızk-ı helâl, iktidar ve ihtiyar kuvvetiyle kazanılmaz, buldurulmaz. Belki çalışmasını ve sa’yini kabul eden bir merhamet tarafından verilir ve ihtiyacına acıyan bir şefkat canibinden ihsan edilir. Fakat '''rızık ikidir''':
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Biri:''' Yaşamak için hakiki ve fıtrî rızıktır ki taahhüd-ü Rabbanî altındadır. Hattâ o kadar muntazamdır ki bedende yağ vesaire suretinde iddihar olunan fıtrî rızık, hiç olmazsa yirmi günden ziyade bir şey yemeden yaşatır, hayatını idame eder. Demek, yirmi otuz günden evvel ve bedende müddehar olan fıtrî rızkı bitmeden zâhiren açlıktan vefat edenler, rızıksızlıktan değil belki sû-i itiyaddan ve terk-i âdetten neş’et eden bir hastalıktan vefat ederler.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''İkinci kısım rızık:''' İtiyad, israf ve sû-i istimalat ile tiryaki olup zaruret hükmüne geçen mecazî ve sun’î rızıktır. Bu kısım ise taahhüd-ü Rabbanî altında değil belki ihsana tabidir. Kâh verir kâh vermez.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu ikinci rızıkta, bahtiyar odur ki medar-ı saadet ve lezzet olan iktisat ve kanaatle sa’y-i helâli, bir nevi ibadet ve rızık için bir fiilî dua bilerek müteşekkirane ve minnettarane o ihsanı kabul edip hayatını saadetkârane geçirir.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Ve bedbaht odur ki medar-ı şakavet ve hasaret ve elem olan israf ve hırs ile sa’y-i helâli bırakarak, her kapıya başvurup tembelkârane ve zalimane ve müştekiyane hayatını geçirir, belki öldürür.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Nasıl ki mide bir rızık ister, öyle de kalp ve ruh ve akıl ve göz ve kulak ve ağız gibi insanın latîfeleri ve duyguları dahi Rezzak-ı Rahîm’den rızıklarını isterler ve müteşekkirane alırlar. Her birisine ayrı ayrı ve onlara lâyık ve onları memnun ve mütelezziz eden rızıkları, hazine-i rahmetten ihsan edilir. Belki Rezzak-ı Rahîm, onlara daha geniş rızık vermek için göz ve kulak, kalp ve hayal ve akıl gibi o latîfelerin her birisini, hazine-i rahmetinin birer anahtarı hükmünde yaratmış.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela göz, kâinat yüzündeki hüsün ve cemal gibi kıymettar cevher hazinelerinin bir anahtarı olduğu misillü ötekiler dahi her biri birer âlemin anahtarı olur, iman ile istifade eder. Yine sadedimize dönüyoruz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu kâinatı yaratan Zat-ı Kadîr-i Hakîm, nasıl ki kâinattan hayatı bir hülâsa-i câmia olarak halk edip umum maksatlarını ve isimlerinin cilvelerini onda temerküz ettiriyor. Öyle de hayat âleminde dahi rızkı bir cem’iyetli merkez-i şuunat yaparak, iştiha ihtiyacını ve zevk-i rızkîyi zîhayatta halk ederek hilkat-i kâinatın en ehemmiyetli bir gayesi ve bir hikmeti olan daimî ve küllî bir teşekkür ve minnettarlık ve perestişlik ile rububiyetine ve sevdirmesine karşı mukabele ettiriyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Mesela, çok geniş olan memleket-i Rabbaniyenin her tarafını, hususan melâike ve ruhanîler ile semavatı ve ervah ile âlem-i gaybı şenlendirdiği gibi; maddî âlemi dahi hususan hava ve arzı, her vakit ve her tarafını zîruhun, hususan kuşların ve kuşçukların vücudlarıyla şenlendirmek ve ruhlandırmak hikmetiyle ihtiyac-ı rızkî ve rızkın zevki, pek kuvvetli bir kamçı olarak hayvanları ve insanları rızık peşinde koşturmakla tahrik ederek tembellikten ve ataletten kurtarıp gezdirmesi, şuunat-ı rububiyetin bir hikmetidir. Eğer bu hikmet gibi mühim hikmetler olmasa idi, ağaçların erzakını onlara koşturduğu gibi hayvanların da mukannen olan tayinatlarını onlara zahmetsiz bir surette fıtrî hâcetlerini koşturacaktı.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İsm-i Rahîm ve Rezzak’ın cemallerini ve vahdaniyete şehadetlerini tam görmek için zemin yüzünü birden ihata edip müşahede edecek bir göz bulunsa kış âhirinde erzakları bitmek üzere olan hayvanat kafilelerine, imdad-ı gaybî ve ihsan-ı Rahmanî olarak nebatatın ellerine verilen ve ağaçların başlarına konulan ve validelerin sinelerine takılan ve sırf hazine-i gaybiye-i rahmetten gayet leziz ve gayet çok ve gayet mütenevvi taamları ve nimetleri gönderen Rezzak-ı Rahîm’in bu cilve-i şefkatinde ne kadar şirin bir güzellik, ne kadar tatlı bir cemal bulunduğunu görecek ve ondan bilecek ki:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bir tek elmayı yapıp bir adama hakiki bir rızık olarak mün’imane veren, yalnız öyle bir zat yapar, verir ki mevsimleri, gece ve gündüzleri çevirir ve küre-i arzı bir sefine-i tüccariye gibi gezdirerek mevsimlerin mahsulatlarını onunla zemindeki muhtaç misafirlerine getirir. Çünkü o elmanın yüzünde bulunan sikke-i fıtrat ve hâtem-i hikmet ve turra-i samediyet ve mühr-ü rahmet, bütün elmalarda ve sair meyvelerde ve bütün nebatat ve hayvanatta bulunduğundan o tek elmanın hakiki mâliki ve sâni’i, elbette ve herhalde o elmanın emsali ve hemcinsi ve kardeşleri olan bütün sekene-i arzın ve onun bahçesi olan koca zeminin ve onun fabrikası olan ağacının ve onun tezgâhı olan mevsiminin ve onun terbiyegâhı olan bahar ve yazın Mâlik-i Zülcelal’i ve Hâlık-ı Zülcemal’i olacak, başka olamaz.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Demek, her bir meyve öyle bir mühr-ü vahdettir ki onun ağacı olan arzın ve onun bahçesi olan kâinat kitabının kâtibini ve sâni’ini bildirir ve vahdetini gösterir ve meyveler adedince vahdaniyet fermanının mühürlendiğine işaret eder.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Risaletü’n-Nur ism-i Rahîm ve ism-i Hakîm’in mazharı olduğundan, bu rahîmiyet hakikatinin çok lem’alarını ve çok sırlarını Risaletü’n-Nur çok eczalarında beyan ve ispat ettiğinden ona havale ile bu pek büyük hazineden halimin müsaadesizliği cihetiyle bu kısa işaretle iktifa edildi.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bizim seyyah diyor ki: Elhamdülillah her yerde aradığım ve her şeyden sorduğum Hâlık’ımın ve Mâlik’imin vücub-u vücuduna ve vahdetine şehadet eden otuz üç hakikati gördüm ve dinledim. Her bir hakikat, güneş gibi parlak, karanlık bırakmaz; dağ gibi kuvvetli ve sarsılmaz. Ve her biri tahakkukuyla vücuduna gayet kat’î şehadet eder ve ihatasıyla vahdetine gayet zâhir delâlet eder. Ve sair erkân-ı imaniyeyi dahi içinde kuvvetli ispat etmekle beraber mecmu hakikatlerin icmaı ve ittifakı, imanımızı taklitten tahkike ve tahkikten ilmelyakîne ve ilmelyakînden aynelyakîne ve aynelyakînden hakkalyakîne iblağ ediyor.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
اَل۟حَم۟دُ لِلّٰهِ هٰذَا مِن۟ فَض۟لِ رَبّٖى
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
اَل۟حَم۟دُ لِلّٰهِ الَّذٖى هَدٰينَا لِهٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَه۟تَدِىَ لَو۟لَٓا اَن۟ هَدٰينَا اللّٰهُ لَقَد۟ جَٓاءَت۟ رُسُلُ رَبِّنَا بِال۟حَقِّ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
İşte bu pür-merak seyyahın bu üçüncü menzilde müşahede ettiği dört muazzam hakikatlerden aldığı envar-ı imaniyeye gayet kısa bir işaret olarak '''Birinci Makam’ın ikinci babında üçüncü menzilin hakikatlerine dair''' şöyle denilmiş:
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ ال۟وَاحِدُ ال۟اَحَدُ الَّذٖى دَلَّ عَلٰى وَح۟دَتِهٖ فٖى وُجُوبِ وُجُودِهٖ مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ ال۟فَتَّاحِيَّةِ بِفَت۟حِ الصُّوَرِ لِاَر۟بَعِ مِاَةِ اَل۟فِ نَو۟عٍ مِن۟ ذَوِى ال۟حَيَاةِ ال۟مُكَمَّلَةِ بِلَا قُصُورٍ بِشَهَادَةِ فَنِّ النَّبَاتِ وَ ال۟حَيَوَانِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ الرَّح۟مَانِيَّةِ ال۟وَاسِعَةِ ال۟مُن۟تَظَمَةِ بِلَا نُق۟صَانٍ بِال۟مُشَاهَدَةِ وَ ال۟عِيَانِ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ حَقٖيقَةِ ال۟اِدَارَةِ ال۟مُحٖيطَةِ لِجَمٖيعِ ذَوِى ال۟حَيَاةِ وَ ال۟مُن۟تَظَمَةِ بِلَا خَطَاءٍ وَ لَا نُق۟صَانٍ . وَ كَذَا مُشَاهَدَةُ عَظَمَةِ اِحَاطَةِ حَقٖيقَةِ الرَّحٖيمِيَّةِ وَ ال۟اِعَاشَةِ الشَّامِلَةِ لِكُلِّ ال۟مُر۟تَزِقٖينَ ال۟مُقَنَّنَةِ فٖى كُلِّ وَق۟تِ ال۟حَاجَةِ بِلَا سَه۟وٍ وَ لَا نِس۟يَانٍ ۝ جَلَّ جَلَالُ رَزَّاقِهَا الرَّح۟مٰنِ الرَّحٖيمِ ال۟حَنَّانِ ال۟مَنَّانِ وَ عَمَّ نَوَالُهُ وَ شَمِلَ اِح۟سَانُهُ وَ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا هُوَ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
يَا رَبِّ بِحَقِّ بِس۟مِ اللّٰهِ الرَّح۟مٰنِ الرَّحٖيمِ يَا اَللّٰهُ يَا رَح۟مٰنُ يَا رَحٖيمُ صَلِّ وَسَلِّم۟ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلٰى اٰلِهٖ وَاَص۟حَابِهٖ اَج۟مَعٖينَ بِعَدَدِ جَمٖيعِ حُرُوفِ رَسَائِلِ النُّورِ ال۟مَض۟رُوبِ تِل۟كَ ال۟حُرُوفُ فٖى عَاشِرَاتِ دَقَائِقِ جَمٖيعِ عُم۟رِنَا فِى الدُّن۟يَا وَال۟اٰخِرَةِ مَعَ ضَر۟بِ مَج۟مُوعِهَا فٖى ذَرَّاتِ وُجُودٖى فٖى مُدَّةِ حَيَاتٖى وَاغ۟فِر۟لٖى وَلِمَن۟ يُعٖينُنٖى فٖى نَش۟رِ رَسَائِلِ النُّورِ وَكِتَابَتِهَا بِصَدَاقَةٍ بِكُلِّ صَلَاةٍ مِن۟هَا وَ لِاٰبَائِنَا وَلِسَادَاتِنَا وَشُيُوخِنَا وَ لِاَخَوَاتِنَا وَاِخ۟وَانِنَا وَلِطَلَبَةِ رِسَالَةِ النُّورِ الصَّادِقٖينَ وَبِال۟خَاصَّةِ لِمَن۟ يَك۟تُبُ وَيَس۟تَن۟سِخُ هٰذِهِ الرِّسَالَةَ بِرَح۟مَتِكَ يَا اَر۟حَمَ الرَّاحِمٖينَ اٰمٖينَ وَ اٰخِرُ دَع۟وٰيهُم۟ اَنِ ال۟حَم۟دُ لِلّٰهِ رَبِّ ال۟عَالَمٖينَ
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== İHTAR ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu risalenin mahall-i zuhuru olan şu memleket muhitinde Risaletü’n-Nur’un sair risaleleri bulunmadığından ve ihtiyarsız olarak burada telif edildiğinden Âyetü’l-Kübra gibi risalelerde, zâhirî bir tekrar suretinde başka Sözlerin ve Lem’aların bir kısım mühim meseleleri zikredilmiş ve buralardaki şakirdlere nisbeten her biri birer küçük Risaletü’n-Nur hükmüne geçmek hikmetiyle böyle yazdırılmış.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu müsveddenin birinci tebyizi bir mübarek zat tarafından oldu. O zatın tevafuktan haberi yokken yazdığı nüshada, kayda lâyık şöyle latîf ve manidar bir tevafuk gördük ki: O nüshanın satırları başında “Elif”ler altı yüz altmış altı olarak yazılmıştır.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Bu hal ise Hazret-i İmam-ı Ali radıyallahu anh tarafından bu hususi risaleye verilen Âyetü’l-Kübra namının cifrî ve ebcedî makamı olan altı yüz altmış altı adedine tam tamına muvafakatı ve mutabakatı ile bu risalenin bu nama liyakatini gösterir. Hem âyât-ı Kur’aniyenin adedi olan altı bin altı yüz altmış altının dört mertebesinden üç mertebesine tevafuku dahi bu risalenin, âyâtın bir lem’ası olduğuna bir işarettir diye telakki ettik.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Said Nursî'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== Bugünlerde, manevî bir muhaverede bir sual ve cevabı dinledim. Size bir hülâsasını beyan edeyim: ===
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Biri dedi:''' Risale-i Nur’un iman ve tevhid için büyük tahşidatları ve küllî teçhizatları gittikçe çoğalıyor. Ve en muannid bir dinsizi susturmak için yüzde birisi kâfi iken neden bu derece hararetle daha yeni tahşidat yapıyor?
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Ona cevaben dediler:''' “Risale-i Nur, yalnız bir cüz’î tahribatı ve bir küçük haneyi tamir etmiyor. Belki küllî bir tahribatı ve İslâmiyet’i içine alan ve dağlar büyüklüğünde taşları bulunan bir muhit kaleyi tamir ediyor. Ve yalnız hususi bir kalbi ve has bir vicdanı ıslaha çalışmıyor, belki bin seneden beri tedarik ve teraküm edilen müfsid âletler ile dehşetli rahnelenen kalb-i umumîyi ve efkâr-ı âmmeyi ve umumun ve bâhusus avam-ı mü’minînin istinadgâhları olan İslâmî esasların ve cereyanların ve şeairlerin kırılması ile bozulmaya yüz tutan vicdan-ı umumîyi, Kur’an’ın i’cazıyla ve geniş yaralarını Kur’an’ın ve imanın ilaçları ile tedavi etmeye çalışıyor. Elbette böyle küllî ve dehşetli tahribata ve rahnelere ve yaralara, hakkalyakîn derecesinde, dağlar kuvvetinde hüccetler, cihazlar ve bin tiryak hâsiyetinde mücerreb ilaçlar ve hadsiz edviyeler bulunmak gerektir ki bu zamanda Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan’ın i’caz-ı manevîsinden çıkan Risale-i Nur o vazifeyi görmekle beraber, imanın hadsiz mertebelerinde terakkiyat ve inkişafata medardır.” diye uzun bir mükâleme cereyan etti. Ben de tamamen işittim, hadsiz şükrettim. Kısa kesiyorum.
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
'''Said Nursî'''
</div>

<div lang="tr" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
------
<center> [[Altıncı Şuâ]] ⇐ | [[Şualar]] | ⇒ [[Dokuzuncu Şuâ]] </center>
------
</div>