On Dördüncü Söz/es

LA DÉCIMO CUARTA PALABRA

En el nombre de Allah, el Misericordioso, el Compasivo

{Alif, lam, ra. Un libro cuyos signos (aleyas) han sido expresados con claridad por parte de un Sabio, Bien Informado.} (Azora de Hud,1)

Vamos a aludir a comparaciones de una parte de las verdades elevadas del Corán Sabio y de su comentario verdadero que es el ḥadiz profético, y ello para que sea algo equivalente a los peldaños de una escalera para subir a esas verdades para asistir a los corazones a los que les falta la sumisión y al final de estas palabras quedará claro una lección de la que extraer enseñanza y uno de los secretos de la providencia divina. Y nos basta aquí con mencionar un modelo de cinco cuestiones solo de esas verdades excelsas ya que las comparaciones que tratan de la Concentración y el Levantamiento han sido mencionadas en la Palabra Décima y especialmente en la palabra Novena por lo que no hay necesidad de repetir.

La primera de ellas:

El parecido de las palabras de Allah, sea ensalzado: {Creó los cielos y la Tierra en seis días}. Esta noble aleya alude a que el mundo del ser humano y el mundo de los animales viven seis días de los días coránicos que son un tiempo muy amplio y de su Señor que es como mil años o cincuenta años. Y para la tranquilidad del corazón y el convencimiento pleno de esta realidad elevada vamos a explicar los mundos que fluyen, seres que pululan y mundos fugaces que cada día, cada año, cada época, que es como un solo día, crea el Originador Sublime. Verdaderamente es como si los mundos fueran invitados fugaces también como la gente, de manera que el mundo se llena por orden del Originador Sublime cada estación y se vacía.

La segunda de ellas:

Es el ejemplo de las palabras de Allah, sea ensalzado: {Y no hay nada húmedo ni seco que no esté en un libro claro} (Azora de los Rebaños, 59) {Y cada cosa la hemos enumerado en un libro claro} (Azora de Yasin, 12) {Y no se le escapa el peso de una partícula ni en los cielos ni en la Tierra, ni nada más pequeño que eso ni mayor que no esté en un libro claro.}(Azora de Sabá, 3) y nobles aleyas similares que comunican que todas las cosas con todos sus estados están escritas antes y después de su existencia y después de su irse de la existencia.Explicamos ante las miradas lo siguiente para que el corazón llegue a la tranquilidad: El Originador, Dador de forma, Sublime, sea glorificado, graba los índices de la existencia de un número ilimitado de criaturas coordinadas, las historias de su vida y los reglamentos por los que se rigen sus acciones, los graba de una manera inmaterial que preserva en semillas, núcleos y raíces de esas criaturas a pesar de sustituirlos en cada estación sobre toda la superficie de la Tierra, especialmente en la primavera. De la misma manera que Él, sea glorificado, las graba con la pluma del decreto divino mismo de una manera inmaterial después de la desaparición de esas criaturas en sus frutos y en sus sutiles semillas hasta el punto de que Él, sea glorificado, escribe toda cosa húmeda o seca de las criaturas de la primavera precedente en sus semillas limitadas sólidas un escrito en el máximo de la perfección y lo preserva en un orden superlativo hasta el punto de que cada primavera equivale a una flor que está en la máxima armonía y originalidad, que deposita la mano del Bello, el Majestuoso sobre la superficie de la Tierra y luego la cosecha de ella.

Y puesto que esta es la realidad, ¿no es acaso asombroso que el ser humano se extravíe con el más asombroso extravío que es asignar el nombre de la naturaleza a este escrito primordial, esta forma maravillosa y esta sabiduría ejercida trazada sobre la faz de la Tierra por entero y que es un reflejo de una de las manifestaciones de lo que ha sido trazado en la Tabla Preservada que es una página de la pluma del decreto divino? ¿Acaso no es asombroso que el ser humano crea en la naturaleza y crea que ella influye y es un principio activo? ¿Cómo se puede comparar la verdad sublime con lo que piensa la gente de la inadvertencia y el olvido? ¿Cómo se puede comparar el suelo más bajo con las Pléyades?

La tercera de ellas: El informador veraz, que Allah le dé Su gracia y paz, representó, por ejemplo, a los ángeles encargados de llevar el Trono, así como los portadores de la Tierra y los cielos u otros ángeles, como que el ángel tiene cuarenta mil cabezas y en cada cabeza cuarenta mil lenguas, cada una de las cuales glorifica con cuarenta mil clases de glorificaciones. Esta realidad elevada en ḥadices proféticos como éstos expresa el orden de la adoración y su carácter total para los ángeles; y para ascender a esta realidad elevada vamos a explicar ante los testigos las nobles aleyas siguientes y llamamos a meditar sobre ellas: {Le glorifican los siete cielos, la Tierra y quienes hay en ellos} (Azora del Viaje Nocturno, 44) {En verdad sometimos las montañas con él que glorificaban al atardecer y al amanecer} (Azora de Ṣad, 18) {En verdad ofrecimos la encomienda a los cielos, la Tierra y las montañas} (Azora de los Coligados, 72) y aleyas similares que declaran explícitamente que las colosales cosas existentes y las de mayor extensión tienen una glorificación propia acorde con su grandeza y universalidad; y el asunto está claro y está a la vista, puesto que los extensos cielos glorifican a Allah y sus palabras de glorificación son los soles, las lunas y las estrellas, al igual que la Tierra que circula en el aire del cielo glorifica y alaba a Allah y sus expresiones de alabanza son los animales, las plantas y los árboles.

Eso quiere decir que cada árbol y cada estrella tiene glorificaciones particulares propias, de la misma manera que la Tierra tiene en su totalidad glorificaciones propias de ella, de manera que son glorificaciones totales que incluyen las glorificaciones de cada parte y trozo de ellas e incluso cada valle, montaña y cada mar y tierra firme en ella. De manera que al igual que la Tierra tiene glorificaciones en sus particularidades y su totalidad, del mismo modo los cielos, las constelaciones y los cuerpos celestes tienen sus glorificaciones totales. Así pues, esta Tierra que tiene miles de cabezas y cientos de miles de lenguas en cada cabeza, no hay duda de que tiene un ángel encargado de ella, apropiado para ella, que traduce las flores de las glorificaciones de cada lengua y los frutos relativos a la alabanza que superan los cien mil modos de glorificación y alabanza, que traducen y explican en el mundo de la similitud y los representa y anuncia en el mundo de los espíritus.

Puesto que si entraran cosas diversas en la forma de un grupo o conjunto se formaría para ellas una personalidad inmaterial y si ese conjunto se mezclara u se unificara tendría una personalidad inmaterial que las representaría y un tipo de su espíritu inmaterial y un ángel encargado de cumplir su función glorificadora.

De manera que mira, por ejemplo, este árbol que se erige frente a nuestra habitación, que es un árbol de plátano provisto de tres ramas que representa una palabra inmensa que pronuncia la lengua de esta montaña existente en la boca de Parla, ¿acaso no ves cuántos cientos de lenguas de las ramas de cada una de las tres cabezas del árbol; y cuántos cientos de los frutos de las palabras acompasadas y ordenadas en cada lengua? ¿Y cuántos cientos de letras de las semillas aladas en cada uno de los frutos? ¿Acaso no glorifica cada una de esas cabezas y lenguas al Dueño del dominio Aquel Cuya orden es sé, y es? ¿Acaso no glorifica con una palabra locuaz y con una alabanza elocuente y es clara hasta el punto de que puedes atestiguar sus glorificaciones y escucharlas? Así pues, el ángel encargado de ellas también representa esas glorificaciones en el mundo del significado con distintas lenguas. Y aún más la sabiduría implica que el caso sea así.

La cuarta de ellas:

Por ejemplo: Las palabras de Allah: {En verdad Su orden, cuando quiere algo, no es sino decir: Sé, y es} (Azora de Yasin, 82) {Y la orden de la Hora no será sino como un abrir y cerrar de ojos} (Azora de las Abejas, 77) {Y Nosotros estamos más cerca de Él que la vena yugular} (Azora de Qaf, 15) {Ascienden los ángeles y el espíritu hacia Él en un día cuya medida son cincuenta mil años} (Azora de los Grados de Elevación, 4). Y nobles aleyas semejantes a estas que expresan la siguiente verdad elevada: Allah, sea glorificado y ensalzado, que tiene poder sobre todas las cosas, crea las cosas con facilidad absoluta en una velocidad absoluta sin ningún tratamiento o ejercicio, hasta el punto de que las cosas parecen existir por el mero mandato. Luego, este Hacedor Sublime está muy cerca de las cosas hechas por Él mientras que las cosas hechas por Él están lejos de Él en el grado máximo. Luego Él, sea glorificado, con Su absoluta Altivez, no deja la más insignificante de las cosas y la de mayor minucia y pequeñez fuera de Su perfección.

Esta verdad coránica la atestigua el flujo del orden más perfecto en las cosas existentes y con facilidad absoluta del mismo modo que la siguiente parábola explica el secreto de su sabiduría: Así pues, por ejemplo, y a Allah le pertenece el ejemplo más elevado, las funciones que confiere la orden y subyugación divinas al sol, que representa un espejo compacto del nombre la luz de entre los nombres más hermosos, acerca esta verdad al entendimiento.

Y ello es porque a pesar de la altura del sol y su elevación está muy cerca de las materias translúcidas y brillantes incluso más cerca de las esencias de esas cosas que ellas mismas, y a pesar de que el sol hace que las cosas se vean afectadas por él, por sus manifestaciones, por su luz y por otros sentidos parecidos por la disposición en ellos solo que esas materias translúcidas están miles de años lejos de él y no pueden tener un efecto en él categóricamente y ni siquiera pueden pretender la cercanía de él.

Y así mismo de ver el reflejo de la luz del sol y lo que asemeja a su forma de cada partícula transparente según su receptividad y su color, se entiende que es como si el sol estuviera presente en cada partícula de ella y mirara donde quiera que alcanzasen sus rayos.

Y así mismo la penetración de los rayos del sol y su capacidad de abarcar aumenta con la grandeza de su luminosidad, de manera que la grandeza luminosa es la que abraza toda cosa dentro de su capacidad de abarcar hasta el punto de que no hay nada por muy pequeño que sea que se pueda esconder o escapar de ella; es decir: La enormidad de su grandeza no arroja fuera ni siquiera las cosas pequeñas particulares, sino que por el contrario es lo correcto, es decir que las engloba a todas, por el secreto de la luminosidad, dentro del círculo de lo que abarca.

Y si suponemos que el sol, una suposición imposible, actúa y elige en las funciones y manifestaciones que obtiene, podemos concebir que sus actos transcurren, con un permiso divino, en el máximo de facilidad y velocidad, así como amplitud y capacidad de abarcar, empezando por las partículas hasta las gotas y hasta la superficie del mar y los planetas, de manera que la partícula y el planeta son iguales ante su orden, puesto que la abundancia que es otorgada a la superficie del mar es otorgada con total orden también a una sola partícula en la medida de su receptividad.

De manera que este sol que es una burbuja muy pequeña que luce y brilla sobre la superficie del mar del cielo y es un espejo pequeño compacto que refleja la manifestación del nombre la Luz del Poderoso sobre toda cosa…Este sol aclara los tres modelos fundamentales de esta verdad coránica, puesto que no hay duda de que la luz del sol y su calor es compacta como la compacidad de la tierra en relación al conocimiento y el poder de Aquel que es la Luz de la luz y el Iluminador de la luz y el Capacitador de la luz. De manera que este Bello, Majestuoso entonces está cerca de cada cosa con una cercanía absoluta y dispone en las cosas sin esfuerzo ni trato y con facilidad absoluta ya que se entiende que ordena, por el mero hecho de ordenar, y las cosas son con facilidad y rapidez absolutas y que no hay nada, sea parcial o total, pequeño o grande fuera del círculo de Su poder y lejos de lo que abarca Su grandeza, sea ensalzada Su majestad. Así entendemos y así creemos con una fe de certeza y en el grado del atestiguamiento y así es como debemos creer.

Beşincisi: "وَمَا قَدَرُوا اللّٰهَ حَقَّ قَد۟رِهٖ وَال۟اَر۟ضُ جَمٖيعًا قَب۟ضَتُهُ يَو۟مَ ال۟قِيَامَةِ وَالسَّمٰوَاتُ مَط۟وِيَّاتٌ بِيَمٖينِهٖ den tut, tâ وَاع۟لَمُٓوا اَنَّ اللّٰهَ يَحُولُ بَي۟نَ ال۟مَر۟ءِ وَقَل۟بِهٖ ye kadar… Hem اَللّٰهُ خَالِقُ كُلِّ شَى۟ءٍ وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَى۟ءٍ وَكٖيلٌ den tut, tâ يَع۟لَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُع۟لِنُونَ e kadar… Hem خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضَ dan tut, tâ خَلَقَكُم۟ وَمَا تَع۟مَلُونَ e kadar… Hem مَا شَٓاءَ اللّٰهُ لَا قُوَّةَ اِلَّا بِاللّٰهِ den tut, tâ وَمَا تَشَٓاؤُنَ اِلَّٓا اَن۟ يَشَٓاءَ اللّٰهُ ya kadar hudud-u azamet-i rububiyeti ve kibriya-i uluhiyeti tutmuş olan ezel ve ebed Sultanı, şu âciz ve nihayetsiz zayıf ve nihayetsiz fakir ve nihayetsiz muhtaç ve yalnız cüz’î bir ihtiyar ile icada kabiliyeti olmayan zayıf bir kesb ile mücehhez benî-Âdem’e karşı şedit şikayat-ı Kur’aniyesi ve azîm tehdidatı ve müthiş vaîdleri ne hikmete binaendir ve ne vecihle tevfik edilir? Ne suretle münasip düşer?” demek olan derin ve yüksek hakikate kanaat getirmek için şu gelecek iki temsile bak:

Birinci Temsil: Mesela, şahane bir bağ var ki nihayetsiz meyvedar ve çiçektar masnûlar, içinde bulunuyorlar. Ona nezaret etmek için pek çok hademeler tayin edilmiş. Bir hizmetkârın vazifesi dahi yalnız o bağa yayılacak ve içilecek suyun mecrasındaki deliğin kapağını açmaktır. Ve şu hizmetkâr ise tembellik etti, deliğin kapağını açmadı. O bağın tekemmülüne halel geldi veyahut kurudu. O vakit Hâlık’ın sanat-ı Rabbaniyesinden ve Sultan’ın nezaret-i şahanesinden ve ziya ve hava ve toprağın hizmet-i bendegânesinden başka, bütün hademelerin o sersemden şekvaya hakları vardır. Zira hizmetlerini akîm bıraktı veya zarar verdi.

İkinci Temsil: Mesela, cesîm bir sefine-i sultaniyede, âdi bir adam cüz’î vazifesini terk etmesiyle, bütün gemideki vazifedarların netaic-i hidematına halel getirdiğinden ve bazı da mahvettiğinden bütün o vazifedarlar namına gemi sahibi ondan şedit şikâyet eder. Kusur sahibi ise diyemez ki: “Ben bir âdi adamım, ehemmiyetsiz ihmalimden şu şiddete müstahak değilim.” Çünkü tek bir adem, hadsiz ademleri intac eder. Fakat vücud kendine göre semere verir. Çünkü bir şeyin vücudu, bütün şerait ve esbabın vücuduna mütevakkıf olduğu halde; o şeyin ademi, intifası, tek bir şartın intifasıyla ve tek bir cüzün ademiyle netice itibarıyla mün’adim olur. Bundandır ki “Tahrip, tamirden pek çok defa eshel olduğu” bir düstur-u mütearife hükmüne geçmiştir.

Madem küfür ve dalalet, tuğyan ve masiyet esasları; inkârdır ve reddir, terktir ve adem-i kabuldür. Suret-i zâhiriyede ne kadar müsbet ve vücudlu görünse de hakikatte intifadır, ademdir. Öyle ise cinayet-i sâriyedir. Sair mevcudatın netaic-i amellerine halel verdiği gibi esma-i İlahiyenin cilve-i cemallerine perde çeker.

İşte bu hadsiz şikâyete hakları olan mevcudat namına o mevcudatın sultanı, şu âsi beşerden azîm şikâyet eder ve etmesi ayn-ı hikmettir. Ve o âsi, şiddetli tehdidata elbette müstahaktır ve dehşetli vaîdlere bilâ-şüphe sezadır.

Hâtime

(Gafil kafaya bir tokmak ve bir ders-i ibrettir.)

وَمَا ال۟حَيٰوةُ الدُّن۟يَٓا اِلَّا مَتَاعُ ال۟غُرُورِ

Ey gaflete dalıp ve bu hayatı tatlı görüp ve âhireti unutup dünyaya talip bedbaht nefsim! Bilir misin neye benzersin? Deve kuşuna… Avcıyı görür, uçamıyor; başını kuma sokuyor, tâ avcı onu görmesin. Koca gövdesi dışarıda. Avcı görür. Yalnız o, gözünü kum içinde kapamış, görmez.

Ey nefis! Şu temsile bak, gör; nasıl dünyaya hasr-ı nazar, aziz bir lezzeti, elîm bir eleme kalbeder.

Mesela, şu karyede yani Barla’da iki adam bulunur. Birisinin yüzde doksan dokuz ahbabı İstanbul’a gitmişler, güzelce yaşıyorlar. Yalnız bir tek burada kalmış, o dahi oraya gidecek. Bunun için şu adam İstanbul’a müştaktır, orayı düşünür. Ahbaba kavuşmak ister. Ne vakit ona denilse “Oraya git!”, sevinip gülerek gider. İkinci adam ise yüzde doksan dokuz dostları buradan gitmişler. Bir kısmı mahvolmuşlar. Bir kısmı ne görür ne de görünür yerlere sokulmuşlar. Perişan olup gitmişler, zanneder. Şu bîçare adam ise bütün onlara bedel yalnız bir misafire ünsiyet edip teselli bulmak ister. Onunla o elîm âlâm-ı firakı kapamak ister.

Ey nefis! Başta Habibullah, bütün ahbabın kabrin öbür tarafındadırlar. Burada kalan bir iki tane ise onlar da gidiyorlar. Ölümden ürküp kabirden korkup başını çevirme. Merdane kabre bak; dinle, ne talep eder. Erkekçesine ölümün yüzüne gül; bak, ne ister. Sakın gafil olup ikinci adama benzeme.

Ey nefsim! Deme: “Zaman değişmiş, asır başkalaşmış, herkes dünyaya dalmış, hayata perestiş eder. Derd-i maişetle sarhoştur.” Çünkü ölüm değişmiyor. Firak, bekaya kalbolup başkalaşmıyor. Acz-i beşerî, fakr-ı insanî değişmiyor, ziyadeleşiyor. Beşer yolculuğu kesilmiyor, sürat peyda ediyor.

Hem deme: “Ben de herkes gibiyim.” Çünkü herkes sana kabir kapısına kadar arkadaşlık eder. Herkesle musibette beraber olmak demek olan teselli ise kabrin öbür tarafında pek esassızdır.

Hem kendini başıboş zannetme. Zira şu misafirhane-i dünyada nazar-ı hikmetle baksan hiçbir şeyi nizamsız, gayesiz göremezsin. Nasıl sen nizamsız, gayesiz kalabilirsin?

Zelzele gibi vakıalar olan şu hâdisat-ı kevniye, tesadüf oyuncağı değiller. Mesela, zemine nebatat ve hayvanat envaından giydirilen birbiri üstünde, birbiri içinde, gayet muntazam ve gayet münakkaş gömlekler; baştan aşağıya kadar gayelerle, hikmetlerle müzeyyen, mücehhez olduklarını gördüğün ve gayet âlî gayeler içinde kemal-i intizam ile meczup mevlevî gibi devredip döndürmesini bildiğin halde, nasıl oluyor ki küre-i arzın benî-Âdem’den, bâhusus ehl-i imandan beğenmediği bir kısım etvar-ı gafletin sıklet-i maneviyesinden omuz silkmeye benzeyen zelzele gibi (Hâşiye)mevt-âlûd hâdisat-ı hayatiyesini; bir mülhidin neşrettiği gibi gayesiz, tesadüfî zannederek bütün musibetzedelerin elîm zayiatını bedelsiz, hebaen mensur gösterip müthiş bir yeise atarlar. Hem büyük bir hata hem büyük bir zulmederler.

Belki öyle hâdiseler, bir Hakîm-i Rahîm’in emriyle ehl-i imanın fâni malını, sadaka hükmüne çevirip ibka etmektir ve küfran-ı nimetten gelen günahlara keffarettir. Nasıl ki bir gün gelecek, şu musahhar zemin, yüzünün ziyneti olan âsâr-ı beşeriyeyi şirk-âlûd, şükürsüz görüp çirkin bulur. Hâlık’ın emriyle büyük bir zelzele ile bütün yüzünü siler, temizler. Allah’ın emriyle ehl-i şirki cehenneme döker. Ehl-i şükre “Haydi, cennete buyurun!” der.

On Dördüncü Söz’ün Zeyli

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

اِذَا زُل۟زِلَتِ ال۟اَر۟ضُ زِل۟زَالَهَا ۝ وَاَخ۟رَجَتِ ال۟اَر۟ضُ اَث۟قَالَهَا ۝ وَ قَالَ ال۟اِن۟سَانُ مَالَهَا ۝ يَو۟مَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخ۟بَارَهَا ۝ بِاَنَّ رَبَّكَ اَو۟حٰى لَهَا … الخ

Şu sure kat’iyen ifade ediyor ki: Küre-i arz, hareket ve zelzelesinde vahiy ve ilhama mazhar olarak emir tahtında depreniyor. Bazen de titriyor.

Manevî ve ehemmiyetli bir canibden şimdiki zelzele münasebetiyle altı yedi cüz’î suale karşı, yine manevî ihtar yardımıyla cevapları kalbe geldi. Tafsilen yazmak kaç defa niyet ettimse de izin verilmedi. Yalnız icmalen kısacık yazılacak.

Birinci Sual: Bu büyük zelzelenin maddî musibetinden daha elîm manevî bir musibeti olarak şu zelzelenin devamından gelen korku ve meyusiyet, ekser halkın ekser memlekette gece istirahatini selbederek dehşetli bir azap vermesi nedendir?

Yine manevî cevap: Şöyle denildi ki ramazan-ı şerifin teravih vaktinde kemal-i neşe ve sürur ile sarhoşçasına gayet heveskârane şarkıları ve bazen kızların sesleriyle, radyo ağzıyla bu mübarek merkez-i İslâmiyet’in her köşesinde cazibedarane işittirilmesi, bu korku azabını netice verdi.

İkinci Sual: Niçin gâvurların memleketlerinde bu semavî tokat başlarına gelmiyor, bu bîçare Müslümanlara iniyor?

Elcevap: Büyük hatalar ve cinayetler tehir ile büyük merkezlerde ve küçücük cinayetler tacil ile küçük merkezlerde verildiği gibi; mühim bir hikmete binaen ehl-i küfrün cinayetlerinin kısm-ı a’zamı, mahkeme-i kübra-yı haşre tehir edilerek ehl-i imanın hataları, kısmen bu dünyada cezası verilir. (Hâşiye)

Üçüncü Sual: Bazı eşhasın hatasından gelen bu musibet, bir derece memlekette umumî şekle girmesinin sebebi nedir?

Elcevap: Umumî musibet, ekseriyetin hatasından ileri gelmesi cihetiyle, ekser nâsın o zalim eşhasın harekâtına fiilen veya iltizamen veya iltihaken taraftar olmasıyla manen iştirak eder, musibet-i âmmeye sebebiyet verir.

Dördüncü Sual: Madem bu zelzele musibeti, hataların neticesi ve keffaretü’z-zünubdur. Masumların ve hatasızların o musibet içinde yanması nedendir? Adaletullah nasıl müsaade eder?

Yine manevî canibden elcevap: Bu mesele sırr-ı kadere taalluk ettiği için Risale-i Kader’e havale edip yalnız burada bu kadar denildi:

وَاتَّقُوا فِت۟نَةً لَا تُصٖيبَنَّ الَّذٖينَ ظَلَمُوا مِن۟كُم۟ خَاصَّةً

Yani “Bir bela, bir musibetten çekininiz ki geldiği vakit yalnız zalimlere mahsus kalmayıp masumları da yakar.”

Şu âyetin sırrı şudur ki: Bu dünya bir meydan-ı tecrübe ve imtihandır ve dâr-ı teklif ve mücahededir. İmtihan ve teklif iktiza ederler ki hakikatler perdeli kalıp tâ müsabaka ve mücahede ile Ebubekirler a’lâ-yı illiyyîne çıksınlar ve Ebucehiller esfel-i safilîne girsinler. Eğer masumlar böyle musibetlerde sağlam kalsaydılar Ebucehiller aynen Ebubekirler gibi teslim olup mücahede ile manevî terakki kapısı kapanacaktı ve sırr-ı teklif bozulacaktı.

Madem mazlum, zalim ile beraber musibete düşmek, hikmet-i İlahîce lâzım geliyor. Acaba o bîçare mazlumların rahmet ve adaletten hisseleri nedir?

Bu suale karşı cevaben denildi ki: O musibetteki gazap ve hiddet içinde onlara bir rahmet cilvesi var. Çünkü o masumların fâni malları, onların hakkında sadaka olup bâki bir mal hükmüne geçtiği gibi fâni hayatları dahi bir bâki hayatı kazandıracak derecede bir nevi şehadet hükmünde olarak, nisbeten az ve muvakkat bir meşakkat ve azaptan büyük ve daimî bir kazancı kazandıran bu zelzele, onlar hakkında ayn-ı gazap içinde bir rahmettir.

Beşinci Sual: Âdil ve Rahîm, Kadîr ve Hakîm, neden hususi hatalara hususi ceza vermeyip koca bir unsuru musallat eder. Bu hal cemal-i rahmetine ve şümul-ü kudretine nasıl muvafık düşer?

Elcevap: Kadîr-i Zülcelal, her bir unsura çok vazifeler vermiş ve her bir vazifede çok neticeler verdiriyor. Bir unsurun bir tek vazifesinde, bir tek neticesi çirkin ve şer ve musibet olsa da sair güzel neticeler, bu neticeyi de güzel hükmüne getirir. Eğer bu tek çirkin netice vücuda gelmemek için insana karşı hiddete gelmiş o unsur, o vazifeden men’edilse o vakit o güzel neticeler adedince hayırlar terk edilir. Ve lüzumlu bir hayrı yapmamak, şer olması haysiyetiyle; o hayırlar adedince şerler yapılır. Tâ bir tek şer gelmesin gibi gayet çirkin ve hilaf-ı hikmet ve hilaf-ı hakikat bir kusurdur. Kudret ve hikmet ve hakikat kusurdan münezzehtirler.

Madem bir kısım hatalar, unsurları ve arzı hiddete getirecek derecede bir şümullü isyandır ve çok mahlukatın hukukuna bir tahkirli tecavüzdür. Elbette o cinayetin fevkalâde çirkinliğini göstermek için koca bir unsura, küllî vazifesi içinde “Onları terbiye et!” diye emir verilmesi ayn-ı hikmettir ve adalettir ve mazlumlara ayn-ı rahmettir.

Altıncı Sual: Zelzele, küre-i arzın içinde inkılabat-ı madeniyenin neticesi olduğunu ehl-i gaflet işaa edip âdeta tesadüfî ve tabiî ve maksatsız bir hâdise nazarıyla bakarlar. Bu hâdisenin manevî esbabını ve neticelerini görmüyorlar tâ ki intibaha gelsinler. Bunların istinad ettiği maddenin bir hakikati var mıdır?

Elcevap: Dalaletten başka hiçbir hakikati yoktur. Çünkü her sene elli milyondan ziyade münakkaş, muntazam gömlekleri giyen ve değiştiren küre-i arzın üstünde binler envaın bir tek nev’i olan, mesela, sinek taifesinden hadsiz efradından bir tek ferdin yüzer azasından bir tek uzvu olan kanadının kasd ve irade ve meşiet ve hikmet cilvesine mazhariyeti ve ona lâkayt kalmaması ve başıboş bırakmaması gösteriyor ki değil hadsiz zîşuurun beşiği ve anası ve mercii ve hâmisi olan koca küre-i arzın ehemmiyetli ef’al ve ahvali belki hiçbir şeyi –cüz’î olsun küllî olsun– irade ve ihtiyar ve kasd-ı İlahî haricinde olmaz.

Fakat Kadîr-i Mutlak hikmetinin muktezasıyla zâhir esbabı tasarrufatına perde ediyor. Zelzeleyi irade ettiği vakit, bazen de bir madeni harekete emredip, ateşlendiriyor. Haydi madenî inkılabat dahi olsa yine emir ve hikmet-i İlahî ile olur, başka olamaz.

Mesela, bir adam bir tüfek ile birisini vurdu. Vuran adama hiç bakılmasa yalnız fişekteki barutun ateş alması noktasına hasr-ı nazar edip bîçare maktûlün büsbütün hukukunu zayi etmek, ne derece belâhet ve divaneliktir.

Aynen öyle de Kadîr-i Zülcelal’in musahhar bir memuru, belki bir gemisi, bir tayyaresi olan küre-i arzın içinde bulunan ve hikmet ve irade ile iddihar edilen bir bombayı, ehl-i gaflet ve tuğyanı uyandırmak için “Ateşlendir!” diye olan emr-i Rabbanîyi unutmak ve tabiata sapmak, hamakatin en eşneidir.

Altıncı Sualin Tetimmesi ve Hâşiyesi: Ehl-i dalalet ve ilhad, mesleklerini muhafaza ve ehl-i imanın intibahlarına mukabele ve mümanaat etmek için o derece garib bir temerrüd ve acib bir hamakat gösteriyorlar ki insanı insaniyetten pişman eder.

Mesela, bu âhirde beşerin bir derece umumiyet şeklini alan zulümlü, zulümatlı isyanından, kâinat ve anâsır-ı külliye kızdıklarından ve Hâlık-ı arz ve semavat dahi değil hususi bir rububiyet belki bütün kâinatın, bütün âlemlerin Rabb’i ve Hâkim’i haysiyetiyle, küllî ve geniş bir tecelli ile kâinatın heyet-i mecmuasında ve rububiyetin daire-i külliyesinde nev-i insanı uyandırmak ve dehşetli tuğyanından vazgeçirmek ve tanımak istemedikleri kâinat Sultanı’nı tanıttırmak için emsalsiz, kesilmeyen bir su, hava ve elektrikten; zelzeleyi, fırtınayı ve Harb-i Umumî gibi umumî ve dehşetli âfatı nev-i insanın yüzüne çarparak onunla hikmetini, kudretini, adaletini, kayyumiyetini, iradesini ve hâkimiyetini pek zâhir bir surette gösterdiği halde; insan suretinde bir kısım ahmak şeytanlar ise o küllî işarat-ı Rabbaniyeye ve terbiye-i İlahiyeye karşı eblehane bir temerrüd ile mukabele edip diyorlar ki: “Tabiattır, bir madenin patlamasıdır, tesadüfîdir. Güneşin harareti elektrikle çarpmasıdır ki Amerika’da beş saat bütün makineleri durdurmuş ve Kastamonu vilayeti cevvinde ve havasında semayı kızartmış, yangın suretini vermiş.” diye manasız hezeyanlar ediyorlar.

Dalaletten gelen hadsiz bir cehalet ve zındıkadan neş’et eden çirkin bir temerrüd sebebiyle bilmiyorlar ki esbab yalnız birer bahanedirler, birer perdedirler. Dağ gibi bir çam ağacının cihazatını dokumak ve yetiştirmek için bir köy kadar yüz fabrika ve tezgâh yerine küçücük çekirdeği gösterir: “İşte bu ağaç bundan çıkmış.” diye Sâni’inin o çamdaki gösterdiği bin mu’cizatı inkâr eder misillü bazı zâhirî sebepleri irae eder. Hâlık’ın ihtiyar ve hikmet ile işlenen pek büyük bir fiil-i rububiyetini hiçe indirir.

Bazen gayet derin ve bilinmez ve çok ehemmiyetli, bin cihette de hikmeti olan bir hakikate fennî bir nam takar. Güya o nam ile mahiyeti anlaşıldı, âdileşti, hikmetsiz, manasız kaldı. İşte gel! Belâhet ve hamakatin nihayetsiz derecelerine bak ki yüz sahife ile tarif edilse ve hikmetleri beyan edilse ancak tamamıyla bilinecek derin ve geniş bir hakikat-i meçhuleye bir nam takar, malûm bir şey gibi: “Bu budur.” der. Mesela “Güneşin bir maddesi, elektrikle çarpmasıdır.”

Hem birer irade-i külliye ve birer ihtiyar-ı âmm ve birer hâkimiyet-i neviyenin unvanları bulunan ve “âdetullah” namıyla yâd edilen fıtrî kanunların birisine, hususi ve kasdî bir hâdise-i rububiyeti ircâ eder. O ircâ ile onun nisbetini irade-i ihtiyariyeden keser; sonra tutar tesadüfe, tabiata havale eder. Ebucehil’den ziyade muzaaf bir echeliyet gösterir. Bir neferin veya bir taburun zaferli harbini bir nizam ve kanun-u askeriyeye isnad edip kumandanından, padişahından, hükûmetinden ve kasdî harekâttan alâkasını keser misillü âsi bir divane olur.

Hem meyvedar bir ağacın bir çekirdekten icadı gibi bir tırnak kadar bir odun parçasından çok mu’cizatlı bir usta, yüz okka muhtelif taamları, yüz arşın muhtelif kumaşları yapsa bir adam o odun parçasını gösterip dese: “Bu işler, tabiî ve tesadüfî olarak bundan olmuş.” o ustanın hârika sanatlarını, hünerlerini hiçe indirse ne derece bir hamakattir. Aynen öyle de…

Yedinci Sual: Bu hâdise-i arziye, bu memleketin ahali-i İslâmiyesine bakması ve onları hedef etmesi ne ile anlaşılıyor ve neden Erzincan ve İzmir taraflarına daha ziyade ilişiyor?

Elcevap: Bu hâdise hem şiddetli kışta hem karanlıklı gecede hem dehşetli soğukta hem ramazanın hürmetini tutmayan bu memlekete mahsus olması hem tahribatından intibaha gelmediklerinden, hafifçe gafilleri uyandırmak için o zelzelenin devam etmesi gibi çok emarelerin delâletiyle bu hâdise ehl-i imanı hedef edip, onlara bakıp namaza ve niyaza uyandırmak için sarsıyor ve kendisi de titriyor. Bîçare Erzincan gibi yerlerde daha ziyade sarsmasının iki vechi var:

Biri: Hataları az olmak cihetiyle temizlemek için tacil edildi.

İkincisi: O gibi yerlerde kuvvetli ve hakikatli iman muhafızları ve İslâmiyet hâmileri az veya tam mağlup olmak fırsatıyla, ehl-i zındıkanın orada tesirli bir merkez-i faaliyet tesisleri cihetiyle en evvel oraları tokatladı ihtimali var.

لَا يَع۟لَمُ ال۟غَي۟بَ اِلَّا اللّٰهُ

سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ

---

On Üçüncü Söz ⇐ | Sözler | ⇒ On Beşinci Söz

---