Yirmi Üçüncü Lem'a/el

Δοκίμιο Περί Της Φύσης

Καθώς αυτό το δοκίμιο ήταν το Δέκατο Έκτο Σημείωμα της Δέκατης Έβδομης Αναλαμπής, λόγω της ιδιαίτερης και πολυσήμαντης αξίας του, έχει λάβει τον τίτλο Η Εικοστή Τρίτη Αναλαμπή. Αυτή η αναλαμπή εξοβελίζει το ιδεολόγημα του αθεϊσμού που προέρχεται από την ειδωλολατρία της φύσης, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορεί να ανορθωθεί ποτέ ξανά αυτή η μορφή κακοδαιμονίας. Συγχρόνως θρυμματίζει πλήρως τους θεμέλιους λίθους της απιστίας.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

Στο σημείωμα αυτό, εξηγούνται μέσα από την παράθεση εννέα παρανοιών, που συνίστανται από τουλάχιστον ενενήντα παραλογισμούς, το πόσο παράλογη, άσχημη και δεισιδαίμων είναι η πραγματικότητα του δρόμου που βαδίζουν οι αρνησίθεοι νατουραλιστές. Δεδομένου ότι οι εν λόγω παράλογοι δρόμοι έχουν εξηγηθεί εν μέρει σε άλλα τμήματα του Ρισαλέ-ι Νούρ, και ιδίως για να γίνουμε πιο συνοπτικοί εδώ, έχουν παραληφθεί κάποια βήματα των επιχειρημάτων. Γι’ αυτό ξαφνικά έρχεται στο μυαλό μας ότι «πώς είναι δυνατόν όλοι αυτοί οι διάσημοι και δήθεν λαμπροί φιλόσοφοι να έχουν δεχτεί και να ακολουθούν μια τόσο παράλογη και προφανή δεισιδαιμονία;».

Ναι, η αλήθεια είναι ότι δεν μπόρεσαν να δουν την ουσία του δρόμου που ακολουθούν. Και εγώ είμαι έτοιμος να εξηγήσω λεπτομερώς και να αποδείξω με ξεκάθαρα και πειστικά επιχειρήματα σε οποιονδήποτε αμφιβάλλει, ότι αυτές οι ακατέργαστες, απεχθείς και παράλογες παράνοιες που διατυπώνονται ως αποτέλεσμα στο τέλος κάθε «Παράνοιας» είναι η αναγκαία και αναπόφευκτη συνέπεια του τρόπου και δρόμου που έχουν επιλέξει να ακολουθήσουν, και η ίδια η ουσία της αντίληψης που έχουν. ()

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

(Μπισμιλλάχιρραχμάνιρραχίμ- Στο όνομα του Αλλάχ, του Πολυεύσπλαχνου (Ραχμάν), του Οικτίρμωνου(Ραχίμ) )

قَالَت۟ رُسُلُهُم۟ اَفِى اللّٰهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضِ

(Τους είπαν οι Απόστολοι, «Είναι δυνατόν να υπάρχει αμφιβολία ως προς την ύπαρξη του Αλλάχ Ο Οποίος δημιούργησε τους ουρανούς και τη γη;» Κουράν, Ιμπραχήμ, 14:10)

Şu âyet-i kerîme, istifham-ı inkârî ile “Cenab-ı Hak hakkında şek olmaz ve olmamalı.” demekle; vücud ve vahdaniyet-i İlahiye, bedahet derecesinde olduğunu gösteriyor.

Μια υπενθύμιση πριν τη διασαφήνιση αυτού του μυστηρίου:

Το 1922 πήγα στην Άγκυρα. Είδα ότι με τη νίκη των Ισλαμικών στρατευμάτων μέσα στο εξαιρετικά υψηλό ηθικό τους, μια τρομερή ιδέα απιστίας προσπαθεί επιτήδεια να εισχωρήσει μέσα τους, να διαφθείρει και να τους δηλητηριάσει. «Αλίμονο!» είπα. «Αυτό το τέρας πρόκειται να βλάψει τα θεμέλια της πίστης!». Τότε, εφόσον το παραπάνω εδάφιο δηλώνει σαφέστατα την ύπαρξη και το αδιαίρετο του Αλλάχ, προσέφυγα στη βοήθεια του. Έτσι κατέγραψα μια δυνατή και ακράδαντη απόδειξη που έρχεται από το Πάνσοφο Κουράν και είναι αρκετά ισχυρή για να διαλύσει και να καταστρέψει αυτήν τη διαβολεμένη ιδέα του αθεϊσμού, στο δοκίμιο του Νουρ στην Αραβική γλώσσα. Την είχα τυπώσει στην Άγκυρα στο τυπογραφείο Yeni Gün. Αλλά, δυστυχώς, αυτοί που γνώριζαν Αραβικά ήταν λίγοι, και εκείνοι που το είδαν ως σημαντικό ήταν σπάνιοι. Μαζί με το γεγονός ότι η διατριβή ήταν διατυπωμένη σε μια εξαιρετικά περιληπτική και συντετμημένη μορφή εκείνη η δυνατή απόδειξη δε φανέρωσε την επιρροή της. Δυστυχώς, εκείνη η ιδέα του αθεϊσμού εξαπλώθηκε και κέρδισε δυνάμεις. Τώρα είμαι υποχρεωμένος να διευκρινίσω σε κάποιο βαθμό αυτή τη δυνατή και ακράδαντη απόδειξη, στην τουρκική γλώσσα. Επειδή κάποια τμήματα αυτής της απόδειξης έχουν εξηγηθεί πλήρως σε ορισμένα μέρη του Ρισαλέ-ι Νουρ, θα διατυπωθούνε περιληπτικά εδώ. Οι διάφορες αποδείξεις οι οποίες έχουν καταμερισθεί στα υπόλοιπα δοκίμια, ενώνονται εν μέρει στην συγκεκριμένη απόδειξη, ως εκ τούτου η καθεμία από αυτές λειτουργεί σαν ένα μέρος ένα στοιχείο της εν λόγω αποδείξεως.

Εισαγωγή

Ω Άνθρωπε! Να ξέρεις! Υπάρχουν τρομερές φράσεις που βγαίνουν από το στόμα των ανθρώπων και εκπέμπουν απιστία, και οι πιστοί τις χρησιμοποιούν ασυνείδητα. Θα εξηγήσουμε τις τρεις σημαντικότερες.

Η Πρώτη: اَوْجَدَتْهُالْاَسْبَابُ Δηλαδή, «Οι αιτίες εφεύρουν αυτό το πράγμα.»

Η Δεύτερη: تَشَكَّلَبِنَفْسِهٖ Δηλαδή, «Αυτό-σχηματίζεται, από μόνο του γίνεται και τελειώνει.»

Η Τρίτη: اِقْتَضَتْهُالطَّبٖيعَةُ Δηλαδή, «Είναι φυσικό. Η φύση το υπαγορεύει και το φτιάχνει.»

Πράγματι, εφόσον οι υπάρξεις υφίστανται και δεν διαμφισβητούνται, και η κάθε ύπαρξη δημιουργείται με τέχνη και σοφία, και εφόσον επαναδημιουργείται συνεχώς και δεν είναι σταθερή ∙ τότε Ω! Άθεε! ή θα πεις ότι αυτή η ύπαρξη, αυτό το ζώο για παράδειγμα, είναι το αποτέλεσμά μιας εφεύρεσης του κόσμου των αιτιών, δηλαδή με τη συγκέντρωση των αιτιών αυτό το ον αποκτά μια ύπαρξη, ή θα πεις ότι αυτό-σχηματίζεται, ή θα πεις δεόντως της φύσης όπου με την επιρροή της φύσης αποκτά μια ύπαρξη, ή θα πεις ότι δημιουργείται με τη δύναμη ενός Πανίσχυρου, Παντοδύναμου Κατόχου Μεγαλείου Δύναμης(Καντίρ-ι Ζουλτζελάλ).

Εφόσον λοιπόν από άποψη λογικής δεν υπάρχει άλλος δρόμος εκτός από αυτούς τους τέσσερις, κατά συνέπεια εάν αποδειχτεί και επιβεβαιωθεί απόλυτα το πόσο παράλογοι, ανυπόστατοι, αδύνατοι, αδιανόητοι και δεισιδαιμονικοί είναι οι πρώτοι τρεις δρόμοι, τότε αναγκαστικά και σαφέστατα ο τέταρτος δρόμος ο οποίος είναι η αποδοχή του Ενός και Μοναδικού Δημιουργού όλων των υπάρξεων, καθίσταται αναμφισβήτητα και αναμφίβολα ως ο μοναδικός.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ:

Είναι ο σχηματισμός των πραγμάτων και η ύπαρξη των πλασμάτων μέσω της συγκέντρωσης των αιτιών του κόσμου.

Θα αναφέρουμε μόνο τρεις από τις πολλές παράνοιες αυτού του δρόμου.

Η Πρώτη Παράνοια: Μέσα σε ένα φαρμακείο βρίσκονται εκατοντάδες δοχεία, φιάλες, μπουκάλια, γεμάτα με διάφορες ουσίες. Ζητήθηκε ένα έμβιο μείγμα αλοιφής από εκείνα τα φάρμακα. Επίσης χρειάστηκε να φτιαχτεί ένα ζωτικό και θαυμάσιο ελιξίριο μέσω αυτών των ουσιών. Ήρθαμε, και στο φαρμακείο εκείνο είδαμε πολλά από τα στοιχεία αυτής της έμβιας αλοιφής και του ζωτικού αυτού ελιξιρίου. Ερευνήσαμε και εξετάσαμε την κάθε αλοιφή.

Παρατηρούμε ότι, οι διαφορετικές φαρμακευτικές ουσίες έχουν ληφθεί από κάθε συσκευασία με έναν αποκλειστικά ειδικό υπολογισμό, με ακριβείς ποσότητες, όπως λ.χ. ένα ποσοστό από το ένα, δύο τρία ποσοστά από το άλλο, έξι εφτά ποσοστά από το άλλο, και ούτω καθεξής. Εάν για παράδειγμα, ληφθεί ένα ποσοστό παραπάνω ή ένα λιγότερο τότε το μείγμα της αλοιφής δεν μπορεί να γίνει έμβιο και δεν μπορεί να δείξει την ιδιαιτερότητα του. Εξετάσαμε επίσης και το ζωτικό ελιξίριο και παρατηρήσαμε ότι έχουν ληφθεί ουσίες από κάθε επί μέρους σκεύασμα με έναν αποκλειστικά ειδικό υπολογισμό, με ακριβή ποσά, όπου με την παραμικρή αύξηση ή μείωση τους, το ελιξίριο χάνει την ιδιότητα του. Παρόλο που υπάρχουν περισσότερα από πενήντα σκευάσματα σε συσκευασίες, οι ουσίες και τα συστατικά που έχουν ληφθεί από το καθένα είναι σε διαφορετικά ποσοστά, σαν να έχουν γίνει με διαφορετικό υπολογισμό.

Υπάρχει άραγε έστω και η παραμικρή δυνατότητα ή πιθανότητα ώστε οι διαφορετικές ποσότητες που έχουν ληφθεί από εκείνες τις συσκευασίες, με μια παράξενη σύμπτωση ή με το φύσημα ενός δυνατού ανέμου να έχουν πέσει κάτω, να έχει χυθεί μόνο το απαραίτητο ποσοστό από το κάθε επί μέρους σκεύασμα, -να σπεύσουν μαζί, να συγκεντρωθούν και να φτιάξουν αυτό το μείγμα της αλοιφής; Υπάρχει άραγε κάτι πιο παράλογο, πιο αδύνατο και πιο δεισιδαιμονικό ενδεχόμενο από αυτό; Ακόμα και ένας γάιδαρος χίλιες φορές πιο γάιδαρος και αν ήταν, και μεταμορφωνόταν σε άνθρωπο θα απομακρυνόταν λέγοντας «Δε δέχομαι αυτή την αντίληψη!».

Έτσι ακριβώς όπως αυτό το παράδειγμα, κάθε ζωντανή ύπαρξη και βέβαια είναι ένα έμβιο μείγμα. Και το κάθε φυτό είναι σαν ένα ζωντανό ελιξίριο το οποίο έχει συσταθεί από διάφορες φαρμακευτικές ουσίες και υλικά που έχουν ληφθεί με έναν ιδιαίτερα επιμελή υπολογισμό, και σε απόλυτα ακριβή ποσοστά ως προς κάθε επί μέρους ουσία. Εάν όλα αυτά αποδοθούν σε τυφλό συνδυασμό από αιτίες και στα στοιχεία και ισχυριστεί ότι «Οι αιτίες το έφτιαξαν.» τότε -όπως και το μείγμα της αλοιφής στο φαρμακείο που είχε φτιαχτεί και βγήκε στην ύπαρξη μέσω των σκορπισμένων συσκευασιών- τούτο είναι εκατό φορές πιο παράλογο, αδύνατο, και πιο δεισιδαιμονικό.

Ως αποτέλεσμα λοιπόν, σε τούτο το μέγα φαρμακείο του σύμπαντος, οι απαραίτητες ζωτικές ουσίες που υπολογίζονται και λαμβάνονται με ακρίβεια με το μέτρο του θείου καθορισμού (kaza) και πεπρωμένου (kader) του Προαιώνιου και Κατ’εξοχήν Σοφού Αλλάχ,(Hakim-i Ezeli), μπορούν να βρουν υπόσταση αποκλειστικά και μόνο μέσω μιας απέραντης σοφίας, μιας άπειρης γνώσης, και μιας καθολικής βούλησης. Ο κακόμοιρος που ισχυρίζεται ότι «είναι δουλειά της φύσης, των αιτιών και των αναίσθητων, τυφλών, κωφών και άπειρων σε αριθμό, ουσιών και στοιχειών που ρέουν σαν ένας χείμαρρος» καταντάει να είναι πιο ηλίθιος και από τον τρελό που λέει ανοησίες, και τον άφρονα μεθυσμένο που ισχυρίζεται ότι «αυτή η θαυμάσια έμβια αλοιφή είναι αποτέλεσμα αυτών των σκόρπιων σκευασμάτων, που τυχαία συγκεντρώθηκαν και ενώθηκαν και την παρασκεύασαν.» Να λοιπόν, η απιστία είναι μια τέτοια ηλιθιώδης και τρελή ανοησία.

Η Δεύτερη Παράνοια: Εάν τα πάντα δεν αποδοθούν στον Έναν και Μοναδικό(Vahid-i Ehad) ο οποίος είναι Πανίσχυρος, Παντοδύναμος, και Κάτοχος Μεγαλείου Δύναμης(Kadir-i Zülcelal), αλλά θεωρηθούν ως αποτελέσματα των τυφλών αιτιών, τότε αυτό προϋποθέτει την παρέμβαση ποικίλων ουσιών, στοιχειών και αιτιών που βρίσκονται στο σύμπαν, στη κατασκευή του σώματος του κάθε έμβιου όντος. Και όμως η συγκέντρωση αυτών των διαφόρων και ασυμβίβαστων μεταξύ τους αιτιών στο σώμα ενός μικρού ζωντανού οργανισμού, όπως η μύγα και το ότι συνυπάρχουν αυτές οι διαφορετικές και αντίθετες και αλληλοσυγκρουόμενες αιτίες μέσα σε μια τέλεια τάξη, με άκρως λεπτομερείς υπολογισμούς και με απόλυτη συμφωνία, είναι τόσο ξεκάθαρα αδιανόητο, που ακόμα και κάποιος που κατέχει τη διάνοια τουλάχιστον μιας μύγας, θα έλεγε ότι «Αυτό είναι παράλογο, είναι αδύνατο!».

Ναι, το μικροσκοπικό σώμα μιας μύγας συσχετίζεται με τα περισσότερα στοιχεία και τις αιτίες του σύμπαντος και είναι ένα απόσταγμα αυτών. Αν αυτό δεν αποδοθεί στον Προαιώνιο και Κάτοχο Μεγαλείου Δύναμης(Kadir-i Ezeli), τότε, όλες οι υλικές αυτές αιτίες αναγκαστικά θα έπρεπε να παραβρίσκονται δίπλα στο σώμα αυτό σε πλήρη ετοιμότητα, ακόμα και να εισχωρήσουν στο μικροσκοπικό του σώμα! Και ίσως θα έπρεπε να εισχωρήσουν σε ένα κύτταρο του ματιού εκείνης της μύγας, το οποίο είναι ένα λεπτεπίλεπτο δείγμα αυτού του σώματος. Διότι, εάν η αιτία είναι ένυλη, τότε είναι αναγκαίο να παραβρίσκεται δίπλα και μέσα στο αποτέλεσμα. Επομένως, επιβάλλεται να δεχτούμε ότι, τα κύρια υλικά στοιχεία του σύμπαντος, όλες οι ουσίες και η φύση βρίσκονται υλικά μέσα σε ένα τέτοιο μικροσκοπικό κύτταρο και εργάζονται σαν μάστορες μέσα σε αυτό, όπου ούτε τα μικροσκοπικά δαχτυλάκια δύο μυγών δεν μπορούν να χωρέσουν.

Να λοιπόν, ο δρόμος ενός τέτοιου ισχυρισμού ντροπιάζει ακόμα και τον πιο ηλίθιο των σοφιστών.

Η Τρίτη Παράνοια: Βάσει του οριστικού κανόνα اَلْوَاحِدُلَا يَصْدُرُاِلَّا عَنِالْوَاحِدِ δηλαδή, «Εάν μια ύπαρξη κατέχει ενότητα, τότε βεβαίως προέρχεται από έναν, από ένα χέρι». Ιδιαίτερα, εάν αυτή η ύπαρξη κατέχει μια τέλεια ευταξία μέσα σε μια ιδιαίτερη και ευαίσθητη ισορροπία και μία περιεκτική μορφή ζωής, τότε αυτό καταδεικνύει ξεκάθαρα, ότι αυτή η ύπαρξη είναι αδύνατον να προέρχεται από διάφορα χέρια τα οποία φανερώνουν αιτίες ασύμβατες και περίπλοκες αλλά ίσως καταδεικνύει ότι προέρχεται αποκλειστικά από Ένα χέρι το οποίο είναι Πανίσχυρο και Πάνσοφο. Ως εκ τούτου, το να αποδοθεί αυτή η τελειοποιημένη, ισορροπημένη και ενιαία ύπαρξη στις αμέτρητες, άψυχες, ανίδεες, επιθετικές, ασυνείδητες, πολύπλοκες φυσικές αιτίες και στα τυφλά, κωφά, αναίσθητα «χέρια» της φύσης, -και επιπρόσθετα ότι η τύφλωση και η κώφωση αυτών των αιτιών αυξάνεται μέσω αμέτρητων πιθανοτήτων, συνδυασμών και περιπλοκών- είναι τόσο μακριά από τη λογική που είναι σαν να αποδέχεσαι μονομιάς εκατό παράνοιες μαζί.

Έστω και αν παραβλέπαμε για μια στιγμή αυτήν την παράνοια, είναι σαφές ότι η επιρροή των υλικών αιτιών μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσω της άμεσης επαφής και της αφής. Ωστόσο, η επαφή των υλικών αιτιών της φύσης με τα έμβια όντα μπορεί να είναι μόνο εξωτερική. Εντούτοις, παρατηρούμε ξεκάθαρα ότι, ο εσωτερικός και άυλος κόσμος αυτού του έμβιου, όπου τα χέρια των υλικών αιτιών δεν μπορούν ούτε να φθάσουν ούτε να έχουν κάποια επαφή, είναι δέκα φορές πιο οργανωμένος, πιο ευαίσθητος και αισθητικά τέλειος στο έπακρο.

Το να αποδώσουμε σε τυφλές και κωφές, άψυχες, ανίδεες, άτεχνες, μακρινές, τεράστιες και συγκρουόμενες υλικές αιτίες, -οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν μπορούν καν να εγκατασταθούν με τα εργαλεία τους, μα ούτε και να αγγίξουν επιφανειακά τα μικρά εκείνα έμβια όντα και ζωάκια που από άποψη καλλιτεχνικής και δημιουργίας είναι πιο παράξενα και πιο θαυμάσια ακόμα και από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος πλάσματα-, μπορεί να γίνει δεκτό μόνο με εκατό φορές μεγαλύτερη τύφλωση και χίλιες φορές μεγαλύτερη κώφωση.

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΔΡΟΜΟΣ:

Είναι تَشَكَّلَبِنَفْسِهٖ ότι η ύπαρξη «Αυτοσχηματίζεται» και υποδηλώνει πως κάτι αυτοδημιουργείται ή γίνεται από μόνο του.

Και αυτή η φράση υποκρύπτει ένα σωρό από παράνοιες, είναι παράγωγο μιας ιδιόμορφης δεισιδαιμονίας και είναι εντελώς παράλογη από πολλές απόψεις. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο τρεις από τις πολλές παράνοιες που ενέχει.

Η Πρώτη Παράνοια: Ω πείσμωνε άπιστε! Ο εγωισμός σου σε έχει αποβλακώσει τόσο πολύ, που κατά κάποιο τρόπο εγκρίνεις και αποδέχεσαι εκατό παράλογες αντιλήψεις μονομιάς. Διότι, καταρχήν εσύ είσαι υπαρκτός και δεν είσαι μια απλή ύλη, κάτι το άψυχο, ή κάτι το αμετάβλητο. Είσαι μια τέλεια οργανωμένη μηχανή που ανανεώνεται συνεχώς ή κατά μια άλλη εκδοχή μοιάζεις με ένα υπέροχο παλάτι που μεταβάλλεται συνεχώς. Τα σωματίδια του σώματος σου δουλεύουν συνεχώς. Το σώμα σου συσχετίζεται με όλο το σύμπαν και βρίσκεται σε συνεχή επαφή μαζί του, ιδίως όσον αφορά τη διατροφή και τη διαιώνιση του είδους σου. Τα σωματίδια που εργάζονται στο σώμα σου, κινούνται τόσο προσεκτικά έτσι ώστε να μη βλάψουν αυτή τη σχέση και να μη διαταράξουν αυτόν τον συσχετισμό. Λες και παρακολουθούν όλο το σύμπαν, και κατανοώντας τις σχέσεις σου με αυτό, παίρνουν την ανάλογη θέση. Και εσύ με τις εσωτερικές και εξωτερικές σου αισθήσεις επωφελείσαι ανάλογα, βάσει αυτής της θαυμάσιας θέσης που παίρνουν τα σωματίδια αυτά.

Εάν εσύ δεν αποδέχεσαι ότι τα σωματίδια που συνθέτουν το σώμα σου είναι μικροσκοπικοί υπάλληλοι ή στρατιώτες, που κινούνται σύμφωνα με τους νόμους του Προαιώνιου-Παντοδύναμου(Kadir-i Ezeli), ή ότι είναι οι μύτες της πένας του πεπρωμένου (κάθε σωματίδιο είναι και μία μύτη αυτής της πένας), ή ότι είναι οι τελείες της πένας της δύναμης Του (κάθε σωματίδιο και μία τελεία), τότε, το κάθε μόριο που εργάζεται στο μάτι σου, χρήζει να έχει ένα τέτοιο μάτι, ώστε όχι μόνο να μπορεί να παρατηρεί το κάθε σημείο του σώματος σου αλλά να παρακολουθεί όλο το σύμπαν με το οποίο είσαι αλληλένδετος. Εκτός από αυτό, σε κάθε σωματίδιο θα πρέπει να αποδοθεί μια νοημοσύνη ισοδύναμη με εκατό ιδιοφυών ανθρώπων, έτσι ώστε να μπορεί να γνωρίζει και να ξέρει όλο σου το παρελθόν και το μέλλον, τους απογόνους και την καταγωγή σου, την πηγή όλων των στοιχείων και την προέλευση της τροφής σου. Το να αποδοθεί σε ένα σωματίδιο κάποιου σαν και εσένα -που σε τέτοιου είδους θέματα δεν διαθέτεις τη σύνεση ούτε όσο ένα σωματίδιο- μια τέτοια γνώση και συναίσθηση που ξεπερνά χίλιες φορές τη γνώση και συνείδηση ενός Πλάτωνα (Eflatun), είναι μια παράνοια χίλιες φορές πιο δεισιδαιμονική.

Η Δεύτερη Παράνοια: Το σώμα σου μοιάζει με ένα υπέροχο παλάτι με χίλιους θόλους, όπου στον κάθε θόλο οι πέτρες στηρίζοντας η μία την άλλη έχουν σταθεροποιηθεί και συγκρατούνται στο κενό χωρίς καμία στήριξη. Το δικό σου σώμα είναι χίλιες φορές πιο ενδιαφέρον από αυτό το παλάτι. Διότι, το παλάτι του σώματος σου ανανεώνεται συνεχώς, με μια ασύλληπτη ευταξία. Εκτός από την ψυχή, από την καρδιά και τις πνευματικές σου αισθήσεις, οι οποίες είναι υπέροχες, ακόμα και το κάθε μέλος του σώματος σου είναι σαν ένας θολωτός χώρος αυτού του παλατιού. Τα σωματίδια συνεργάζονται όπως και οι πέτρες στο θόλο εκείνο, και βρίσκονται σε μια απόλυτη ισορροπία και τάξη, φανερώνοντας ένα θαυμάσιο κτίριο, ένα εξαίρετο έργο τέχνης με απίστευτα θαύματα δύναμης όπως το μάτι και η γλώσσα.

Εάν τα σωματίδια αυτά δεν είναι υπάλληλοι που υπακούνε στην εντολή του αρχιτέκτονα αυτού του σύμπαντος, τότε το κάθε σωματίδιο θα πρέπει να είναι απόλυτος κυρίαρχος όλων των υπόλοιπων σωματιδίων του σώματος, συγχρόνως όμως να είναι και απόλυτα εξαρτώμενο από το κάθε σωματίδιο του σώματος. Να είναι και ίσα μεταξύ τους αλλά συγχρόνως και σε αντίθεση από άποψη κυριαρχίας. Να ενεργούν σαν πηγές των περισσοτέρων γνωρισμάτων που ανήκουν αποκλειστικά σε Αυτόν, που η οντότητα Του είναι άκρως απαραίτητη και υποχρεωτική(Vacib’ül Vücud). Να είναι και απόλυτα περιορισμένα αλλά συγχρόνως και απόλυτα απεριόριστα. Μαζί με όλα αυτά, το να αποδίδεται σε εκείνα τα αμέτρητα σωματίδια ένα αρκετά οργανωμένο μοναδικό έργο τέχνης, που μπορεί να προέρχεται μόνο και μόνο από ένα χέρι και σύμφωνα με το μυστήριο της ενότητας και μοναδικότητας, μπορεί να είναι έργο μόνο του Ενός και Μοναδικού(Vahid-ι Ehad), δηλώνει μια τέτοια προφανή παράνοια, που ακόμα και αυτός που έχει μια επίγνωση όσο ένα σωματίδιο, κατανοεί ότι είναι όχι μία αλλά εκατό φορές πιο παρανοϊκή.

Η Τρίτη Παράνοια: Εάν το σώμα σου δεν είναι μια επιστολή γραμμένη με την πένα του Προαιώνιου Παντοδύναμου(Kadir-i Ezeli), ο οποίος είναι Ένας και Μοναδικός(Vahid-ι Ehad), αλλά ένα έντυπο προσαρτημένο στην αιτιοκρατία και στη φύση, τότε ξεκινώντας από ένα κύτταρο του σώματος σου, είναι αναγκαίο να υπάρξουν χιλιάδες καλούπια της φύσης που μοιάζουν με ομόκεντρους κύκλους που βρίσκονται ο ένας μέσα στον άλλον, όσο και τα χιλιάδες μέλη.

Διότι, εάν για παράδειγμα αυτό το βιβλίο που κρατάμε στο χέρι μας είναι μια γραμμένη επιστολή, μία πένα μπορεί να γράψει όλα αυτά, επικαλούμενη τη γνώση του συγγραφέα της. Διαφορετικά, εάν δεν έχει συνταχθεί και δεν αποδοθεί στην πένα του συγγραφέα, και ισχυριστεί ότι «έχει αυτοσχηματιστεί», ή αποδοθεί στη φύση, τότε σαν ένα τυπωμένο βιβλίο, θα ήταν απαραίτητο να υπάρξει μια διαφορετική μεταλλική πένα για το κάθε γράμμα, ώστε να μπορεί να εκτυπωθεί.

Όπως και στο τυπογραφείο, όπου υπάρχουν τόσα μεταλλικά τυπογραφικά στοιχεία (γράμματα) όσα είναι και ο αριθμός των γραμμάτων, και έπειτα με την κατάλληλη σύνθεση αυτών των στοιχείων, τα γράμματα αποκτούν την ύπαρξή τους ως λέξεις. Σε αυτήν την περίπτωση αντί για μία πένα, χρειάζεται να υπάρχουν τόσες πένες όσο και ο αριθμός των γραμμάτων. Και αν δούμε ότι μέσα σε ένα μεγάλο γράμμα έχει συνταχθεί μια ολόκληρη σελίδα με μικροσκοπικές πένες, όπως συμβαίνει μερικές φορές, τότε ακόμα και για ένα γράμμα μπορεί να χρειαστούν χιλιάδες πένες. Ιδίως εάν με έναν εκπληκτικό τρόπο εξαιρετικής τάξης, εισέρχονται το ένα μέσα στο άλλο παίρνουν και αποκτούν μια μορφή όπως αυτή του σώματός σου, τότε για το κάθε τμήμα του κάθε κύκλου απαιτούνται τόσα καλούπια όσα είναι και τα μέλη που το αποτελούν.

Έστω και αν υποθέσεις ότι αυτός ο τρόπος ο οποίος περιέχει εκατό παράνοιες είναι εφικτός, τότε και για την κατασκευή αυτών των οργανωμένων καλαίσθητων μεταλλικών τυπογραφικών στοιχείων, των τέλειων καλουπιών, και των πενών απαιτείται μία και μόνο πένα, ειδάλλως θα χρειαστούν άλλα τόσα μεταλλικά στοιχεία γραμμάτων, πένες και καλούπια για να κατασκευαστούν όλα αυτά τα τυπογραφικά στοιχεία, οι πένες και τα καλούπια. Διότι και αυτά είναι κατασκευασμένα και κατέχουν μια τέλεια ευταξία και τέχνη. Και ούτω καθεξής, θα συνεχίσει επ’ αόριστον.

Κατάλαβε και εσύ λοιπόν ότι, αυτή είναι μια τέτοια αντίληψη που φωλιάζει τόσες δεισιδαιμονίες και παράνοιες όσα και τα σωματίδια που αποτελούν το σώμα σου. Ω πείσμωνε αρνησίθεε! Ντροπή σου! Παράτα και εσύ αυτήν την πλάνη!

Ο ΤΡΙΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ:

اِقْتَضَتْهُالطَّبٖيعَةُ «Είναι φυσικό. Δηλαδή, οι ανάγκες της φύσης το δημιουργούν.»

Αυτή η αντίληψη λοιπόν, περιέχει πολλές παράνοιες. Θα αναφέρουμε ενδεικτικά μόνο τρεις από αυτές.

Η Πρώτη Παράνοια: Εάν η τέχνη και η δημιουργία που εμφανίζεται με προνοητικότητα και με σοφία στις υπάρξεις, ιδιαίτερα στα έμβια πλάσματα, δεν αποδοθεί στην πένα του πεπρωμένου (kader) και στη δύναμη του Προαιώνιου Ηλίου(Şems-i Ezeli) αλλά αποδοθεί στην τυφλή, κωφή και απερίσκεπτη φύση και δύναμη, τότε καθίσταται αναγκαίο για τη φύση να διαθέτει αμέτρητους άυλους μηχανισμούς και τυπογραφεία μέσα σε κάθε πράγμα, έτσι ώστε να τα κατασκευάσει· ή να εγκαταστήσει μέσα σε κάθε πράγμα μια τέτοια δύναμη και σοφία με την οποία να δύναται να δημιουργήσει και να διαχειριστεί ολόκληρο το σύμπαν.

Διότι, όπως οι εικόνα και αντανακλάσεις του ηλίου είναι φανερές στο παραμικρό θραύσμα γυαλιού και στο ελάχιστο σταγονίδιο που βρίσκεται πάνω στη γη,. αν αυτοί οι εικονικοί μικροί ήλιοι δεν αποδοθούν στο μοναδικό ήλιο του ουρανού, τότε αναγκαστικά πρέπει να δεχτούμε την ύπαρξη τόσων αληθινών ήλιων όσο και ο αριθμός των σωματιδίων που αποτελούν το κάθε θραύσμα γυαλιού. Να δεχτούμε δηλαδή, ότι στο κάθε θραύσμα γυαλιού, όπου ούτε η μύτη ενός σπίρτου δεν μπορεί να χωρέσει, βρίσκεται ένας φυσικός, αληθινός, φαινομενικά πολύ μικρός, εσωτερικά πολύ βαθύς ήλιος που κατέχει τις ιδιότητες του ηλίου και χωράει σε ένα τέτοιο θραύσμα γυαλιού.

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως σε αυτό το παράδειγμα, εάν όλες οι υπάρξεις και όλα τα ζωντανά δεν αποδοθούν απευθείας στον Προαιώνιο Ήλιο( Şems-i Ezeli) -δηλαδή στις αντανακλάσεις των αποκλειστικών ιδιοτήτων Του-, τότε καθίσταται απαραίτητο να δεχθούμε ότι κάθε ύπαρξη, και ιδίως κάθε ζωντανό ενέχει μέσα του μια τέτοια φύση, δύναμη, ακόμη και έναν θεό, τα οποία κατέχουν μια απέραντη δύναμη και βούληση, μια απέραντη σοφία και γνώση. Μια τέτοια αντίληψη όμως, είναι η πιο δεισιδαιμονική η πιο παράλογη παράνοια του σύμπαντος. Ο άνθρωπος λοιπόν, που αποδίδει τα έργα τέχνης του Δημιουργού(Halık) σε μια υποθετική, ασήμαντη, και ασυνείδητη φύση, βεβαίως και δείχνει ότι είναι εκατό φορές πιο υποδεέστερος και πιο ασυνείδητος και από ένα ζώο.

Η Δεύτερη Παράνοια: Αν όλες αυτές οι τέλεια τακτοποιημένες και τέλεια υπολογισμένες και συντονισμένες υπάρξεις οι οποίες εκφράζουν μια τέλεια τέχνη και σοφία, δεν αποδοθούν σε έναν μοναδικό κάτοχο άπειρης δύναμης και σοφίας, αλλά αντιθέτως αποδοθούν στη φύση, τότε καθίσταται απαραίτητο η φύση να διαθέτει τόσους μηχανισμούς και «τυπογραφεία» μέσα σε κάθε σπιθαμή εδάφους, όσα τα τυπογραφεία και τα εργοστάσια που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη έτσι ώστε εκείνο το κομμάτι του εδάφους απ’ όπου βλαστάνουν και είναι ο πάγκος των αμέτρητων λουλουδιών και καρπών, να μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη και στο σχηματισμό τους.

Διότι, όπως φαίνεται στην πράξη, μια ποσότητα χώματος που επιτελεί το καθήκον της μέσα σε μια γλάστρα για τα λουλούδια, κατέχει την ικανότητα κατασκευής και σχηματισμού όλων των διαφορετικών σχημάτων και δομών που περιέχουν οι σπόροι όλων των λουλουδιών που σπέρνονται με τη σειρά τους σε αυτό το χώμα.

Εάν όμως αυτή η διαδικασία δεν αποδοθεί στον Πανίσχυρο, Παντοδύναμο και Κάτοχο Μεγαλείου Δύναμης Αλλάχ(Kadir-i Zülcelal), τότε το αποτέλεσμα αυτό δεν είναι δυνατό να προκύψει, εκτός και αν μέσα στο χώμα αυτό της γλάστρας δεν υφίσταται ένας άυλος, φυσικός και αποκλειστικός μηχανισμός για το κάθε ένα λουλούδι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, οι υλικές ουσίες που αποτελούν τους σπόρους, τα σπερματοζωάρια και τα αυγά είναι ίδιες. Δηλαδή αποτελούνται από τη σύμμειξη του υδρογόνου, του οξυγόνου, του άνθρακα και του αζώτου τα οποία είναι σαν μια ανώμαλη και άμορφη ζύμη. Και ταυτόχρονα με αυτά, ο αέρας, το ύδωρ, η θέρμη και το φως τα οποία επίσης είναι απλές και ασυνείδητες μορφές, ρέουν με έναν χειμαρρώδη τρόπο προς κάθε πράγμα και κατεύθυνση. Η ανάπτυξη λοιπόν των αμέτρητων αυτών λουλουδιών μέσα από το χώμα κατέχοντας μια διαφορετική κατασκευή το καθένα, και μια υπέροχη ευταξία και τέχνη, προφανώς και κατ’ανάγκη προϋποθέτει την ύπαρξη μέσα στο χώμα εκείνο, τόσων άυλων και μικροσκοπικών «τυπογραφείων» και «εργοστασίων», όσο η άυλη υπόσταση όλης της Ευρώπης. Έτσι ώστε να μπορεί να υφαίνει τα αμέτρητα αυτά ζωντανά υφάσματα και τα χιλιάδες διαφορετικά κεντημένα υφαντά.

Να! Δες λοιπόν και σύγκρινε σε τι βαθμό έχει ξεφύγει η άπιστη αντίληψη των νατουραλιστών από τα πλαίσια της λογικής. Και δες αυτούς τους ανθρωπόμορφους ανόητους μεθυσμένους που φαντάζονται τη φύση ως δημιουργό, και παρόλο που ισχυρίζονται ότι είναι επιστήμονες και ευφυείς, δες πόσο μακριά από την επιστήμη και τη λογική έχουν καταντήσει και έχουν δεχτεί μια τέτοια παράλογη δεισιδαιμονία, που σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατή, ως δρόμος και επάγγελμα για τους εαυτούς τους. Δες τους! Γέλα! Και φτύσε τους!

Εάν πεις: «Όταν η ύπαρξη αποδίδεται στη φύση, προκύπτουν τέτοιες ανυπέρβλητες δυσκολίες και παράλογες δυνατότητες. Άραγε πώς αναιρούνται αυτές οι ανυπέρβλητες δυσκολίες όταν αυτή αποδίδεται στον Μοναδικό Κύριο, o οποίος δεν έχει ανάγκη τίποτα ενώ τα πάντα Τον έχουν ανάγκη (Zat-ı Ehad Samed); Και πώς εκείνες οι παράλογες δυνατότητες μετατρέπονται σε εύκολα και απαραίτητα συμβάντα;»

Απάντηση: Στην Πρώτη Παράνοια είχαμε αναφέρει ότι, όπως οι αντανακλάσεις της εικόνας του ηλίου φαίνονται στο παραμικρό θραύσμα γυαλιού μέχρι και στην επιφάνεια της μεγαλύτερης θάλασσας, και εκδηλώνουν με πλήρη άνεση και ευκολία την αφθονία και την επιρροή του ήλιου με αυτούς τους μικρούς ήλιους, και εάν διακοπεί αυτός ο συσχετισμός τους με τον πραγματικό ήλιο, τότε καθίσταται αναγκαίο να αποδεχθούμε με μία ανυπέρβλητη δυσκολία και αδυνατότητα την ύπαρξη ενός φυσικού ηλίου ή τον ίδιο τον ήλιο μέσα σε κάθε σωματίδιο.

Έτσι ακριβώς, εάν η κάθε ύπαρξη αποδοθεί απευθείας στον Μοναδικό Κύριο -ο οποίος δεν έχει ανάγκη τίποτα αλλά τα πάντα Τον έχουν ανάγκη(Zat-ı Ehad Samed)-, τότε κάθε ανάγκη της κάθε ύπαρξης είναι δυνατόν να προμηθευθεί με μια πλήρη και απαραίτητη πλέον άνεση και ευκολία, με έναν απλό συσχετισμό και μια αντανάκλαση.

Εάν αυτός ο συσχετισμός διακοπεί και η υπηρεσία του υπαλλήλου μεταβληθεί σε μια ασυδοσία και η κάθε ύπαρξη αποδοθεί στον εαυτό της ή στη φύση, τότε σε αδύνατο βαθμό και μαζί με χιλιάδες δυσκολίες και δυσχέρειες, πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτή η τυφλή φύση που βρίσκεται μέσα σε ένα έμβιο πλάσμα σαν τη μύγα και έχει κατασκευάσει τον απίστευτο μηχανισμό του σώματος της -η οποία είναι ένας μικρός κατάλογος του σύμπαντος- διαθέτει και κατέχει μια τέτοια δύναμη και σοφία που μπορεί να δημιουργεί και να διαχειρίζεται ολόκληρο το σύμπαν. Αυτό όμως δεν είναι μια, αλλά χιλιάδες παράνοιες.

Εν συντομία λοιπόν, ακριβώς όπως η ύπαρξη εταίρου ή ομοίου στην κυριαρχία Του Κυρίου -η οντότητα του οποίου είναι άκρως απαραίτητη και υποχρεωτική άνευ κάθε ανάγκης και αιτίας(Zat-ı Vacib’ül Vücud),- είναι αδύνατη, αδιανόητη και παράλογη, έτσι και η παρέμβαση άλλων παραγόντων στην διαχείριση και δημιουργία των υπάρξεων είναι το ίδιο αδύνατο, αδιανόητο, και παράλογο.

Όσον αφορά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες της Δεύτερης Παράνοιας, όπως ήδη έχει αποδειχθεί σε πολλά σημεία του Ρισαλέ-ι Νουρ, εάν η δημιουργία όλων των υπάρξεων αποδοθεί στον Έναν και Μοναδικό Αλλάχ(Vahid-i Ehad) τότε όλα τα πράγματα γίνονται τόσο άνετα και εύκολα όσο άνετη και εύκολη είναι η δημιουργία ενός πράγματος. Εάν αυτή η δημιουργία αποδοθεί στις αιτίες και στη φύση, τότε η δημιουργία μίας ύπαρξης γίνεται τόσο δύσκολη και αδύνατη, όσο η δημιουργία όλων των πραγμάτων. Αυτό έχει αποδειχθεί με πολλά αναμφισβήτητα και ισχυρά τεκμήρια. Μία περίληψη ενός από αυτά έχει ως εξής:

Όπως για παράδειγμα κάποιος ο οποίος είναι δεσμευμένος με τον βασιλιά, ως στρατιώτης ή υπάλληλος, βασιζόμενος στη δύναμη αυτής της σχέσης, αυτός ο στρατιώτης ή υπάλληλος μπορεί να εκτελεί καθήκοντα που να ξεπερνούν χίλιες φορές την προσωπική του δύναμη. Και μερικές φορές, μπορεί να κάνει όμηρο ακόμα και κάποιον βασιλιά στο όνομα του βασιλιά του. Διότι δε φορτώνεται ο ίδιος, ούτε είναι υποχρεωμένος να φορτώνεται, τη δύναμη και τον απαραίτητο εξοπλισμό για να εκτελέσει τα καθήκοντα και έργα του. Λόγω αυτής της σχέσης, οι θησαυροί του βασιλιά και ο στρατός που βρίσκεται πίσω του, στο οποίο και βασίζεται, κουβαλούν εκείνη τη δύναμη και τον εξοπλισμό του. Δηλαδή, τα καθήκοντα που επιτελεί είναι υπέροχα σαν τα καθήκοντα του βασιλιά, και τα έργα που επιδεικνύει είναι τόσο θαυμάσια όσα και τα έργα ενός στρατού.

Nasıl ki karınca, o memuriyet cihetiyle Firavun’un sarayını harap ediyor. Sinek o intisap ile Nemrut’u gebertiyor. Ve o intisap ile buğday tanesi gibi bir çam çekirdeği, koca çam ağacının bütün cihazatını yetiştiriyor. (Hâşiye)

Eğer o intisap kesilse, o memuriyetten terhis edilse yapacağı işlerin cihazatını ve kuvvetini, belinde ve bileğinde taşımaya mecburdur. O vakit, o küçücük bileğindeki kuvvet miktarınca ve belindeki cephane adedince iş görebilir. Evvelki vaziyette gayet kolaylıkla gördüğü işleri bu vaziyette ondan istenilse, elbette bileğinde bir ordu kuvvetini ve belinde bir padişahın cihazat-ı harbiye fabrikasını yüklemek lâzım gelir ki güldürmek için acib hurafeleri ve masalları hikâye eden maskaralar dahi bu hayalden utanıyorlar!..

Elhasıl: Vâcibü’l-vücud’a her mevcudu vermek, vücub derecesinde bir suhuleti var. Ve tabiata icad cihetinde vermek, imtina derecesinde müşkül ve haric-i daire-i akliyedir.

Üçüncü Muhal: Bu muhali izah edecek bazı risalelerde beyan edilen iki misal:

Birinci Misal: Bütün âsâr-ı medeniyetle tekmil ve tezyin edilmiş, hâlî bir sahrada kurulmuş, yapılmış bir saraya; gayet vahşi bir adam girmiş, içine bakmış. Binlerle muntazam sanatlı eşyayı görmüş. Vahşetinden, ahmaklığından, hariçten kimse müdahale etmeyip o saray içinde o eşyadan birisi, o sarayı müştemilatıyla beraber yapmıştır diye taharriye başlıyor. Hangi şeye bakıyor, o vahşetli aklı dahi kabil görmüyor ki o şey bunları yapsın.

Sonra o sarayın teşkilat programını ve mevcudat fihristesini ve idare kanunları içinde yazılı olan bir defteri görür. Çendan elsiz ve gözsüz ve çekiçsiz olan o defter dahi sair içindeki şeyler gibi hiçbir kabiliyeti yoktur ki o sarayı teşkil ve tezyin etsin. Fakat muztar kalarak bilmecburiye, eşya-yı âhere nisbeten, kavanin-i ilmiyenin bir unvanı olmak cihetiyle, o sarayın mecmuuna bu defteri münasebettar gördüğünden “İşte bu defterdir ki o sarayı teşkil, tanzim ve tezyin edip bu eşyayı yapmış, takmış, yerleştirmiş.” diyerek vahşetini; ahmakların, sarhoşların hezeyanına çevirmiş.

İşte aynen bu misal gibi; hadsiz derecede misaldeki saraydan daha muntazam, daha mükemmel ve bütün etrafı mu’cizane hikmetle dolu şu saray-ı âlemin içine, inkâr-ı uluhiyete giden tabiiyyun fikrini taşıyan vahşi bir insan girer. Daire-i mümkinat haricinde olan Zat-ı Vâcibü’l-vücud’un eser-i sanatı olduğunu düşünmeyerek ve ondan i’raz ederek, daire-i mümkinat içinde kader-i İlahînin yazar bozar bir levhası hükmünde ve kudret-i İlahiyenin kavanin-i icraatına tebeddül ve tagayyür eden bir defteri olabilen ve pek yanlış ve hata olarak “tabiat” namı verilen bir mecmua-i kavanin-i âdât-ı İlahiye ve bir fihriste-i sanat-ı Rabbaniyeyi görür. Ve der ki:

“Madem bu eşya bir sebep ister, hiçbir şeyin bu defter gibi münasebeti görünmüyor. Çendan hiçbir cihetle akıl kabul etmez ki gözsüz, şuursuz, kudretsiz bu defter, rububiyet-i mutlakanın işi olan ve hadsiz bir kudreti iktiza eden icadı yapamaz. Fakat madem Sâni’-i Kadîm’i kabul etmiyorum; öyle ise en münasibi, bu defter bunu yapmış ve yapar diyeceğim.” der. Biz de deriz:

Ey ahmaku’l-humakadan tahammuk etmiş sarhoş ahmak! Başını tabiat bataklığından çıkar, arkana bak; zerrattan, seyyarata kadar bütün mevcudat, ayrı ayrı lisanlarla şehadet ettikleri ve parmaklarıyla işaret ettikleri bir Sâni’-i Zülcelal’i gör ve o sarayı yapan ve o defterde sarayın programını yazan Nakkaş-ı Ezelî’nin cilvesini gör, fermanına bak, Kur’an’ını dinle, o hezeyanlardan kurtul!

İkinci Misal: Gayet vahşi bir adam muhteşem bir kışla dairesine girer. Gayet muntazam bir ordunun umumî beraber talimlerini, muntazam hareketlerini görür. Bir neferin hareketiyle; bir tabur, bir alay, bir fırka kalkar, oturur, gider; bir ateş emriyle ateş ettiklerini müşahede eder. Onun kaba, vahşi aklı, bir kumandanın, devletin nizamatıyla ve kanun-u padişahî ile kumandasını anlamayıp inkâr ettiğinden, o askerlerin iplerle birbiriyle bağlı olduklarını tahayyül eder. O hayalî ip, ne kadar hârikalı bir ip olduğunu düşünür; hayrette kalır.

Sonra gider Ayasofya gibi gayet muazzam bir camiye, cuma gününde dâhil olur. O cemaat-i müslimînin, bir adamın sesiyle kalkar, eğilir, secde ederek oturduklarını müşahede eder. Manevî ve semavî kanunların mecmuundan ibaret olan şeriatı ve şeriat sahibinin emirlerinden gelen manevî düsturlarını anlamadığından, o cemaatin maddî iplerle bağlandığını ve o acib ipler onları esir edip oynattığını tahayyül ederek en vahşi insan suretindeki canavar hayvanları dahi güldürecek derecede maskaralı bir fikirle çıkar, gider.

İşte aynı bu misal gibi Sultan-ı ezel ve ebed’in hadsiz cünudunun muhteşem bir kışlası olan şu âleme ve o Mabud-u Ezelî’nin muntazam bir mescidi olan şu kâinata; mahz-ı vahşet olan, inkârlı fikr-i tabiatı taşıyan bir münkir giriyor. O Sultan-ı Ezelî’nin hikmetinden gelen nizamat-ı kâinatın manevî kanunlarını, birer maddî madde tasavvur ederek ve saltanat-ı rububiyetin kavanin-i itibariyesi ve o Mabud-u Ezelî’nin şeriat-ı fıtriye-i kübrasının manevî ve yalnız vücud-u ilmîsi bulunan ahkâmlarını ve düsturlarını birer mevcud-u haricî ve maddî birer madde tahayyül ederek, kudret-i İlahiyenin yerine, o ilim ve kelâmdan gelen ve yalnız vücud-u ilmîsi bulunan o kanunları ikame etmek ve ellerine icad vermek, sonra da onlara “tabiat” namını takmak ve yalnız bir cilve-i kudret-i Rabbaniye olan kuvveti, bir zîkudret ve müstakil bir kadîr telakki etmek; misaldeki vahşiden bin defa aşağı bir vahşettir!

Elhasıl, tabiiyyunların, mevhum ve hakikatsiz tabiat dedikleri şey, olsa olsa ve hakikat-i hariciye sahibi ise ancak bir sanat olabilir, Sâni’ olamaz. Bir nakıştır, nakkaş olamaz. Ahkâmdır, hâkim olamaz. Bir şeriat-ı fıtriyedir, şâri’ olamaz. Mahluk bir perde-i izzettir, hâlık olamaz. Münfail bir fıtrattır, fâtır bir fâil olamaz. Kanundur, kudret değildir; kādir olamaz. Mistardır, masdar olamaz.

Elhasıl: Madem mevcudat var. Madem On Altıncı Nota’nın başında denildiği gibi mevcudun vücuduna, taksim-i aklî ile dört yoldan başka yol tahayyül edilmez. O dört cihetten üçünün her birinin üç zâhir muhaller ile butlanı, kat’î bir surette ispat edildi. Elbette bizzarure ve bilbedahe dördüncü yol olan vahdet yolu, kat’î bir surette ispat olunuyor. O dördüncü yol ise baştaki اَفِى اللّٰهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمٰوَاتِ وَال۟اَر۟ضِ âyeti, şeksiz ve şüphesiz bedahet derecesinde Zat-ı Vâcibü’l-vücud’un uluhiyetini ve her şey doğrudan doğruya dest-i kudretinden çıktığını ve semavat ve arz kabza-i tasarrufunda bulunduğunu gösteriyor.

Ey esbab-perest ve tabiata tapan bîçare adam! Madem her şeyin tabiatı, her şey gibi mahluktur çünkü sanatlıdır ve yeni oluyor. Hem her müsebbeb gibi zâhirî sebebi dahi masnûdur. Ve madem her şeyin vücudu, pek çok cihazat ve âletlere muhtaçtır. O halde, o tabiatı icad eden ve o sebebi halk eden bir Kadîr-i Mutlak var. Ve o Kadîr-i Mutlak’ın ne ihtiyacı var ki âciz vesaiti, rububiyetine ve icadına teşrik etsin. Hâşâ! Belki doğrudan doğruya müsebbebi, sebep ile beraber halk ederek, cilve-i esmasını ve hikmetini göstermek için bir tertip ve tanzim ile zâhirî bir sebebiyet, bir mukarenet vermekle, eşyadaki zâhirî kusurlara, merhametsizliklere ve noksaniyetlere merci olmak için esbab ve tabiatı dest-i kudretine perde etmiş; izzetini o suretle muhafaza etmiş.

Acaba bir saatçi, saatin çarklarını yapsın; sonra saati çarklarla tertip edip tanzim etsin, daha mı kolaydır? Yoksa hârika bir makineyi, o çarklar içinde yapsın; sonra saatin yapılmasını o makinenin camid ellerine versin, tâ saati yapsın, daha mı kolaydır? Acaba imkân haricinde değil midir? Haydi o insafsız aklınla sen söyle, sen hâkim ol!

Veyahut bir kâtip; mürekkep, kalem, kâğıdı getirdi. Onunla kendi bizzat o kitabı yazsa daha mı kolaydır? Yoksa o kâğıt, mürekkep, kalem içinde o kitaptan daha sanatlı, daha zahmetli, yalnız o tek kitaba mahsus olarak bir yazı makinesi icad etsin; sonra o şuursuz makineye “Haydi sen yaz!” desin de kendi karışmasın, daha mı kolaydır? Acaba yüz defa yazıdan daha müşkül değil midir?

Eğer desen: Evet, bir kitabı yazan makinenin icadı, o kitaptan yüz defa daha müşküldür. Fakat o makine, aynı kitabın birçok nüshalarını yazmasına vasıta olmak cihetiyle, belki bir kolaylık var?

Elcevap: Nakkaş-ı Ezelî, hadsiz kudretiyle nihayetsiz cilve-i esmasını her vakit tazelendirmekle, ayrı ayrı şekilde göstermek için eşyadaki teşahhusları ve hususi simaları öyle bir surette halk etmiştir ki hiçbir mektub-u Samedanî ve hiçbir kitab-ı Rabbanî, diğer kitapların aynı aynına olamıyor. Alâküllihal, ayrı manaları ifade etmek için ayrı bir siması bulunacak.

Eğer gözün varsa insanın simasına bak, gör ki zaman-ı Âdem’den şimdiye kadar, belki ebede kadar, bu küçük simada, aza-yı esasîde ittifak ile beraber her bir sima, umum simalara nisbeten, her birisine karşı birer alâmet-i farikası var olduğu kat’iyen sabittir.

Bunun için her bir sima, ayrı bir kitaptır. Yalnız sanatın tanzimi için ayrı bir yazı takımı ve ayrı bir tertip ve telif ister. Ve maddelerini hem getirmek hem yerleştirmek ve hem de vücuda lâzım olan her şeyi dercetmek için bütün bütün başka bir tezgâh ister.

Haydi, farz-ı muhal olarak tabiata bir matbaa nazarıyla baktık. Fakat bir matbaaya ait olan tanzim ve basmak, yani muayyen intizamını kalıba sokmaktan başka, o tanzimin icadından, icadları yüz derece daha müşkül bir zîhayatın cismindeki maddeleri, aktar-ı âlemden mizan-ı mahsusla ve has bir intizamla icad etmek ve getirmek ve matbaa eline vermek için yine o matbaayı icad eden Kadîr-i Mutlak’ın kudret ve iradesine muhtaçtır. Demek, bu matbaalık ihtimali ve farzı, bütün bütün manasız bir hurafedir.

İşte bu saat ve kitap misalleri gibi Sâni’-i Zülcelal, Kādir-i külli şey’, esbabı halk etmiş; müsebbebatı da halk ediyor. Hikmetiyle, müsebbebatı esbaba bağlıyor. Kâinatın harekâtının tanzimine dair kavanin-i âdetullahtan ibaret olan şeriat-ı fıtriye-i kübra-yı İlahiyenin bir cilvesini ve eşyadaki o cilvesine yalnız bir âyine ve bir ma’kes olan tabiat-ı eşyayı, iradesiyle tayin etmiştir. Ve o tabiatın vücud-u haricîye mazhar olan vechini, kudretiyle icad etmiş ve eşyayı o tabiat üzerinde halk etmiş, birbirine mezcetmiş. Acaba gayet derecede makul ve hadsiz bürhanların neticesi olan bu hakikatin kabulü mü daha kolaydır? –Acaba vücub derecesinde lâzım değil midir?– Yoksa camid, şuursuz, mahluk, masnû, basit olan o sebep ve tabiat dediğiniz maddelere, her bir şeyin vücuduna lâzım hadsiz cihazat ve âlâtı verip hakîmane, basîrane olan işleri kendi kendilerine yaptırmak mı daha kolaydır? –Acaba imtina derecesinde, imkân haricinde değil midir?– Senin, o insafsız aklının insafına havale ediyoruz.

Münkir ve tabiat-perest diyor ki:

Madem beni insafa davet ediyorsun. Ben de diyorum ki şimdiye kadar yanlış gittiğimiz yol hem yüz derece muhal hem gayet zararlı ve nihayet derecede çirkin bir meslek olduğunu itiraf ediyorum. Sâbık tahkikatınızdan zerre miktar şuuru bulunan anlayacak ki esbaba, tabiata icad vermek mümtenidir, muhaldir. Ve her şeyi doğrudan doğruya Vâcibü’l-vücud’a vermek vâcibdir, zarurîdir. Elhamdülillahi ale’l-iman deyip iman ediyorum.

Yalnız bir şüphem var: Cenab-ı Hakk’ın Hâlık olduğunu kabul ediyorum fakat bazı cüz’î esbabın ehemmiyetsiz şeylerde icada müdahaleleri ve bir parça medh ü sena kazanmaları, saltanat-ı rububiyetine ne zarar verir? Saltanatına noksaniyet gelir mi?

Elcevap: Bazı risalelerde gayet kat’î ispat ettiğimiz gibi; hâkimiyetin şe’ni, müdahaleyi reddetmektir. Hattâ en edna bir hâkim, bir memur; daire-i hâkimiyetinde oğlunun müdahalesini kabul etmiyor. Hattâ hâkimiyetine müdahale tevehhümüyle, bazı dindar padişahlar –halife oldukları halde– masum evlatlarını katletmeleri, bu “redd-i müdahale kanunu”nun hâkimiyette ne kadar esaslı hükmettiğini gösteriyor. Bir nahiyede iki müdürden tut tâ bir memlekette iki padişaha kadar, hâkimiyetteki istiklaliyetin iktiza ettiği “men’-i iştirak kanunu” tarih-i beşerde çok acib herc ü merc ile kuvvetini göstermiş.

Acaba âciz ve muavenete muhtaç insanlardaki âmiriyet ve hâkimiyetin bir gölgesi, bu derece müdahaleyi reddetmeyi ve başkasının müdahalesini men’etmeyi ve hâkimiyetinde iştirak kabul etmemeyi ve makamında istiklaliyetini nihayet taassupla muhafazaya çalışmayı gör, sonra hâkimiyet-i mutlaka rububiyet derecesinde ve âmiriyet-i mutlaka uluhiyet derecesinde ve istiklaliyet-i mutlaka ehadiyet derecesinde ve istiğna-yı mutlak kādiriyet-i mutlaka derecesinde bir Zat-ı Zülcelal’de, bu redd-i müdahale ve men’-i iştirak ve tard-ı şerik, ne derece o hâkimiyetin zarurî bir lâzımı ve vâcib bir muktezası olduğunu kıyas edebilirsen et.

Amma ikinci şık şüphen ki: Bazı esbab, bazı cüz’iyatın bazı ubudiyetlerine merci olsa, o Mabud-u Mutlak olan Zat-ı Vâcibü’l-vücud’a müteveccih zerrattan seyyarata kadar mahlukatın ubudiyetlerinden ne noksan gelir?

Elcevap: Şu kâinatın Hâlık-ı Hakîm’i, kâinatı bir ağaç hükmünde halk edip en mükemmel meyvesini zîşuur ve zîşuurun içinde en câmi’ meyvesini insan yapmıştır. Ve insanın en ehemmiyetli, belki insanın netice-i hilkati ve gaye-i fıtratı ve semere-i hayatı olan şükür ve ibadeti; o Hâkim-i Mutlak ve Âmir-i Müstakil, kendini sevdirmek ve tanıttırmak için kâinatı halk eden o Vâhid-i Ehad, bütün kâinatın meyvesi olan insanı ve insanın en yüksek meyvesi olan şükür ve ibadetini başka ellere verir mi? Bütün bütün hikmetine zıt olarak, netice-i hilkati ve semere-i kâinatı abes eder mi? Hâşâ ve kellâ… Hem hikmetini ve rububiyetini inkâr ettirecek bir tarzda mahlukatın ibadetlerini başkalara vermeye rıza gösterir mi, hiç müsaade eder mi? Ve hem hadsiz bir derecede kendini sevdirmeyi ve tanıttırmayı ef’aliyle gösterdiği halde, en mükemmel mahlukatının şükür ve minnettarlıklarını, tahabbüb ve ubudiyetlerini başka esbaba vermekle kendini unutturup kâinattaki makasıd-ı âliyesini inkâr ettirir mi? Ey tabiat-perestlikten vazgeçen arkadaş! Haydi sen söyle!

O diyor: Elhamdülillah, bu iki şüphem hallolmakla beraber, vahdaniyet-i İlahiyeye dair ve Mabud-u Bi’l-hak o olduğuna ve ondan başkaları ibadete lâyık olmadığına o kadar parlak ve kuvvetli iki delil gösterdin ki onları inkâr etmek, güneşi ve gündüzü inkâr etmek gibi bir mükâberedir.

Hâtime

Tabiat fikr-i küfrîsini terk eden ve imana gelen zat diyor ki: Elhamdülillah, benim şüphelerim kalmadı; yalnız merakımı mûcib olan birkaç sualim var.

Birinci Sual: Çok tembellerden ve târikü’s-salâtlardan işitiyoruz, diyorlar ki: Cenab-ı Hakk’ın bizim ibadetimize ne ihtiyacı var ki Kur’an’da çok şiddet ve ısrar ile ibadeti terk edeni zecredip cehennem gibi dehşetli bir ceza ile tehdit ediyor. İtidalli ve istikametli ve adaletli olan ifade-i Kur’aniyeye nasıl yakışıyor ki ehemmiyetsiz bir cüz’î hataya karşı, nihayet şiddeti gösteriyor?

Elcevap: Evet, Cenab-ı Hak senin ibadetine, belki hiçbir şeye muhtaç değil. Fakat sen ibadete muhtaçsın, manen hastasın. İbadet ise manevî yaralarına tiryaklar hükmünde olduğunu çok risalelerde ispat etmişiz. Acaba bir hasta, o hastalık hakkında, şefkatli bir hekimin ona nâfi’ ilaçları içirmek hususunda ettiği ısrara mukabil, hekime dese: “Senin ne ihtiyacın var, bana böyle ısrar ediyorsun?” Ne kadar manasız olduğunu anlarsın.

Amma Kur’an’ın terk-i ibadet hakkında şiddetli tehdidatı ve dehşetli cezaları ise nasıl ki bir padişah, raiyetinin hukukunu muhafaza etmek için âdi bir adamın, raiyetinin hukukuna zarar veren bir hatasına göre, şiddetli cezaya çarpar.

Öyle de ibadeti ve namazı terk eden adam, Sultan-ı ezel ve ebed’in raiyeti hükmünde olan mevcudatın hukukuna ehemmiyetli bir tecavüz ve manevî bir zulmeder. Çünkü mevcudatın kemalleri, Sâni’e müteveccih yüzlerinde tesbih ve ibadet ile tezahür eder. İbadeti terk eden, mevcudatın ibadetini görmez ve göremez, belki de inkâr eder. O vakit ibadet ve tesbih noktasında yüksek makamda bulunan ve her biri birer mektub-u Samedanî ve birer âyine-i esma-i Rabbaniye olan mevcudatı; âlî makamlarından tenzil ettiğinden ve ehemmiyetsiz, vazifesiz, camid, perişan bir vaziyette telakki ettiğinden mevcudatı tahkir eder; kemalâtını inkâr ve tecavüz eder.

Evet herkes, kâinatı kendi âyinesiyle görür. Cenab-ı Hak insanı kâinat için bir mikyas, bir mizan suretinde yaratmıştır. Her insan için bu âlemden hususi bir âlem vermiş. O âlemin rengini, o insanın itikad-ı kalbîsine göre gösteriyor.

Mesela, gayet meyus ve matemli olarak ağlayan bir insan, mevcudatı ağlar ve meyus suretinde görür; gayet sürurlu ve neşeli, müjdeli ve kemal-i neşesinden gülen bir adam, kâinatı neşeli, güler gördüğü gibi; mütefekkirane ve ciddi bir surette ibadet ve tesbih eden adam, mevcudatın hakikaten mevcud ve muhakkak olan ibadet ve tesbihatlarını bir derece keşfeder ve görür. Gafletle veya inkârla ibadeti terk eden adam; mevcudatı, hakikat-i kemalâtına tamamıyla zıt ve muhalif ve hata bir surette tevehhüm eder ve manen onların hukukuna tecavüz eder.

Hem o târikü’s-salât, kendi kendine mâlik olmadığı için kendi mâlikinin bir abdi olan kendi nefsine zulmeder. Onun mâliki, o abdinin hakkını, onun nefs-i emmaresinden almak için dehşetli tehdit eder. Hem netice-i hilkati ve gaye-i fıtratı olan ibadeti terk ettiğinden, hikmet-i İlahiye ve meşiet-i Rabbaniyeye karşı bir tecavüz hükmüne geçer. Onun için cezaya çarpılır.

Elhasıl: İbadeti terk eden hem kendi nefsine zulmeder –nefsi ise Cenab-ı Hakk’ın abdi ve memlûküdür– hem kâinatın hukuk-u kemalâtına karşı bir tecavüz, bir zulümdür. Evet nasıl ki küfür, mevcudata karşı bir tahkirdir; terk-i ibadet dahi kâinatın kemalâtını bir inkârdır. Hem hikmet-i İlahiyeye karşı bir tecavüz olduğundan, dehşetli tehdide, şiddetli cezaya müstahak olur.

İşte bu istihkakı ve mezkûr hakikati ifade etmek için Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan, mu’cizane bir surette o şiddetli tarz-ı ifadeyi ihtiyar ederek, tam tamına hakikat-i belâgat olan mutabık-ı mukteza-yı hale mutabakat ediyor.

İkinci Sual: Tabiattan vazgeçen ve imana gelen zat diyor ki:

Her mevcud, her cihette, her işinde ve her şeyinde ve her şe’ninde meşiet-i İlahiyeye ve kudret-i Rabbaniyeye tabi olması, çok azîm bir hakikattir. Azameti cihetinde dar zihinlerimize sıkışmıyor. Halbuki gözümüzle gördüğümüz bu nihayet derecede mebzuliyet hem hilkat ve icad-ı eşyadaki hadsiz suhulet hem sâbık bürhanlarınızla tahakkuk eden vahdet yolundaki icad-ı eşyada nihayet derecede kolaylık ve suhulet hem nass-ı Kur’an ile beyan edilen مَا خَل۟قُكُم۟ وَلَا بَع۟ثُكُم۟ اِلَّا كَنَف۟سٍ وَاحِدَةٍ ۝ وَمَٓا اَم۟رُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَم۟حِ ال۟بَصَرِ اَو۟ هُوَ اَق۟رَبُ gibi âyetlerin sarahaten gösterdikleri nihayet derecede kolaylık, o hakikat-i azîmeyi, en makbul ve en makul bir mesele olduğunu gösteriyorlar. Bu kolaylığın sırrı ve hikmeti nedir?

Elcevap: Yirminci Mektup’un Onuncu Kelimesi olan وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَى۟ءٍ قَدٖيرٌ beyanında, o sır gayet vâzıh ve kat’î ve mukni bir tarzda beyan edilmiş. Hususan o mektubun zeylinde daha ziyade vuzuh ile ispat edilmiş ki bütün mevcudat, Sâni’-i Vâhid’e isnad edildiği vakit, bir tek mevcud hükmünde kolaylaşır. Eğer Vâhid-i Ehad’e verilmezse bir tek mahlukun icadı, bütün mevcudat kadar müşkülleşir ve bir çekirdek, bir ağaç kadar suubetli olur.

Eğer Sâni’-i Hakiki’sine verilse kâinat bir ağaç gibi ve ağaç bir çekirdek gibi ve cennet bir bahar gibi ve bahar bir çiçek gibi kolaylaşır, suhulet peyda eder. Ve bilmüşahede görünen hadsiz mebzuliyet ve ucuzluğun ve her nev’in suhuletle kesret-i efradı bulunmasının ve kesret-i suhulet ve süratle muntazam, sanatlı, kıymetli mevcudatın kolayca vücuda gelmesinin sırlarına medar olan ve hikmetlerini gösteren yüzer delillerinden ve başka risalelerde tafsilen beyan edilen bir ikisine muhtasar bir işaret ederiz.

Mesela, nasıl ki yüz nefer, bir zabitin idaresine verilse; bir neferin, yüz zabitin idarelerine verilmesinden yüz derece daha kolay olduğu gibi; bir ordunun teçhizat-ı askeriyesi bir merkez, bir kanun, bir fabrika ve bir padişahın emrine verildiği vakit, âdeta kemiyeten bir neferin teçhizatı kadar kolaylaştığı gibi; bir neferin teçhizat-ı askeriyesi müteaddid merkezlere, müteaddid fabrikalara, müteaddid kumandanlara havalesi de âdeta bir ordunun teçhizatı kadar kemiyeten müşkülatlı oluyor. Çünkü bir tek neferin teçhizatı için bütün orduya lâzım olan fabrikaların bulunması gerektir.

Hem bir ağacın sırr-ı vahdet cihetiyle, bir kökte, bir merkezde, bir kanun ile mevadd-ı hayatiyesi verildiğinden binler meyve veren o ağaç, bir meyve kadar suhuletli olduğu bilmüşahede görünür. Eğer vahdetten kesrete gidilse, her bir meyveye lâzım mevadd-ı hayatiye başka yerden verilse her bir meyve, bir ağaç kadar müşkülat peyda eder. Belki ağacın bir enmuzeci ve fihristesi olan bir tek çekirdek dahi o ağaç kadar suubetli olur. Çünkü bir ağacın hayatına lâzım olan bütün mevadd-ı hayatiye, bir tek çekirdek için de lâzım oluyor.

İşte bu misaller gibi yüzler misaller var gösteriyorlar ki vahdette, nihayet derecede suhuletle vücuda gelen binler mevcud, şirkte ve kesrette, bir tek mevcuddan daha ziyade kolay olur.

Sair risalelerde bu hakikat iki kere iki dört eder derecede ispat edildiğinden, onlara havale edip, burada yalnız bu suhulet ve kolaylığın ilim ve kader-i İlahî ve kudret-i Rabbaniye nokta-i nazarında gayet mühim bir sırrını beyan edeceğiz. Şöyle ki:

Sen bir mevcudsun. Eğer Kadîr-i Ezelî’ye kendini versen; bir kibrit çakar gibi hiçten, yoktan, bir emirle, hadsiz kudretiyle, seni bir anda halk eder. Eğer sen kendini ona vermezsen, belki esbab-ı maddiyeye ve tabiata isnad etsen o vakit sen, kâinatın muntazam bir hülâsası, meyvesi ve küçük bir fihristesi ve listesi olduğundan; seni yapmak için kâinatı ve anâsırı ince elek ile eleyip hassas ölçülerle aktar-ı âlemden senin vücudundaki maddeleri toplamak lâzım gelir.

Çünkü esbab-ı maddiye yalnız terkip eder, toplar. Kendilerinde bulunmayanı; hiçten, yoktan yapamadıkları, bütün ehl-i akıl yanında musaddaktır. Öyle ise küçük bir zîhayatın cismini aktar-ı âlemden toplamaya mecbur olurlar.

İşte vahdette ve tevhidde ne kadar kolaylık ve şirkte ve dalalette ne kadar müşkülat var olduğunu anla!

İkincisi, ilim noktasında hadsiz bir suhulet vardır. Şöyle ki:

Kader, ilmin bir nev’idir ki her şeyin manevî ve mahsus kalıbı hükmünde bir miktar tayin eder. Ve o miktar-ı kaderî, o şeyin vücuduna bir plan, bir model hükmüne geçer. Kudret icad ettiği vakit, gayet suhuletle o kaderî miktar üstünde icad eder.

Eğer o şey muhit ve hadsiz ve ezelî bir ilmin sahibi olan Kadîr-i Zülcelal’e verilmezse –sâbıkan geçtiği gibi– binler müşkülat değil belki yüz muhalat ortaya düşer. Çünkü o miktar-ı kaderî ve miktar-ı ilmî olmazsa binler haricî ve maddî kalıplar, küçücük bir hayvanın cesedinde istimal edilmek lâzım gelir.

İşte vahdette nihayetsiz kolaylık ve dalalette ve şirkte hadsiz müşkülatın bir sırrını anla وَمَٓا اَم۟رُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَم۟حِ ال۟بَصَرِ اَو۟ هُوَ اَق۟رَبُ âyeti, ne kadar hakikatli ve doğru ve yüksek bir hakikati ifade ettiğini bil!

Üçüncü Sual: Eskiden düşman, şimdi dost olan mühtedi diyor ki: Şu zamanda çok ileri giden feylesoflar diyorlar ki: “Hiçten hiçbir şey icad edilmiyor ve hiçbir şey idam edilmiyor yalnız bir terkip bir tahlildir ki kâinat fabrikasını işlettiriyor.”

Elcevap: Nur-u Kur’an ile mevcudata bakmayan feylesofların en ileri gidenleri bakmışlar ki tabiat ve esbab vasıtasıyla bu mevcudatın teşekkülat ve vücudlarını –sâbıkan ispat ettiğimiz tarzda– imtina derecesinde müşkülatlı gördüklerinden, iki kısma ayrıldılar.

Bir kısmı sofestaî olup, insanın hâssası olan akıldan istifa ederek, ahmak hayvanlardan daha aşağı düşerek, kâinatın vücudunu inkâr etmeyi; hattâ kendilerinin vücudlarını dahi inkâr etmesini; dalalet mesleğinde esbab ve tabiatın icad sahibi olmalarından daha ziyade kolay gördüklerinden hem kendilerini hem kâinatı inkâr edip, cehl-i mutlaka düşmüşler.

İkinci güruh bakmışlar ki dalalette, esbab ve tabiat mûcid olmak noktasında, bir sinek ve bir çekirdeğin icadı, hadsiz müşkülatı var ve tavr-ı aklın haricinde bir iktidar iktiza ediyor. Onun için bilmecburiye icadı inkâr ediyorlar “Yoktan var olmaz.” diyorlar ve idamı da muhal görüyorlar “Var yok olmaz.” hükmediyorlar. Yalnız harekât-ı zerrat ile tesadüf rüzgârlarıyla bir terkip ve tahlil ve dağılmak ve toplanmak suretinde bir vaziyet-i itibariye tahayyül ediyorlar.

İşte sen gel, ahmaklığın ve cehaletin en aşağı derecesinde, en yüksek akıllı kendini zanneden adamları gör ve dalalet, insanı ne kadar maskara ve süflî ve echel yaptığını bil, ibret al!

Acaba her senede, dört yüz bin envaı birden zemin yüzünde icad eden ve semavat ve arzı altı günde halk eden ve altı haftada, her baharda, kâinattan daha sanatlı, hikmetli zîhayat bir kâinatı inşa eden bir kudret-i ezeliye, bir ilm-i ezelînin dairesinde, planları ve miktarları taayyün eden mevcudat-ı ilmiyeyi göze göstermeyen bir ecza ile yazılan ve görünmeyen bir yazıyı göstermek için sürülen bir ecza misillü, gayet kolay o ma’dumat-ı hariciye olan mevcudat-ı ilmiyeye vücud-u haricî vermeyi o kudret-i ezeliyeden uzak görmek ve icadı inkâr etmek; evvelki güruh olan sofestaîlerden daha ziyade ahmakane ve cahilanedir.

Bu bedbahtlar, âciz-i mutlak ve yalnız bir cüz-i ihtiyarîden başka ellerinde olmayan firavunlaşmış kendi nefisleri, hiçbir şeyi idam ve yok edemediklerinden ve hiçbir zerreyi, bir maddeyi, hiçten, yoktan icad edemediklerinden ve güvendikleri esbab ve tabiatın ellerinde hiçten icad gelmediği cihetle, ahmaklıklarından diyorlar: “Yoktan var olmaz, var da yok olmaz.” deyip bu bâtıl ve hata düsturu, Kadîr-i Mutlak’a teşmil etmek istiyorlar.

Evet, Kadîr-i Zülcelal’in iki tarzda icadı var. Biri, ihtira ve ibda iledir. Yani hiçten, yoktan vücud veriyor ve ona lâzım her şeyi de hiçten icad edip eline veriyor. Diğeri, inşa ile sanat iledir. Yani kemal-i hikmetini ve çok esmasının cilvelerini göstermek gibi çok dakik hikmetler için kâinatın anâsırından bir kısım mevcudatı inşa ediyor. Her emrine tabi olan zerratları ve maddeleri, rezzakıyet kanunuyla onlara gönderir ve onlarda çalıştırır.

Evet, Kādir-i Mutlak’ın iki tarzda hem ibda hem inşa suretinde icadı var. Varı yok etmek ve yoğu var etmek; en kolay en suhuletli, belki daimî, umumî bir kanunudur. Bir baharda, üç yüz bin enva-ı zîhayat mahlukatın şekillerini, sıfatlarını, belki zerratlarından başka bütün keyfiyat ve ahvallerini hiçten var eden bir kudrete karşı “Yoğu var edemez!” diyen adam, yok olmalı!

Tabiatı bırakan ve hakikate geçen zat diyor ki: Cenab-ı Hakk’a zerrat adedince şükür ve hamd ü sena ediyorum ki kemal-i imanı kazandım, evham ve dalaletlerden kurtuldum ve hiçbir şüphem de kalmadı.

اَل۟حَم۟دُ لِلّٰهِ عَلٰى دٖينِ ال۟اِس۟لَامِ وَ كَمَالِ ال۟اٖيمَانِ

سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ

---

Yirmi İkinci Lem'a ⇐ Lem'alar | ⇒ Yirmi Dördüncü Lem'a

---