İkinci Şuâ/en

The Final Fruit of Eskisehir Prison The Second Ray of the Thirty-First Flash

In the Name of God, the Merciful, the Compassionate.

This Ray was written sixteen years ago at a time I remained alone in Eskisehir Prison after my friends had been released. It was written at great speed, with my own very deficient pen at a distressing, disagreeable time and is therefore somewhat lacking in order. Still, I saw when correcting it recently that in respect of belief and the affirmation of Divine Unity it is extremely valuable, powerful, and important.

Said Nursî

[This forms a seventh ‘Point’ about the six Greatest Names and is about the Greatest Name of ‘God, The One.’]

NOTE

In my view, this treatise holds great importance, for the significant and subtle mysteries of belief that it contains unfold and develop. One who reads and understands this treatise will save his belief, God willing. Unfortunately I have been unable to meet with anyone here and have been unable to write out a fair copy myself. If you want to understand the treatise’s value, read first of all the Second and Third Fruits of the First Station carefully and the Conclusion at the end and the matter in the two pages preceding that, then study the whole of it slowly!

THE SEVENTH OF THE SIX POINTS ABOUT THE SIX GREATEST NAMES, ABOUT ‘GOD, THE ONE’

In the Name of God, the Merciful, the Compassionate.

And from Him do we seek help.

Inspired by one splendid meaning of the verse, And know that there is no god but God,(*)and by a famous oath of the Prophet (PBUH), this treatise consists of a subtle point I perceived about three beautifully sweet and subtle fruits of the affirmation of Divine unity, and three matters necessitating it, and three proofs of it.

The oath God’s Most Noble Messenger most frequently used was the oath: “By Him in whose hand is Muhammad’s being,”(*) which shows that even the furthermost tips of the tree of the universe, and its broadest extent, and its minor particulars, exist through the power and will of the Single One of Unity. For if the most choice and exceptional of creatures, Muhammad (Peace and blessings be upon him), does not own himself, and if he is not free to act as he wishes and is tied in his actions to another will, certainly, nothing, no function, state or circumstance, whether particular or universal, can be outside the power of that all-encompassing will.

Yes, what this meaningful oath of Muhammad (PBUH) indicates is the mighty, all-encompassing unity of dominicality. Since a hundred, perhaps a thousand, clear proofs of this Divine unity have been set forth and explained in the Risale-i Nur, which is the Siracü’n-Nur (The Illuminating Lamp),(*)we refer to that the details and proofs of this elevated truth. In this Second Ray, in the first of three brief ‘Stations’ contained in this most important truth of belief, three subtle, sweet, precious, and luminous universal fruits out of innumerable fruits will be explained in summary fashion, thereby alluding to the insights and experiences which impelled my heart to those fruits. In the Second Station, three universal matters and motives necessitating this sacred truth will be explained, which have the power of three thousand such matters. In the Third Station, three signs pointing to this truth of Divine unity will be mentioned, which have the power of three hundred signs, indications, and proofs.most important truth of belief, three subtle, sweet, precious, and luminous universal fruits out of innumerable fruits will be explained in summary fashion, thereby alluding to the insights and experiences which impelled my heart to those fruits. In the Second Station, three universal matters and motives necessitating this sacred truth will be explained, which have the power of three thousand such matters. In the Third Station, three signs pointing to this truth of Divine unity will be mentioned, which have the power of three hundred signs, indications, and proofs.

First Station

The First Fruit of the First Station

In Divine unity and the affirmation of it, Divine beauty and dominical perfection become apparent. If there was no unity that pre-eternal treasury would remain hidden. Yes, it is only in the mirror of unity and in the manifestation of the Divine Names concentrated by means of unity in the faces of particulars at the extremities of the tree of creation that infinite Divine beauty and perfection, unending dominical excellence and loveliness, the incalculable bounties and gifts of that Merciful One, and the utterly perfect beauty of that Eternally Besought One, are all to be seen.

For example, when the particular act of sending to the assistance of a powerless infant lacking will, pure white milk from an unexpected place, that is, from between blood and excrement, is considered from the point of view of the affirmation of Divine unity, suddenly, through the wondrous, tender sustaining of all infants and young and their subjugating their mothers to themselves, the undying beauty of the mercy of the Most Merciful is seen in all its splendour. If not looked at through the eyes of Divine unity, that beauty is hidden, and that particular providing of sustenance is ascribed to causes, chance, and Nature, thus losing all its value and even transforming its very nature.

Also, for example; if being healed of a dreadful disease is considered from the point of view of the affirmation of Divine unity, on the face of the bestowal of healing on all the sick in the huge hospital called the earth, through the remedies and medicines from the vast pharmacy called the world, the beautiful compassion of the Absolutely Compassionate One and the acts of His mercy become apparent in universal and splendid fashion. If it is not considered from the point of view of the affirmation of Divine unity, that particular but knowledgeable, perceptive, and conscious bestowal of healing will be attributed to the properties of lifeless medicines and to blind force and unconscious Nature; its nature will be completely changed and it will lose its wisdom and value.

I am explaining here because of its relevance a point which occurs to me about a benediction for the Prophet (PBUH). It concerns the well-known benediction which is recited regularly by the Shafi‘i’s at the end of tesbihat following the five daily prayers: O God! Grant blessings to our master Muhammad and to the family of Muhammad, to the number of ills and their remedies, and bless him and them and grant them unending peace. It is important because due to the wisdom in man’s creation and the mystery of his comprehensiveness, every moment he entreats his Creator and seeks refuge with Him, and offers Him thanks and praise. Just as illnesses are the most effective whip driving him to the Divine Court, so the chief of the sweet bounties prompting him to give thanks earnestly and to truly offer praise gratefully are remedies, healing, and good health. It is for this reason that this benediction is most meaningful and widely accepted. Sometimes when reciting “to the number of all ills and their remedies,” I see the earth in the form of a hospital and sense the clearly obvious existence of the True Healer, Who supplies the remedies for all ills, physical and spiritual, and answers all needs, and His universal clemency and sacred all- embracing compassion.

Also for example; if the bestowal of guidance and belief on someone who experiences the ghastly pains of misguidance is considered from the point of view of the affirmation of Divine unity, the pre-eternal beauty of One Munificent and Generous becomes apparent on the face of that supreme gift, which transforms the insignificant, transitory, and impotent man into the slave-addressee of the One True Object of Worship, the Creator and Sovereign of all the universe, and through his belief bestows on him —and on all believers according to their degree— eternal happiness and a broad and splendid everlasting world and property. One flash of that unfading beauty is such that it makes all believers love it, and the elite enamoured of it and captivated by it. If such an event is not considered from the point of view of Divine unity, the man’s particular belief will be attributed either to the person himself, as with the self- centred and self-opinionated Mu‘tazilites, or to causes. Then that sparkling gem of the Most Merciful, the true price and value of which is Paradise, will be reduced to being a piece of glass and it will no longer reflect the flashes of that sacred beauty.

Thus, it may be seen from these three examples that being concentrated in them through the affirmation of Divine unity, the innumerable sorts and varieties of Divine beauty and dominical perfection are apparent in the particular beings at the extremities of the sphere of multiplicity, and in all their states and conditions, and the certain existence of Divine beauty and perfection is understood and established.It is because Divine beauty and perfection are to be seen with the heart in the affirmation of Divine unity and perceived by the spirit that all the saints and purified ones have found their sweetest illuminations and most delectable spiritual sustenance in repeated recitation of “There is no god but God,” the profession of Divine unity.

And it is because Divine grandeur and magnificence, Divine glory, and the absolute sovereignty of the dominicality of the Eternally Besoughted One are realized in the profession of Divine unity that God’s Noble Messenger (Peace and blessings be upon him) declared:

اَف۟ضَلُ مَا قُل۟تُ اَنَا وَالنَّبِيُّونَ مِن۟ قَب۟لٖى لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ

“The best thing I and the prophets before me have said is ‘There is no god but God.’”(*)

Yes, although a small bounty, gift and sustenance like a flower, a fruit, or a light, is a tiny mirror, through the mystery of Divine unity each suddenly stands shoulder to shoulder and joins with all its fellows. Being transformed into a large mirror, its species displays the sort of Divine beauty which is manifested on it. With transient, fleeting beauty it points to an everlasting, undying beauty. As Mawlana Jalal al-Din(*)

said: The imagination which is the snare of the saints Is the reflection of the moon-faced beauties of the garden of God; it  becomes a mirror to  Divine  beauty. If not for the mystery of the affirmation of Divine unity, each particular fruit would remain on its own, and would show neither that  sacred  beauty nor  its  elevated  perfection.  Even the  particular  flash of beauty within it would be extinguished and vanish. It would quite simply become its opposite; from being a diamond, it would turn into glass.

Also, through the mystery of the affirmation of Divine unity, in living beings, which are the fruits of the tree of creation, is a Divine personality, a dominical oneness, an immaterial face of the Most Merciful defined by the seven attributes, a concentration of the Names, and the manifestation of the determination and personification of the One Who is addressed by the words “You alone do we worship and from You alone do we seek help.”(*)Otherwise that personality, that oneness, that face, the manifestation of that determination would expand to the extent of the universe, disperse and be hidden. It would be seen only by eyes of the heart that were truly vast and comprehensive. For the magnificence of Divine grandeur would veil it; not everyone could see it with the eye of the heart.

Also, it is clearly understood from those particular living beings that their Maker sees them, knows them, hears them, and does as He wishes. Quite simply, behind the createdness of each living being, the immaterial personification and determination of one who has power and will, hears, sees and knows, is apparent to one who believes.Especially behind the createdness of man from among living creatures, through belief and through the mystery of Divine unity, that immaterial personification and determination are to be observed in extremely clear fashion. For samples of meanings such as knowledge, power, life, hearing, and sight, which are the bases of that personification of oneness, are present in man, and he indicates them through those samples. For example, the one who bestows the eyes, both sees the eye, and, a subtle meaning, sees what the eye sees, then he bestows them. For sure, the oculist who makes some spectacles for your eyes, sees that they are suitable for your eyes, then he makes them. And the one who bestows the ears, surely hears what the ears hear, then he makes them and bestows them. Examples for the other attributes may be made in the same way.

Also, man bears the impresses and manifestations of the Names; through them, he testifies to those sacred meanings. Also, through his weakness, impotence, poverty, and ignorance, man acts as a mirror in another way; he testifies to the power, knowledge, will, and other attributes of the one who has pity on his weakness and poverty, and comes to his aid. Thus, since through the mystery of Divine unity, a thousand and one Divine Names are concentrated in the furthest points and most scattered particulars of the sphere of multiplicity, in the tiny missives known as living beings, and are to be read most clearly, the All-Wise Maker multiplies the copies of them extensively. He makes exceedingly numerous and various the copies of the species of small living beings in particular, and publishes them everywhere.

What impelled me to the truth of this First Fruit was a certain feeling and experience. It was like this:

At one time, due to my excessive feelings of pity, sympathy and kindness, I was exceedingly touched and sorry for living beings, and of them, intelligent beings and man, and particularly the oppressed and disaster-stricken. I exclaimed from my very heart: “Neither these monotonous laws which prevail over the world hear the woes of these powerless and weak unfortunates, nor do the overwhelming, deaf elements and events hear them. Is there no one who will take pity on their wretched state and intervene in their particular plights?” My spirit was crying out from its very depths. My heart called out with all its strength: “Do these fine crea tures, these valuable goods, these yearning and grateful friends, have no owner, no master, no true friend who will look to their business, accompany them and protect them?”

The satisfying, soothing, and sufficient answer to the cries of my spirit and tumult of my heart was this: through the mystery of the Qur’an and light of belief, and the mystery of Divine unity, I perceived the particular favours and special assistance of the All-Glorious One, Who is All-Merciful and Compassionate, above the law, to those lovable creatures who weep and lament under the pressure of universal laws and the assaults of events; and His particular dominicality towards everything directly; and the facts that He Himself directs everything personally and listens to the plaints of all things; and that He is the true owner, protector, and master of everything. I felt an infinite joy in place of that endless despair.

Being totally owned by such a Glorious Owner, and being connected to Him, in my view all living beings gained in importance and value a thousand times over.For since everyone takes pride in his master’s honour and fame, and at the rank of the person to whom he is attached, and acquires a dignity, through the unfolding of this relation through the light of belief and the state of being owned, and due to its strength, an ant vanquished the Pharaoh and could feel the pride of a thousand Pharaohs, who were heedless, imagined themselves to be independent and to own themselves, and had overweening pride —which was extinguished at the door of the grave— at their forefathers and the land of Egypt. And in the face of Nimrod’s pride, which changed into torment and shame when he tasted the pangs of death, the fly pointed to the pride of its own relationship, reducing Nimrod’s to nothing.

The verse, To assign partners to God is verily a great transgression(*) states that to associate partners with God is an infinite wrong. Assigning partners to God is a vast crime, since it transgresses the rights, honour, and dignity of all creatures. Only Hell can cleanse it.

The Second Fruit of the Affirmation of Divine Unity

The First Fruit considered the Most Pure and Holy One, the Creator of the Universe, now this Second Fruit considers the universe and its essential nature. Yes, it is through the mystery of Divine unity that the perfections of the universe are realized; and the elevated duties of beings under stood; and the results of the creation of beings are established; and the value of creatures known; and the Divine purposes in the world find existence; and the instances of wisdom in the creation of living beings and conscious beings become apparent; and behind the stern, angry faces of the violent storms of upheaval and change the smiling, beautiful faces of mercy and wisdom are seen; and the numerous existences of transitory beings —such as their results, identities, true natures, spirits, and glorifications, which they leave in their places in the Manifest World before they depart— are known.

Furthermore, it is only through the mystery of Divine unity that it is known that the universe as a whole is a meaningful book of the Eternally Besought One; and all beings from the ground to the Divine Throne are a miraculous collection of Divine missives; and all the realms of creatures are a magnificent regular dominical army; and all sorts of beings from microbes and ants to rhinoceroses, eagles, and planets are diligent officials of the Pre-Eternal Sovereign; and since they act as mirrors to and have a relation with that Sovereign, the value of all things infinitely surpasses their individual value; and the answers are revealed of the unsolved, abstruse questions “Where do this flood of beings and these caravans of creatures come from? Where are they going? Why did they come? And what are they doing?” Otherwise, these elevated perfections of the universe would vanish, and those lofty, sacred truths be transformed into their opposites.

It is because the crimes of ascribing partners to God and disbelief constitute aggression against all the universe’s perfections and its sacred truths and the elevated rights of beings, that the universe becomes angry at the disbelievers and idolators. The heavens and earth become wrathful, and the elements unite to destroy them, overwhelming and submerging those who ascribe partners to God, such as Noah’s people, and the ‘Ad and Thamud peoples, and the Pharaoh.

In accordance with the verse, Well-nigh bursting with fury,(*)Hell so rages and fumes at the disbelievers and ascribers of partners to God that it almost bursts apart. Yes, to associate partners with God is a terrible insult to the universe and a great transgression against it. By denying the sacred duties of beings and the purposes of their creation, it insults their honour. To illustrate this, we shall allude to one example out of thousands.

For example, through the mystery of Divine unity the universe resembles a huge, corporeal angel; glorifying and sanctifying its Maker with hundreds of thousands of heads, to the number of species of beings, and with hundreds of thousands of mouths, to the number of members of those species, and with hundreds of thousands of tongues in every mouth, to the number of organs, parts, and cells of those members — a wondrous collection of elevated creatures engaged in worship like the Angel Israfil. Through the mystery of Divine unity, the universe is also an arable field yielding copious crops for the worlds and dwelling-places of the hereafter; a factory producing numerous goods, such as human actions, for the levels of the Abode of Bliss; and a movie-camera with a hundred thousand lenses continuously taking pictures of this world to show to the spectators in the eternal realm and especially in Paradise. To ascribe partners to God is to transform this truly wondrous, absolutely obedient, living, corporeal angel into a lifeless, soulless, unemployed, perishing, meaningless, wretched, futile collectivity, revolving in the tumult of events and storms of change and darkness of non-existence; and to convert this strange, utterly orderly, beneficial factory into an idle, confused, unconscious plaything of chance which is without product or result or function; to make it into the playground of deaf Nature and blind force, a place of mourning for all intelligent beings, and the slaughterhouse of all living creatures, and a vale of tears.In accordance with the verse,To assign partners to God is verily a great transgression,(*)to associate partners with God, although a single evil, leads to such vast and numerous crimes that those who perpetrate it deserve infinite torment in Hell. Anyway... since this Second Fruit has been explained and proved repeatedly in The Illuminating Lamp, we have cut short the long story here.

A strange feeling and perception which drove me to this Second Fruit. It was like this:

One time when observing the season of spring, I saw that the successive caravans of beings, and especially living creatures and the small young ones at that, which followed on one after the other and in a flowing torrent displaying hundreds of thousands of samples of the resurrection of the dead and Great Gathering on the face of the earth, appeared only briefly then disappeared. The tableaux of death and transience amid that constant, awesome activity seemed to me excessively sad; I felt such pity it made me weep. The more I observed the deaths of those lovely small creatures, the more my heart ached. I cried at the pity of it and within me felt a deep spiritual turmoil. Life which met with such an end seemed to me to be torment worse than death. The living beings of the plant and animal kingdoms, too, which were most beautiful and lovable and full of valuable art, opened their eyes for a moment onto the exhibition of the universe, then disappeared and were gone.

I felt grievous pain the more I watched this. My heart wanted to weep and complain and cry out at fate. It asked the awesome questions: “Why do they come and then depart without stopping?” These apparently useless, purposeless little creatures were being despatched to non- existence before my very eyes, despite having been created, nurtured and raised with so much attention and art, in such valuable form. They were merely torn up like rags and thrown away into the obscurity of nothingness. The more I saw this the more my inner senses and faculties, which are captivated by beauty and perfection and enamoured of precious things, cried out: “Why does no one take pity on them? Isn’t it a shame? Where did they come from, the death and ephemerality in these bewildering upheavals and transformations which persistently attack these wretched beings?” As I started to utter fearful objections about Divine Determining and the grievous circumstances of the outer face of life and its events, the light of the Qur’an, the mystery of belief, the favour of the Most Merciful, and belief in Divine unity all came to my assistance. They lit up those darknesses, and transformed my laments into joy and my weeping into happiness and my pity into exclamations of “Blessed be God! What wonders God has willed!” They caused me to declare: “All praise be to God for the light of belief.”

For through the mystery of Divine unity I saw that all creatures, and particularly living creatures, produce truly significant results and have general benefits.In Short:

All living beings, for instance this adorned flower or that sweet- producing bee, are Divine odes full of meaning which innumerable conscious beings study in delight. They are precious miracles of power and proclamations of wisdom exhibiting their Maker’s art in captivating fashion to innumerable appreciative observers. While to appear before the gaze of the Glorious Creator, Who wishes to observe His art Himself, and look on the beauties of His creation and the loveliness of the manifestations of His Names, is another exceedingly elevated result of their creation.A further elevated function of their creation is described in the Twenty-Fourth Letter, and is their serving in five ways the manifestations of dominicality and Divine perfections which necessitate the infinite activity in the universe.

I saw that if it is a being with a spirit, besides benefits and results such as the above, since it leaves behind in its place in this Manifest World its spirit, and in innumerable memories and other ‘preserved tablets’ its form and identity, and in its seeds the laws of its being and a sort of future life, and in the World of the Unseen and Realm of the Divine Names the perfections and beauties it has mirrored, its apparent death has the meaning of a joyful release from duties; it merely passes behind a curtain of death and is hidden from worldly eyes. I exclaimed: “All praise and thanks be to God!”

These genuine, powerful, faultless, utterly brilliant instances of beauty and loveliness which are visible in all the levels of the universe and all its realms of beings, and have spread everywhere, demonstrate with complete certainty that the ugly, harsh, abhorrent, wretched former situation, which the association of partners with God necessitates, is impossible and illusory. For such ghastly ugliness could not exist hidden under the veil of such genuine beauty. If it was found there, that true beauty would be untrue, baseless, futile, and illusory. This means that the association of partners with God has no reality, its way is closed, it has become stuck in a bog; what it posits is impossible and precluded. Since this truth of belief, which pertains to the emotions, is explained in detail with numerous proofs in many parts of The Illuminating Lamp, we shall suffice here with this brief indication.

Third Fruit

This fruit looks to conscious beings, and particularly to man. Through the mystery of Divine unity, among all creatures man may attain to the highest perfections, and become the most valuable fruit of the universe, the most perfect and refined of creatures, the most fortunate and happy of animate beings, and the addressee and friend of the world’s Creator. Indeed, all man’s perfections and his lofty aims are tied to the affirmation of Divine unity and find existence through its meaning. For if there were no unity, man would be the most unhappy of creatures, the lowest of beings, the most wretched of the animals, the most suffering and sorrowful of intelligent beings.

For together with his infinite impotence, his innumerable enemies, his boundless want, and endless needs, he has been decked out with a great many faculties and senses, so that he feels innumerable sorts of pains and experiences countless sorts of pleasures. He has such aims and desires that one who does not govern the whole universe at once cannot bring about those desires.For example, man has an intense desire for immortality. Only one who has disposal over the whole universe as though it were a palace can answer this wish; who can close the door of this world and open that of the hereafter, like closing the door of one room and opening that of another. Man also has thousands of desires, both negative and positive, which like the desire for immortality spread throughout the world and stretch to eternity. It is only the Single One, Who through the mystery of unity holds the whole universe in His grasp, that by answering these desires of man can cure the two awesome wounds of his impotence and want.

Moreover, man has wishes for tranquillity and ease of heart so insubstantial, secret, and particular, and aims connected with the immortality and happiness of his spirit so vast, comprehensive, and universal, that they can be answered only by one who sees the subtlest and most imperceptible veils of his heart, and is not unconcerned, and hears its most inaudible, secret voices, and does not leave them unanswered. That one must also have sufficient power to subjugate the heavens and earth as though they were two obedient soldiers, and make them perform universal works.

Also, through the mystery of unity, all man’s members and senses gain a high value, while through ascribing partners to God and disbelief they fall to an infinitely low degree. For example, man’s most valuable faculty is intelligence. Through the mystery of Divine unity, it becomes a brilliant key to the sacred Divine treasuries, and to the thousands of coffers of the universe. Whereas if it descends to associating partners with God and to unbelief, it becomes an inauspicious instrument of torture which heaps up in man’s head all the grievous pains of the past and awesome fears of the future.

Also, for example, compassion, man’s most gentle and agreeable characteristic: if the mystery of Divine unity does not come to its assistance, it becomes a calamitous torment which reduces man to the depths of misery. A heedless mother who imagines she has lost her only child for all eternity feels this searing pain to the full.

Also, for example, love, man’s sweetest, most pleasurable, and most precious emotion: if the mystery of Divine unity assists it, it gives miniscule man the expanse and breadth of the universe, and makes him a petted monarch of the animals. Whereas if —I seek refuge with God— man descends to associating partners with God and unbelief, because he will be separated for all eternity from all his innumerable beloveds as they continuously disappear in death, love becomes a terrible calamity constantly lacerating his wretched heart. But vain amusements causing heed lessness temporarily numb his senses, apparently not allowing him to feel it.

If you make analogies with these three examples for man’s hundreds of faculties and senses, you will understand the degree to which Divine unity and the affirmation of it are the means by which he may be fulfilled and perfected. Since this Third Fruit too has been very well explained in detailed manner with proofs in perhaps twenty of the treatises of The Illuminating Lamp, I am sufficing with this brief indication here.

What impelled me to this Fruit was the following feeling:

At one time I was on the top of a high mountain. Through a spiritual awakening powerful enough to dispel my heedlessness, death and the grave appeared to me in all their stark reality, and transience and ephemerality with all their painful representations. Like everyone’s, my innate desire for immortality surged up and rebelled against death. The fellow-feeling and compassion in my nature, too, revolted against the annihilation of the people of perfection, the famous prophets, the saints, and the purified ones, for whom I feel great love and attachment; it boiled up angrily against the grave. I looked in the six directions, seeking help, but I found no solace, no assistance. For looking to the past, I saw a vast graveyard; and to the future, darkness; and above I saw horror; and to the right and left, grievous situations and the assaults of numberless harmful things.

Suddenly, the mystery of Divine unity came to my assistance and drew back the veil, revealing the face of reality. “Look!”, it said. First of all I looked at the face of death, which I feared greatly. I saw that for the people of belief it was a discharge from duties. The appointed hour was the discharge papers. It was a change of abode, the introduction to an everlasting life, and the door leading to it. It was to be released from the prison of this world and to fly to the gardens of Paradise. It was the occasion one enters the presence of the Most Merciful in order to receive the wages for one’s service. It was a call to go to the realm of bliss. Understanding this with complete certainty, I began to love death.

I looked then at transience and ephemerality, and I saw them to be a pleasurable renewal, like pictures on the cinema screen and bubbles on flowing water under the sun. Coming from the World of the Unseen in order to refresh the exquisite manifestations of the Most Beautiful Names, they were an excursion, a trip, in the Manifest World, with certain duties to perform; they were a wise and purposeful manifestation of dominical beauty; they performed the function of mirrors to the eternal beauty of beings. This I knew with certainty.

I then looked at the six directions, and I saw that through the mystery of Divine unity they were so luminous they dazzled the eyes. I saw that the past was not a vast grave, but having been transformed into the future, had become thousands of enlightened gatherings of friends and thousands of light-filled vistas. I looked at the true faces of thousands of matters like these two, and I saw that they afforded nothing but joy and thanks.

I have described my feelings about this Third Fruit with proofs, particular and universal, in perhaps forty treatises of The Illuminating Lamp. They have been explained so clearly and decisively in the thirteen ‘Hopes’ of the Twenty-Sixth Flash in particular, the Treatise For The Elderly, that there could be no clearer elucidation. Here I have therefore cut this very long story very short.

Second Station

[There are incalculable proofs necessitating in absolutely certain form Divine unity and the affirmation of it, which neither accept nor permit the association of partners with God. Since hundreds, and perhaps thousands, of these are demonstrated in detail in the Risale-i Nur, here only three of them which necessitate Divine unity will be set out briefly.]

The First

According to the testimony of the wise and discerning acts which are to be observed in the universe, creatures are made through the limitless attributes and Names of an All-Wise Sovereign, One Perfect and Mighty Whose knowledge and power are absolute.

Yes, it may be surmised certainly from the works in the universe, that their Maker possesses sovereignty and rulership at the degree of absolute dominicality, and grandeur and magnificence at the degree of absolute might, and perfection and self- sufficiency at the degree of absolute godhead; and that His activity and rule are absolutely without restriction or limit; these are understood clearly, and are visible. As for sovereignty,grandeur, perfection,self-sufficiency, absoluteness, comprehensiveness, unrestrictedness, and unlimitedness, they necessitate unity and are opposed to partnership.

The testimony to unity of sovereignty and rulership: This has been proved with complete certainty in numerous places in the Risale-i Nur. A brief summary is as follows:

The mark of rulership is independence, solitariness, and the rejection of interference; rulership necessitates these. Due to only a shadow of rulership, impotent men even, who by their natures are in need of assistance, reject the interference of others and preserve their independence. It is for this reason that there cannot be two kings in a country, or two governors of a province, two mayors of a town, or even two headmen of a village. If there are two of any of these, it leads to chaos; rebellions break out and law and order are overturned.

Since a mere shadow of rulership in impotent men needy of assistance repels the partnership and interference of others to this extent, surely the rulership, which is in the form of dominicality, of an Absolutely Powerful One free of all impotence will in no way accept any partners or interference. He will reject it vehemently and angrily repulse from His court those who ascribe imaginary partners to Him. The All-Wise Qur’an’s severe threats against those who ascribe partners to God arise from this truth.

The testimony to unity of grandeur, magnificence, and glory: This too has been explained with brilliant proofs in the Risale-i Nur, and here a very brief meaning of it is alluded to:

For example, the magnificence and grandeur of the sun’s light leave no need for any weak lights near to it, nor does its light allow any other light an effect. Similarly, the magnificence and immensity of Divine power leave no need for any other force or power, and afford no other power a true effect or ability to create. Especially living and conscious beings, which are the points on which of all the dominical aims in the universe turn and where they are concentrated; it is impossible that they should be referred to others.

It is also in no way possible that the fruits, results, and circumstances of man’s creation and of living beings, which are the origin of innumerable sorts of bounties and where the aims of their creation are manifested, should be referred to other hands. For example, it would be an affront to the magnificence of dominicality for an animate being to be truly grateful to anyone other than Almighty God for being healed from some minor ailment, or for some sustenance, or for guidance, and to praise and applaud the person extravagantly; the grandeur of the Godhead would be offended; the dignity of the Absolute Object of Worship affronted, and His glory, vexed.

How perfection points to the mystery of unity: Again this has been explained with brilliant proofs in the Risale-i Nur, and an extremely brief meaning of it is this:

self-evidently, the creation of the heavens and earth necessitate an absolute power of utter perfection. The wondrous bodily systems of animate beings also necessitate a power of absolute perfection. And the perfection of an absolute power which is exempt from impotence and free of restriction necessitates unity. For to apply defect to perfection and restrict the unrestricted, and to make infinity finite, and reduce the strongest power to the weakest impotence means making an infinite power finite with something finite at a time it is infinite, and this is utterly impossible in five ways.

The testimonies to unity of unrestrictedness, comprehensiveness, and infinity: This too has been mentioned in detail in the treatises of The Illuminating Lamp. A summary of its meaning is as follows:

since by spreading pervasively around their own works, the acts in the universe all show that they are comprehensive and unrestricted, unlimited and absolute; and since partners and participation place a restriction on the comprehensiveness and unrestrictedness, and limit the unlimitedness, destroying their nature and reality; most certainly partnership in those acts which are absolute and comprehensive is impossible and precluded.

Yes, the very nature of unrestrictedness is opposed to partnership, for its meaning, even in finite, material, and limited things, is to spread, pervade, and permeate everywhere.For example, if air, light, and heat, and even water, manifested unrestrictedness, they would spread everywhere. Since this aspect of unrestrictedness makes physical and limited things invasive, even if they are particular, surely true, universal unrestrictedness would afford such encompassment and pervasiveness to attributes that were both infinite, and free of matter, and unlimited, and free of defect, that there could be no possibility whatsoever of their accepting any partners or partnership.

In Short: Both the sovereignty, and the grandeur, and the perfection, and the comprehensiveness, and the unrestrictedness, and the infinity of the thousands of general acts and the hundreds of Divine Names whose manifestations are to be seen in the universe are extremely powerful proofs of Divine unity and the affirmation of it.

Hem nasıl ki bir fevkalâde kuvvet, faaliyete girmek için istila etmek ister, başka kuvvetleri dağıtır. Öyle de her bir fiil-i rububiyet ve her bir cilve-i esma-i uluhiyet, o derece fevkalâde kuvvetleri, eserlerinde görünüyor ki eğer hakîmiyet-i âmme ve adalet-i mutlaka olmasa idi ve onları durdurmasa idi, her biri umum mevcudatı istila edecekti. Mesela, kavak ağacını umum zeminde halk eden ve tedbirini gören bir kuvvet, hiç mümkün müdür ki onun yanında ve efradı içinde yayılmış ve karışmış olan ceviz ve elma ve zerdali misillü ağaçların kavağa bitişik olan cüz’î fertlerini, o kavak nevini tamamen, birden zapt eden küllî kuvveti altına ve tedbiri içine almasın ve istila etmesin ve başka kuvvetlere kaptırsın?

Evet her bir nevi mahlukatta, belki her bir fertte tasarruf eden öyle bir kuvvet ve kudret hissediliyor ki bütün kâinatı istila ve bütün eşyayı zapt ve bütün mevcudatı hükmü altına alabilir bir mahiyette görünüyor. Elbette böyle bir kuvvet, iştiraki hiçbir cihette kabul edemez, şirke meydan vermez.

Hem nasıl ki bir meyvedar ağacın sahibi, o ağaçtan en ziyade ehemmiyet verdiği ve alâkadarlık gösterdiği cihet ve madde, o ağacın meyveleri ve dallarının uçlarındaki semereleri ve tohumluk için o meyvelerin kalplerinde ve bizzat kalpleri olan çekirdekleridir. Ve onun mâliki, aklı varsa o dallardaki meyveleri başkalara daimî temlik edip boşu boşuna mâlikiyetini bozmaz. Aynen öyle de şu kâinat denilen ağacın dalları olan unsurlar ve unsurların uçlarında bulunan ve çiçekleri ve yaprakları hükmünde olan nebatat ve hayvanat ve o yaprakların ve çiçeklerin en yukarısındaki meyveler olan insanlar ve o meyvelerin en mühim meyveleri ve semereleri ve netice-i hilkatleri olan ubudiyetlerini ve şükürlerini ve bilhassa o meyvelerin cem’iyetli çekirdekleri olan kalplerini ve zahr-ı kalp denilen kuvve-i hâfızalarını başka kuvvetlere hiçbir cihetle kaptırmaz ve kaptırmakla saltanat-ı rububiyetini kırmaz ve kırmakla mabudiyetini bozmaz.

Hem daire-i mümkinatın ve kesretin en müntehasında bulunan cüz’iyatta, belki o cüz’iyatın cüz’iyat-ı ahvalinde ve keyfiyatında makasıd-ı rububiyet temerküz ettiğinden hem de mabudiyete uzanan ve mabuda bakan minnettarlıkların ve teşekküratların ve perestişliklerin menşeleri onlar olduğundan elbette onları başka ellere vermez ve vermekle hikmetini iptal etmez. Ve hikmetini iptal etmekle uluhiyetini ıskat etmez. Çünkü mevcudatın icadındaki en mühim makasıd-ı Rabbaniye, kendini zîşuurlara tanıttırmak ve sevdirmek ve medh ü senasını ettirmek ve minnettarlıklarını kendine celbetmektir.

Bu ince sır içindir ki şükrü ve perestişi ve minnettarlığı ve muhabbeti ve medhi ve ubudiyeti intac eden rızık ve şifa ve bilhassa hidayet ve iman gibi daire-i kesretin en âhirindeki cüz’î ve küllî bu gibi fiiller ve in’amlar, doğrudan doğruya kâinat Hâlık’ının ve umum mevcudat sultanının eseri ve ihsanı ve in’amı ve hediyesi ve fiili olduğunu göstermek için Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan tekrar ile mesela اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو ال۟قُوَّةِ ال۟مَتٖينُ ۝ وَاِذَا مَرِض۟تُ فَهُوَ يَش۟فٖينِ ۝ اِنَّكَ لَا تَه۟دٖى مَن۟ اَح۟بَب۟تَ وَلٰكِنَّ اللّٰهَ يَه۟دٖى مَن۟ يَشَٓاءُ gibi ayetler ile rızkı ve hidayeti ve şifayı Zat-ı Vâcibü’l-vücud’a veriyor ve onları ihsan etmek, ona mahsus ve ona münhasırdır diyor ve gayet şiddetle gayrın müdahalesini reddediyor. Evet ebedî bir dâr-ı saadeti kazandıran iman nimetini veren, elbette ve herhalde o dâr-ı saadeti halk eden ve imanı ona anahtar yapan bir Zat-ı Zülcelal’in nimeti olabilir. Başkası bu derece büyük bir nimetin mün’imi olarak mabudiyetin en büyük penceresini kapayıp en ehemmiyetli vesilesini kapamaz ve çalamaz.

Elhasıl: Şecere-i hilkatin en müntehasındaki en cüz’î ahval ve semerat, iki cihetle tevhide ve vahdete işaret ve şehadet ederler:

Birincisi: Rububiyetin kâinattaki maksatları onlarda tecemmu ve gayeleri onlarda temerküz ve ekser esma-i hüsnanın cilveleri ve zuhurları ve taayyünleri ve hilkat-i mevcudatın neticeleri ve faydaları onlarda içtima ettiğinden, onların her birisi, bu temerküz noktasından der: “Ben bütün kâinatı halk eden zatın malıyım, fiiliyim, eseriyim.”

İkinci cihet ise: O cüz’î meyvenin kalbi, hem hadîsçe zahr-ı kalp denilen insanın hâfızası, ekser envaın bir çeşit muhtasar fihristesi ve bir küçük numune haritası ve şecere-i kâinatın bir manevî çekirdeği ve ekser esma-i İlahiyenin incecik bir âyinesi olduğu; hem o kalbin ve hâfızanın emsalleri ve sikkeleri bir tarzda bulunan bütün kalplerin ve hâfızaların kâinat yüzünde müstevliyane intişarları, elbette bütün kâinatı kabza-i tasarrufunda tutan bir zata bakar ve yalnız onun eseriyim ve onun sanatıyım derler.

Elhasıl, nasıl ki bir meyve, faydalılığı cihetiyle tamam ağacının mâlikine bakar. Ve çekirdeği cihetiyle bütün o ağacın ecza ve aza ve mahiyetine nazar eder. Ve bütün emsalinde aynı bulunan yüzündeki sikkesi cihetiyle o ağacın bütün meyvelerini temaşa eder: “Biz biriz ve bir elden çıkmışız, bir tek zatın malıyız. Ve birimizi yapan, elbette umumumuzu o yapar.” derler. Öyle de daire-i kesretin nihayetlerindeki zîhayat ve zîhayatın ve hususan insanın yüzündeki sikke ve kalbindeki fihristiyet ve mahiyetindeki neticelik ve meyvelik cihetiyle doğrudan doğruya bütün kâinatı kabza-i rububiyetinde tutan zata bakar ve vahdetine şehadet eder.

VAHDANİYETİN İKİNCİ MUKTEZÎSİ

Vahdette vücub derecesinde bir suhulet, bir kolaylık ve şirkte, imtina derecesinde bir suubet ve müşkülat bulunmasıdır. Bu hakikat ise İmam-ı Ali radıyallahu anhın tabirince Siracünnur’un çok risalelerinde ve bilhassa Yirminci Mektup’ta tafsilen ve Otuzuncu Lem’a’nın Dördüncü Nükte’sinde icmalen gayet kat’î ve parlak bir surette ispat ve izah edilmiş ve gayet kuvvetli bürhanlar ile gösterilmiştir ki:

Bütün eşya bir tek zata verilse, bu kâinatın icadı ve tedbiri, bir ağaç kadar kolay ve bir ağacın halkı ve inşası, bir meyve kadar suhuletli ve bir baharın ibdaı ve idaresi, bir çiçek kadar âsân ve hadsiz efradı bulunan bir nev’in terbiyesi ve tedbiri, bir fert kadar müşkülatsız olur. Eğer şirk yolunda esbab ve tabiata verilse bir ferdin icadı, bir nevi belki neviler kadar ve bir çiçeğin hayattar ibdaı ve teçhizi bir bahar, belki baharlar kadar ve bir meyvenin inşa ve ihyası bir ağaç, belki yüz ağaç kadar ve bir ağacın icadı ve inşa ve ihya ve idare ve terbiye ve tedbiri kâinat kadar, belki daha ziyade müşkül olur.

Madem Siracünnur’da hakikat-i hal böyle ispat edilmiş ve madem bilmüşahede, gözümüz önünde görüyoruz ki gayet derecede sanatlı ve kıymettarlık ile beraber nihayet derecede bir mebzuliyet var. Ve her bir zîhayat fevkalâde mu’cizane ve hârika ve çok cihazatları bulunan birer makine-i acibe olmakla beraber, sehavet-i mutlaka içinde kibrit çakar gibi bir sürat-i hârika ile gayet derecede kolaylık ve suhulet ve külfetsiz bir surette vücuda geliyorlar. Elbette bizzarure ve bilbedahe gösterir ki o mebzuliyet ve o suhulet, vahdetten ve bir tek zatın işleri olmasından ileri geliyor. Yoksa değil ucuzluk ve çokluk ve çabukluk ve kolaylık ve kıymettarlık, belki şimdi beş para ile alınan bir meyve, beş yüz lira ile alınmayacaktı; belki bulunmayacak derecede nadir olacaktı. Ve şimdi saati kurmak ve elektriğin düğmelerine dokunmakla işleyen muntazam makineler gibi vücudları, icadları kolay ve âsân olan zîhayat şeyler; imtina derecesinde suubetli, müşkülatlı olacak ve bir günde ve bir saatte ve bir dakikada bütün cihazat ve şerait-i hayatıyla vücuda gelen bir kısım hayvanlar bir senede, belki bir asırda, belki hiç gelmeyecek idi.

Siracünnur’un yüz yerinde en muannid bir münkiri dahi susturacak bir kat’iyetle ispat edilmiş ki: Bütün eşya bir tek Zat-ı Vâhid-i Ehad’e verilse bir tek şey gibi kolay ve çabuk ve ucuz olur. Eğer esbaba ve tabiata dahi hisse verilse bir tek şeyin icadı, bütün eşya kadar çetin ve geç ve ehemmiyetsiz ve pahalı olacak. Bu hakikatin bürhanlarını görmek istersen Yirminci ve Otuz Üçüncü Mektuplara ve Yirmi İkinci ve Otuz İkinci Sözlere ve tabiata dair Yirmi Üçüncü ve ism-i a’zama dair Otuzuncu Lem’alara ve bilhassa Otuzuncu Lem’a’nın ism-i Ferd ve ism-i Kayyum’a dair Dördüncü ve Altıncı Nüktelerine baksan göreceksin ki iki kere iki dört eder kat’iyetinde bu hakikat ispat edilmiştir. Burada, o yüzer bürhanlarından bir tanesine işaret edilecek. Şöyle ki:

Eşyanın icadı, ya ademden olur ya terkip suretinde sair anâsırdan ve mevcudattan toplanır. Eğer bir tek zata verilse o vakit herhalde o zatın her şeye muhit bir ilmi ve her şeye müstevli bir kudreti bulunacak. Ve bu surette onun ilminde suretleri ve vücud-u ilmîleri bulunan eşyaya vücud-u haricî vermek ve zâhir bir ademden çıkarmak ise bir kibrit çakar gibi veya göze görünmeyen bir yazı ile yazılan bir hattı göze göstermek için, gösterici bir maddeyi üstüne geçirmek ve sürmek gibi veya fotoğrafın âyinesindeki sureti kâğıt üstüne nakleden kolay ameliyat gibi gayet kolay bir surette Sâni’in ilminde planları ve programları ve manevî miktarları bulunan eşyayı “Emr-i kün feyekûn” ile adem-i zâhirîden vücud-u haricîye çıkarır.

Eğer inşa ve terkip suretinde olsa ve hiçten, ademden icad etmeyip belki anâsırdan ve etraftan toplamak suretiyle yapsa yine nasıl ki bir taburun istirahat için her tarafa dağılmış olan efradlarının bir boru sadâsıyla toplanmaları ve muntazam bir vaziyete girmeleri ve o sevkiyatı teshil ve o vaziyeti muhafaza hususunda, bütün ordu kendi kumandanının kuvveti ve kanunu ve gözü hükmünde olduğu gibi, aynen öyle de Sultan-ı kâinat’ın kumandası altındaki zerreler, onun kaderî ve ilmî düsturlarıyla ve müstevli kudretinin kanunlarıyla ve temas ettikleri sair mevcudat dahi o Sultan’ın kuvveti ve kanunu ve memurları gibi teshilatçı olarak o zerreler sevk olunup gelirler. Bir zîhayatın vücudunu teşkil etmek için ilmî, kaderî birer manevî kalıp hükmünde bir miktar-ı muayyen içine girerler, dururlar.

Eğer eşya, ayrı ayrı ellere ve esbaba ve tabiat gibi şeylere havale edilse o halde bütün ehl-i aklın ittifakıyla; hiçbir sebep hiçbir cihetten, hiçten ademden icad edemez. Çünkü o sebebin muhit bir ilmi, müstevli bir kudreti olmadığından o adem ise yalnız zâhirî ve haricî bir adem olmaz, belki adem-i mutlak olur. Adem-i mutlak ise hiçbir cihetle menşe-i vücud olamaz. Öyle ise herhalde terkip edecek. Halbuki inşa ve terkip suretinde bir sineğin, bir çiçeğin cesedini, cismini zeminin yüzünden toplamak ve ince bir elek ile eledikten sonra binler müşkülatla o mahsus zerreler gelebilirler. Hem geldikten sonra dahi o cisimde dağılmadan muntazam bir vaziyeti muhafaza etmek için –manevî ve ilmî kalıpları bulunmadığından– maddî ve tabiî bir kalıp, belki azaları adedince kalıplar lâzımdır. Tâ ki o gelen zerreler, o cism-i zîhayatı teşkil etsinler.

İşte bütün eşya bir tek zata verilmesi, vücub ve lüzum derecesinde bir kolaylık ve müteaddid esbaba verilmesi, imtina ve muhal derecesinde müşkülatlar bulunduğu gibi; her şey Zat-ı Vâhid-i Ehad’e verilse nihayet derecede ucuzluk içinde gayet derecede kıymettar ve fevkalâde sanatlı ve çok manidar ve gayet kuvvetli olur. Eğer şirk yolunda müteaddid esbaba ve tabiata havale edilse nihayet derece pahalılık içinde, gayet derecede ehemmiyetsiz, sanatsız, manasız, kuvvetsiz olur. Çünkü nasıl bir adam, askerlik haysiyetiyle bir kumandan-ı a’zama intisap ve istinad ettiğinden hem bir ordu onun arkasında –lüzum olursa– tahşid edilebilir bir kuvve-i maneviyeyi, hem o kumandanın ve ordunun kuvveti, onun ihtiyat kuvveti olmasıyla kuvvet-i şahsiyesinden binler defa ziyade maddî bir kudreti, hem o ehemmiyetli kuvvetinin menabiini ve cephanesini –ordu taşıdığı için– kendisi taşımaya mecbur olmadığından fevkalâde işleri yapabilecek bir iktidarı kazandığından o tek nefer, düşman olan bir müşiri esir ve bir şehri tehcir ve bir kaleyi teshir edebilir. Ve eseri, hârika ve kıymettar olur. Eğer askerliği terk edip kendi kendine kalsa, o hârika kuvve-i maneviyeyi ve o fevkalâde kudreti ve o mu’cizekâr iktidarı birden kaybederek, âdi bir başıbozuk gibi kuvvet-i şahsiyesine göre cüz’î, kıymetsiz, ehemmiyetsiz işleri görebilir ve eseri de o nisbette küçülür.

Aynen öyle de tevhid yolunda her şey Kadîr-i Zülcelal’e intisap ve istinad ettiğinden bir karınca bir Firavun’u, bir sinek bir Nemrut’u, bir mikrop bir cebbarı mağlup ettikleri gibi; tırnak gibi bir çekirdek, dağ gibi bir ağacı omuzunda taşıyarak o ağacın bütün âlât ve cihazatının menşei ve mahzeni bir tezgâh olmakla beraber, her bir zerre dahi yüz bin sanatlarda ve tarzlarda bulunan cisimleri ve suretleri teşkil etmek hizmetinde bulunmak olan hadsiz vazifeleri, o intisap ve istinad ile görebilir. Ve o küçücük memurların ve bu incecik askerlerin mazhar oldukları eserler gayet mükemmel ve sanatlı ve kıymettar olur. Çünkü o eserleri yapan zat, Kadîr-i Zülcelal’dir. Onların ellerine vermiş, onları perde yapmış. Eğer şirk yolunda esbaba havale edilse karıncanın eseri karınca gibi ehemmiyetsiz ve zerrenin sanatı zerre kadar kıymeti kalmaz ve her şey manen sukut ettiği gibi, maddeten dahi o derece sukut edecekti ki koca dünyayı beş para ile kimse almazdı.

Madem hakikat budur. Ve madem her şey nihayet derecede hem kıymettar hem sanatlı hem manidar hem kuvvetli görünüyor, gözümüzle görüyoruz. Elbette tevhid yolundan başka yol yoktur ve olamaz. Eğer olsa, bütün mevcudatı değiştirmek ve dünyayı ademe boşaltıp yeniden ehemmiyetsiz muzahrefatla doldurmak lâzım gelecek. Tâ ki şirke yol açılabilsin.

İşte İmam-ı Ali’nin (ra) tabirince Siracünnur ve Siracüssürc olan Resaili’n-Nur’da tevhide dair beyan ve izah edilen yüzler bürhanlardan bir tek bürhanın icmalini işittin, ötekileri kıyas edebilirsin.

TEVHİDİN ÜÇÜNCÜ MUKTEZÎSİ

Her şeyde, hususan zîhayat masnulardaki hilkat, fevkalâde sanatkârane olmakla beraber, bir çekirdek bir meyvenin ve bir meyve bir ağacın ve bir ağaç bir nev’in ve bir nevi bir kâinatın bir küçük numunesi, bir misal-i musağğarası, bir muhtasar fihristesi, bir mücmel haritası, bir manevî çekirdeği ve ilmî düsturlar ile ve hikmet mizanları ile kâinattan süzülmüş, sağılmış, toplanmış birer câmi’ noktası ve mâyelik birer katresi olduğundan onlardan birisini icad eden zat, herhalde bütün kâinatı icad eden aynı zattır. Evet bir kavun çekirdeğini halk eden zat, bilbedahe kavunu halk edendir; ondan başkası olamaz ve olması muhal ve imkânsızdır.

Evet biz bakıyoruz, görüyoruz ki kanda her bir zerre o kadar muntazam ve çok vazifeleri görüyor ki yıldızlardan geri kalmıyor. Ve kanda bulunan her bir küreyvat-ı hamra ve beyza, o derece şuurkârane ceset için muhafaza ve iaşe hususunda öyle işleri görüyor ki en mükemmel erzak memurlarından ve muhafaza askerinden daha mükemmeldir. Ve cisimdeki hüceyrelerinin her birisi, o derece muntazam muamelata ve vâridat ve sarfiyata mazhardır ki en mükemmel bir cesetten ve bir saraydan daha mükemmel idare edilir. Ve hayvanatın ve nebatatın her bir ferdi, yüzünde öyle bir sikkeyi ve içinde ve sinesinde öyle bir makineyi taşıyor ki bütün hayvanları ve nebatları icad eden bir zat, ancak o sikkeyi o yüzde ve o makineyi o sine içinde yapabilir. Ve zîhayattan her bir nevi, o derece zemin yüzünde muntazaman yayılmış ve sair nevilere münasebettarane karışmış ki bütün o envaı birden icad, idare, tedbir, terbiye etmeyen ve zemin yüzünü örten ve dört yüz bin nebatî ve hayvanî olan atkı ipleriyle dokunan gayet nakışlı ve sanatlı hayattar bir haliçeyi nesc ve icad edemeyen, o tek nev’i icad ve idare edemez. Daha bunlara başka şeyler kıyas edilse anlaşılır ki kâinat mecmuası, halk ve icad cihetinde tecezzi kabul etmez bir külldür ve tedbir ve rububiyet cihetinde inkısamı imkânsız bir küllîdir.

Bu üçüncü muktezî Siracünnur’un çok risalelerinde, hususan Otuz İkinci Söz’ün Birinci Mevkıf’ında o kadar kat’î ve parlak izah ve ispat edilmiştir ki güneşin akisleri gibi her şeyin âyinesinde bir bürhan-ı vahdet temessül ve bir hüccet-i tevhid in’ikas ediyor. Biz o izaha iktifaen burada o uzun kıssayı kısa kestik.

ÜÇÜNCÜ MAKAM

Bu makam, tevhidin üç küllî alâmetini icmalen beyan edecek.

Vahdetin tahakkukuna ve vücuduna delâlet eden deliller ve alâmetler ve hüccetler hadd ü hesaba gelmez. Onlardan binler bürhanlar Siracünnur’da tafsilen beyan edildiğinden bu Üçüncü Makam’da yalnız üç küllî hüccetlerin icmalen beyanıyla iktifa edildi.

BİRİNCİ ALÂMET VE HÜCCET ki وَح۟دَهُ kelimesi onun neticesidir. Her şeyde bir vahdet var. Vahdet ise bir vâhide delâlet ve işaret eder. Evet vâhid bir eser, bilbedahe vâhid bir sâni’den sudûr eder. Bir, elbette birden gelir. Her şeyde bir birlik bulunduğundan elbette bir tek zatın eseri ve sanatı olduğunu gösterir. Evet bu kâinat, bin birlikler perdeleri içinde sarılı bir gül goncası gibidir. Belki esma ve ef’al-i umumiye-i İlahiyenin adedince vahdetleri giymiş bir tek insan-ı ekberdir. Belki enva-ı mahlukat sayısınca dallarına vahdetler, birlikler asılmış bir şecere-i tûba-i hilkattir.

Evet kâinatın idaresi bir ve tedbiri bir ve saltanatı bir ve sikkesi bir... Bir, bir, bir tâ bin bir bir birler kadar… Hem bu kâinatı çeviren isimler ve fiiller bir iken her biri kâinatı veya ekserini ihata eder. Yani, içinde işleyen hikmeti bir ve inayeti bir ve tanzimatı bir ve iaşesi bir ve muhtaçlarının imdatlarına koşan rahmet bir ve o rahmetin bir şerbetçisi olan yağmur bir ve hâkeza bir bir bir tâ binler bir birler… Hem bu kâinatın sobası olan güneş bir, lambası olan kamer bir, aşçısı olan ateş bir, levazımat deposu ve hazineli direği olan dağ bir, sakacı ve sucusu bir ve bağları sulayan süngeri bir ve hâkeza bir bir bir tâ bin bir birler kadar…

İşte âlemin bu kadar birlikleri ve vahdetleri, güneş gibi zâhir bir tek Vâhid-i Ehad’e işaret ve delâlet eden bir hüccet-i bâhiredir. Hem kâinat unsurlarının ve nevilerinin her birisi bir olmasıyla beraber, zeminin yüzünü ihata etmesi ve birbirinin içine girmesi ve münasebettarane ve belki muavenetkârane birleşmesi, elbette mâlik ve sahip ve sâni’lerinin bir olmasına bir alâmet-i zâhiredir.

İKİNCİ ALÂMET VE HÜCCET ki لَا شَرٖيكَ لَهُ kelimesini intac ediyor. Bütün kâinatta zerrelerden tâ yıldızlara kadar her şeyde kusursuz bir intizam-ı ekmel ve noksansız bir insicam-ı ecmel ve zulümsüz bir mizan-ı âdilin bulunmasıdır. Evet kemal-i intizam, insicam-ı mizan ise yalnız vahdetle olabilir. Müteaddid eller bir tek işe karışırsa karıştırır.

Sen gel, bu intizamın haşmetine bak ki bu kâinatı gayet mükemmel öyle bir saray yapmış ki her bir taşı bir saray kadar sanatlı ve gayet muhteşem öyle bir şehir etmiş ki hadsiz olan vâridat ve sarfiyatı ve nihayetsiz kıymettar malları ve erzakı, bir perde-i gaybdan kemal-i intizamla vakti vaktine umulmadığı yerlerden geliyor. Ve gayet manidar öyle mu’cizane bir kitaba çevirmiş ki her bir harfi yüz satır ve her bir satırı yüz sahife ve her sahifesi yüz bab ve her babı yüz kitap kadar manaları ifade eder. Hem bütün babları, sahifeleri, satırları, kelimeleri, harfleri birbirine bakar, birbirine işaret ederler.

Hem sen gel, bu intizam-ı acib içinde şu tanzimin kemaline bak ki bu koca kâinatı tertemiz medeni bir şehir, belki temizliğine gayet dikkat edilen bir güzel kasır, belki yetmiş süslü hulleleri birbiri üstüne giymiş bir huri’l-în, belki yetmiş latîf ziynetli perdelere sarılmış bir gül goncası gibi pâk ve temizdir.

Hem sen gel, bu intizam ve nezafet içindeki bu mizanın kemal-i adaletine bak ki bin derece büyütmekle ancak görülebilen küçücük ve incecik mahlukları ve huveynatı ve bin defa küre-i arzdan büyük olan yıldızları ve güneşleri, o mizanın ve o terazinin vezniyle ve ölçüsüyle tartılır ve onlara lâzım olan her şeyleri noksansız verilir. Ve o küçücük mahluklar, o fevkalâde büyük masnûlar ile beraber, o mizan-ı adalet karşısında omuz omuzadırlar. Halbuki o büyüklerden öyleleri var ki eğer bir saniye kadar muvazenesini kaybetse muvazene-i âlemi bozacak ve bir kıyameti koparacak kadar bir tesir yapabilir.

Hem sen gel, bu intizam, nezafet, mizanın içinde, bu fevkalâde cazibedar cemale ve güzelliğe bak ki bu koca kâinatı gayet güzel bir bayram ve gayet süslü bir meşher ve çiçekleri yeni açılmış bir bahar şeklini vermiş ve koca baharı gayet güzel bir saksı, bir gül destesi yapmış ki her bahara, zeminin yüzünde mevsim be-mevsim açılan yüz binler nakışlı bir muhteşem çiçek suretini vermiş. Ve o baharda her bir çiçeği çeşit çeşit ziynetlerle güzelleştirmiş. Evet nihayet derecede hüsün ve cemalleri bulunan esma-i hüsnanın güzel cilveleriyle, kâinatın her bir nev’i, hattâ her bir ferdi, kabiliyetine göre öyle bir hüsne mazhar olmuşlar ki Hüccetü’l-İslâm İmam-ı Gazalî demiş: لَي۟سَ فِى ال۟اِم۟كَانِ اَب۟دَعُ مِمَّا كَانَ Yani “Daire-i imkânda bu mükevvenattan daha bedî’ daha güzel yoktur.”

İşte bu muhit ve cazibedar olan hüsün ve bu umumî ve hârikulâde nezafet ve bu müstevli ve şümullü ve gayet hassas mizan ve bu ihatalı ve her cihette mu’cizane intizam ve insicam, vahdete ve tevhide öyle bir hüccettir, bir alâmettir ki gündüzün ortasındaki ziyanın güneşe işaretinden daha parlaktır.

Bu makama ait gayet mühim, iki şıklı bir suale gayet muhtasar ve kuvvetli bir cevaptır.

Sualin birinci şıkkı: Bu makamda diyorsun ki kâinatı hüsün ve cemal ve güzellik ve adalet ihata etmiştir. Halbuki gözümüz önünde bu kadar çirkinliklere ve musibetlere ve hastalıklara ve beliyyelere ve ölümlere ne diyeceksin?

Elcevap: Çok güzellikleri intac veya izhar eden bir çirkinlik dahi dolayısıyla bir güzelliktir. Ve çok güzelliklerin görünmemesine ve gizlenmesine sebep olan bir çirkinliğin yok olması, görünmemesi; yalnız bir değil, belki müteaddid defa çirkindir. Mesela, vâhid-i kıyasî gibi bir kubuh bulunmazsa hüsnün hakikati bir tek nevi olur, pek çok mertebeleri gizli kalır. Ve kubhun tedahülü ile mertebeleri inkişaf eder. Nasıl ki soğuğun vücuduyla hararetin mertebeleri ve karanlığın bulunmasıyla ziyanın dereceleri tezahür eder. Aynen öyle de cüz’î şer ve zarar ve musibet ve çirkinliğin bulunmasıyla küllî hayırlar ve küllî menfaatler ve küllî nimetler ve küllî güzellikler tezahür ederler. Demek çirkinin icadı çirkin değil, güzeldir. Çünkü neticelerin çoğu güzeldir. Evet yağmurdan zarar gören tembel bir adam, yağmura rahmet namını verdiren hayırlı neticelerini hükümden ıskat etmez, rahmeti zahmete çeviremez.

Amma fena ve zeval ve mevt ise Yirmi Dördüncü Mektup’ta gayet kuvvetli ve kat’î bürhanlar ile ispat edilmiş ki onlar, umumî rahmete ve ihatalı hüsne ve şümullü hayra münafî değiller, belki muktezalarıdırlar. Hattâ şeytanın dahi manevî terakkiyat-ı beşeriyenin zembereği olan müsabakaya ve mücahedeye sebep olduğundan o nev’in icadı dahi hayırdır, o cihette güzeldir. Hem hattâ kâfir, küfür ile bütün kâinatın hukukuna bir tecavüz ve şerefini tahkir ettiğinden ona cehennem azabı vermek güzeldir. Başka risalelerde bu iki nokta tamamen tafsil edildiğinden burada bir kısa işaretle iktifa ediyoruz.

Sualin ikinci şıkkı: (Hâşiye) Haydi şeytana ve kâfire ait bu cevabı umumî noktasında kabul edelim. Fakat Cemil-i Mutlak ve Rahîm-i Mutlak ve hayr-ı mutlak olan Zat-ı Ganiyy-i Ale’l-ıtlak, nasıl oluyor ki bîçare cüz’î fertleri ve şahısları musibete, şerre, çirkinliğe müptela ediyor?

Elcevap: Ne kadar iyilik ve güzellik ve nimet varsa doğrudan doğruya o Cemil ve Rahîm-i Mutlak’ın hazine-i rahmetinden ve ihsanat-ı hususiyesinden gelir. Ve musibet ve şerler ise saltanat-ı rububiyetin âdetullah namı altında ve küllî iradelerin mümessilleri olan umumî ve küllî kanunlarının çok neticelerinden tek tük, cüz’î neticeleri olmasından, o kanunlar cereyanının cüz’î muktezaları olduğundan, elbette küllî maslahatlara medar olan o kanunları muhafaza ve riayet etmek için o şerli, cüz’î neticeleri dahi halk eder.

Fakat o cüz’î ve elîm neticelere karşı, imdadat-ı hâssa-i Rahmaniye ve ihsanat-ı hususiye-i Rabbaniye ile musibete düşen efradın feryatlarına ve beliyyelere giriftar olan eşhasın istigaselerine yetişir. Ve fâil-i muhtar olduğunu ve her bir şeyin her bir işi, onun meşietine bağlı bulunduğunu ve umum kanunları dahi daima irade ve ihtiyarına tabi bulunmalarını ve o kanunların tazyikinden feryat eden fertleri, bir Rabb-i Rahîm dinlediğini ve imdatlarına ihsanıyla yetiştiğini göstermekle; esma-i hüsnanın kayıtsız ve hadsiz cilvelerine, hadsiz ve kayıtsız bir meydan açmak için o küllî âdetullah düsturlarının ve o umumî kanunların şüzuzatıyla ve hem şerli cüz’î neticeleriyle, hususi ihsanat ve hususi teveddüdat, yani sevdirmekle hususi tecelliyat kapılarını açmıştır.

Bu ikinci alâmet-i tevhid Siracünnur’un belki yüz yerlerinde beyan edildiğinden burada hafif bir işaretle iktifa ettik.

ÜÇÜNCÜ HÜCCET VE ALÂMET: لَهُ ال۟مُل۟كُ وَلَهُ ال۟حَم۟دُ ile işaret edilen hadd ü hesaba gelmeyen tevhid sikkeleridir. Evet her şeyin yüzünde, cüz’î olsun küllî olsun, zerrattan tâ seyyarata kadar öyle bir sikke var ki âyinede güneşin cilvesi güneşi gösterdiği gibi, öyle de o sikke âyinesi dahi Şems-i ezel ve ebed’e işaret ederek vahdetine şehadet eder. O hadsiz sikkelerden pek çokları Siracünnur’da tafsilen beyan edildiğinden burada yalnız kısa bir işaretle üç tanesine bakacağız. Şöyle ki:

Mecmu-u kâinatın yüzüne, envaın birbirine karşı gösterdikleri teavün, tesanüd, teşabüh, tedahülden mürekkeb geniş bir sikke-i vahdet konulduğu gibi, zeminin yüzüne de dört yüz bin hayvanî ve nebatî taifelerden mürekkeb bir ordu-yu Sübhanînin ayrı ayrı erzak, esliha, elbise, talimat, terhisat cihetinde gayet intizam ile hiçbirini şaşırmayarak, vakti vaktine verilmesiyle koyduğu o sikke-i tevhid misillü insanın yüzüne de her bir yüzün umum yüzlere karşı birer alâmet-i farika bulunmasıyla koyduğu sikke-i vahdaniyet gibi her bir masnûun yüzünde –cüz’î olsun küllî olsun– birer sikke-i tevhid ve her bir mahlukun başında –büyük olsun, küçük olsun, az ve çok olsun– birer hâtem-i ehadiyet müşahede edilir. Ve bilhassa zîhayat mahlukların sikkeleri çok parlaktırlar. Belki her bir zîhayat kendisi dahi birer sikke-i tevhid, birer hâtem-i vahdet, birer mühr-ü ehadiyet, birer turra-i samediyettirler.

Evet her bir çiçek, her bir meyve, her bir yaprak, her bir nebat, her bir hayvan; öyle birer mühr-ü ehadiyet, birer hâtem-i samediyettir ki her bir ağacı birer mektub-u Rabbanî ve her bir taife-i mahlukatı birer kitab-ı Rahmanî ve her bir bahçeyi, birer ferman-ı Sübhanî suretine çevirerek o ağaç mektubuna, çiçekleri adedince mühürler ve meyveleri sayısınca imzalar ve yaprakları miktarınca turralar basılmış ve o nevi ve taife kitabına dahi onun kâtibini göstermek, bildirmek için fertleri adedince hâtemler basılmış. Ve o bahçe fermanına, onun sultanını tanıttırmak, tarif etmek için o bağ içinde bulunan nebat, ağaç, hayvan sayısınca sikkeler basılmış.

Hattâ her bir ağacın mebdeinde ve müntehasında ve üstünde ve içinde هُوَ ال۟اَوَّلُ وَال۟اٰخِرُ وَالظَّاهِرُ وَال۟بَاطِنُ isimlerinin işaret ettikleri dört sikke-i tevhid var:

İsm-i Evvel ile işaret edildiği gibi: Her bir meyvedar ağacın menşe-i aslîsi olan çekirdek (Hâşiye) öyle bir sandukçadır ki o ağacın programını ve fihristesini ve planını ve öyle bir tezgâhtır ki onun cihazatını ve levazımatını ve teşkilatını ve öyle bir makinedir ki onun iptidadaki incecik vâridatını ve latîfane masarifini ve tanzimatını taşıyor.

Ve ism-i Âhir’le işaret edildiği gibi: Her bir ağacın neticesi ve meyvesi öyle bir tarifenamedir ki o ağacın eşkâlini ve ahvalini ve evsafını ve öyle bir beyannamedir ki onun vazifelerini ve menfaatlerini ve hâssalarını ve öyle bir fezlekedir ki o ağacın emsalini ve ensalini ve nesl-i âtisini o meyvenin kalbinde bulunan çekirdekler ile beyan ediyor, ders veriyor.

Ve ism-i Zâhir’le işaret edildiği gibi: Her ağacın giydiği suret ve şekil öyle musanna ve münakkaş bir hulledir, bir libastır ki o ağacın dal ve budak ve aza ve eczasıyla tam kametine göre biçilmiş, kesilmiş, süslendirilmiş. Ve öyle hassas ve mizanlı ve manidardır ki o ağacı bir kitap, bir mektup, bir kaside suretine çevirmiştir.

Ve ism-i Bâtın ile işaret edildiği gibi: Her ağacın içinde işleyen tezgâh öyle bir fabrikadır ki o ağacın bütün ecza ve azasını teşkil ve tedvir ve tedbirini gayet hassas mizanla ölçtüğü gibi, bütün ayrı ayrı azalarına lâzım olan maddeleri ve rızıkları, gayet mükemmel bir intizam altında sevk ve taksim ve tevzi ile beraber akılları hayret içinde bırakan şimşek çakmak gibi bir sürat ve saati kurmak gibi bir suhulet ve bir orduya “Arş!” demek gibi bir birlik ve beraberlik ile o hârika fabrika işliyor.

Elhasıl: Her bir ağacın evveli, öyle bir sandukça ve program ve âhiri, öyle bir tarifename ve numune ve zâhiri, öyle bir musanna hulle ve bir münakkaş libas ve bâtını, öyle bir fabrika ve tezgâhtır ki bu dört cihet öyle birbirine bakıyorlar ve dördün mecmuundan öyle bir sikke-i a’zam, belki bir ism-i a’zam tezahür eder ki bilbedahe bütün kâinatı idare eden bir Sâni’-i Vâhid-i Ehad’den başkası o işleri yapamaz. Ve ağaç gibi her zîhayatın evveli, âhiri, zâhiri, bâtını birer sikke-i tevhid, birer hâtem-i vahdet, birer mühr-ü ehadiyet, birer turra-i vahdaniyet taşıyor.

İşte bu üç misaldeki ağaca kıyasen, bahar dahi çok çiçekli bir ağaçtır. Güz mevsiminin eline emanet edilen tohumlar, çekirdekler, kökler ism-i Evvel’in sikkesini ve yaz mevsiminin kucağına dökülen, eteğini dolduran meyveler, hububat ve sebzevatlar ism-i Âhir’in hâtemini ve bahar mevsimi, huri’l-în misillü birbiri üstüne giydiği sündüs-misal hulleler ve yüz bin nakışlar ile süslenmiş fıtrî libaslar ism-i Zâhir’in mührünü ve baharın içinde ve zeminin batnında işleyen Samedanî fabrikalar ve kaynayan Rahmanî kazanlar ve yemekleri pişirttiren Rabbanî matbahlar ism-i Bâtın’ın turrasını taşıyorlar.

Hattâ her bir nevi, mesela nev-i beşer dahi bir ağaçtır. Kökü ve çekirdeği mazide ve semereleri, neticeleri müstakbelde olarak hayat-ı cinsiye ve beka-yı nev’î içinde gayet muntazam kanunların bulunması gibi, hal-i hazır vaziyeti dahi hayat-ı şahsiye ve hayat-ı içtimaiye düsturlarının hükmü altında bir sikke-i tevhid ve zâhirî karışıklıklar altında gizli, muntazam bir hâtem-i vahdet ve müşevveş ahval-i beşeriye altında mukadderat-ı hayatiye denilen kaza ve kaderin düsturlarının hükmü altında bir mühr-ü vahdaniyet taşıyor.

HÂTİME

Sırr-ı tevhid içinde sair erkân-ı imaniyeye birer kelâmla kısacık birer işarettir.

Ey insan-ı gafil! Gel bir kere düşün ve bu risalenin üç makamında beyan edilen “Üç Meyve, Üç Muktezî, Üç Hücceti” nazara al, bak ki bu kâinatta tasarruf eden ve en cüz’î bir şifayı ve en küçük bir şükrü dahi nazara alan ve sinek kanadı gibi en az bir sanatı, başkalarına havale etmeyen ve vermeyen ve lâkayt kalmayan ve en basit bir tohuma bir ağaç kadar vazifeler ve hikmetler takan ve kendi rahmaniyetini ve rahîmiyetini ve hakîmliğini her bir sanatıyla ihsas eden ve kendini her bir vesile ile tanıttıran ve her bir nimetle sevdiren bir Sâni’-i Kadîr, Hakîm, Rahîm, Alîm hiç mümkün müdür ki ve hiçbir cihetle kabil midir ki kâinatı manen istila eden mehasin-i hakikat-i Muhammediyeye (asm) ve tesbihat-ı Ahmediyeye (asm) ve envar-ı İslâmiyeye karşı lâkayt kalsın?

Ve hiçbir cihetle mümkün müdür ki bütün masnuatını yaldızlayan ve bütün mahlukatını sevindiren ve kâinatı ışıklandıran ve semavat ve arzı velveleye veren ve küre-i arzın yarısını ve nev-i beşerin beşten birisini on dört asır bilâ-fâsıla saltanat-ı maddiye ve maneviyesi altına alan ve daima o muhteşem saltanatı Hâlık-ı kâinat hesabına ve namına süren risalet-i Ahmediye (asm) o Sâni’in en mühim bir maksadı, bir nuru, bir âyinesi olmasın? Hem Muhammed (asm) gibi aynı hakikate hizmet eden enbiyalar dahi o Sâni’in elçileri ve dostları ve memurları olmasın? Hâşâ, mu’cizat-ı enbiya adedince hâşâ ve kellâ!

Hem hiçbir cihetle mümkün müdür ki dal ve budak gibi en cüz’î bir şeye yüz hikmetleri ve meyveleri takan ve kendi rububiyetini fevkalâde hikmetleriyle ve umumî rahmaniyetiyle tanıttırıp sevdiren bir Hâlık-ı Hakîm-i Rahîm, kudretine nisbeten bir bahar kadar kolay olan haşri getirmeyerek bir dâr-ı saadet, bir menzil-i beka açmayıp bütün hikmetlerini ve rahmetlerini hattâ rububiyetini ve kemalâtını inkâr etsin ve ettirsin ve çok sevdiği bütün mahbub mahluklarını ebedî bir surette idam etsin? Hâşâ, yüz bin defa hâşâ! O Cemal-i Mutlak, böyle bir kubh-u mutlaktan yüz binler derece münezzeh ve mukaddestir.

UZUNCA BİR HÂŞİYE:

Haşir münasebetiyle bir sual:

Kur’an’da mükerreren اِن۟ كَانَت۟ اِلَّا صَي۟حَةً وَاحِدَةً hem وَمَٓا اَم۟رُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَم۟حِ ال۟بَصَرِ fermanları gösteriyor ki haşr-i a’zam bir anda, zamansız vücuda geliyor. Dar akıl ise bu hadsiz derece hârika ve emsalsiz olan meseleyi iz’an ile kabul etmesine medar olacak meşhud bir misal ister.

Elcevap: Haşirde, ruhların cesetlere gelmesi var. Hem cesetlerin ihyası var. Hem cesetlerin inşası var. Üç meseledir:

Birinci Mesele: Ruhların cesetlerine gelmesine misal ise, gayet muntazam bir ordunun efradı, istirahat için her tarafa dağılmış iken yüksek sadâlı bir boru sesiyle toplanmalarıdır. Evet, İsrafil’in borusu olan Sûr’u, ordunun borazanından geri olmadığı gibi, ebedler tarafında ve zerreler âleminde iken ezel canibinden gelen اَلَس۟تُ بِرَبِّكُم۟ hitabını işiten ve قَالُوا بَلٰى ile cevap veren ervahlar, elbette ordunun neferatından binler derece daha musahhar ve muntazam ve mutîdirler. Hem değil yalnız ruhlar, belki bütün zerreler dahi bir ordu-yu Sübhanî ve emirber neferleri olduğunu gayet kat’î bürhanlar ile Otuzuncu Söz ispat etmiş.

İkinci Mesele: Cesetlerin ihyası misali ise, çok büyük bir şehirde, şenlik bir gecede, bir tek merkezden, yüz bin elektrik lambaları, âdeta zamansız, bir anda canlanmaları ve ışıklanmaları gibi, bütün küre-i arz yüzünde dahi bir tek merkezden yüz milyon lambalara nur vermek mümkündür. Madem Cenab-ı Hakk’ın elektrik gibi bir mahluku ve bir misafirhanesinde bir hizmetkârı ve bir mumdarı, Hâlık’ından aldığı terbiye ve intizam dersiyle bu keyfiyete mazhar oluyor. Elbette elektrik gibi binler nurani hizmetkârlarının temsil ettikleri hikmet-i İlahiyenin muntazam kanunları dairesinde haşr-i a’zam, tarfetü’l-aynda vücuda gelebilir.

Üçüncü Mesele: Ecsadın def’aten inşasının misali ise, bahar mevsiminde birkaç gün zarfında nev-i beşerin umumundan bin derece ziyade olan umum ağaçların bütün yapraklarıyla beraber evvelki baharın aynı gibi birden, mükemmel bir surette inşaları; ve yine umum ağaçların umum çiçekleri ve meyveleri ve yaprakları, geçmiş baharın mahsulatı gibi, berk gibi bir süratle icadları; hem o baharın mebdeleri olan hadsiz tohumcukların, çekirdeklerin, köklerin, birden beraber intibahları ve inkişafları ve ihyaları; hem kemiklerden ibaret olarak ayakta duran emvat gibi bütün ağaçların cenazeleri bir emir ile def’aten “ba’sü ba’de’l-mevt” sırrına mazhariyetleri ve neşirleri; hem küçücük hayvan taifelerinin hadsiz efradlarının gayet derecede sanatlı bir surette ihyaları; hem bilhassa sinekler kabilelerinin haşirleri ve bilhassa daima yüzünü, gözünü, kanadını temizlemekle bize abdesti ve nezafeti ihtar eden ve yüzümüzü okşayan gözümüz önündeki kabilenin bir senede neşrolan efradı, benî-Âdem’in Âdem zamanından beri gelen umum efradından fazla olduğu halde, her baharda sair kabileler ile beraber birkaç gün zarfında inşaları ve ihyaları, haşirleri; elbette kıyamette ecsad-ı insaniyenin inşasına bir misal değil, belki binler misaldirler.

Evet, dünya dârü’l-hikmet ve âhiret dârü’l-kudret olduğundan dünyada Hakîm, Mürettib, Müdebbir, Mürebbi gibi çok isimlerin iktizasıyla, dünyada icad-ı eşya bir derece tedricî ve zaman ile olması; hikmet-i Rabbaniyenin muktezasıyla olmuş. Âhirette ise hikmetten ziyade kudret ve rahmetin tezahürleri için maddeye ve müddete ve zamana ve beklemeye ihtiyaç bırakmadan birden eşya inşa ediliyor. Burada bir günde ve bir senede yapılan işler, âhirette bir anda ve bir lemhada inşasına işareten Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan وَمَٓا اَم۟رُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَم۟حِ ال۟بَصَرِ اَو۟ هُوَ اَق۟رَبُ ferman eder.

Eğer haşrin gelmesini, gelecek baharın gelmesi gibi kat’î bir surette anlamak istersen haşre dair Onuncu Söz ile Yirmi Dokuzuncu Söz’e dikkat ile bak, gör. Eğer baharın gelmesi gibi inanmaz isen, gel parmağını gözüme sok.

Amma bir dördüncü mesele olan mevt-i dünya ve kıyamet kopması ise, bir anda bir seyyare veya bir kuyruklu yıldızın emr-i Rabbanî ile küremize, misafirhanemize çarpması bu hanemizi harap edebilir. On senede yapılan bir saray, bir dakikada harap olması gibi…

Bu haşrin dört meselesinin icmali şimdilik yeter. Yine sadedimize dönüyoruz.

Hem hiç mümkün müdür ki kâinatın bütün hakiki ve âlî hakikatlerinin beliğ tercümanı ve Hâlık-ı kâinat’ın bütün kemalâtının mu’ciz lisanı ve bütün maksatlarının hârika mecmuası olan Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan o Hâlık’ın kelâmı olmasın? Hâşâ, âyâtının esrarı adedince hâşâ!

Hem hiç mümkün müdür ki bir Sâni’-i Hakîm, bütün zîhayat, zîşuur masnûlarını birbiriyle konuştursun ve dillerinin binler çeşitleriyle birbiriyle söyleştirsin ve onların sözlerini ve seslerini bilsin ve işitsin ve ef’aliyle ve in’amıyla zâhir bir surette cevap versin, fakat kendisi konuşmasın ve konuşamasın? Hiç kabil midir ve hiç ihtimali var mı?

Madem bilbedahe konuşur ve madem konuşmasına karşı tam anlayışlı muhatap en başta insandır. Elbette başta Kur’an olarak meşhur kütüb-ü mukaddese onun konuşmalarıdır.

Hem hiç mümkün müdür ki bir Sâni’-i Hakîm, kendini tanıttırmak ve sevdirmek ve medh ü senasını ettirmek ve enva-ı ihsanatıyla zîhayatları mesrur ve memnun etmekle minnettarlıklarını ve şükürlerini rububiyetine mühim bir medar yapmak için; koca kâinatı envaıyla, erkânıyla, zîhayata musahhar bir hizmetkâr, bir mesken, bir meşher, bir ziyafetgâh yaptıktan sonra, zîhayatların çeşit çeşit, binlerce envalarının nüshalarını o derece teksirini istiyor ki kavak ve karaağaç gibi meyvesizlerin bir kısım yapraklarından her bir yaprağı, bir tabur sineklere yani havada zikreden zîhayatlara hem beşik, hem rahm-ı mader, hem erzaklarının mahzeni yaptığı halde; bu ziynetli semavatı ve bu nurani yıldızları sahipsiz, hayatsız, ruhsuz, sekenesiz, boş, hâlî, faydasız yani melâikesiz, ruhanîsiz bıraksın? Hâşâ, melekler ve ruhanîler adedince hâşâ ve kellâ!

Hem hiç mümkün müdür ki bir Sâni’-i Hakîm-i Müdebbir, en ehemmiyetsiz bir nebatın, en küçük bir ağacın mebdelerini ve müntehalarını kemal-i intizam içinde mukadderat-ı hayatiyesini çekirdeğinde ve meyvesinde kalem-i kader ile yazmakla beraber, koca baharı bir tek ağaç gibi mukaddimatını ve neticelerini, kemal-i imtiyaz ve intizam ile yazsa ve en ehemmiyetsiz şeylere de lâkayt kalmazsa; fakat kâinatın neticesi ve arzın halifesi ve enva-ı mahlukatın nâzırı ve zabiti olan insanın çok ehemmiyetli bulunan ef’alini ve harekâtını yazmasın, daire-i kaderine almasın, onlara lâkayt kalsın? Hâşâ, insanların mizana girecek olan amelleri adedince hâşâ ve kellâ!

Elhasıl: Kâinat bütün hakaikiyle bağırarak diyor:

اٰمَن۟تُ بِاللّٰهِ وَ مَلٰئِكَتِهٖ وَ كُتُبِهٖ وَ رُسُلِهٖ وَ بِال۟يَو۟مِ ال۟اٰخِرِ وَ بِال۟قَدَرِ خَي۟رِهٖ وَ شَرِّهٖ مِنَ اللّٰهِ تَعَالٰى وَ ال۟بَع۟ثُ بَع۟دَ ال۟مَو۟تِ حَقٌّ اَش۟هَدُ اَن۟ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ

وَ اَش۟هَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَي۟هِ وَ عَلٰى اٰلِهٖ وَ صَح۟بِهٖ وَ اِخ۟وَانِهٖ وَ سَلَّمَ اٰمٖينَ

TEVHİDÎ BİR MÜNÂCAT VE MUKADDİMESİ

Hazret-i İmam-ı Ali radıyallahu anh ve kerremallahu vechehu Kaside-i Celcelutiye’sinde kerametkârane Risale-i Nur’dan haber verdiği yerde Risale-i Nur’u Siracünnur ve Siracüssürc namlarıyla tesmiye ederek Risale-i Nur’un üç ismine iki isim ilâve etmesi cihetiyle ve bu risalede Siracünnur namı tekrarı münasebetiyle, bu risalenin âhirinde İmam-ı Ali radıyallahu anhın en mühim bir münâcatını iki derece tevsi ederek onun ulvi lisanıyla ve dilimizi onun bir dili hesabıyla istimal edip bu gelen münâcatı dergâh-ı Vâhid-i Ehad’e takdim ederiz.

MÜNÂCAT

اَللّٰهُمَّ اِنَّهُ لَي۟سَ فِى السَّمٰوَاتِ دَوَرَاتٌ وَ نُجُومٌ مُحَرَّكَاتٌ سَيَّارَاتٌ وَ لَا فِى ال۟جَوِّ سَحَابَاتٌ وَ بُرُوقٌ مُسَبِّحَاتٌ وَ رَعَدَاتٌ وَ لَا فىِ ال۟اَر۟ضِ غَمَرَاتٌ وَ حَيَوَانَاتٌ وَ عَجَائِبُ مَص۟نُوعَاتٍ. وَ لَا فِى ال۟بِحَارِ قَطَرَاتٌ وَ سَمَكَاتٌ وَ غَرَائِبُ مَخ۟لُوقَاتٍ. وَ لَا فِى ال۟جِبَالِ حَجَرَاتٌ وَ نَبَاتَاتٌ وَ مُدَّخَرَاتُ مَع۟دَنِيَّاتٍ. وَ لَا فِى ال۟اَش۟جَارِ وَرَقَاتٌ وَ زَهَرَاتٌ مُزَيَّنَاتٌ وَ ثَمَرَاتٌ. وَ لَا فِى ال۟اَج۟سَامِ حَرَكَاتٌ وَ اٰلَاتٌ وَ مُنَظَّمَاتُ جِهَازَاتٍ. وَ لَا فِى ال۟قُلُوبِ خَطَرَاتٌ وَ اِل۟هَامَاتٌ وَ مُنَوَّرَاتُ اِع۟تِقَادَاتٍ اِلَّا وَ هِىَ كُلُّهَا عَلٰى وُجُوبِ وُجُودِكَ شَاهِدَاتٌ وَ عَلٰى وَح۟دَانِيَّتِكَ دَالَّاتٌ وَ فٖى مُل۟كِكَ مُسَخَّرَاتٌ فَبِال۟قُد۟رَةِ الَّتٖى سَخَّر۟تَ بِهَا ال۟اَرَضٖينَ وَ السَّمٰوَاتِ سَخِّر۟لٖى نَف۟سٖى وَ سَخِّر۟لٖى مَط۟لُوبٖى وَ سَخِّر۟ لِرَسَائِلِ النُّورِ لِخِد۟مَةِ ال۟قُر۟اٰنِ وَ ال۟اٖيمَانِ قُلُوبَ عِبَادِكَ وَ قُلُوبَ ال۟مَخ۟لُوقَاتِ الرُّوحَانِيَّاتِ مِنَ ال۟عُل۟وِيَّاتِ وَ السُّف۟لِيَّاتِ يَا سَمٖيعُ يَا قَرٖيبُ يَا مُجٖيبَ الدَّعَوَاتِ وَ ال۟حَم۟دُ لِلّٰهِ رَبِّ ال۟عَالَمٖينَ

سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ

---

Şualar | ⇒ Üçüncü Şuâ

---