Üçüncü Mektup/en

In His Name, be He glorified! And there is nothing but it glorifies Him with praise.(17:44)

[Part of a letter sent to the well-known student of his. (*)]

Fifthly: You wrote in one of your letters to me that you wanted to share my feelings here, so listen now to one thousandth of them.

One night at the height of a hundred-storey building in my tree-house at the top of a cedar tree, I looked at the beautiful face of the heavens gilded with stars and saw an elevated light of miraculousness and brilliant secret of eloquence in the All-Wise Qur’an’s oath of, So verily I call to witness the planets * That recede, go forth, or hide.(81:15- 16)

This verse, which refers to the planets and their being concealed and spread abroad, displays to the gaze of observers an elevated embroidery full of art and an exalted, instructive tapestry.

The planets emerge from the sphere of the sun, their commander, and entering that of the fixed stars, display fresh embroideries and instances of art in the skies. Sometimes they come shoulder to shoulder with another star like themselves and display a beautiful situation. At other times they enter among the small stars and assume the position of commander. Especially in this season after evening, Venus on the horizon, and before the early dawn one of its shining companions, display a truly graceful and lovely scene. Later, after carrying out their duties as inspectors and acting as shuttles in the tapestries of art, they return, and entering the dazzling sphere of the sun, hide themselves.

Now they demonstrate as brilliantly as the sun the majestic dominicality and glittering divine sovereignty of the One who spins this earth of ours and the planets described in the above verse with perfect order in space, each like a ship or aeroplane. See that majestic dominion which has under its sway ships and aeroplanes a thousand times larger than the earth, and that travel thousands of times faster.

You can see from this what an elevated happiness, what a great honour, it is to be connected to such a Monarch through worship and belief, and to be his guest.

Then I looked at the moon and saw a shining light of miraculousless in the verse,And the moon, We have measured for her mansions till she returns like the old lower part of a date stalk.(36:39)Indeed, the determining, rotating, regulating, and illuminating of the moon, and its positioning in regard to the earth and the sun with precise reckoning is so wonderful, so astonishing, that nothing at all could be difficult for the All-Powerful One who orders and determines it thus. It instructs all beings with intelligence who behold it, conveying to them the idea that the One who makes it thus can surely do everything.

It follows the sun and does not deviate from its path even for a second, or lag behind one iota in its duties. It makes those who observe it carefully exclaim: “Glory be to the One whose art bewilders the mind!” Especially when like at the end of May it comes into conjunction with the Pleiades in the shape of a fine crescent, appearing as the curved white branch of a date-palm, and the Pleiades appear as a bunch of grapes, it conjures up in the imagination the existence of a huge luminous tree behind the veil of the green heavens. As if the pointed tip of one of the tree’s branches had pierced the veil and stuck out its head together with its bunch of grapes and become the Pleiades and the crescent moon, and the other stars had become the fruits of that hidden tree. See the subtlety and eloquence of the metaphor of: “Like the old lower part of a date stalk.”

Then this verse occurred to me,He it is who has made the earth submissive to you, so traverse you its tracts,(67:15)which suggests that the earth is a mastered ship or mount. From this I saw myself high up in a huge ship speeding through space. I recited the verse,Glory be to Him Whom has subjected these to us, for we could never have accomplished this,(43:13)which it is Sunna to recite when mounting such means of transport as horses or ships. (*)

Hem gördüm ki küre-i arz şu hareketle, sinema levhalarını gösteren bir makine vaziyetini aldı; bütün semavatı harekete getirdi, bütün yıldızları muhteşem bir ordu gibi sevke başladı. Öyle şirin ve yüksek manzaraları gösterdi ki ehl-i fikri mest ve hayran eder. “Fesübhanallah!” dedim; ne kadar az bir masrafla ne kadar çok ve büyük ve garib ve acib, âlî ve gâlî işler görülüyor. Bu noktadan iki nükte-i imaniye hatıra geldi:

Birincisi: Birkaç gün evvel bir misafirim bana sual etti. O şüpheli sualin esası şudur: Cennet ve cehennem pek çok uzaktırlar. Haydi ehl-i cennet, lütf-u İlahî ile berk ve burak gibi uçarak haşirden geçerler, cennete giderler. Fakat ehl-i cehennem, sakîl cisimleri ve büyük ve ağır günahların yükleri altında nasıl gidecekler? Hangi vasıta ile?

İşte hatıra gelen şudur: Nasıl ki mesela Amerika’da, bütün milletler umumî bir kongreye davet edilse her millet büyük gemisine biner, oraya gider. Öyle de bahr-i muhit-i kâinatta, bir senede yirmi beş bin senelik uzun bir seyahate alışan küre-i arz; ahalisini alır, gider mahşer meydanına boşaltır.

Hem her otuz üç metrede bir derece-i hararet tezayüd ettiği delâletiyle, merkez-i arzda bulunan cehennem ateşinin hadîsçe beyan olunan derece-i hararetine muvafık iki yüz bin derece-i harareti taşıyan ve hadîsin rivayatına göre, dünyada ve berzahta büyük cehennemin bazı vazifelerini gören ateşini cehenneme döker; sonra emr-i İlahî ile daha güzel ve bâki bir surete tebeddül eder; âhiret âleminden bir menzil olur.

Hatıra gelen ikinci nükte: Sâni’-i Kadîr, Fâtır-ı Hakîm, Vâhid-i Ehad kemal-i kudretini ve cemal-i hikmetini ve delil-i vahdetini göstermek için pek az bir şeyle çok işleri görmek; pek küçük bir şeyle, pek büyük vazifeleri gördürmeyi âdet etmiştir.

Bazı Sözlerde demiştim ki: Eğer bütün eşya bir tek zata isnad edilse vücub derecesinde bir suhulet, bir kolaylık peyda eder. Eğer eşya müteaddid sâni’lere, esbablara isnad edilse; imtina derecesinde bir suubet, bir müşkülat ortaya düşer. Çünkü bir zabit gibi veya usta gibi bir tek zat, kesretli efrada ve kesretli taşlara bir fiil ile bir hareket ile ve suhuletle bir vaziyet verip bir netice hasıl eder ki eğer o vaziyeti alması ve o neticeyi istihsal etmesi, o ordudaki efrada ve o direksiz kubbedeki taşlara havale edilse; pek çok fiillerle, pek çok müşkülatla, pek çok karışıklıklarla ancak yapılabilir.

İşte şu kâinattaki raks ü deveran, seyr ü cevelan ve temaşa-i tesbih-feşan ve fusul-i erbaa ve gece gündüzdeki seyeran gibi ef’al, eğer vahdete verilse bir tek zat bir tek emirle bir tek küreyi tahrik ile mevsimlerin değişmesindeki acayib-i sanatı ve gece gündüzün deveranındaki garaib-i hikmeti ve yıldızların ve şems ve kamerin surî hareketlerinde şirin temaşa levhalarını göstermek gibi o âlî vaziyetleri ve gâlî neticeleri istihsal eder. Çünkü umum mevcudat ordusu onundur. İstese arz gibi bir neferi, umum yıldızlara kumandan tayin eder; koca güneşi, ahalisine ısıtıcı ve ışık verici bir lamba ve elvah-ı nukuş-u kudret olan fusul-i erbaayı da bir mekik ve sahaif-i kitabet-i hikmet olan gece gündüzü de bir yay yapar. Her bir gününe, ayrı bir şekilde bir kameri göstererek, evkatın hesabı için takvimcilik yaptırır. Ve yıldızların kendilerine, raksa gelen ve cezbeden raks eden melâikenin ellerinde süslü ve şirin, parlak nâzenin misbahlar suretini vermek gibi arza ait çok hikmetlerini gösterir.

Eğer bu vaziyetler, umum mevcudata hükmü ve nizamı ve kanunu ve tedbiri müteveccih olan bir zattan istenilmezse o vakit umum güneşler, yıldızlar, hakiki hareket ile ve hadsiz bir süratle hadsiz bir mesafeyi her gün katetmeleri lâzım gelir.

İşte vahdette nihayetsiz suhulet ve kesrette nihayetsiz suubet bulunduğundandır ki ehl-i sanat ve ticaret, kesrete bir vahdet verir, tâ suhulet ve kolaylık olsun, yani şirketler teşkil ederler.

Elhasıl: Dalalet yolunda nihayetsiz müşkülat var, hidayet ve vahdet yolunda nihayetsiz suhulet var.

اَل۟بَاقٖى هُوَ ال۟بَاقٖى

Said Nursî

---

İkinci Mektup ⇐ | Mektubat | ⇒ Dördüncü Mektup

---