On Dokuzuncu Lem'a/el

Το Δοκίμιο περί Εξοικονόμησης

[Σχετικά με την εξοικονόμηση και ολιγάρκεια την σπατάλη και διασκόρπιση.]

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

Μπισμιλλάχιρραχμάνιρραχίμ

Στο Όνομα του Αλλάχ, του Ραχμάν του Ραχίμ.

كُلُوا وَ اش۟رَبُوا وَ لَا تُس۟رِفُوا

“Τρώτε και πίνετε, αλλά μην σπαταλάτε…” ()

Αυτό το εδάφιο μας δίνει ένα πολύ σημαντικό μάθημα σοφίας και βαθύνοιας με την ρητή εντολή για εξοικονόμηση και την οριστική απαγόρευση της σπατάλης. Σ` αυτό το θέμα υπάρχουν επτά ευφυολογήματα.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Ο Αλλάχ, Ο Δημιουργός και κάτοχος απεριόριστης Στοργής, Ελέους και Ευσπλαχνίας, (Χαλίκ-ι Ραχίμ), αυτό που ζητά από τους ανθρώπους, έναντι των αγαθών που προσφέρει, είναι η ευχαριστία. Ενώ η σπατάλη είναι αντίθετη στην ευχαριστία, επίσης είναι και μια επιζήμια περιφρόνηση προς το αγαθό. Ενώ η εξοικονόμηση είναι ένας επικερδής σεβασμός προς το αγαθό.

Ναι η εξοικονόμηση είναι και μια πνευματική ευχαριστία και σεβασμός στα αγαθά Του Φιλεύσπλαχνου, Του Φιλόστοργου και οπωσδήποτε είναι και αιτία αφθονίας και ευμάρειας. Ακόμη είναι αιτία υγείας του σώματος, σαν μια δίαιτα. Είναι επίσης η αιτία της τιμής που θα απαλλάξει τον άνθρωπο από την ταπείνωση της πνευματικής ζητιανιάς και επίσης είναι η αιτία που τον κάνει να αισθανθεί τη γεύση που βρίσκεται μέσα στο αγαθό και αφορμή για να γευθεί τη νοστιμιά στα αγαθά αυτά που εμφανισιακά φαίνονται άνοστα. Ενώ η σπατάλη επειδή είναι αντίθετη στις προαναφερθείσες βαθύνοιες, έχει σοβαρά αποτελέσματα.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Ο Πλάστης, και Κατεξοχήν Σοφός Αλλάχ που δημιουργεί τα πάντα με σοφία, με νόημα και ωφέλεια και έτσι όπως πρέπει και του οποίου τα έργα δεν μπορούν να μιμηθούν (Φατίρ-ι Χακίμ), -έχει δημιουργήσει το ανθρώπινο σώμα σαν ένα τέλειο παλάτι και τακτοποιημένο σαν μια πολιτεία. Η αίσθηση γεύσης στο στόμα είναι σαν ένας θυρωρός, τα νεύρα και οι φλέβες σαν τηλέφωνο και καλώδια τηλεγράφου. Η αίσθηση γεύσης μαζί με το στομάχι το οποίο είναι το κέντρο του σώματος αποτελούν το μέσο επικοινωνίας, ώστε, η ουσία που έρχεται στο στόμα να προαναγγέλλεται με τις φλέβες. Αν το σώμα και το στομάχι δεν το χρειάζεται τότε η αίσθηση γεύσης (ο θυρωρός) λέει “Απαγορεύεται!” και το πετάει έξω. Και κάπου κάπου όταν δηλαδή δεν είναι προς το όφελος του σώματος, συνάμα είναι και βλαβερό και πικρό τότε το πετάει αμέσως έξω και το φτύνει.

Αφού η αίσθηση γεύσης στο στόμα είναι σαν ένας θυρωρός και το στομάχι, όσον αφορά τη διοίκηση του σώματος είναι σαν ένας άρχοντας και εξουσιαστής. Τότε το δώρο που έρχεται στο παλάτι ή στη πολιτεία και προσφέρεται στον άρχοντα, αν έχει εκατό βαθμούς αξία, το αποδεχόμενο φιλοδώρημα του θυρωρού πρέπει να έχει μόνο πέντε βαθμούς αξία, δεν πρέπει να είναι παραπάνω. Ώστε ο θυρωρός να μην υπερηφανευθεί να μην παραπλανηθεί και ξεχάσει το καθήκον του και βάλει τους επαναστάτες που δίνουν περισσότερα φιλοδωρήματα μέσα στο παλάτι.

Ιδού λοιπόν, στηριζόμενοι σ` αυτό το μυστήριο, τώρα ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο μπουκιές. Αν η μία μπουκιά με θρεπτικές ουσίες όπως τυρί και αυγά κοστίζει πολύ λίγο (π.χ σαράντα δεκάρες) ενώ η άλλη μπουκιά όπως ο πιο εξαιρετικός μπακλαβάς κοστίζει πολύ περισσότερα χρήματα (π.χ δέκα δραχμές), τότε όσον αφορά το σώμα αυτές οι δύο μπουκιές, πριν μπούνε στο στόμα δεν έχουν καμία διαφορά μεταξύ τους, είναι ίσα. Είναι πάλι ίσα σχετικά με την διατροφή του σώματος και αφού περάσουν από το λαρύγγι. Ίσως το τυρί που κοστίζει πολύ λίγο κάποιες φορές είναι πιο θρεπτικό. Μόνο που υπάρχει μια διαφορά μισού λεπτού όσον αφορά το κολακεία της αίσθησης γεύσης στο στόμα. Ας συγκριθεί λοιπόν το πόσο ανόητη και επιζήμια σπατάλη είναι το να πληρώνει κανείς αντί λίγα αλλά πολύ περισσότερα χρήματα για χάρη μισού λεπτού.

Τώρα, ενώ το δώρο που έρχεται στον άρχοντα του παλατιού αξίζει πολύ λίγο (σαράντα δεκάρες) και αν το φιλοδώρημα του θυρωρού είναι εννέα φορές περισσότερο τότε αυτό θα αποπλανήσει τον θυρωρό. Και τότε θα τον κάνει να πει “Εγώ είμαι ο άρχοντας!” και θα βάλει μέσα αυτόν, που θα δώσει το περισσότερο φιλοδώρημα και την γεύση, ταυτόχρονα θα επαναστατήσει και θα βάλει φωτιά. Θα τον αναγκάσει να πει “Αμάν να έρθει γιατρός να διώξει την θέρμη μου και να σβήσει την φωτιά μου!”.

Ιδού λοιπόν, η εξοικονόμηση και ολιγάρκεια είναι η κατάλληλη συμπεριφορά προς την Θεϊκή σοφία και βαθύνοια, κρατάει την αίσθηση γεύσης σε θέση θυρωρού και δίνει ανάλογο φιλοδώρημα. Ενώ η σπατάλη, επειδή συμπεριφέρεται αντίθετα σ` αυτή την σοφία και βαθύνοια, τρώει γρήγορα χαστούκι ανακατεύει το στομάχι και χάνει την πραγματική όρεξη. Ταΐζει με μια πλαστή, ψεύτικη όρεξη που προέρχεται από την ποικιλία των φαγητών, γίνεται αιτία δυσπεψίας και αρρωσταίνει τον άνθρωπο.

ΤΡΙΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Στο προηγούμενο ευφυολόγημα είπαμε ότι η αίσθηση γεύσης είναι σαν τον “θυρωρό”. Οι απερίσκεπτοι και αυτοί που δεν έχουν εξελιχτεί πνευματικά και δεν προοδεύουν στο δρόμο της ευχαριστίας, ναι, για αυτούς η αίσθηση γεύσης είναι ο θυρωρός. Για χάρη της γεύσης αυτού του θυρωρού δεν πρέπει να σπαταλάμε φθάνοντας στο σημείο να πληρώνουμε αντί για ένα, δέκα βαθμούς περισσότερο κόστος.

Όμως, όπως έχει εξηγηθεί στην σύγκριση στον Έκτο Λόγο, η αίσθηση γεύσης αυτών, που δοξάζουν με ειλικρίνεια και που είναι πραγματικοί πιστοί και που έχουν ανυψωθεί πνευματικά, αυτή η αίσθηση γεύσης γ` αυτούς είναι στη θέση ενός υπουργού κι επιθεωρητή στην κουζίνα των αγαθών της Θεϊκής ευσπλαχνίας. Σκοπός αυτής της αίσθησης είναι να ζυγίσει –με κάθε μικρή ζυγαριά από το καθένα, τον αριθμό των φαγητών- και να αναγνωρίσει την ποικιλία των αγαθών του Αλλάχ και να τα προαναγγέλλει στο σώμα και στο στομάχι με πνευματική ευχαριστία. Έτσι, με αυτό τον τρόπο, η αίσθηση γεύσης δεν φροντίζει μόνο το υλικό σώμα. Αλλά επειδή φροντίζει ακόμη και την καρδιά και την ψυχή και το μυαλό, έχει επιρροή και αξίωμα υπεράνω από το στομάχι.

Μπορεί να ακολουθήσει τη νοστιμιά υπό τον όρο να μην κάνει σπατάλη, μόνο και μόνο για να εκπληρώσει το καθήκον της ευχαριστίας και υπό την προϋπόθεση να αισθανθεί και να αναγνωρίσει την ποικιλία των αγαθών του Αλλάχ και αυτή η αίσθηση γεύσης να είναι θεμιτή και να μην γίνει η αφορμή ταπείνωσης και ζητιανιάς. Μπορεί να προτιμήσει γευστικά φαγητά και να χρησιμοποιήσει εκείνη τη γλώσσα που φέρει την αίσθηση γεύσης για να εκπληρώσει το καθήκον της ευχαριστίας. Ένα περιστατικό και ένα υπερφυσικό φαινόμενου του Γκάβς που αναφέρεται μ` αυτό το θέμα:

Κάποτε, το μοναχοπαίδι μιας καλομαθημένης και ηλικιωμένης κυρίας βρισκόταν υπό την διαπαιδαγώγηση του Εξοχότατου Γκάβς-ι Αζάμ Σεΐχ-ι Γκειλανή (κ.σ.()). Αυτή η αξιότιμη κυρία πήγε στο δωμάτιο του γιου της και είδε ότι ο γιος της τρώει ένα κομμάτι μαύρο ξερό ψωμί. Η σωματική αδυναμία του που προήλθε από τον ασκητισμό ευαισθητοποίησε την φιλευσπλαχνία της μητέρας του. Τον λυπήθηκε. Μετά πήγε στον Εξοχότατο Γκάβς για να εκφράσει την δυσαρέσκεια της και τον είδε να τρώει ψημένο κοτόπουλο.

Διαμαρτυρόμενη είπε:

“Ω δάσκαλε! Ο γιος μου πεθαίνει από την πείνα και εσύ τρως κοτόπουλο!”

Ο Εξοχότατος Γκάβς είπε στο κοτόπουλο “Σήκω! με την ευχή του Αλλάχ!” Τα κόκαλα αυτού του ψημένου κοτόπουλου συγκεντρώθηκαν και βγήκαν έξω από το πιάτο ως ζωντανό κοτόπουλο. Πολλά έμπιστα και αξιόπιστα άτομα επιβεβαιώνουν αυτό το επεισόδιο που είναι ένα υπερφυσικό φαινόμενο του παγκοσμίως γνωστού Εξοχότατου Γκάβς για τα απίθανα επεισόδια του που είναι σαν θαύματα και που έχουν μεταφερθεί ως τις μέρες μας ως πνευματικά λίαν διαδεδομένες ειδήσεις (Manevi Tevatour)().

Ο Εξοχότατος Γκάβς είπε: “Όταν κι ο γιος σου φθάσει σ` αυτό το βαθμό ας φάει κι αυτός κοτόπουλο”.

Ιδού λοιπόν, το νόημα της διαταγής αυτής του Εξοχότατου Γκάβς είναι ότι: Όταν και στον γιος σου, επικρατήσει, η ψυχή του στο σώμα του, η καρδιά στο άτομο (το Νάφς) του, το μυαλό στο στομάχι του και όταν θα ζητάει τη γεύση μόνο για να δοξάζει, τότε μπορεί να τρώει γευστικά φαγητά.

ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Σύμφωνα με το Χαντίθ لاَ يَعُولُ مَنِ اقْتَصَدَ “Αυτός που κάνει εξοικονόμηση δεν αντιμετωπίζει προβλήματα οικογενειακής βιοπάλης.” Με το μυστήριο αυτού του Χαντίθ νοηματικά εννοεί: “Αυτός που κάνει εξοικονόμηση, αντιμετωπίζει λιγότερα προβλήματα βιοπάλης και δυσκολίες.”

Ναι, υπάρχουν απέραντες οριστικές αποδείξεις που αποδεικνύουν ότι η εξοικονόμηση είναι οριστική αιτία αφθονίας και ευμάρειας, επίσης και πηγή καλοπέρασης.

Συνοπτικά, εγώ αυτοπρόσωπος μ` αυτά που έχω δει στον εαυτό μου και με την μαρτυρία των ατόμων που με υπηρετούν και είναι φίλοι μου, λέω ότι:

Κάποιες φορές οι φίλοι μου και εγώ είδαμε ότι υπήρχε ένα προς δέκα ευμάρεια και αφθονία μέσω της εξοικονόμησης. Μάλιστα, πριν εννέα χρόνια (τώρα 30 χρόνια δηλαδή το 1926) μια ομάδα από τους αρχηγούς που εξορίστηκαν μαζί με εμένα στην πόλη Μπούρντουρ, προσπάθησαν πολύ να με κάνουν να αποδεχτώ το Ζακάτ() ώστε να μην ταπεινωθώ και να μην εξαθλιωθώ. Είπα σ` αυτούς τους πλούσιους αρχηγούς: “Αν και τα χρήματα μου είναι πολύ λίγα, όμως, εγώ κάνω εξοικονόμηση και έχω συνηθίσει στην ολιγάρκεια. Είμαι πιο πλούσιος από εσάς”. Απέρριψα την επίμονη και επαναλαμβανόμενη πρόταση τους. Είναι αξιοπερίεργο ότι μετά από δύο χρόνια μια ομάδα από αυτούς που πρότειναν να μου δώσουν το Ζακάτ εξαιτίας της μη εξοικονόμησης αναγκάστηκαν να χρεωθούν. Δόξα το Αλλάχ μετά από επτά χρόνια αυτά τα λίγα χρήματα μου, με την αφθονία και την ευμάρεια της εξοικονόμησης, ήταν αρκετά για μένα και δεν αναγκάστηκα να υποχρεωθώ για καμία ανάγκη στον κόσμο, ούτε να αθετήσω τις αρχές και το βασικό κανόνα της ζωής μου το οποίο είναι «Να αποφεύγω τους ανθρώπους».

Ναι αυτός που δεν κάνει εξοικονόμηση, είναι υποψήφιος να ταπεινωθεί, να εξαθλιωθεί και να πέσει πνευματικά στην ζητιανιά. Στην εποχή μας είναι πολύ ακριβό το χρήμα το οποίο γίνετε πηγή σπατάλης. Κάποιες φορές σε αντάλλαγμα λαμβάνεται ως δωροδοκία, η αξιοπρέπεια και η τιμή. Και κάποιες φορές λαμβάνονται ως αντάλλαγμα οι ιερές αξίες της θρησκείας και μετά δίνουν κάτι αισχρά χρήματα. Δηλαδή, με εκατό δραχμές πνευματικής ζημιάς αγοράζεται ένα προϊόν που αξίζει υλικά εκατό δεκάρες.

Εάν κάνοντας εξοικονόμηση περιορίζει και ελαττώνει και τις απαραίτητες ανάγκες με το μυστήριο και την σαφήνεια των παρακάτω εδαφίων, اِنَّ اللّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ اْلمَتِينُ “Γιατί ο ΑΛΛΑΧ είναι Εκείνος που δίνει (το κάθε τι) για την Συντήρηση, Κύριος της πανίσχυρης δύναμης.” () και وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِى اْلاَرْضِ اِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا “Δεν υπάρχει κανένα (κινούμενο) πλάσμα πάνω στη γη που η συντήρηση του (η τύχη του) να μην εξαρτάται απ` τον ΑΛΛΑΧ.” () με έναν ανέλπιστο τρόπο, θα βρει τα απαραίτητα αγαθά τον επιούσιο άρτο ώστε να ζήσει και να επιβιώσει. Διότι το εδάφιο αυτό, το εγγυάται.

Ναι λοιπόν τα απαραίτητα αγαθά είναι δύο ειδών:

Το πρώτο είναι τα “πραγματικά απαραίτητα αγαθά” με τα οποία θα ζήσει. Με το βούλευμα αυτού του εδαφίου, αυτό το απαραίτητο αγαθό είναι υπό την εγγύηση Του Απόλυτου Συντηρητή και Επιμορφωτή όλων των δημιουργημάτων (Ραμπ). Εάν ο άνθρωπος δεν καταχραστεί την ελευθερία της βούλησης του τότε οπωσδήποτε θα βρει αυτά τα απαραίτητα αγαθά. Δεν θα αναγκαστεί να θυσιάσει ούτε την θρησκεία του ούτε την τιμή του ούτε την αρετή του.

Το δεύτερο είναι τα “μεταφορικά απαραίτητα αγαθά” τα οποία με την κατάχρηση, οι μη απαραίτητες ανάγκες εμφανίζονται ως απαραίτητες ανάγκες και με το μπελά των εθίμων γίνεται εξαρτημένος και δεν μπορεί να τα εγκαταλείψει. Ορίστε, επειδή αυτό το απαραίτητο αγαθό δεν είναι υπό την εγγύηση Του Απόλυτου Συντηρητή και Επιμορφωτή όλων των δημιουργημάτων (Ραμπ), η απόκτηση αυτών των απαραίτητων αγαθών ειδικά αυτή την εποχή είναι πολύ ακριβή. Θυσιάζοντας πρώτα απ’ όλα την τιμή και αξιοπρέπεια και αποδέχοντας την ταπείνωση, -και κάποιες φορές φθάνοντας στο σημείο να φιλήσει και τα πόδια τιποτένιων ανθρώπων εξευτελιζόμενος έτσι πνευματικά σε μια κατάσταση ζητιανιάς-, παίρνει αυτό το άγονο, αισχρό προϊών θυσιάζοντας ακόμη και τις ιερές αξίες της θρησκείας οι οποίες είναι το φως της αιώνιας ζωής του.

Ακόμη σ` αυτή την εποχή της φτώχειας και απελπισίας, ο πόνος και η συμπόνια που νιώθει για τον συνάνθρωπο του ο ευσυνείδητος και ο εύσπλαχνος άνθρωπος, ειδικά όταν βλέπει φτωχούς και ενδεής απελπισμένους ανθρώπους -αν όντως είναι ευσυνείδητος- πικραίνει τη γεύση που παίρνει από τα χρήματα που έχει κερδίσει παράνομα.

Σ` αυτή την παράξενη εποχή, με αυτό τον αμφίβολο πλούτο πρέπει να αρκούμαστε μόνο στο βαθμό της αναγκαιότητας. Διότι اِنَّ الضَّرُورَةَ تُقَدَّرُ بِقَدْرِهَا “Οι αναγκαιότητες καθορίζονται σύμφωνα με το βαθμό των αναγκών” με αυτό το μυστήριο, από το απαγορευμένο πλούτο (Χαράμ), αν αναγκαστεί, μπορεί να πάρει μόνο την αναγκαία ποσότητα, δεν μπορεί να πάρει περισσότερο. Ναι, ο απελπισμένος άνδρας δεν μπορεί να φάει από το βρώμικο κρέας μέχρι να χορτάσει. Ίσως μπορεί να φάει τόσο ώστε να μην πεθάνει από την πείνα. Μάλιστα δεν μπορεί να φάει με πραγματική γεύση, μπροστά σε εκατό πεινασμένους ανθρώπους.

Ένα γεγονός που αποδεικνύει ότι η εξοικονόμηση είναι αιτία δόξας και ωριμότητας:

Κάποτε ο Χατεμί Τάι ο οποίος ήταν παγκοσμίως γνωστός για την γενναιοδωρία του, έκανε ένα σημαντικό τραπέζι. Αφού έδωσε πάρα πολλά δώρα στους καλεσμένους του βγήκε για μια βόλτα έξω στην έρημο. Εκεί είδε έναν ηλικιωμένο φτωχό άντρα ο οποίος είχε φορτώσει στη μέση του, ένα φορτίο αγκαθωτούς θάμνους και αγκάθι γίδας, τα οποία βελονίζανε και ματώνανε το σώμα του.

Ο Χατέμ του είπε:

“Ο Χατεμί Τάι μαζί με δώρα δίνει και ένα σημαντικό τραπέζι. Πήγαινε κι εσύ εκεί, ίσως πάρεις πέντε δραχμές σε αντάλλαγμα του αγκαθωτού φορτίο σου το οποίο αξίζει πέντε δεκάρες”.

Ο ηλικιωμένος οικονόμος είπε: “Εγώ θα αντέξω αυτό το αγκαθωτό φορτίο μου και θα το σηκώσω με την τιμή και αξιοπρέπεια μου. Δεν θα υποχρεωθώ στον Χατεμί Τάι”.

Μετά ρώτησαν τον Χατεμί Τάι: “Ξέρεις κάποιον που να είναι πιο γενναίος λεβέντης και φίλτατος από εσένα;”

Είπε: “Αυτός ο ηλικιωμένος οικονόμος που συνάντησα στην έρημο είναι πιο φίλτατος, πιο ανώτερος και πιο γενναίος από εμένα.”

ΠΕΜΠΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Ο Ύψιστος Αληθής Αλλάχ (Χακκ) μέσω της τέλεια Γενναιοδωρίας Του, στον πιο φτωχό και στον φουκαρά άνδρα κάνει αισθητή την νοστιμιά, του αγαθού Του, σαν να ήταν ο πιο πλούσιος ή σαν να ήταν ο Βασιλιάς. Ναι η νοστιμιά που αισθάνεται ένας φτωχός από ένα κομμάτι ξερό μαύρο ψωμί, μέσο της πείνας και της εξοικονόμησης που κάνει, είναι πολύ πιο γευστική από τον καλύτερο μπακλαβά, που τρώει με ανορεξία ένας βασιλιάς ή ένας πλούσιος η οποία προέρχεται από την πλήξη της σπατάλης.

Είναι αξιοπερίεργο ότι κάποιοι άνθρωποι που είναι σπάταλοι και διασκορπιστές κατηγορούν με τσιγκουνιά αυτούς τους ανθρώπους που κάνουν εξοικονόμηση. Αλίμονο! Η εξοικονόμηση είναι τιμή, αξιοπρέπεια και γενναιοδωρία. Η τσιγκουνιά και η ταπείνωση είναι το πραγματικό πρόσωπο της επιβλητικότητας των σπάταλων και διασκορπιστών. Ένα γεγονός που συνέβη την χρονιά κατά τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του δοκιμίου στο κελί μου στην πόλη Ισπάρτα επικυρώνει αυτή την πραγματικότητα.

Ένας μαθητής επέμενε να δεχτώ ως δώρο περίπου δυόμισι οκάδες μέλι, κάτι το οποίο είναι αντίθετο στις αρχές μου και στο κανόνα της ζωής μου. Όσο κι αν ισχυρίστηκα τις αρχές μου δεν πείστηκε. Αναγκαστικά, για να ταΐσω τα τρία αδέρφια μου (φίλους) που βρίσκονταν μαζί μου και για να φάνε οικονομικά τριάντα σαράντα μέρες στους Ένδοξους μήνες Σιαμπάν και Ραμαζάν και για να κερδίσει την θεϊκή ανταμοιβή (Σαβάμπ) αυτός που έφερε το μέλι και για να μη μείνουν αυτοί οι τρεις άντρες χωρίς γλυκό είπα: “Πάρτε το”. Ένα οκά μέλι είχα κι εγώ. Για την ακρίβεια οι τρεις φίλοι μου είναι σωστοί και τίμιοι και αναγνωρίζουν την αξία της εξοικονόμησης. Όμως εν πάση περιπτώσει, κερνώντας ο ένας τον άλλον και χαϊδολογώντας ο καθένας το άτομο (το Νάφς) του άλλου προτιμώντας εν μέρει το άτομο του άλλου αντί το δικό τους κατά ένα μέρος ως μια μεγαλοπρεπείς συνήθεια, ξεχάσανε την εξοικονόμηση. Τελειώσανε δυόμισι οκάδες μέλι σε τρεις βραδιές. Είπα χαμογελώντας:

“Θα σας είχα γλυκάνει μ`αυτό το μέλι για τριάντα σαράντα μέρες. Εσείς τις τριάντα μέρες τις κατεβάσατε σε τρεις. Καλή σας όρεξη!” Όμως εγώ, κατανάλωσα το δικό μου μέλι, που ήταν ένας οκάς κάνοντας εξοικονόμηση. Όλο τον μήνα Σιαμπάν και Ραμαζάν έφαγα κι εγώ και δόξα το Αλλάχ έδωσα στον καθένα από τους φίλους μου στην ώρα του ιφτάρ8 από ένα κουτάλι κι αυτό έγινε αιτία για μια σημαντική θεϊκή εύνοια και ανταμοιβή (Σαβάμπ).

Αυτοί που είδαν την κατάσταση μου, μπορεί να θεωρήσουν αυτή την στάση μου ως τσιγκουνιά. Και μπορεί να θεωρήσουν ως γενναιοδωρία την στάση των τριών βραδιών των άλλων αδερφών μου. Όμως στην πραγματικότητα κάτω από την φαινομενική τσιγκουνιά, είδαμε να κρύβεται μια μεγαλοπρεπείς δόξα και μια μεγάλη ευμάρεια και αφθονία και μια υψηλή θεϊκή εύνοια και ανταμοιβή (Σαβάμπ). Ενώ αυτή η φαινομενική σπατάλη -εάν δεν είχε εγκαταλειφθεί αυτή η στάση- τότε αυτό, θα έδινε ένα αποτέλεσμα κατώτερο από την τσιγκουνιά σαν δηλαδή μια ζητιανιά, κοιτάζοντας και αναμένοντας με απληστία από κάποιον άλλον.

ΕΚΤΟ ΕΥΦΥΟΛΟΓΗΜΑ

Η εξοικονόμηση και η τσιγκουνιά έχουν πολλές διαφορές. Όπως η ταπείνωση η οποία προέρχεται από την διαφθορά, πνευματικά είναι ξεχωριστή από την μετριοφροσύνη και φαινομενικά όμοια με αυτήν την αξιέπαινη ιδιαιτερότητα. Κι όπως η υπεροψία η οποία είναι από τις κακές πράξεις, πνευματικά είναι ξεχωριστή από την αξιοπρέπεια αλλά φαινομενικά όμοια με αυτό το αξιέπαινο προσόν.

Έτσι, και η εξοικονόμηση, η οποία προέρχεται από το υψηλό ήθος του Απόστολου -και ίσως είναι μια από τις βάσεις της ευταξίας που υπάρχει στο σύμπαν και η οποία έχει καθιερωθεί με την σοφία και βαθύνοια του Αλλάχ-, ναι αυτή η εξοικονόμηση δεν έχει καμιά σχέση με την τσιγκουνιά η οποία είναι ένα μείγμα από την φτώχεια, την φιλαργυρία, την πλεονεξία και την απληστία. Ένα γεγονός που υποστηρίζει αυτή την πραγματικότητα:

O Aμπτουλλάχ ο οποίος είναι ένας από τους εφτά διάσημους Σαχάμπε με το όνομα Aμπτουλλάχ (Abadile-i Seb`a) και ο πιο σπουδαίος και μεγαλύτερος γιος του Εξοχότατου Ομάρ Φαρούκ (R.A) -ο οποίος είναι από τους ανώτερους που ξεχωρίζουν το δίκαιο από το άδικο και χαλίφης του Ένδοξου Απόστολου-, Αυτός ο ευλογημένος Aμπτουλλάχ ο οποίος ήταν από τους πιο διαλεχτούς επιστήμονες ανάμεσα στους Σαχαμπέ, μια μέρα που βρισκόταν στην αγορά με πρόθεση της εξοικονόμησης και για την διαφύλαξη της ασφάλειας και της ειλικρινείας τα οποία είναι οι βάσεις του εμπορίου, μπήκε σε μια έντονη διαμάχη κατά την διάρκεια της αγοραπωλησίας. Ένας άλλος Σαχαμπέ τον παρατήρησε. Για να καταλάβει το συμβάν, ακολούθησε αυτόν τον Ιμάμη, τον γιο του αξιοσέβαστου Ομάρ του χαλίφη -του οποίου η δόξα και η τιμή είναι μεγάλη-, διότι φαντάστηκε ότι αυτή η λογομαχία που έγινε για σαράντα δεκάρες είναι μια περίεργη τσιγκουνιά.

Είδε ότι ο αξιοσέβαστος Αμπτουλλάχ μπήκε στο εύφορο σπίτι του. Στην πόρτα συνάντησε έναν φτωχό. Συζήτησε λιγάκι, αποχώρησε κι έφυγε. Μετά βγήκε από την δεύτερη πόρτα, του σπιτιού του κι εκεί συνάντησε έναν άλλο φτωχό. Συζήτησε λιγάκι και μαζί του, αποχώρησε κι έφυγε.

Ο Σαχάμπε που παρατηρούσε από μακριά ήταν περίεργος.

Πήγε και ρώτησε αυτούς τους φτωχούς: “Ο Ιμάμης σταμάτησε δίπλα σας, τι έκανε;”

Ο καθένας απ’ αυτούς είπε: “Μου έδωσε ένα χρυσό.”

Μετά ο Σαχάμπε είπε: “Φε-Σουμπχάναλλάχ! ” Σκέφτηκε, πώς είναι δυνατόν στην αγορά να τσακώνεται έτσι για σαράντα δεκάρες και μετά στο σπίτι του χωρίς να καταλάβει κανείς, με μια πλήρης ειλικρίνεια να δίνει δύο λίρες!¨ Πήγε, βρήκε τον αξιοσέβαστο Αμπτουλλάχ και του είπε:

“Ω Ιμάμη, λύσε μου αυτό το ζήτημα. Εσύ συμπεριφέρθηκες έτσι στην αγορά κι έχεις συμπεριφερθεί έτσι στο σπίτι σου.”

Ως απάντηση σ` αυτόν είπε: “Η στάση μου στην αγορά είναι μια κατάσταση που προήλθε από την εξοικονόμηση και από την ωριμότητα του μυαλού και από την ασφάλεια η οποία είναι η αρχή και το πνεύμα της αγοραπωλησίας, την διαφύλαξη της πίστης και σε καμιά περίπτωση δεν είναι τσιγκουνιά. Η συμπεριφορά μου στο σπίτι μου είναι μια στάση που προήλθε από την στοργή της καρδιάς και από την ωριμότητα της ψυχής. Ούτε εκείνο είναι τσιγκουνιά, ούτε αυτό είναι σπατάλη.”

Ο Ιμάμ Αζάμ ως ένα σημάδι σ` αυτό το μυστήριο έχει πει: لاَ اِسْرَافَ فِى الْخَيْرِ كَمَا لاَ خَيْرَ فِى اْلاِسْرَفِ “Όπως δεν υπάρχει σπατάλη στην αγαθοεργία και στην καλοσύνη -όμως σ` αυτούς που το δικαιούνται- έτσι δεν υπάρχει και καμιά αγαθοεργία και καλοσύνη στην σπατάλη.”

Yedinci Nükte

İsraf, hırsı intac eder. Hırs, üç neticeyi verir:

Birincisi: Kanaatsizliktir. Kanaatsizlik ise sa’ye, çalışmaya şevki kırar. Şükür yerine şekva ettirir, tembelliğe atar. Ve meşru, helâl, az malı (Hâşiye) terk edip; gayr-ı meşru, külfetsiz bir malı arar. Ve o yolda izzetini, belki haysiyetini feda eder.

Hırsın ikinci neticesi: Haybet ve hasarettir. Maksudunu kaçırmak ve istiskale maruz kalıp, teshilat ve muavenetten mahrum kalmaktır. Hattâ اَل۟حَرٖيصُ خَائِبٌ خَاسِرٌ yani “Hırs, hasaret ve muvaffakiyetsizliğin sebebidir.” olan darb-ı mesele mâsadak olur.

Hırs ve kanaatin tesiratı, zîhayat âleminde gayet geniş bir düstur ile cereyan ediyor.

Ezcümle, rızka muhtaç ağaçların fıtrî kanaatleri, onların rızkını onlara koşturduğu gibi hayvanatın hırs ile meşakkat ve noksaniyet içinde rızka koşmaları, hırsın büyük zararını ve kanaatin azîm menfaatini gösterir.

Hem zayıf umum yavruların lisan-ı halleriyle kanaatleri, süt gibi latîf bir gıdanın ummadığı bir yerden onlara akması ve canavarların hırs ile noksan ve mülevves rızıklarına saldırması; davamızı parlak bir surette ispat ediyor.

Hem semiz balıkların vaziyet-i kanaatkâranesi, mükemmel rızıklarına medar olması; ve tilki ve maymun gibi zeki hayvanların hırs ile rızıkları peşinde dolaşmakla beraber kâfi derecede bulmamalarından cılız ve zayıf kalmaları, yine hırs ne derece sebeb-i meşakkat ve kanaat ne derece medar-ı rahat olduğunu gösterir.

Hem Yahudi milleti hırs ile riba ile hile dolabı ile rızıklarını zilletli ve sefaletli, gayr-ı meşru ve ancak yaşayacak kadar rızıklarını bulması ve sahra-nişinlerin (yani bedevîlerin) kanaatkârane vaziyetleri, izzetle yaşaması ve kâfi rızkı bulması; yine mezkûr davamızı kat’î ispat eder.

Hem çok âlimlerin (Hâşiye) ve ediblerin (Hâşiye) zekâvetlerinin verdiği bir hırs sebebiyle fakr-ı hale düşmeleri ve çok aptal ve iktidarsızların fıtrî, kanaatkârane vaziyetleri ile zenginleşmeleri kat’î bir surette ispat eder ki: Rızk-ı helâl, acz ve iftikara göre gelir; iktidar ve ihtiyar ile değil. Belki o rızk-ı helâl, iktidar ve ihtiyar ile makûsen mütenasiptir. Çünkü çocukların iktidar ve ihtiyarı geldikçe rızkı azalır, uzaklaşır, sakîlleşir. اَل۟قَنَاعَةُ كَن۟زٌ لَا يَف۟نٰى hadîsinin sırrıyla kanaat, bir define-i hüsn-ü maişet ve rahat-ı hayattır. Hırs ise bir maden-i hasaret ve sefalettir.

Üçüncü Netice: Hırs ihlası kırar, amel-i uhreviyeyi zedeler. Çünkü bir ehl-i takvanın hırsı varsa teveccüh-ü nâsı ister. Teveccüh-ü nâsı müraat eden, ihlas-ı tammı bulamaz. Bu netice çok ehemmiyetli, çok cây-ı dikkattir.

Elhasıl: İsraf, kanaatsizliği intac eder. Kanaatsizlik ise çalışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar; hayatından şekva kapısını açar, mütemadiyen şekva ettirir. (Hâşiye) Hem ihlası kırar, riya kapısını açar. Hem izzetini kırar, dilencilik yolunu gösterir. İktisat ise kanaati intac eder.

عَزَّ مَن۟ قَنَعَ ذَلَّ مَن۟ طَمَعَ hadîsin sırrıyla kanaat, izzeti intac eder. Hem sa’ye ve çalışmaya teşci eder. Şevkini ziyadeleştirir, çalıştırır.

Çünkü mesela, bir gün çalıştı. Akşamda aldığı cüz’î bir ücrete kanaat sırrıyla, ikinci gün yine çalışır. Müsrif ise kanaat etmediği için ikinci gün daha çalışmaz. Çalışsa da şevksiz çalışır. Hem iktisattan gelen kanaat; şükür kapısını açar, şekva kapısını kapatır. Hayatında daima şâkir olur. Hem kanaat vasıtasıyla insanlardan istiğna etmek cihetinde teveccühlerini aramaz. İhlas kapısı açılır, riya kapısı kapanır.

İktisatsızlık ve israfın dehşetli zararlarını geniş bir dairede müşahede ettim. Şöyle ki: Ben, dokuz sene evvel mübarek bir şehre geldim. Kış münasebetiyle o şehrin menabi-i servetini göremedim. –Allah rahmet etsin– oranın müftüsü birkaç defa bana dedi: “Ahalimiz fakirdir.” Bu söz benim rikkatime dokundu. Beş altı sene sonraya kadar daima o şehir ahalisine acıyordum. Sekiz sene sonra yazın yine o şehre geldim. Bağlarına baktım. Merhum Müftünün sözü hatırıma geldi. Fesübhanallah dedim, bu bağların mahsulatı şehrin hâcetinin pek fevkindedir. Bu şehir ahalisi pek çok zengin olmak lâzım gelir. Hayret ettim. Beni aldatmayan ve hakikatlerin derkinde bir rehberim olan bir hatıra-i hakikatle anladım: İktisatsızlık ve israf yüzünden bereket kalkmış ki o kadar menabi-i servetle beraber o merhum Müftü “Ahalimiz fakirdir.” diyordu.

Evet, zekât vermek ve iktisat etmek, malda bi’t-tecrübe sebeb-i bereket olduğu gibi; israf etmek ile zekât vermemek, sebeb-i ref’-i bereket olduğuna hadsiz vakıat vardır.

İslâm hükemasının Eflatun’u ve hekimlerin şeyhi ve feylesofların üstadı, dâhî-i meşhur Ebu Ali İbn-i Sina, yalnız tıp noktasında كُلُوا وَ اش۟رَبُوا وَ لَا تُس۟رِفُوا âyetini şöyle tefsir etmiş. Demiş:

: جَمَع۟تُ الطِّبَّ فِى ال۟بَي۟تَي۟نِ جَم۟عًا وَ حُس۟نُ ال۟قَو۟لِ فٖى قَص۟رِ ال۟كَلَامِ

فَقَلِّل۟ اِن۟ اَكَل۟تَ وَ بَع۟دَ اَك۟لٍ تَجَنَّب۟ وَ الشِّفَاءُ فِى ال۟اِن۟هِضَامِ

وَ لَي۟سَ عَلَى النُّفُوسِ اَشَدُّ حَالًا مِن۟ اِد۟خَالِ الطَّعَامِ عَلَى الطَّعَامِ

Yani “İlm-i tıbbı iki satırla topluyorum. Sözün güzelliği kısalığındadır: Yediğin vakit az ye. Yedikten sonra dört beş saat kadar daha yeme. Şifa, hazımdadır. Yani kolayca hazmedeceğin miktarı ye. Nefse ve mideye en ağır ve yorucu hal, taam taam üstüne yemektir.” (Hâşiye)

Cây-ı hayret ve medar-ı ibret bir tevafuk

İktisat Risalesi’ni, üçü acemi olarak beş altı ayrı ayrı müstensih ayrı ayrı yerde ayrı ayrı nüshadan yazıp birbirinden uzak, hatları birbirinden ayrı, hiç elifleri düşünmeyerek yazdıkları her bir nüshanın elifleri; duasız elli bir, dua ile beraber elli üçte tevafuk etmekle beraber; İktisat Risalesi’nin tarih-i telif ve istinsahı olan Rumîce elli bir ve Arabî elli üç tarihinde tevafuku ise şüphesiz tesadüf olamaz. İktisaddaki bereketin keramet derecesine çıktığına bir işarettir. Ve bu seneye “Sene-i İktisat” tesmiyesi lâyıktır.

Evet, zaman iki sene sonra bu keramet-i iktisadiyeyi, İkinci Harb-i Umumî’de her taraftaki açlık ve tahribat ve israfatla ve nev-i beşer ve herkes iktisada mecbur olmasıyla ispat etti.

سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ

---

On Sekizinci Lem'a ⇐ Lem'alar | ⇒ Yirminci Lem'a

---