ЧЕТВРТО СЛОВО
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
اَلصَّلَاةُ عِمَادُ الدّٖينِ
Ако сакаш да ги разбереш значењето и вредноста на намазот, и колку малку труд е потребно за да се изврши, и дека оној што не се клања и не ја исполнува должноста кон намазот, е безумен и губитник; и ако сакаш да го дознаеш тоа со полна категоричност, како што два и два се четири, размисли за оваа кратка илустративна приказна и увери се.
Еден ден, еден голем владетел на двајца свои слуги им дал по дваесет и четири златни лири и ги испратил во еден голем и преубав чифлик, кој бил оддалечен на два месеца пат. Им наредил: „Со овие пари платете ги патните трошоци и билетот, и снабдете се со некои работи што ќе ви бидат потребни таму. На оддалеченост од еден ден пат оттука, има еден патнички терминал на кој се наоѓаат секаков вид превозни средства – и автомобил, и брод, и воз, и авион. Се патува според соодветната цена.“
Откако ги примиле поуките, двајцата слуги тргнале на пат. Едниот од нив бил среќник; до патничкиот терминал потрошил многу малку пари. Меѓутоа, со тие малку потрошени пари направил толку добра зделка, која му се допаднала на неговиот владетел, што капиталот му се зголемил за илјада пати.
Вториот слуга, поради својот баксузлак и малоумност, до терминалот потрошил дваесет и три златни лири, кои ги прокоцкал на секакви глупости. Му останал само една златна лира. Пријателот му рекол: „Човеку, со последната лира што ти остана, купи си барем возен билет за да не останеш гладен и да не одиш пеш по овој долг пат. Нашиот господар е милостив, па можеби ќе ти се смилува и ќе ти прости, и ќе ти дозволи да се качиш во авион. За еден ден ќе стигнеме до нашето престојувалиште. Во спротивно, ќе бидеш принуден два месеца да пешачиш сам и гладен низ пустината.“
Ако овој човек се инаети и ја потроши дури и последната златна лира за минливо и миговно задоволство наместо да си купи билет, кој за него е клуч за богатство, не означува ли тоа дека тој е несреќен губитник, штетник и безумен будала? Нели му е тоа јасно дури и на најглупавиот човек?
О, ти човеку, кој не се клањаш; o, ти нефсу мој, кој не му се радуваш на намазот!
O hâkim ise Rabb’imiz, Hâlık’ımızdır. O iki hizmetkâr yolcu ise biri mütedeyyin, namazını şevk ile kılar; diğeri gafil, namazsız insanlardır. O yirmi dört altın ise yirmi dört saat her gündeki ömürdür. O has çiftlik ise cennettir. O istasyon ise kabirdir. O seyahat ise kabre, haşre, ebede gidecek beşer yolculuğudur. Amele göre, takva kuvvetine göre, o uzun yolu mütefavit derecede katederler. Bir kısım ehl-i takva, berk gibi bin senelik yolu bir günde keser. Bir kısmı da hayal gibi elli bin senelik bir mesafeyi bir günde kateder. Kur’an-ı Azîmüşşan, şu hakikate iki âyetiyle işaret eder. O bilet ise namazdır. Bir tek saat, beş vakit namaza abdestle kâfi gelir.
Acaba yirmi üç saatini şu kısacık hayat-ı dünyeviyeye sarf eden ve o uzun hayat-ı ebediyeye bir tek saatini sarf etmeyen; ne kadar zarar eder, ne kadar nefsine zulmeder, ne kadar hilaf-ı akıl hareket eder. Zira bin adamın iştirak ettiği bir piyango kumarına yarı malını vermek, akıl kabul ederse halbuki kazanç ihtimali binde birdir. Sonra yirmi dörtten bir malını, yüzde doksan dokuz ihtimal ile kazancı musaddak bir hazine-i ebediyeye vermemek; ne kadar hilaf-ı akıl ve hikmet hareket ettiğini, ne kadar akıldan uzak düştüğünü, kendini âkıl zanneden adam anlamaz mı?
Halbuki namazda ruhun ve kalbin ve aklın büyük bir rahatı vardır. Hem cisme de o kadar ağır bir iş değildir. Hem namaz kılanın diğer mübah dünyevî amelleri, güzel bir niyet ile ibadet hükmünü alır. Bu surette bütün sermaye-i ömrünü, âhirete mal edebilir. Fâni ömrünü, bir cihette ibka eder.