Од Совршениот Знак Четвртата вистина, која е Триесет и трети степен:

Вистината за милосрдието и дарувањето благосостојба

Односно обезбедувањето благосостојба на сите живи суштества и особено на оние што се дарени со дух, најмногу на беспомошните и слабите меѓу нив, и главно на децата и на малите, по целата земја, во нејзината утроба, во воздухот, во морето, осигурувањето на целата нивна храна со целосно сочувство, независно дали е материјална – за желудникот, или духовна – за срцето. А илјадници оки храна се добива од елементарен сув прст и од тврди како коска и суви парченца дрво, притоа најпријатната благосостојба е извлечена помеѓу крв и нечистотија и огромни количества храна се произведени од зрнце тврдо како коска што не тежи ни грам. Нормираното добивање на сето тоа пред нашите очи во соодветно време, без да биде заборавен некој или да се допушти забуна или грешка, е имено вистината за благосос-тојбата од невидлива рака.

Во едно од навестувањата на Куранот е кажано:

اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو ال۟قُوَّةِ ال۟مَتٖينُ

Да, во тоа навестување осигурувањето средства за опстанување и на благосостојбата се ограничува во овластувањата единствено на Семоќниот и Севишниот, како што е кажано и во друго навестување од Куранот:

وَمَا مِن۟ دَٓابَّةٍ فِى ال۟اَر۟ضِ اِلَّا عَلَى اللّٰهِ رِز۟قُهَا وَيَع۟لَمُ مُس۟تَقَرَّهَا وَمُس۟تَو۟دَعَهَا كُلٌّ فٖى كِتَابٍ مُبٖينٍ

Тука исхраната на сите луѓе и животни се поставува под грижата на Семоќниот Господар и се обезбедува од Него, како и во следното навестување:

وَكَاَيِّن۟ مِن۟ دَٓابَّةٍ لَا تَح۟مِلُ رِز۟قَهَا اَللّٰهُ يَر۟زُقُهَا وَاِيَّاكُم۟ وَ هُوَ السَّمٖيعُ ال۟عَلٖيمُ

Навестувањето докажува и објавува, како што се гледа, Семожниот Аллах е Оној што ја носи одговорноста за храната на бедниците, слабите, беспомошните и други што се неспособни да се здобијат со неа. Тој им ја испраќа од таму каде што не можат ни да претпостават, од извори за коишто не им паѓа ни на памет, дури од невидливото, дури од ништо. Така на пример, инсектите во морските длабочини не се хранат од ништо; за сите мали рожби благосостојбата доаѓа од таму каде што не ни претпоставуваат; Севишниот на сите животни им обезбедил храна и всушност Тој за нив троши средства директно од невидливото, како што се гледа секоја пролет; дури благосостојбата на воодушевените од условеноста им се испраќа од Севишниот под превезот на причините и никој друг не ги храни. Овие навестувања од Куранот и проучувани фено-мени откриваат, докажуваат и расветлуваат кој ја обезбедува благосостојбата. Многу други навестувања и безбројни докази во вселената покажуваат со сигурност и без колебање дека секое живо создание расте, одгледано под милосрдното крило на еден ист и единствен Велик Обезбедувач на храната.

Да, потребната благосостојба на дрвјата брза кон нив без да поседуваат ниту способност, ниту избор, ниту волја да го стигнат и без да се помрднат од своите места, се надеваат на Аллах. Така и чистото млеко тече од неверојатните пумпи на мајчините вимиња кон устата на нивните мали и беспомошни рожби, а штом тие стекнат одредена способност, избор и волја, оваа грижа веднаш се прекратува, иако се запазува дареното сочувство на мајките. Сето тоа многу добро докажува дека алал благосостојба не доаѓа пропорционално со способноста и желбата, туку само со слабоста и немоќта што ја раѓаат надежта.

Силата на моќта, волјата и умот, којашто раѓа алчност што води првенствено кон загуба, ги насочува учените мажи, коишто ја почувству- вале оваа сила, кон смиреност и нешто слично на просење, додека отсуството на моќ крунисано со надеж, поголемиот дел од обичните и не толку умни луѓе ги упатува кон богатството и изобилието. Дури една популарна мудрост гласи:

كَم۟ عَالِمٍ عَالِمٍ اَع۟يَت۟ مَذَاهِبُهُ وَ جَاهِلٍ جَاهِلٍ تَل۟قَاهُ مَر۟زُوقًا

Тоа докажува дека созданијата не ја добиваат и не ја наоѓаат алал благосостојба преку силата на своите способности и избор, туку само им го дава со милосрдие Некој што им ги прифаќа трудот и напорот и им го пушта со добрина од жалост и сочувство Некој што е трогнат од нивната потреба и беда.

Но благосостојбата има два вида:

Првиот: вистинската и природна насушна храна обезбедена од Дарителот на благо-состојбата е така одмерена што резервите во човечкото тело, во форма на масти или други материи, да можат да обезбедат благосостојба и преживување повеќе и од дваесет дена, без да се внесе храна воопшто. Смртта на оние што уми-раат, божем од глад, пред да поминат дваесет или триесет дена, дури и да им се потрошиле природните резерви, не настапува поради недостаток на благосостојба, туку од болест како последица од лоши навики и нарушување на вообичаениот стереотип.

İkinci kısım rızık: İtiyad, israf ve sû-i istimalat ile tiryaki olup zaruret hükmüne geçen mecazî ve sun’î rızıktır. Bu kısım ise taahhüd-ü Rabbanî altında değil belki ihsana tabidir. Kâh verir kâh vermez.

Bu ikinci rızıkta, bahtiyar odur ki medar-ı saadet ve lezzet olan iktisat ve kanaatle sa’y-i helâli, bir nevi ibadet ve rızık için bir fiilî dua bilerek müteşekkirane ve minnettarane o ihsanı kabul edip hayatını saadetkârane geçirir.

Ve bedbaht odur ki medar-ı şakavet ve hasaret ve elem olan israf ve hırs ile sa’y-i helâli bırakarak, her kapıya başvurup tembelkârane ve zalimane ve müştekiyane hayatını geçirir, belki öldürür.

Nasıl ki mide bir rızık ister, öyle de kalp ve ruh ve akıl ve göz ve kulak ve ağız gibi insanın latîfeleri ve duyguları dahi Rezzak-ı Rahîm’den rızıklarını isterler ve müteşekkirane alırlar. Her birisine ayrı ayrı ve onlara lâyık ve onları memnun ve mütelezziz eden rızıkları, hazine-i rahmetten ihsan edilir. Belki Rezzak-ı Rahîm, onlara daha geniş rızık vermek için göz ve kulak, kalp ve hayal ve akıl gibi o latîfelerin her birisini, hazine-i rahmetinin birer anahtarı hükmünde yaratmış.

Mesela göz, kâinat yüzündeki hüsün ve cemal gibi kıymettar cevher hazinelerinin bir anahtarı olduğu misillü ötekiler dahi her biri birer âlemin anahtarı olur, iman ile istifade eder.

* * *

Ey israflı, iktisadsız.. ey zulümlü, adaletsiz.. ey kirli, nezafetsiz bedbaht insan! Bütün kâinatın ve bütün mevcudatın düstur-u hareketi olan iktisad ve nezafet ve adaleti yapmadığından, umum mevcudata muhalefetinle, manen onların nefretlerine ve hiddetlerine mazhar oluyorsun. Neye dayanıyorsun ki; umum mevcudatı zulmünle, mizansızlığınla, israfınla, nezafetsizliğinle kızdırıyorsun?

Evet İsm-i Hakîm'in cilve-i a'zamından olan hikmet-i âmme-i kâinat, iktisad ve israfsızlık üzerinde hareket ediyor; iktisadı emrediyor.

* * *