Fjala e Tetëmbëdhjetë
[Kjo Fjalë perbëhet nga dy Stacione, prej të cilève i Dyti nuk është shkruar akoma. Tre Pika ndodhen në Stacionin e Parë.]
PIKA E PARË:
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
لَا تَح۟سَبَنَّ الَّذٖينَ يَف۟رَحُونَ بِمَٓا اَتَو۟ا وَيُحِبُّونَ اَن۟ يُح۟مَدُوا بِمَا لَم۟ يَف۟عَلُوا فَلَا تَح۟سَبَنَّهُم۟ بِمَفَازَةٍ مِنَ ال۟عَذَابِ وَلَهُم۟ عَذَابٌ اَلٖيمٌ
Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.
“Mos mendo se ata të cilët kënaqen me çfarë kanë bërë, dhe që duan të falënderohen për çfarë nuk kanë bërë, pra mos mendo se ata janë të shpëtuar nga ndëshkimi. Dhe për ta ka ndëshkim të dhimbshëm.”([1])
Një goditje disiplinuese për nefsin tim urdhërues për të liga:
O Nefsi im i pamenduar, i joshur pas mburrjes, i dashuruar pas famës, i dhënë pas lavdërimit dhe që s’të gjendet shoku në egoizëm!
Në qoftë se do të ishte një pretendim i drejtë se burimi i fikut dhe i mijëra frutave të tij, të jetë fara e tij e vockël, dhe se të gjitha kokrrat e rushit në qindra vilet duke u varur nga një degë e thatë e hardhisë të prodhoheshin nëpërmjet mjeshtërisë së degës, dhe se ata të cilët përfitojnë prej tyre duhet të lavdëronin e vlerësonin degën dhe farën, atëherë ndoshta ti do të kishe të drejtë të krenoheshe e mburreshe për mirësitë me të cilat je ngarkuar.
Por në fakt ti meriton të qortohesh vazhdimisht, sepse nuk je si bërthama dhe si dega: Meqenëse ke vullnetin e lirë, ti e zvogëlon vlerën e atyre mirësive nëpërmjet mburrjes tënde, ti i shkatërron ato me mendjemadhësinë tënde; nëpërmjet mosmirënjohjes tënde, ti i shfuqizon ato; nëpërmjet pretendimeve të tyre si pronë e jotja, ti i lëshon duart sipër tyre në mënyrë të paligjshme.
Detyra jote nuk është të krenohesh për veprat e tua, por vetëm të japësh falënderime. Ajo që të përshtatet ty nuk është fama, por modestia e përulësia. E drejta jote nuk është të mburresh, por pendimi dhe të kërkuarit falje. Plotësimi yt nuk qëndron në egoizëm, por në njohjen e Zotit e në të kërkuarit udhëzim prej Tij.
Po, o nefsi im! Ti në trupin tim i ngjason ‘Natyrës’ në botë. Të dyja ju (nefsi, natyra) u krijuat për të marrë të mirën dhe për të qenë gjëja së cilës i referohet e keqja. Domethënë, ju të dy nuk jeni vepruesi dhe as burimi, por marrësi (vendi i veprimit) dhe pasivja. Ju keni vetëm një efekt, dhe ai është të qënit shkaku i së keqes, sepse ju nuk pranuat, siç duhet, një të mirë që buron nga mirësia absolute.
Gjithashtu ju të dyja u krijuat si perde me qëllim që gjërat që janë të shëmtuara në dukje të cilave nuk u shikohet bukuria, t’ju atribuohen ju, dhe që ju të ishit si dy mjetet e Esencës më të Shenjtë Hyjnore duke u pranuar të jetë e pastruar e pa mangësi. Por, ju keni marrë një formë krejtësisht të kundërt me detyrën e natyrave tuaja.
Megjithëse nga paaftësia juaj ju e keni transformuar të mirën në të keqe, ju sikur po veproni si ortakë të Krijuesit tuaj. Kjo do të thotë se ai që adhurom veten dhe që adhuron natyrën është në një marrëzi të skajshme dhe po kryen një krim shumë të madh.
O nefsi im! Ti mos thuaj: “Unë jam një vend manifestimi, dhe dikush që manifeston bukuri të bëhet i bukur,” sepse meqenëse ti nuk e ke përvetësuar atë, ti nuk je një vend manifestimi, por një vendkalim për tek ai.
Dhe mos thuaj: “Midis njerëzve unë jam përzgjedhur; këto fruta dhe këto vepra të bukura tregohen nëpërmjet meje. Kjo do të thotë se unë kam disa merita.” Jo! Ruajna Zot! Ato të janë dhënë ty së pari sepse ti je më i falimentuari, më i nevojshmi dhe më i dëshpëruari se gjithkush tjetër.([2]) Prandaj të janë dhënë ato ty.
PIKA E DYTË:
اَح۟سَنَ كُلَّ شَى۟ءٍ خَلَقَه
“I Cili përsosi çdo gjë që Ai krijoi.”185
dhe është siç vijon:
Her şeyde, hattâ en çirkin görünen şeylerde, hakiki bir hüsün ciheti vardır. Evet, kâinattaki her şey her hâdise ya bizzat güzeldir, ona hüsn-ü bizzat denilir. Veya neticeleri cihetiyle güzeldir ki ona hüsn-ü bilgayr denilir. Bir kısım hâdiseler var ki zâhirî çirkin, müşevveştir. Fakat o zâhirî perde altında gayet parlak güzellikler ve intizamlar var. Ezcümle:
Bahar mevsiminde fırtınalı yağmur, çamurlu toprak perdesi altında nihayetsiz güzel çiçek ve muntazam nebatatın tebessümleri saklanmış. Ve güz mevsiminin haşin tahribatı, hazîn firak perdeleri arkasında tecelliyat-ı celaliye-i Sübhaniyenin mazharı olan kış hâdiselerinin tazyikinden ve tazibinden muhafaza etmek için nazdar çiçeklerin dostları olan nâzenin hayvancıkları vazife-i hayattan terhis etmekle beraber, o kış perdesi altında nâzenin, taze, güzel bir bahara yer ihzar etmektir. Fırtına, zelzele, veba gibi hâdiselerin perdeleri altında gizlenen pek çok manevî çiçeklerin inkişafı vardır. Tohumlar gibi neşv ü nemasız kalan birçok istidat çekirdekleri, zâhirî çirkin görünen hâdiseler yüzünden sümbüllenip güzelleşir. Güya umum inkılablar ve küllî tahavvüller, birer manevî yağmurdur.
Fakat insan hem zâhir-perest hem hodgâm olduğundan zâhire bakıp çirkinlikle hükmeder. Hodgâmlık cihetiyle yalnız kendine bakan netice ile muhakeme ederek şer olduğuna hükmeder. Halbuki eşyanın insana ait gayesi bir ise Sâni’inin esmasına ait binlerdir.
Mesela, kudret-i Fâtıranın büyük mu’cizelerinden olan dikenli otları ve ağaçları muzır, manasız telakki eder. Halbuki onlar, otların ve ağaçların mücehhez kahramanlarıdırlar. Mesela, atmaca kuşu serçelere tasliti, zâhiren rahmete uygun gelmez. Halbuki serçe kuşunun istidadı, o taslit ile inkişaf eder. Mesela karı, pek bâridane ve tatsız telakki ederler. Halbuki o bârid, tatsız perdesi altında o kadar hararetli gayeler ve öyle şeker gibi tatlı neticeler vardır ki tarif edilmez.
Hem insan hodgâmlık ve zâhir-perestliğiyle beraber, her şeyi kendine bakan yüzüyle muhakeme ettiğinden pek çok mahz-ı edebî olan şeyleri, hilaf-ı edep zanneder. Mesela, âlet-i tenasül-i insan, insan nazarında bahsi hacalet-âverdir. Fakat şu perde-i hacalet, insana bakan yüzdedir. Yoksa hilkate, sanata ve gayat-ı fıtrata bakan yüzler öyle perdelerdir ki hikmet nazarıyla bakılsa ayn-ı edeptir, hacalet ona hiç temas etmez.
İşte menba-ı edep olan Kur’an-ı Hakîm’in bazı tabiratı bu yüzler ve perdelere göredir. Nasıl ki bize görünen çirkin mahlukların ve hâdiselerin zâhirî yüzleri altında gayet güzel ve hikmetli sanat ve hilkatine bakan güzel yüzler var ki Sâni’ine bakar ve çok güzel perdeler var ki hikmetleri saklar ve pek çok zâhirî intizamsızlıklar ve karışıklıklar var ki pek muntazam bir kitabet-i kudsiyedir.
Üçüncü Nokta
اِن۟ كُن۟تُم۟ تُحِبُّونَ اللّٰهَ فَاتَّبِعُونٖى يُح۟بِب۟كُمُ اللّٰهُ
Madem kâinatta hüsn-ü sanat, bilmüşahede vardır ve kat’îdir. Elbette risalet-i Ahmediye (asm) şuhud derecesinde bir kat’iyetle sübutu lâzım gelir.
Zira şu güzel masnuattaki hüsn-ü sanat ve ziynet-i suret gösteriyor ki onların sanatkârında ehemmiyetli bir irade-i tahsin ve kuvvetli bir taleb-i tezyin vardır. Ve şu irade ve talep ise o Sâni’de, ulvi bir muhabbet ve masnûlarında izhar ettiği kemalât-ı sanatına karşı kudsî bir rağbet var olduğunu gösteriyor. Ve şu muhabbet ve rağbet ise masnuat içinde en münevver ve mükemmel fert olan insana daha ziyade müteveccih olup temerküz etmek ister.
İnsan ise şecere-i hilkatin zîşuur meyvesidir. Meyve ise en cem’iyetli ve en uzak ve en ziyade nazarı âmm ve şuuru küllî bir cüzüdür. Nazarı âmm ve şuuru küllî zat ise o Sanatkâr-ı Zülcemal’e muhatap olup görüşen ve küllî şuurunu ve âmm nazarını tamamen Sâni’in perestişliğine ve sanatının istihsanına ve nimetinin şükrüne sarf eden en yüksek en parlak bir fert olabilir.
Şimdi iki levha, iki daire görünüyor:
Biri: Gayet muhteşem, muntazam bir daire-i rububiyet ve gayet musanna, murassa bir levha-i sanat.
Diğeri: Gayet münevver, müzehher bir daire-i ubudiyet ve gayet vâsi, câmi’ bir levha-i tefekkür ve istihsan ve teşekkür ve iman vardır ki ikinci daire bütün kuvvetiyle birinci dairenin namına hareket eder.
İşte o Sâni’in bütün makasıd-ı sanat-perveranesine hizmet eden o daire reisinin ne derece o Sâni’ ile münasebettar ve onun nazarında ne kadar mahbub ve makbul olduğu bilbedahe anlaşılır.
Acaba hiç akıl kabul eder mi ki şu güzel masnuatın bu derece sanat-perver, hattâ ağzın her çeşit tadını nazara alan in’am-perver sanatkârı, arş ve ferşi çınlattıracak bir velvele-i istihsan ve takdir içinde, berr ve bahri cezbeye getirecek bir zemzeme-i şükran ve tekbir ile perestişkârane ona müteveccih olan en güzel masnuuna karşı lâkayt kalsın ve onunla konuşmasın ve alâkadarane onu resul yapıp, güzel vaziyetinin başkalara da sirayet etmesini istemesin? Kellâ! Konuşmamak ve onu resul yapmamak mümkün değil.
اِنَّ الدّٖينَ عِن۟دَ اللّٰهِ ال۟اِس۟لَامُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَالَّذٖينَ مَعَهُ
FİRKATLİ VE GURBETLİ BİR ESARETTE, FECİR VAKTİNDE AĞLAYAN BİR KALBİN AĞLAYAN AĞLAMALARIDIR
Seherlerde eser bâd-i tecelli
Uyan ey gözlerim vakt-i seherde
İnayet hâh zidergâh-ı İlahî
Seherdir ehl-i zenbin tövbegâhı
Uyan ey kalbim vakt-i fecirde
Bikün tövbe, bicû gufran zidergâh-ı İlahî.
سَحَر۟ حَش۟رٖيس۟ت۟ دَرُو هُش۟يَار۟ دَر۟ تَس۟بٖيح۟ هَمَه شَى۟..
بَخٰوابِ غَف۟لَت۟ سَر۟سَم۟ نَف۟سَم۟ حَتّٰى كَى۟..
عُم۟ر۟ عَص۟رٖيس۟ت۟ سَفَر۟ بَاقَب۟ر۟ مٖى بَايَد۟ زِهَر۟ حَى۟..
بِبَر۟خٖيز۟ نَمَازٖى چُو نِيَازٖى گُو بِكُن۟ اٰوَازٖى چُون۟ نَى۟..
بَگُو يَا رَب۟ پَشٖيمَانَم۟ خَجٖيلَم۟ شَر۟م۟سَارَم۟ اَز۟ گُنَاه۟ بٖى شُمَارَم۟
پَرٖيشَانَم۟ ذَلٖيلَم۟ اَش۟ك۟ بَارَم۟ اَز۟ حَيَات۟ بٖى قَرَارَم۟
غَرٖيبَم۟ بٖى كَسَم۟ ضَعٖيفَم۟ نَاتُوَانَم۟ عَلٖيلَم۟ عَاجِزَم۟ اِخ۟تِيَارَم۟ بٖى اِخ۟تِيَارَم۟ اَل۟اَمَان۟ گُويَم۟ عَفُو۟ جُويَم۟ مَدَد۟ خٰواهَم۟ زِدَر۟گَاهَت۟ اِلٰهٖى