Fjala e Tetëmbëdhjetë
[Kjo Fjalë perbëhet nga dy Stacione, prej të cilève i Dyti nuk është shkruar akoma. Tre Pika ndodhen në Stacionin e Parë.]
PIKA E PARË:
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
لَا تَح۟سَبَنَّ الَّذٖينَ يَف۟رَحُونَ بِمَٓا اَتَو۟ا وَيُحِبُّونَ اَن۟ يُح۟مَدُوا بِمَا لَم۟ يَف۟عَلُوا فَلَا تَح۟سَبَنَّهُم۟ بِمَفَازَةٍ مِنَ ال۟عَذَابِ وَلَهُم۟ عَذَابٌ اَلٖيمٌ
Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti.
“Mos mendo se ata të cilët kënaqen me çfarë kanë bërë, dhe që duan të falënderohen për çfarë nuk kanë bërë, pra mos mendo se ata janë të shpëtuar nga ndëshkimi. Dhe për ta ka ndëshkim të dhimbshëm.”([1])
Një goditje disiplinuese për nefsin tim urdhërues për të liga:
O Nefsi im i pamenduar, i joshur pas mburrjes, i dashuruar pas famës, i dhënë pas lavdërimit dhe që s’të gjendet shoku në egoizëm!
Në qoftë se do të ishte një pretendim i drejtë se burimi i fikut dhe i mijëra frutave të tij, të jetë fara e tij e vockël, dhe se të gjitha kokrrat e rushit në qindra vilet duke u varur nga një degë e thatë e hardhisë të prodhoheshin nëpërmjet mjeshtërisë së degës, dhe se ata të cilët përfitojnë prej tyre duhet të lavdëronin e vlerësonin degën dhe farën, atëherë ndoshta ti do të kishe të drejtë të krenoheshe e mburreshe për mirësitë me të cilat je ngarkuar.
Por në fakt ti meriton të qortohesh vazhdimisht, sepse nuk je si bërthama dhe si dega: Meqenëse ke vullnetin e lirë, ti e zvogëlon vlerën e atyre mirësive nëpërmjet mburrjes tënde, ti i shkatërron ato me mendjemadhësinë tënde; nëpërmjet mosmirënjohjes tënde, ti i shfuqizon ato; nëpërmjet pretendimeve të tyre si pronë e jotja, ti i lëshon duart sipër tyre në mënyrë të paligjshme.
Detyra jote nuk është të krenohesh për veprat e tua, por vetëm të japësh falënderime. Ajo që të përshtatet ty nuk është fama, por modestia e përulësia. E drejta jote nuk është të mburresh, por pendimi dhe të kërkuarit falje. Plotësimi yt nuk qëndron në egoizëm, por në njohjen e Zotit e në të kërkuarit udhëzim prej Tij.
Po, o nefsi im! Ti në trupin tim i ngjason ‘Natyrës’ në botë. Të dyja ju (nefsi, natyra) u krijuat për të marrë të mirën dhe për të qenë gjëja së cilës i referohet e keqja. Domethënë, ju të dy nuk jeni vepruesi dhe as burimi, por marrësi (vendi i veprimit) dhe pasivja. Ju keni vetëm një efekt, dhe ai është të qënit shkaku i së keqes, sepse ju nuk pranuat, siç duhet, një të mirë që buron nga mirësia absolute.
Gjithashtu ju të dyja u krijuat si perde me qëllim që gjërat që janë të shëmtuara në dukje të cilave nuk u shikohet bukuria, t’ju atribuohen ju, dhe që ju të ishit si dy mjetet e Esencës më të Shenjtë Hyjnore duke u pranuar të jetë e pastruar e pa mangësi. Por, ju keni marrë një formë krejtësisht të kundërt me detyrën e natyrave tuaja.
Megjithëse nga paaftësia juaj ju e keni transformuar të mirën në të keqe, ju sikur po veproni si ortakë të Krijuesit tuaj. Kjo do të thotë se ai që adhurom veten dhe që adhuron natyrën është në një marrëzi të skajshme dhe po kryen një krim shumë të madh.
O nefsi im! Ti mos thuaj: “Unë jam një vend manifestimi, dhe dikush që manifeston bukuri të bëhet i bukur,” sepse meqenëse ti nuk e ke përvetësuar atë, ti nuk je një vend manifestimi, por një vendkalim për tek ai.
Dhe mos thuaj: “Midis njerëzve unë jam përzgjedhur; këto fruta dhe këto vepra të bukura tregohen nëpërmjet meje. Kjo do të thotë se unë kam disa merita.” Jo! Ruajna Zot! Ato të janë dhënë ty së pari sepse ti je më i falimentuari, më i nevojshmi dhe më i dëshpëruari se gjithkush tjetër.([2]) Prandaj të janë dhënë ato ty.
PIKA E DYTË:
اَح۟سَنَ كُلَّ شَى۟ءٍ خَلَقَه
“I Cili përsosi çdo gjë që Ai krijoi.”([3])
dhe është siç vijon:
Në çdo gjë, madje edhe në gjërat që duken më të shëmtuarat, ndodhet një aspekt i bukurisë së vërtetë. Po, çdo gjë në univers, çdo ngjarje ose është e bukur në vetvete, e cila quhet vetë bukuria, ose është e bukur nga rezultatet e saj, e cila quhet bukuri nëpërmjet të tjerave. Ndodhen disa ngjarje që në dukje janë të shëmtuara e të ngatërruara, por nën atë perde të dukshme, gjenden shembujt më të shndëritshëm të bukurisë dhe të rregullit.
Shkurtazi, poshtë perdes së shirave të stuhishëm dhe tokës janë fshehur buzëqeshjet e luleve të bukura të panumërta dhe bimët e mirëorganizuara. Dhe prapa perdeve të shkatërrimit të egër dhe të ndarjeve të përvajshme e të trishtueshme të vjeshtës është shkarkimi nga detyrat e jetëve të tyre prej kafshëve të vogëla të këndshme, miqtë e luleve, në mënyrë të tillë që t’i ruajnë ato nga përplasjet e erës dhe nga torturat e mundimit të ngjarjeve të dimrit, të cilat janë shfaqjet e fuqisë Hyjnore dhe të lavdisë, nën perden e të cilave rruga përgatitet për pranverën e re të bukur. Poshtë perdes së ngjarjeve si stuhitë, tërmetet, murtajat, dhe epidemitë, është zbulimi i shumë luleve të fshehura jolëndore. Farërat e shumë potencialeve, të cilat nuk janë zhvilluar, mbijnë, mugullojnë e rriten bukur për shkak të ngjarjeve të cilat në dukje janë të shëmtuara, sikur përbysjet e përgjithshme dhe ndryshimi universal të ishin një shi jolëndor.
Por për shkak se njeriu është i dashuruar pas anës së jashtme dhe është egocentrik, ai merr në konsideratë veçse anët e jashtme të çështjeve dhe i shpall ato të shëmtuara. Meqenëse ai është egosit, ai arsyeton sipas rezultatit që ai e shikon vetë, dhe e gjykon atë të jetë e shëmtuar. Ndërsa në qoftë se, prej qëllimeve të gjërave vetëm njëra shikon tek njeriu, mijërat shikojnë tek Emrat e Krijuesit të tyre.
Për shembull, njeriu i vlerëson të jenë të dëmshme dhe të pakuptimta bimët dhe pemët me gjemba të cilat janë midis mrekullive të mëdha të fuqisë së Krijuesit. Ndërsa ato janë heronj të armatosur mirë për t’i ruajtur e mbrojtur ato bimë e pemë ndaj atyre që duan t’i dëmtojnë. Dhe për shembull, shqiponjat skifterët duke sulmuar trumcakët është në dukje e papajtueshme me mëshirën. Por nëpërmjet këtij sulmi, zbulohen aftësitë e trumcakut. Dhe për shembull, ai e konsideron “borën” të jetë shumë e ftohtë dhe jotërheqëse, por nën atë perde të ftohtë e të pakëndshme, ndodhen qëllime aq të ngrohta dhe rezultate aq të ëmbëla saqë nuk mud t’i përshkruajë njeriu.
Hem insan hodgâmlık ve zâhir-perestliğiyle beraber, her şeyi kendine bakan yüzüyle muhakeme ettiğinden pek çok mahz-ı edebî olan şeyleri, hilaf-ı edep zanneder. Mesela, âlet-i tenasül-i insan, insan nazarında bahsi hacalet-âverdir. Fakat şu perde-i hacalet, insana bakan yüzdedir. Yoksa hilkate, sanata ve gayat-ı fıtrata bakan yüzler öyle perdelerdir ki hikmet nazarıyla bakılsa ayn-ı edeptir, hacalet ona hiç temas etmez.
İşte menba-ı edep olan Kur’an-ı Hakîm’in bazı tabiratı bu yüzler ve perdelere göredir. Nasıl ki bize görünen çirkin mahlukların ve hâdiselerin zâhirî yüzleri altında gayet güzel ve hikmetli sanat ve hilkatine bakan güzel yüzler var ki Sâni’ine bakar ve çok güzel perdeler var ki hikmetleri saklar ve pek çok zâhirî intizamsızlıklar ve karışıklıklar var ki pek muntazam bir kitabet-i kudsiyedir.
Üçüncü Nokta
اِن۟ كُن۟تُم۟ تُحِبُّونَ اللّٰهَ فَاتَّبِعُونٖى يُح۟بِب۟كُمُ اللّٰهُ
Madem kâinatta hüsn-ü sanat, bilmüşahede vardır ve kat’îdir. Elbette risalet-i Ahmediye (asm) şuhud derecesinde bir kat’iyetle sübutu lâzım gelir.
Zira şu güzel masnuattaki hüsn-ü sanat ve ziynet-i suret gösteriyor ki onların sanatkârında ehemmiyetli bir irade-i tahsin ve kuvvetli bir taleb-i tezyin vardır. Ve şu irade ve talep ise o Sâni’de, ulvi bir muhabbet ve masnûlarında izhar ettiği kemalât-ı sanatına karşı kudsî bir rağbet var olduğunu gösteriyor. Ve şu muhabbet ve rağbet ise masnuat içinde en münevver ve mükemmel fert olan insana daha ziyade müteveccih olup temerküz etmek ister.
İnsan ise şecere-i hilkatin zîşuur meyvesidir. Meyve ise en cem’iyetli ve en uzak ve en ziyade nazarı âmm ve şuuru küllî bir cüzüdür. Nazarı âmm ve şuuru küllî zat ise o Sanatkâr-ı Zülcemal’e muhatap olup görüşen ve küllî şuurunu ve âmm nazarını tamamen Sâni’in perestişliğine ve sanatının istihsanına ve nimetinin şükrüne sarf eden en yüksek en parlak bir fert olabilir.
Şimdi iki levha, iki daire görünüyor:
Biri: Gayet muhteşem, muntazam bir daire-i rububiyet ve gayet musanna, murassa bir levha-i sanat.
Diğeri: Gayet münevver, müzehher bir daire-i ubudiyet ve gayet vâsi, câmi’ bir levha-i tefekkür ve istihsan ve teşekkür ve iman vardır ki ikinci daire bütün kuvvetiyle birinci dairenin namına hareket eder.
İşte o Sâni’in bütün makasıd-ı sanat-perveranesine hizmet eden o daire reisinin ne derece o Sâni’ ile münasebettar ve onun nazarında ne kadar mahbub ve makbul olduğu bilbedahe anlaşılır.
Acaba hiç akıl kabul eder mi ki şu güzel masnuatın bu derece sanat-perver, hattâ ağzın her çeşit tadını nazara alan in’am-perver sanatkârı, arş ve ferşi çınlattıracak bir velvele-i istihsan ve takdir içinde, berr ve bahri cezbeye getirecek bir zemzeme-i şükran ve tekbir ile perestişkârane ona müteveccih olan en güzel masnuuna karşı lâkayt kalsın ve onunla konuşmasın ve alâkadarane onu resul yapıp, güzel vaziyetinin başkalara da sirayet etmesini istemesin? Kellâ! Konuşmamak ve onu resul yapmamak mümkün değil.
اِنَّ الدّٖينَ عِن۟دَ اللّٰهِ ال۟اِس۟لَامُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَالَّذٖينَ مَعَهُ
FİRKATLİ VE GURBETLİ BİR ESARETTE, FECİR VAKTİNDE AĞLAYAN BİR KALBİN AĞLAYAN AĞLAMALARIDIR
Seherlerde eser bâd-i tecelli
Uyan ey gözlerim vakt-i seherde
İnayet hâh zidergâh-ı İlahî
Seherdir ehl-i zenbin tövbegâhı
Uyan ey kalbim vakt-i fecirde
Bikün tövbe, bicû gufran zidergâh-ı İlahî.
سَحَر۟ حَش۟رٖيس۟ت۟ دَرُو هُش۟يَار۟ دَر۟ تَس۟بٖيح۟ هَمَه شَى۟..
بَخٰوابِ غَف۟لَت۟ سَر۟سَم۟ نَف۟سَم۟ حَتّٰى كَى۟..
عُم۟ر۟ عَص۟رٖيس۟ت۟ سَفَر۟ بَاقَب۟ر۟ مٖى بَايَد۟ زِهَر۟ حَى۟..
بِبَر۟خٖيز۟ نَمَازٖى چُو نِيَازٖى گُو بِكُن۟ اٰوَازٖى چُون۟ نَى۟..
بَگُو يَا رَب۟ پَشٖيمَانَم۟ خَجٖيلَم۟ شَر۟م۟سَارَم۟ اَز۟ گُنَاه۟ بٖى شُمَارَم۟
پَرٖيشَانَم۟ ذَلٖيلَم۟ اَش۟ك۟ بَارَم۟ اَز۟ حَيَات۟ بٖى قَرَارَم۟
غَرٖيبَم۟ بٖى كَسَم۟ ضَعٖيفَم۟ نَاتُوَانَم۟ عَلٖيلَم۟ عَاجِزَم۟ اِخ۟تِيَارَم۟ بٖى اِخ۟تِيَارَم۟ اَل۟اَمَان۟ گُويَم۟ عَفُو۟ جُويَم۟ مَدَد۟ خٰواهَم۟ زِدَر۟گَاهَت۟ اِلٰهٖى