El Decimonovena Destello

El Decimonovena Destello

tratado de economía

Acerca de la economía*(*) y el contentamiento y acerca del despilfarro y el derroche

En el nombre de Allah, el Misericordioso, el Compasivo

{Comed y bebed pero no os excedáis} (Sura de las Alturas de Reconocimiento, 31)

Esta noble aleya transmite una lección importante de sabiduría en la forma de una orden categórica de economizar y una prohibición explicita de despilfarrar. Y en esta cuestión hay siete puntos.

Punto primero:

El Creador Compasivo le pide al ser humano que sea agradecido con las bendiciones y dones que le ha concedido, sin embargo el despilfarro es contrario al agradecimiento y es un desprecio de esas bendiciones que produce pérdida; mientras que economizar supone una demostración de respeto ante la bendición que produce ganancia.

En efecto: Economizar es un agradecimiento intangible, un respeto frente a la misericordia divina que subyace en las bendiciones, una causa del incremento y la bendición de una forma categórica, un eje de la salud del cuerpo como es el caso de la dieta, una causa de dignidad que salva al hombre de la humillación implícita en el pedir y una causa sólida de percibir el placer que hay en la bendición y apreciar el placer que existe en aquellas bendiciones que a simple vista carecen de placer. En cuanto al despilfarro, debido a que es contrario a las sabias razones mencionadas, tiene resultados fatales.

Punto segundo:

El Originador Sabio ha creado el cuerpo del hombre en la forma de un palacio perfecto y a semejanza de una ciudad organizada, y ha puesto el sentido del gusto en la boca como un ujier y los nervios y las venas como cables de telégrafo y teléfono, por lo que son un medio para que el sentido del gusto comunique con el estómago que es el centro del cuerpo. Así pues el sentido del gusto le da información, por medio de esas venas, de la sustancia que ha llegado a la boca, de manera que si no es necesaria para el cuerpo y el estómago, dice el estómago: Está prohibida y la boca la arroja fuera. Y a veces es nociva y amarga además de no beneficiar al cuerpo y la arroja fuera  escupiéndola.

Así es, y puesto que el sentido del gusto que está en la boca es un ujier y el estómago en lo relativo al gobierno del cuerpo, es un jefe y un gobernante, el regalo que llega a ese palacio o a esa ciudad destinado al gobernante del palacio, si tuviera un valor de cien monedas sería apropiado darle al ujier, a modo de propina, sólo cinco de ellas y no más para que el ujier no sintiera vanidad ni se embriagara, olvidara su deber e hiciera entrar en el palacio elementos destructivos que le dieran más propina.

Y en base a este secreto vamos suponer ahora que hay dos bocados*(*), uno de ellos de una sustancia alimenticia como queso y huevos, cuyo precio es de una moneda, y el otro, de los dulces más selectos, cuyo precio es de diez monedas; y estos dos bocados son equivalentes sin diferencia entre ellos en cuanto al cuerpo antes de entrar en la boca y son equivalentes también en alimentar al cuerpo después de pasar por la garganta, incluso puede que un queso que vale una moneda sea mejor en alimento, solo que entre ambos hay una diferencia de medio minuto en ser degustados en la boca por el sentido del gusto. De manera que el hecho de que una sola moneda ascienda a diez monedas por medio minuto es un despilfarro dañino en el que no hay beneficio. Y así comparativamente. Y ahora, si el regalo que le llega al gobernante tiene el valor de una moneda, el hecho de darle al ujier un regalo nueve veces superior en valor, lo embriagará y dirá: Yo soy el gobernador. De manera que el ujier hará entrar en el palacio a todo aquel que le dé un regalo y un placer extra, y éste lo destrozará y lo quemará, y le forzará a pedir auxilio y dirá: Que venga el médico y que calme mi ardor y apague mi fuego.

Así es: El economizar y el contentarse están en consonancia con la sabiduría divina y hacen del sentido del gusto un ujier y le dan el regalo en relación a esa función. Mientras que el despilfarro por ser un acto contrario a esa sabiduría experimenta la bofetada rápidamente e indispone al estómago y hace perder el apetito real y lo alimenta con un apetito falso y ficticio que surge de la diversidad de los alimentos y provoca indigestión y lo hace enfermar.

Punto tercero:

Hemos dicho en el punto segundo previo que el sentido del gusto cumple el papel de un ujier. En efecto: Para la gente de la inadvertencia y para los que no han crecido espiritualmente ni han avanzado en el camino del agradecimiento, es como un ujier, por lo que es necesario que no entre en el despilfarro ni pase de uno a diez, en cuanto al precio, por su deleite.

Sin embargo el sentido del gusto de la gente del agradecimiento, la gente de la verdad y la gente del corazón, es como un supervisor y un inspector de las cocinas de la misericordia divina como se ha explicado en la comparación mencionada en la Palabra Sexta.
En esa facultad gustativa hay balanzas, que son tantas como los alimentos, que pesan los tipos de bendiciones divinas y las reconocen, e informan al cuerpo y al estómago en la forma de un agradecimiento inmaterial. Y en este sentido la facultad gustativa no atiende solo al cuerpo material sino que tiene un valor y un rango que van más allá del estómago en el sentido de que atiende también al corazón, al espíritu y al intelecto.

Y le está permitido atender su placer con la condición de que no despilfarre, cumpla el deber de la gratitud  y reconozca los distintos tipos de las bendiciones divinas y las perciba; y con la condición de que sea lícito y no sea un medio hacia la humillación y la mendicidad. Y le corresponde dar preferencia a los alimentos agradables para usar la lengua, que es portadora de esa facultad gustativa, en el agradecimiento.

Un suceso, y uno de los milagros del shaij al-Ŷilaní, que prueba esta verdad es el siguiente:

Una delicada anciana tenía un único hijo que se estaba educando con el shaij al-Ŷilani, sea purificado su secreto, y un día aquella anciana venerable fue a visitarlo y miró en la habitación de su hijo y vio que estaba comiendo un trozo de pan negro y seco como ejercicio espiritual y vio cuán débil y delgado estaba a causa de ello, y esto le afectó enormemente y movida por su compasión de madre fue a quejarse al shaij al-Ŷilani, y cuando llegó a él vio que estaba comiendo un pollo asado, y movida por su gran compasión exclamó:

¡Oh maestro! Mi hijo muere de hambre mientras tú comes un pollo.

Entonces el shaij, que Allah esté complacido con él, le dijo al pollo: ¡Levántate con permiso de Allah! Y los huesos de ese pollo asado se volvieron a juntar y se convirtió en un pollo, y salió volando con vida del recipiente en el que estaba. Y esto se propagó y fue transmitido con continuidad espiritual por mucha gente de confianza como una muestra de uno de los milagros del shaij Abdul Qadir al-Ŷilani, conocido en todo el mundo por haber manifestado milagros fuera de lo común.

Y dijo el shaij: Cuando tu hijo alcance este grado que entonces coma pollo.

Y el significado de estas palabras del shaij es: Cuando el espíritu de tu hijo llegue a gobernar su cuerpo, su corazón domine las inclinaciones de su ego, su intelecto domine su estómago y busque el placer para agradecer, entonces tendrá derecho a comer alimentos sabrosos.

Punto cuarto:

El que economiza no padece la prueba del mantenimiento de la familia ni la carga de ganarse la vida, por el secreto del ḥadiz: “No se ve empobrecido el que economiza”, que quiere decir que no soporta la prueba del sustento de la familia. En efecto: Economizar es causa de bendición e incremento y definitivamente eje de la buena vida. Y hay incontables e innumerables pruebas de ello.

Entre ellas, y lo digo habiéndolo observado en mí mismo y por la observación de quienes me servían y me acompañaban, que a veces he visto cómo la bendición se multiplicaba por diez a causa de economizar y lo han visto mis compañeros. Hasta el punto de que hace nueve años*(*) algunos jefes de clanes que fueron desterrados conmigo a la ciudad de Burdur, se esforzaron mucho en que aceptara su ẓakat para que no cayera en la humillación y la bajeza a causa de la carencia de dinero. Pero yo les dije a esos jefes ricos: Aunque tengo muy poco dinero, yo economizo y he aprendido a conformarme, y soy más rico que vosotros; de manera que rechacé su oferta insistente y reiterada. Y lo sorprendente es que algunos de aquellos que me habían ofrecido su ẓakat se endeudaron pasados dos años debido a su falta de economía. Y la alabanza pertenece a Allah. Aquellas pocas monedas por la baraka de la economía me bastaron durante siete años después de ellos y no derramaron el agua de mi cara ni me forzaron a mostrar mi necesidad a la gente, ni estropearon mi trayectoria en cuanto a no necesitar de la gente que es una regla de mi vida.

En efecto: El que no economiza es candidato a caer en la humillación, la indigencia y la bajeza en significado. Y el dinero que es un medio para los despilfarros resulta muy caro en este tiempo, pues a veces puede que a cambio de él se entregue la dignidad y la nobleza, como un soborno; y a veces pueden entregarse a cambio de él las cosas sagradas de la religión sólo por algunas miserables monedas. De manera que a cambio de cien dírhams materiales de dinero se pagan cien dinares*(*) de daño espiritual.

Así pues, si economiza y se limita a las necesidades imprescindibles, encontrará su provisión en la medida que necesita para vivir, desde donde no lo espera, por el secreto de Sus palabras, sea ensalzado: {En verdad Allah es el Proveedor, Dueño de la Fuerza, el Firme} (Sura de Los que levantan un torbellino, 58) y por la declaración explícita contendida en las palabras de Allah, sea ensalzado: {Y no hay ser vivo en la Tierra cuya provisión no incumba a Allah} (Sura de Hud, 6), pues en esta aleya se garantiza la provisión.

En efecto, la provisión es de dos clases:

La primera de ellas es la provisión verdadera por la que se vive y esta provisión, en virtud de esta aleya, está garantizada por Allah. De manera que si no se inmiscuye en ella la mala elección humana, encuentra esa provisión necesaria en cualquier caso y no se ve forzado a entregar ni su religión, ni su honor, ni su dignidad.

La segunda es una provisión figurada en la que necesidades no imperiosas se convierten en necesidades imperiosas por su mal uso y las aprende por el vicio de la costumbre y no las deja. Y esta provisión, al no estar bajo la responsabilidad divina, su consecución es muy cara, especialmente en este tiempo. Pues toma esa riqueza funesta y truncada a cambio de su dignidad y aceptando la humillación unas veces, otras cae en una situación de miseria inmaterial ya que besa los pies de los viles y, a veces, entrega las cosas sagradas de la religión que son la luz de su vida eterna.

Y así mismo el dolor que sobreviene la gente de conciencia, motivado por el sentimiento humano, y que surge de ver los sufrimientos de los necesitados y los hambrientos en este tiempo de pobreza y necesidad, enturbia el placer del que se beneficia con esos dírhams que consiguió de una manera ilícita si tiene conciencia.

De manera que en tiempos como este tiempo asombroso, es necesario que se contente con el grado de lo estrictamente necesario en los bienes en los que hay ambigüedad, porque no es admisible que tome de la riqueza ilícita excepto la medida de lo estrictamente necesario en caso de verse forzado y no es admisible que tome lo que exceda a ello por el secreto de la regla: “Las cosas necesarias se determinan por su medida”.

İktisat, sebeb-i izzet ve kemal olduğuna delâlet eden bir vakıa:

Bir zaman, dünyaca sehavetle meşhur Hâtem-i Tâî, mühim bir ziyafet veriyor. Misafirlerine gayet fazla hediyeler verdiği vakit, çölde gezmeye çıkıyor. Bakar ki bir ihtiyar fakir adam, bir yük dikenli çalı ve gevenleri beline yüklemiş; cesedine batıyor, kanatıyor.

Hâtem ona dedi: “Hâtem-i Tâî, hediyelerle beraber mühim bir ziyafet veriyor. Sen de oraya git; beş kuruşluk bu çalı yüküne bedel, beş yüz kuruş alırsın.”

O muktesid ihtiyar demiş ki: “Ben, bu dikenli yükümü izzetimle çekerim, kaldırırım. Hâtem-i Tâî’nin minnetini almam.”

Sonra, Hâtem-i Tâî’den sormuşlar: “Sen kendinden daha civanmert, aziz, kimi bulmuşsun?”

Demiş: “İşte o sahrada rast geldiğim o muktesid ihtiyarı benden daha aziz, daha yüksek, daha civanmert gördüm.”

Beşinci Nükte

Cenab-ı Hak kemal-i kereminden, en fakir adama en zengin adam gibi ve gedaya (yani fakire) padişah gibi lezzet-i nimetini ihsas ettiriyor. Evet bir fakirin, kuru bir parça siyah ekmekten açlık ve iktisat vasıtasıyla aldığı lezzet, bir padişahın ve bir zenginin israftan gelen usanç ve iştahsızlık ile yediği en a’lâ baklavadan aldığı lezzetten daha ziyade lezzetlidir.

Cây-ı hayrettir ki bazı müsrif ve mübezzir insanlar, böyle iktisatçıları “hısset” ile ittiham ediyorlar. Hâşâ… İktisat, izzet ve cömertliktir. Hısset ve zillet, ehl-i israf ve tebzirin zâhirî merdane keyfiyetlerinin içyüzüdür. Bu hakikati teyid eden, bu risalenin telifi senesinde Isparta’da hücremde cereyan eden bir vakıa var. Şöyle ki:

Kaideme ve düstur-u hayatıma muhalif bir surette, bir talebem iki buçuk okkaya yakın bir balı, bana hediye kabul ettirmeye ısrar etti. Ne kadar kaidemi ileri sürdüm, kanmadı. Bilmecburiye, yanımdaki üç kardeşime yedirmek ve şaban-ı şerif ve ramazanda o baldan iktisat ile otuz kırk gün üç adam yesin ve getiren de sevap kazansın ve kendileri de tatlısız kalmasın diyerek “Alınız!” dedim. Bir okka bal da benim vardı. O üç arkadaşım, gerçi müstakim ve iktisadı takdir edenlerdendi. Fakat her ne ise birbirine ikram etmek ve her biri ötekinin nefsini okşamak ve kendi nefsine tercih etmek olan bir cihette ulvi bir haslet ile iktisadı unuttular. Üç gecede iki buçuk okka balı bitirdiler. Ben gülerek dedim:

“Sizi, otuz kırk gün o bal ile tatlandıracaktım. Siz, otuz günü üçe indirdiniz. Âfiyet olsun.” dedim. Fakat, ben kendi o bir okka balımı iktisat ile sarf ettim. Bütün şaban ve ramazanda hem ben yedim hem lillahi’l-hamd o kardeşlerimin her birisine iftar vaktinde birer kaşık (Hâşiye) verip mühim sevaba medar oldu.

Benim halimi görenler, o vaziyetimi belki hısset telakki etmişlerdir. Öteki kardeşlerimin üç gecelik vaziyetlerini bir civanmertlik telakki edebilirler. Fakat hakikat noktasında, o zâhirî hısset altında ulvi bir izzet ve büyük bir bereket ve yüksek bir sevap gizlendiğini gördük. Ve o civanmertlik ve israf altında, eğer vazgeçilmese idi, bir dilencilik ve gayrın eline tama’kârane ve muntazırane bakmak gibi hıssetten çok aşağı bir haleti netice verir idi.

Altıncı Nükte

İktisat ve hıssetin çok farkı var. Tevazu, nasıl ki ahlâk-ı seyyieden olan tezellülden manen ayrı ve sureten benzer bir haslet-i memduhadır. Ve vakar, nasıl ki kötü hasletlerden olan tekebbürden manen ayrı ve sureten benzer bir haslet-i memduhadır.

Öyle de ahlâk-ı âliye-i Peygamberiyeden olan ve belki kâinattaki nizam-ı hikmet-i İlahiyenin medarlarından olan iktisat ise sefillik ve bahillik ve tama’kârlık ve hırsın bir halitası olan hısset ile hiç münasebeti yok. Yalnız, sureten bir benzeyiş var. Bu hakikati teyid eden bir vakıa:

Sahabenin Abâdile-i Seb’a-yı Meşhure’sinden olan Abdullah İbn-i Ömer Hazretleri ki halife-i Resulullah olan Faruk-u A’zam Hazret-i Ömer’in (ra) en mühim ve büyük mahdumu ve sahabe âlimlerinin içinde en mümtazlarından olan o zat-ı mübarek çarşı içinde, alışverişte, kırk paralık bir meseleden, iktisat için ve ticaretin medarı olan emniyet ve istikameti muhafaza için şiddetli münakaşa etmiş. Bir sahabe ona bakmış. Rûy-i zeminin halife-i zîşanı olan Hazret-i Ömer’in mahdumunun kırk para için münakaşasını acib bir hısset tevehhüm ederek o imamın arkasına düşüp ahvalini anlamak ister. Baktı ki Hazret-i Abdullah hane-i mübareğine girdi. Kapıda bir fakir adam gördü. Bir parça eğlendi; ayrıldı, gitti. Sonra hanesinin ikinci kapısından çıktı, diğer bir fakiri orada da gördü. Onun yanında da bir parça eğlendi; ayrıldı, gitti. Uzaktan bakan o sahabe merak etti.

Gitti o fakirlere sordu: “İmam sizin yanınızda durdu, ne yaptı?”

Her birisi dedi: “Bana bir altın verdi.”

O sahabe dedi: “Fesübhanallah! Çarşı içinde kırk para için böyle münakaşa etsin de sonra hanesinde iki yüz kuruşu kimseye sezdirmeden kemal-i rıza-yı nefisle versin!” diye düşündü, gitti, Hazret-i Abdullah İbn-i Ömer’i gördü.

Dedi: “Yâ İmam! Bu müşkülümü hallet. Sen çarşıda böyle yaptın, hanende de şöyle yapmışsın.”

Ona cevaben dedi ki: “Çarşıdaki vaziyet iktisattan ve kemal-i akıldan ve alışverişin esası ve ruhu olan emniyetin, sadakatin muhafazasından gelmiş bir halettir; hısset değildir. Hanemdeki vaziyet, kalbin şefkatinden ve ruhun kemalinden gelmiş bir halettir. Ne o hıssettir ve ne de bu israftır.”

İmam-ı A’zam, bu sırra işaret olarak لَا اِس۟رَافَ فِى ال۟خَي۟رِ كَمَا لَا خَي۟رَ فِى ال۟اِس۟رَافِ demiş. Yani “Hayırda ve ihsanda (fakat müstahak olanlara) israf olmadığı gibi israfta da hiçbir hayır yoktur.”

Yedinci Nükte

İsraf, hırsı intac eder. Hırs, üç neticeyi verir:

Birincisi: Kanaatsizliktir. Kanaatsizlik ise sa’ye, çalışmaya şevki kırar. Şükür yerine şekva ettirir, tembelliğe atar. Ve meşru, helâl, az malı (Hâşiye) terk edip; gayr-ı meşru, külfetsiz bir malı arar. Ve o yolda izzetini, belki haysiyetini feda eder.

Hırsın ikinci neticesi: Haybet ve hasarettir. Maksudunu kaçırmak ve istiskale maruz kalıp, teshilat ve muavenetten mahrum kalmaktır. Hattâ اَل۟حَرٖيصُ خَائِبٌ خَاسِرٌ yani “Hırs, hasaret ve muvaffakiyetsizliğin sebebidir.” olan darb-ı mesele mâsadak olur.

Hırs ve kanaatin tesiratı, zîhayat âleminde gayet geniş bir düstur ile cereyan ediyor.

Ezcümle, rızka muhtaç ağaçların fıtrî kanaatleri, onların rızkını onlara koşturduğu gibi hayvanatın hırs ile meşakkat ve noksaniyet içinde rızka koşmaları, hırsın büyük zararını ve kanaatin azîm menfaatini gösterir.

Hem zayıf umum yavruların lisan-ı halleriyle kanaatleri, süt gibi latîf bir gıdanın ummadığı bir yerden onlara akması ve canavarların hırs ile noksan ve mülevves rızıklarına saldırması; davamızı parlak bir surette ispat ediyor.

Hem semiz balıkların vaziyet-i kanaatkâranesi, mükemmel rızıklarına medar olması; ve tilki ve maymun gibi zeki hayvanların hırs ile rızıkları peşinde dolaşmakla beraber kâfi derecede bulmamalarından cılız ve zayıf kalmaları, yine hırs ne derece sebeb-i meşakkat ve kanaat ne derece medar-ı rahat olduğunu gösterir.

Hem Yahudi milleti hırs ile riba ile hile dolabı ile rızıklarını zilletli ve sefaletli, gayr-ı meşru ve ancak yaşayacak kadar rızıklarını bulması ve sahra-nişinlerin (yani bedevîlerin) kanaatkârane vaziyetleri, izzetle yaşaması ve kâfi rızkı bulması; yine mezkûr davamızı kat’î ispat eder.

Hem çok âlimlerin (Hâşiye) ve ediblerin (Hâşiye) zekâvetlerinin verdiği bir hırs sebebiyle fakr-ı hale düşmeleri ve çok aptal ve iktidarsızların fıtrî, kanaatkârane vaziyetleri ile zenginleşmeleri kat’î bir surette ispat eder ki: Rızk-ı helâl, acz ve iftikara göre gelir; iktidar ve ihtiyar ile değil. Belki o rızk-ı helâl, iktidar ve ihtiyar ile makûsen mütenasiptir. Çünkü çocukların iktidar ve ihtiyarı geldikçe rızkı azalır, uzaklaşır, sakîlleşir. اَل۟قَنَاعَةُ كَن۟زٌ لَا يَف۟نٰى hadîsinin sırrıyla kanaat, bir define-i hüsn-ü maişet ve rahat-ı hayattır. Hırs ise bir maden-i hasaret ve sefalettir.

Üçüncü Netice: Hırs ihlası kırar, amel-i uhreviyeyi zedeler. Çünkü bir ehl-i takvanın hırsı varsa teveccüh-ü nâsı ister. Teveccüh-ü nâsı müraat eden, ihlas-ı tammı bulamaz. Bu netice çok ehemmiyetli, çok cây-ı dikkattir.

Elhasıl: İsraf, kanaatsizliği intac eder. Kanaatsizlik ise çalışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar; hayatından şekva kapısını açar, mütemadiyen şekva ettirir. (Hâşiye) Hem ihlası kırar, riya kapısını açar. Hem izzetini kırar, dilencilik yolunu gösterir. İktisat ise kanaati intac eder.

عَزَّ مَن۟ قَنَعَ ذَلَّ مَن۟ طَمَعَ hadîsin sırrıyla kanaat, izzeti intac eder. Hem sa’ye ve çalışmaya teşci eder. Şevkini ziyadeleştirir, çalıştırır.

Çünkü mesela, bir gün çalıştı. Akşamda aldığı cüz’î bir ücrete kanaat sırrıyla, ikinci gün yine çalışır. Müsrif ise kanaat etmediği için ikinci gün daha çalışmaz. Çalışsa da şevksiz çalışır. Hem iktisattan gelen kanaat; şükür kapısını açar, şekva kapısını kapatır. Hayatında daima şâkir olur. Hem kanaat vasıtasıyla insanlardan istiğna etmek cihetinde teveccühlerini aramaz. İhlas kapısı açılır, riya kapısı kapanır.

İktisatsızlık ve israfın dehşetli zararlarını geniş bir dairede müşahede ettim. Şöyle ki: Ben, dokuz sene evvel mübarek bir şehre geldim. Kış münasebetiyle o şehrin menabi-i servetini göremedim. –Allah rahmet etsin– oranın müftüsü birkaç defa bana dedi: “Ahalimiz fakirdir.” Bu söz benim rikkatime dokundu. Beş altı sene sonraya kadar daima o şehir ahalisine acıyordum. Sekiz sene sonra yazın yine o şehre geldim. Bağlarına baktım. Merhum Müftünün sözü hatırıma geldi. Fesübhanallah dedim, bu bağların mahsulatı şehrin hâcetinin pek fevkindedir. Bu şehir ahalisi pek çok zengin olmak lâzım gelir. Hayret ettim. Beni aldatmayan ve hakikatlerin derkinde bir rehberim olan bir hatıra-i hakikatle anladım: İktisatsızlık ve israf yüzünden bereket kalkmış ki o kadar menabi-i servetle beraber o merhum Müftü “Ahalimiz fakirdir.” diyordu.

Evet, zekât vermek ve iktisat etmek, malda bi’t-tecrübe sebeb-i bereket olduğu gibi; israf etmek ile zekât vermemek, sebeb-i ref’-i bereket olduğuna hadsiz vakıat vardır.

İslâm hükemasının Eflatun’u ve hekimlerin şeyhi ve feylesofların üstadı, dâhî-i meşhur Ebu Ali İbn-i Sina, yalnız tıp noktasında كُلُوا وَ اش۟رَبُوا وَ لَا تُس۟رِفُوا âyetini şöyle tefsir etmiş. Demiş:

: جَمَع۟تُ الطِّبَّ فِى ال۟بَي۟تَي۟نِ جَم۟عًا وَ حُس۟نُ ال۟قَو۟لِ فٖى قَص۟رِ ال۟كَلَامِ

فَقَلِّل۟ اِن۟ اَكَل۟تَ وَ بَع۟دَ اَك۟لٍ تَجَنَّب۟ وَ الشِّفَاءُ فِى ال۟اِن۟هِضَامِ

وَ لَي۟سَ عَلَى النُّفُوسِ اَشَدُّ حَالًا مِن۟ اِد۟خَالِ الطَّعَامِ عَلَى الطَّعَامِ

Yani “İlm-i tıbbı iki satırla topluyorum. Sözün güzelliği kısalığındadır: Yediğin vakit az ye. Yedikten sonra dört beş saat kadar daha yeme. Şifa, hazımdadır. Yani kolayca hazmedeceğin miktarı ye. Nefse ve mideye en ağır ve yorucu hal, taam taam üstüne yemektir.” (Hâşiye)

Cây-ı hayret ve medar-ı ibret bir tevafuk

İktisat Risalesi’ni, üçü acemi olarak beş altı ayrı ayrı müstensih ayrı ayrı yerde ayrı ayrı nüshadan yazıp birbirinden uzak, hatları birbirinden ayrı, hiç elifleri düşünmeyerek yazdıkları her bir nüshanın elifleri; duasız elli bir, dua ile beraber elli üçte tevafuk etmekle beraber; İktisat Risalesi’nin tarih-i telif ve istinsahı olan Rumîce elli bir ve Arabî elli üç tarihinde tevafuku ise şüphesiz tesadüf olamaz. İktisaddaki bereketin keramet derecesine çıktığına bir işarettir. Ve bu seneye “Sene-i İktisat” tesmiyesi lâyıktır.

Evet, zaman iki sene sonra bu keramet-i iktisadiyeyi, İkinci Harb-i Umumî’de her taraftaki açlık ve tahribat ve israfatla ve nev-i beşer ve herkes iktisada mecbur olmasıyla ispat etti.

سُب۟حَانَكَ لَا عِل۟مَ لَنَٓا اِلَّا مَا عَلَّم۟تَنَٓا اِنَّكَ اَن۟تَ ال۟عَلٖيمُ ال۟حَكٖيمُ

---

On Sekizinci Lem'a ⇐ Lem'alar | ⇒ Yirminci Lem'a

---