Üçüncü Söz/en

In the Name of God, the Merciful, the Compassionate.

O you people, worship...(*)

If you want to understand what great profit and happiness lie in worship, and what great loss and ruin lie in vice and dissipation listen to and take heed of the following story which is in the form of a comparison:

One time, two soldiers received orders to proceed to a distant city. They set off and travelled together until the road forked. At the fork was a man who said to them, “The road on the right causes no loss at all, and nine out of ten of those who take it receive a high profit and experience great ease. While the road on the left provides no advantages, and nine out of ten of its travellers make a loss. But they are the same as regards distance. Only there is one difference: those who take the left-hand road, which has no rules and no one in authority, travel without baggage and arms. They feel an apparent lightness and deceptive ease. Whereas those travelling on the right-hand road, which is under military order, are compelled to carry a kit-bag full of nutritious rations four okkas or so in weight and a superb army rifle of about two kıyyes(*) which will overpower and rout every enemy...”

After the two soldiers had listened to what this instructive man had to say, the fortunate one took the road to the right. He loaded the weight of one batman onto his back, but his heart and spirit were saved from thousands of batmans of fear and feeling obliged to others.

As for the other, luckless, soldier, he left the army. He did not want to conform to the order, and he went off to the left. He was released from bearing a load of one batman, but his heart was constricted by thousands of batmans of indebtedness, and his spirit crushed by innumerable fears. He proceeded on his way both begging from everyone and trembling before every object and every event until he reached his destination. And there he was punished as a mutineer and a deserter.

As for the soldier who loved the order of the army, had guarded his kit-bag and rifle, and taken the right-hand road, he had gone on his way being obliged to no one, fearing no one, and with an easy heart and conscience until he reached the city he was seeking. There he received a reward worthy of an honourable soldier who had carried out his duty faithfully.

İşte ey nefs-i serkeş! Bil ki o iki yolcu, biri mutî-i kanun-u İlahî, birisi de âsi ve hevaya tabi insanlardır. O yol ise hayat yoludur ki âlem-i ervahtan gelip kabirden geçer, âhirete gider. O çanta ve silah ise ibadet ve takvadır.

İbadetin çendan zâhirî bir ağırlığı var. Fakat manasında öyle bir rahatlık ve hafiflik var ki tarif edilmez. Çünkü âbid, namazında der:

اَش۟هَدُ اَن۟ لَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ Yani “Hâlık ve Rezzak, ondan başka yoktur. Zarar ve menfaat, onun elindedir. O hem Hakîm’dir, abes iş yapmaz. Hem Rahîm’dir; ihsanı, merhameti çoktur.” diye itikad ettiğinden her şeyde bir hazine-i rahmet kapısını bulur, dua ile çalar.

Hem her şeyi kendi Rabb’isinin emrine musahhar görür, Rabb’isine iltica eder. Tevekkül ile istinad edip her musibete karşı tahassun eder. İmanı, ona bir emniyet-i tamme verir.

Evet, her hakiki hasenat gibi cesaretin dahi menbaı, imandır, ubudiyettir. Her seyyiat gibi cebanetin dahi menbaı, dalalettir. Evet, tam münevverü’l-kalp bir âbidi, küre-i arz bomba olup patlasa ihtimaldir ki onu korkutmaz. Belki hârika bir kudret-i Samedaniyeyi, lezzetli bir hayret ile seyredecek. Fakat meşhur bir münevverü’l-akıl denilen kalpsiz bir fâsık feylesof ise gökte bir kuyruklu yıldızı görse yerde titrer. “Acaba bu serseri yıldız arzımıza çarpmasın mı?” der, evhama düşer. (Bir vakit böyle bir yıldızdan Amerika titredi. Çokları gece vakti hanelerini terk ettiler.)

Evet insan, nihayetsiz şeylere muhtaç olduğu halde, sermayesi hiç hükmünde… Hem nihayetsiz musibetlere maruz olduğu halde, iktidarı hiç hükmünde bir şey… Âdeta sermaye ve iktidarının dairesi, eli nereye yetişirse o kadardır. Fakat emelleri, arzuları ve elemleri ve belaları ise dairesi, gözü, hayali nereye yetişirse ve gidinceye kadar geniştir. Bu derece âciz ve zayıf, fakir ve muhtaç olan ruh-u beşere ibadet, tevekkül, tevhid, teslim; ne kadar azîm bir kâr, bir saadet, bir nimet olduğunu bütün bütün kör olmayan görür, derk eder.

Malûmdur ki zararsız yol, zararlı yola –velev on ihtimalden bir ihtimal ile olsa– tercih edilir. Halbuki meselemiz olan ubudiyet yolu, zararsız olmakla beraber, ondan dokuz ihtimal ile bir saadet-i ebediye hazinesi vardır. Fısk ve sefahet yolu ise –hattâ fâsıkın itirafıyla dahi– menfaatsiz olduğu halde, ondan dokuz ihtimal ile şakavet-i ebediye helâketi bulunduğu, icma ve tevatür derecesinde hadsiz ehl-i ihtisasın ve müşahedenin şehadetiyle sabittir ve ehl-i zevkin ve keşfin ihbaratıyla muhakkaktır.

Elhasıl: Âhiret gibi dünya saadeti dahi ibadette ve Allah’a asker olmaktadır. Öyle ise biz daima اَل۟حَم۟دُ لِلّٰهِ عَلَى الطَّاعَةِ وَالتَّو۟فٖيقِ demeliyiz ve Müslüman olduğumuza şükretmeliyiz.

---

İkinci Söz ⇐ | Sözler | ⇒ Dördüncü Söz

---