Onuncu Söz/el

HASHIR (ΧΑΣΙΡ)

Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΕΡΠΕΡΑΝ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η συγγραφή των πραγματειών αυτών με τη μορφή μεταφορών, παρομοιώσεων και διηγημάτων οφείλεται στην επιθυμία να γίνει ευκολότερη η κατανόηση των αληθειών του Ισλάμ και να αποδειχθεί παραπέρα μέχρι ποιου βαθμού οι αλήθειες αυτές είναι προσιτές στην αντίληψη του μέσου ανθρώπου, ορθές, βάσιμες και μεθοδικές στη σκέψη και στο λόγο. Το νόημα των διηγημάτων περιέχεται στις αλήθειες που τα περιέχουν. Κάθε ιστορία είναι κατά κάποιο τρόπο μια σύντομη υπόμνηση της αλήθειας που περιέχει. Επομένως, δεν πρόκειται απλά για φανταστικούς μύθους, αλλά για πραγματικές αλήθειες.

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

Μπισμιλλάχιρραχμάνιρραχίμ- (Στο όνομα του Αλλάχ, του Πολυεύσπλαχνου(Ραχμάν), του Οικτίρμονος(Ραχίμ))

فَانْظُرْ اِلٰٓى آثَارِ رَحْمَتِ اللّٰهِ كَيْفَ يُحْيِي الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا

اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَد۪يرٌ

«Προσέξτε, λοιπόν, τα σημεία του ελέους του Αλλάχ -με ποιο τρόπο αποκαθιστά τη ζωή στη γη μετά το θάνατο της ֍ Πράγματι, Αυτός είναι ο Δίδον των Ζωών(Muhyi), όπως και ο Παντοδύναμος(Kantir) υπεράνω όλων των πραγμάτων.», Κουράν, Ελ-Ρουμ, 30:50.

Αδελφέ, εάν λαχταράς μια συζήτηση σχετικά με την ανάσταση και το υπερπέραν σε γλώσσα απλή και καθημερινή, σε ευθείς συγγραφικό ύφος, τότε άκουσε προσεκτικά την ακόλουθη παρομοίωση, μαζί με τη δική μου ψυχή (ναφς):

Κάποτε δύο άντρες πάνε σε μια χώρα όμορφη σαν τον Παράδεισος (με τη χώρα αυτή, εννοούμε τον κόσμο μας). Καθώς παρατηρούσαν τριγύρω τους, αντελήφθησαν ότι οι πάντες είχαν αφήσει ανοικτές τις πόρτες των σπιτιών και των καταστημάτων τους και δεν έδιναν σημασία στη φύλαξη τους. Χρήμα και περιουσία ήταν παρατημένα εδώ και εκεί, χωρίς κανείς να τα διεκδικεί. Ο ένας από τους δύο ταξιδιώτες έπαιρνε όλα όσα του έκανε όρεξη, κλέβοντας και αρπάζοντας. Ακολουθώντας τις διαθέσεις του, διέπραξε κάθε είδους αδικία και κραιπάλη. Κανένας από τους γύρω ανθρώπους δεν τον ενόχλησε.

Όμως ο φίλος του τού είπε:

«Τι κάνεις; Θα τιμωρηθείς και θα συρθώ μαζί σου στη συμφορά. Όλη αυτή η περιουσία ανήκει στο κράτος. Οι άνθρωποι αυτού του τόπου, ακόμη και τα παιδιά, είναι όλοι τους στρατιώτες ή κυβερνητικοί υπάλληλοι. Προς το παρόν είναι εντεταλμένοι πολίτες, για αυτό δεν επεμβαίνουν μαζί σου. Όμως οι νόμοι εδώ είναι αυστηροί. Ο βασιλιάς έχει εγκαταστήσει τηλέφωνα παντού και οι πράκτορες του βρίσκονται παντού. Πήγαινε γρήγορα και ζήτα για άσυλο.»

Εντούτοις ο ανόητος άντρας είπε με πείσμα:

«Όχι, δεν είναι κρατική περιουσία, ίσως είναι βακούφικο, και δεν έχει ξεκάθαρο ή προφανή ιδιοκτήτη. Ο καθένας μπορεί να επωφεληθεί όπως ο ίδιος θεωρεί σωστό. Δε βλέπω κανένα λόγο να στερήσω τον εαυτό μου από τη χρήση αυτών των υπέροχων πραγμάτων. Δε θα πιστέψω εάν δεν δω με τα ίδια μου τα μάτια.»

Εξακολούθησε να μιλά κατά τον ίδιο τρόπο, με πολλή δόση φιλοσοφικής σοφιστείας, και μια ένθερμη συζήτηση έλαβε χώρα μεταξύ τους.

Πρώτα ο ανόητος άντρας είπε:

«Ποιος είναι ο βασιλιάς; Δε τον αναγνωρίζω.»

Και στη συνέχεια ο φίλος του αποκρίθηκε: «Χωριό χωρίς κοινοτάρχη, πρόεδρο δεν γίνεται. Μια βελόνα χωρίς τον κατασκευαστή και το μάστορα της δεν γίνεται. Ένα γράμμα χωρίς τον γραφέα δεν γίνεται, το γνωρίζεις. Πως λοιπόν γίνεται, ένα τόσο εξαιρετικά εύτακτο βασίλειο να μην έχει κυβερνήτη; Και πως μπορεί τόσος πλούτος να μην έχει ιδιοκτήτη, όταν κάθε ώρα σαν να καταφθάνει και ένα τραίνο Υποσημείωση() γεμάτο με πολύτιμα και επιτηδευμένα δώρα, λες και προέρχεται από τη σφαίρα του αθέατου; Και όλες οι αναγγελίες και οι προκηρύξεις, όλες οι σφραγίδες και οι βούλες, που βρίσκονται σε όλα αυτά τα αγαθά, όλα τα νομίσματα και οι σημαίες που ανεμίζουν σε κάθε γωνιά του βασιλείου, μπορούν να υπάρχουν χωρίς κάποιο ιδιοκτήτη; Φαίνεται ότι έχεις ψιλό-μελετήσει τις φιλοσοφικές σοφιστείες και είσαι ανίκανος να διαβάσεις την Ισλαμική γραφή. Επιπλέον, αρνείσαι να ρωτήσεις αυτούς που μπορούν να τη διαβάσουν. Έλα τώρα, να σου διαβάσω το ανώτατο διάταγμα του βασιλέως.»

Ο ανόητος άντρας ανταπάντησε τότε:

«Λοιπόν, ας υποθέσουμε πως υπάρχει κάποιος βασιλιάς. Τι ζημιά μπορεί να υποστεί από την ελάχιστη χρήση που κάνω όλου (αυτού) του πλούτου του; Μήπως θα ελαττωθεί το θησαυροφυλάκιο του εξαιτίας (της χρήσης) αυτής; Όπως και να έχει, δε βλέπω τίποτα εδώ που να μοιάζει με φυλακή ή τιμωρία.»

Ο φίλος του αποκρίθηκε:

«Ο τόπος αυτός που βλέπεις είναι ένα πεδίο (στρατιωτικών) ελιγμών και ασκήσεων. Είναι, επιπρόσθετα, μια έκθεση των θαυμαστών βασιλικών του αριστοτεχνημάτων. Και, είναι πρόσκαιρα, αβάσιμα άσυλα ταξιδιωτών. Δεν αντιλαμβάνεσαι ότι καθημερινά καταφθάνει κι’ ένα καραβάνι ενώ ένα άλλο αναχωρεί και χάνεται; Συνεχώς αδειάζει και γεμίζει. Σύντομα ολάκερη η γη θα εκκενωθεί, οι κάτοικοι της θα αναχωρήσουν για ένα άλλο πιο μόνιμο βασίλειο. Εκεί ο καθένας είτε θα ανταμειφθεί είτε θα τιμωρηθεί σύμφωνα με τις υπηρεσίες του.»

Πάλι ο ανόητος άπιστος, είπε με πείσμα : «Δεν το πιστεύω. Είναι ποτέ δυνατόν να αφανιστεί μια ολάκερη γη, και να μεταφερθεί σε έναν άλλο κόσμο;»

Τότε ο έμπιστος φίλος του, απάντησε:

«Αφού είσαι τόσο ισχυρογνώμων και ατίθασος, έλα θα σου παρουσιάσω Δώδεκα Μορφές με αναρίθμητες ισχύουσες αποδείξεις, ότι υφίσταται ένα Ανώτατο Δικαστήριο, ένας τόπος ανταμοιβής και αφθονίας και ένας χώρος τιμωρίας και εγκλεισμού, και ότι όπως ακριβώς ο κόσμος αυτός αδειάζει καθημερινά κατά ένα του μέρος, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα έρθει μια μέρα κατά την οποία θα αδειάσει και θα καταστραφεί ολοκληρωτικά.

Η Πρώτη Μορφή:

Είναι ποτέ δυνατόν στο όποιο βασίλειο, και ειδικά σε ένα τόσο λαμπρό βασίλειο όπως αυτό, να μην υπάρχει ανταμοιβή για αυτούς που υπηρετούν υπάκουα, και τιμωρία για εκείνους που επαναστατούν; Η ανταμοιβή και η τιμωρία είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες εδώ.

Επομένως υπάρχει ένα Ανώτατο Δικαστήριο κάπου αλλού.

Η Δεύτερη Μορφή:

Πρόσεξε την οργάνωση και τη διαχείριση του βασιλείου αυτού! Παρατήρησε με ποιο τρόπο ο καθένας, συμπεριλαμβανομένων των φτωχότερων και των πιο αδυνάτων, προμηθεύεται με πλούσια και πλήρη διατροφή. Η καλύτερη φροντίδα λαμβάνεται για τους ασθενείς. Βασιλικά και εύγευστα φαγητά, εδέσματα, στολίδια με ένθετα πετράδια, κεντητά ενδύματα, λαμπρές πανηγύρεις -τα βρίσκει όλα κανείς εδώ. Παρατήρησε με ποιο τρόπο ο καθένας δίνει τη δέουσα προσοχή στα καθήκοντα του, με εξαίρεση τους ανόητους όπως η αφεντιά σου. Κανείς δεν παραβαίνει τα όρια του έστω και κατά έναν πόντο. Το μεγαλύτερο άτομο είναι απασχολημένος σε ταπεινή και πειθαρχημένη υπηρεσία, τηρώντας μια στάση φόβου και δέους.

Ο κυβερνήτης του βασιλείου αυτού πρέπει να κέκτηται, επομένως, μεγάλης γενναιοδωρίας και περιβάλλουσας τους πάντες και τα πάντα ευσπλαχνίας, καθώς και, συνάμα, μεγάλης αξιοπρέπειας, εκστατικής επιβλητικότητας και τιμής. Συνεπώς, η γενναιοδωρία χρήζει την προσφορά η ευσπλαχνία δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς την δωρεά και η επιβολή δέους και η τιμή καθιστούν επιβεβλημένο να κολάζονται οι αγενείς. Όμως, ούτε το ένα χιλιοστό του μέρους εκείνου που η γενναιοδωρία και η επιβολή δέους αξιώνουν, δύναται να απαντηθεί στον κόσμο αυτό. Ο δυνάστης διατηρεί την ισχύ του, και ο καταπιεσμένος, τον εξευτελισμό του, καθώς και οι δύο αναχωρούν και αποδημούν από τον κόσμο αυτό.

Άρα λοιπόν, οι υποθέσεις τους, συνεπώς, αφήνονται σε ένα Ανώτατο Δικαστήριο.

Η Τρίτη Μορφή:

Παρατήρησε με πόση ανώτερη σοφία και διάταξη ρυθμίζονται οι (διάφορες) υποθέσεις, και με πόση πραγματική δικαιοσύνη και ισορροπία πραγματοποιούνται οι συναλλαγές! Λοιπόν, ένα σοφό πολίτευμα αξιώνει όπως αυτοί οι οποίοι ζητούν καταφύγιο κάτω από την προστατευτική φτερούγα του κράτους να λαμβάνουν χάρη, και η δικαιοσύνη απαιτεί όπως τα δικαιώματα των υπηκόων να διαφυλάσσονται έτσι ώστε η λαμπρότητα του κράτους να μην υστερεί. Αλλά εδώ σε αυτή τη γη, ούτε το ένα χιλιοστό του μέρους των αξιώσεων μιας τέτοιας σοφίας και δικαιοσύνης δεν εκπληρώνεται. Άνθρωποι ανόητοι σαν και σένα συνήθως εγκαταλείπουν τον κόσμο αυτό ατιμώρητοι.

Άρα τα ζητήματα (αυτά) αναβάλλονται για ένα Ανώτατο Δικαστήριο.

Η Τέταρτη Μορφή:

Πρόσεξε τα αναρίθμητα και απαράμιλλα αυτά πετράδια που παρουσιάζονται εδώ, αυτά τα ασύγκριτα εδέσματα που εκτίθενται, καταδεικνύουν ότι ο κυβερνήτης των εδαφών αυτών κέκτηται απείρου γενναιοδωρίας και ενός αστείρευτου θησαυροφυλακίου. Ενώ μια τέτοια γενναιοδωρία και ένα τέτοιο θησαυροφυλάκιο αξίζουν και αξιώνουν μια πλουσιοπάροχη έκθεση (αγαθών) που θα πρέπει να είναι αιώνια και να περιλαμβάνει όλα τα πιθανά αντικείμενα πόθου (των ανθρώπων). Επιπλέον αξιώνουν όπως όλοι όσοι καταφθάνουν ως προσκεκλημένοι για να μετάσχουν σε αυτή την έκθεση (αγαθών) να ευρίσκονται εκεί αιωνίως και να μην υπομένουν την οδύνη του θανάτου και του αποχωρισμού. Διότι όπως ακριβώς η παύση του πόνου είναι ευχάριστη, με ακριβώς τον ίδιο τρόπο η παύση της χαράς είναι οδυνηρή!

Πρόσεξε τις εκθέσεις αυτές και τις αναγγελίες που τις αφορούν! Και άκουσε προσεκτικά τους προάγγελους αυτούς που επιδεικνύουν τα εξαίρετα και εκλεπτυσμένα καλλιτεχνήματα ενός θαυματεργάτου μονάρχη, και που καταδεικνύουν τις τελειώσεις του! Διακηρύττουν το απαράμιλλο και αθέατο κάλλος του, και μιλούν για τις διακριτικές αποκαλύψεις της αιώνιας του ευμορφίας. Πρέπει, λοιπόν, να κέκτηται εξέχοντος και εκπληκτικού αθέατου κάλλους και τελειότητας.

Αυτή λοιπόν η αψεγάδιαστη και αιώνια τελειότητα αξιώνει κάποιον ο οποίος θα την εκτιμά και θα τη θαυμάζει, ο οποίος θα ατενίζει σε αυτήν αναφωνώντας, Μασαλλάχ! (Ο Αλλάχ! Τι τέλεια η πλάση Σου!) Φανερώνοντας τη με τον τρόπο αυτό και γνωστοποιώντας την. Όσο για το κεκαλυμμένο απαράμιλλο κάλλος, αξιώνει και αυτό να ιδεί και να ιδωθεί, ή να αυτοκοιταχθεί με δύο τρόπους. Ο πρώτος έγκειται στο να ενατενίσει εαυτόν σε διάφορους καθρέφτες, και ο δεύτερος να ενατενίσει εαυτόν διαμέσου της ενατένισης εκστατικών θεατών και κατάπληκτων θαυμαστών. Το αιώνιο κάλλος εκφράζει τότε την επιθυμία να ιδεί και να ιδωθεί, να ενατενίσει εαυτόν αιωνίως και να ενατενίζετε ακατάπαυστα.

Ζητεί ακόμη τη διαρκή ύπαρξη εκείνων που το ατενίζουν με δέος και έκσταση. Διότι το αιώνιο κάλλος δεν μπορεί ποτέ του να είναι ικανοποιημένο με έναν πρόσκαιρο θαυμαστή. Επιπλέον, ένας θαυμαστής προορισμένος να απολεσθεί χωρίς ελπίδα επιστροφής θα δει την αγάπη του να στρέφεται σε μίσος κάθε φορά που λογίζεται το θάνατο του, και ο θαυμασμός και το σέβας (που τρέφει) θα ενδώσουν στην περιφρόνηση. Διότι, είναι στη φύση του ανθρώπου να μισεί το άγνωστο και το ανεξοικείωτο. Όμως όλοι εγκαταλείπουν το άσυλο (του κόσμου) αυτού πολύ γρήγορα και χάνονται, έχοντας δει μονάχα ένα φως ή μια σκιά της τελειότητας και του κάλλους για όχι περισσότερο από ένα λεπτό, χωρίς με κανένα τρόπο να ικανοποιηθεί η επιθυμία τους.

Ως εκ τούτου είναι αναγκαίο (ο άνθρωπος) να πορευθεί προς έναν αιώνιο κόσμο όπου θα ενατενίζει το θείο κάλλος και την τελειότητα.

Η Πέμπτη Μορφή:

Κοίτα, είναι προφανές από όλα αυτά τα ζητήματα ότι η μοναδική αυτή Εξοχότητα είναι κάτοχος μέγιστου ελέους. Διότι γίνεται η αιτία να παρασχεθεί γρήγορα βοήθεια σε κάθε θύμα συμφοράς, απαντά στην κάθε απορία και αίτηση και φιλεύσπλαχνα εκπληρώνει ακόμη και την ευτελέστερη ανάγκη του ταπεινότερου του υπηκόου. Εάν, για παράδειγμα, το πόδι του προβάτου κάποιου βοσκού πονέσει, είτε χορηγεί κάποιο γιατρικό ή στέλνει τον κτηνίατρο.

Έλα λοιπόν, ας πηγαίνουμε. Γίνεται μια συγκέντρωση σε κείνο το νησί. Όλοι οι ευγενείς της χώρας μαζεύονται εκεί. Βλέπεις ένας εξόχως ευγενής διοικητής, που φέρει διακεκριμένα παράσημα, εκφωνεί ομιλία και αιτεί κάποια πράγματα από τον εύσπλαχνο αυτό μονάρχη. Όλοι οι παρόντες λένε: «Ναι, ναι και εμείς ζητούμε τα ίδια! (πράγματα),» και επιβεβαιώνουν και συναινούν με τους λόγους του. Τώρα άκουσε προσεκτικά τους λόγους του διοικητή εκείνου που ευνοείται από το μονάρχη του:

«Ω μονάρχη που μας τρέφεις με τον πλούτο των δωρεών σου! Δόξασε μας με τα αληθινά και την πηγή των αγαθών αυτών που μας έχεις αποκαλύψει ως δείγματα και σκιές σε αυτό τον κόσμο! Κατέταξε μας στα ύψη της εξουσίας σου. Μη μας αφήσεις να καταστραφούμε σε αυτές τις ερήμους! Φέρε μας ενώπιον της παρουσίας σου και ελέησε μας! Τάισε μας εκεί με τα απολαυστικά αγαθά που μας έχεις δώσει να δοκιμάζουμε εδώ! Μη μας τυραννήσεις με απόγνωση και με καταδίκη σε εξορία! Μην παρατήσεις αυτούς τους παθιασμένους, και ευγνώμονες και υπάκουους δούλους σου στην περιπλάνηση και απαγχονισμό!» Τον ακούς αυτά που λέει και πώς ικετεύει.

Είναι ποτέ δυνατόν ένας τόσο εύσπλαχνος και ισχυρός μονάρχης να ικανοποιεί την μικρότερη ανάγκη του μικρότερου του υπηκόου με σοβαρότητα και να μην ικανοποιήσει πλήρως τον ευγενέστερο και υψηλότερο στόχο του πλέον Ηγαπημένου και ευγενούς του διοικητού; Επιπλέον, σκοπός του διοικητού αυτού είναι ο σκοπός όλων των ανθρώπων και η ολοκλήρωση του εκ ζητείται μέσω της καλής διάθεσης, της ευσπλαχνίας και της δικαιοσύνης του βασιλέως. Και είναι για αυτόν ένα θέμα ευκολίας, όχι δυσκολίας. Του προκαλούν λιγότερη δυσκολία απ’ ότι οι πρόσκαιροι χώροι διασκέδασης που περιλαμβάνονται στο άσυλο των ταξιδιωτών του κόσμου. Έχοντας δαπανήσει τόση πολλή προσπάθεια στα μέρη αυτά της επιβεβαιώσεως (των τελειώσεων και του κάλλους του) που θα διαρκέσουν πέντε ή έξι μόνο μέρες, μα και επάνω στη θεμελίωση του βασιλείου αυτού, με σκοπό να περιγράψει παραδείγματα της ισχύος του, θα εκθέσει, αναμφίβολα, στην έδρα της εξουσίας του πραγματικούς θησαυρούς, τελειώσεις και δεξιότητες με τέτοιο τρόπο, και θα αποκαλύψει μπροστά μας τέτοια θεάματα, που οι διάνοιες μας θα μείνουν κατάπληκτες.

Αυτοί, λοιπόν, που αποστέλλονται στο πεδίο αυτό της δοκιμασίας δε θα αφεθούν να πράττουν το θέλημα τους, ανάκτορα μακαριότητας ή μπουντρούμια τους καρτερούν.

Η Έκτη Μορφή:

Έλα τώρα, κοίταξε! Όλα αυτά τα εντυπωσιακά τρένα, τα αεροσκάφη, τα μηχανήματα, οι αποθήκες εμπορευμάτων, οι εκθέσεις φανερώνουν ότι πέρα από το πέπλο της δημιουργίας υπάρχει και κυβερνά ένας επιβλητικός μονάρχης. (Υποσημείωση())

Ένας τέτοιος μονάρχης αξίζει υπηκόους αντάξιους του ιδίου. Όμως τώρα βλέπεις όλους τους υπηκόους του συγκεντρωμένους σε ένα ξενώνα. Ένας ξενώνας που γεμίζει και αδειάζει καθημερινά. Και όλοι οι υπήκοοι του είναι συγκεντρωμένοι σε ένα πεδίο δοκιμασίας, το οποίο αλλάζει κάθε ώρα. Μπορούμε να πούμε ότι, όλοι οι υπήκοοι παραμένουν σε έναν εκθεσιακό προθάλαμο για λίγα λεπτά για να θαυμάσουν δείγματα της ευεργεσίας του μονάρχη, πολύτιμα προϊόντα της θαυματουργής του αριστοτεχνίας. Όμως η ίδια η έκθεση αλλάζει κάθε λεπτό. Όποιος εισέρχεται αναχωρεί, και αυτός που αναχωρεί δεν ξανάρχεται.

Λοιπόν αυτή η κατάσταση και αυτό το γεγονός αποδεικνύουν πειστικά ότι πέρα από το ξενώνα αυτό, και αυτό το δοκιμαστικό πεδίο, και την έκθεση αυτή, υπάρχουν μόνιμα ανάκτορα, διαρκείς μονές και κήποι και θησαυροφυλάκια που βρίθουν με τα αγνά και ευγενή αρχέτυπα των δειγμάτων και των μορφών που βλέπουμε στον κόσμο αυτό.

Άρα λοιπόν, είναι χάριν αυτών που πασχίζουμε εδώ. Εδώ μοχθούμε, και εκεί λαμβάνουμε την ανταμοιβή μας. Ένα είδος και ένας βαθμός ολβιότητας που αρμόζει στο τάλαντο του καθενός μας μάς περιμένει εκεί.

Η Έβδομη Μορφή:

Έλα ας περπατήσουμε λίγο, και ας δούμε τι μπορεί να ανακαλύψουμε ανάμεσα σε αυτούς τους πολιτισμένους ανθρώπους. Βλέπεις, σε κάθε μέρος, σε κάθε γωνιά, φωτογράφοι κάθονται και βγάζουν φωτογραφίες. Κοίτα, παντού υπάρχουν γραφείς που κάθονται και σημειώνουν τα πεπραγμένα. Τα πάντα καταχωρούνται. Καταγράφουν τις πιο ασήμαντες από τις πράξεις (των ανθρώπων), τα πιο συνήθη από τα γεγονότα. Κοίταξε τώρα επάνω στο ψηλό βουνό. Εκεί βλέπεις εγκατεστημένο έναν κορυφαίο φωτογράφο, αφιερωμένο στην υπηρεσία του βασιλιά (Υποσημείωση()) βγάζει φωτογραφίες όλων όσων συμβαίνουν στην περιοχή. Πρέπει λοιπόν ο βασιλιάς να έχει εκδώσει το εξής διάταγμα: «Καταχώρησε όλες τις συναλλαγές που γίνονται και όλα τα έργα που επιτελούνται στο βασίλειο.» Με άλλα λόγια, η εξέχουσα αυτή φυσιογνωμία καταγράφει και καταχωρεί με φωτογραφικό υλικό όλα τα γεγονότα. Το ακριβές αρχείο που τηρεί πρέπει αναμφίβολα να προορίζεται προς όφελος μιας μέρας κατά την οποία θα ζητήσει από τους υπηκόους του λόγο για τις πράξεις τους.

Τώρα λοιπόν είναι ποτέ δυνατόν ένας Κατ`εξοχήν Σοφός και Διαφυλάττων, Προφυλάττων Αλλάχ(Ηâkim-i Ηafîz), Ο οποίος δεν παραβλέπει ούτε και τα πιο πεζά έργα των ταπεινότερων του υπηκόων, να μην καταχωρεί τις σημαντικότερες πράξεις των μεγαλύτερων μεταξύ των υπηκόων του, να μη ζητεί λόγο για τις πράξεις τους, να μην τους ανταμείβει και να μην τους τιμωρεί;

Και όμως, μεγάλα έργα υβριστικά ως προς τη τήμη του, ενάντια στην αξιοπρέπεια του και αποδοκιμαστέα προς την ευσπλαχνία του, και τα έργα αυτά παραμένουν ατιμώρητα στον κόσμο αυτό.

Πρέπει επομένως, η κρίση τους να αναβάλλεται για ένα Ανώτατο Δικαστήριο.

Η Όγδοη Μορφή:

Έλα άσε με να σου διαβάσω τα διατάγματα που εκδόθηκαν από το μονάρχη αυτόν. Βλέπεις, δίνει κατά επανάληψη τις εξής υποσχέσεις και τρομερές απειλές: «Θα σας βγάλω από τον τωρινό σας τόπο διαμονής και θα σας φέρω μπρος στην έδρα της εξουσίας μου. Εκεί θα παράσχω στους μεν υπάκουους ευτυχία και θα φυλακίσω τους ανυπότακτους. Καταστρέφοντας την προσωρινή αυτή κατοικία, θα ιδρύσω ένα βασίλειο διαφορετικό που θα περιλαμβάνει ανάκτορα μα και μπουντρούμια.» Του είναι πολύ εύκολο να εκπληρώσει τις τόσης σημασίας υποσχέσεις που δίνει για τους υπηκόους του. Είναι, επιπλέον, ασύμβατο με την αξιοπρέπεια και τη δύναμη του να αθετήσει την υπόσχεση του.

Για αυτό πρόσεξε, ω σαστισμένε! Συγκατατίθεσαι στους ισχυρισμούς της ψευδολόγου φαντασίας σου, της ταραγμένης σου διάνοιας, της απατηλής ψυχής σου, και αρνείσαι τους λόγους ενός εκείνου του οποίου δεν μπορεί να εξαναγκαστεί με τον οποιονδήποτε τρόπο να αθετήσει την υπόσχεση του, το ευγενές ανάστημα του οποίου δεν αποδέχεται τέτοιου είδους αφερεγγυότητα και ως προς τη φιλαλήθεια του οποίου φέρουν μαρτυρία όλα τα ορατά έργα. Ασφαλώς σου αξίζει μια μεγάλη τιμωρία. Μοιάζεις με έναν ταξιδιώτη ο οποίος κλείνει τα μάτια του στο φως του ήλιου και αντα’ αυτού προσηλώνεται στην ίδια τη φαντασία του. Η φαντασιοπληξία του επιθυμεί να φωτίσει το κατασκότεινο του μονοπάτι με το φως του μυαλού του, παρόλο που δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια πυγολαμπίδα. Με το που θα δώσει ο μονάρχης αυτός μια υπόσχεση, θα την εκπληρώσει στα σίγουρα. Η εκπλήρωση της είναι για αυτόν ευκολότατη, και επιπρόσθετα εξαιρετικά απαραίτητη για μας και για το κάθε τι, καθώς επίσης και για αυτόν και το βασίλειο του.

Υπάρχει επομένως, ένα Ανώτατο Δικαστήριο, και μια (κατάσταση) υψίστης ολβιότητάς.

Η Ένατη Μορφή:

Έλα λοιπόν! Πρόσεξε τους επικεφαλείς των υπηρεσιών και των ομάδων αυτών. (Υποσημείωση()) Ο καθένας έχει ένα προσωπικό τηλέφωνο για να μιλά κατά ιδίαν μαζί με το βασιλιά. Μερικές φορές ακόμη πηγαίνουν κατευθείαν ενώπιον της παρουσίας του. Παρατήρησε αυτά που λένε και που ομόφωνα αναφέρουν, ότι (δηλαδή) ο μονάρχης έχει προετοιμάσει ένα μεγαλοπρεπέστατο και μεγαλεπήβολο μέρος για ανταμοιβή και τιμωρία. Οι υποσχέσεις του είναι κατηγορηματικές και οι απειλές του άτεγκτες. Ο αυτοσεβασμός και η αξιοπρέπεια του είναι τέτοιες που με κανένα τρόπο δε θα ξέπεφτε στην ποταπότητα που ενυπάρχει στην αθέτηση μιας υπόσχεσης.

Ωστόσο οι φορείς της αναφοράς αυτής, οι οποίοι είναι τόσο πολυπληθείς ώστε να γίνονται καθολικά αποδεκτοί, πρόσθετα αναφέρουν με την έντονη ομοφωνία της κοινής ομολογίας ότι η έδρα και το αρχηγείο του ευγενούς Μονάρχη, μερικά από τα ίχνη των οποίων είναι ορατά εδώ βρίσκονται σε κάποιον άλλο κόσμο πολύ μακριά απ’ αυτόν εδώ. Τα κτίρια που υπάρχουν στο δοκιμαστικό αυτό πεδίο δεν είναι παρά προσωρινά, και θα αντικατασταθούν αργότερα από αιώνια ανάκτορα. Τα μέρη αυτά θα αλλάξουν. Διότι η μεγαλοπρεπής και άφθαρτη αυτή μοναρχία, η λαμπρότητα της οποίας είναι έκδηλη από τα έργα της, με κανένα τρόπο δεν μπορεί να θεμελιωθεί ή να βασιστεί πάνω σε τόσο πρόσκαιρες, ασταθείς, παροδικές, ασήμαντες, ευμετάβλητες, ανεπαρκείς και ατελείς υποθέσεις. Στηρίζεται μάλλον σε πράγματα που της είναι αντάξια, αιώνια, σταθερά, μόνιμα και επιφανή.

Υπάρχει, επομένως, ένα υπερπέραν βασίλειο, και πέραν πάσης αμφιβολίας θα πορευθούμε προς αυτό.

Η Δέκατη Μορφή:

Έλα, σήμερα εορτάζουμε την πρωτοχρονιά της άνοιξης. (Υποσημείωση()) Θα λάβουν χώρα ορισμένες αλλαγές και πράγματα παράδοξα θα συμβούν. Αυτήν την όμορφη ανοιξιάτικη μέρα, ας πάμε έναν περίπατο στον πράσινο κάμπο που είναι στολισμένος με υπέροχα άνθη. Να δες! Και άλλοι άνθρωποι έρχονται κατά εδώ. Κάποιου είδους μαγεία πρέπει να συντελείται, λόγω του ότι κτίρια που ήταν σκέτα ερείπια έχουν άξαφνα ξεφυτρώσει και πάλι εδώ. Κάποιο θαύμα υπάρχει. Αυτή η έρημος έχει γίνει σαν μια πολυπληθής μεγαλούπολη. Κοίτα!, κάθε ώρα και μια διαφορετική σκηνή, ένας διαφορετικός κόσμος εμφανίζεται, όπως ακριβώς μια κινηματογραφική οθόνη, και παίρνει διαφορετικό σχήμα.

Αλλά πρόσεξε ακόμη, ότι ανάμεσα σε αυτές τις πολυσύνθετες, γοργά μεταβαλλόμενες και πολυποίκιλες σκηνές υφίσταται μια τόσο απόλυτη τάξη, έτσι ώστε όλα τα πράγματα μπαίνουν στις κατάλληλες τους θέσεις. Ακόμα και οι φανταστικές σκηνές του κινηματογράφου δεν θα μπορούσαν να είναι τόσο καλά ταξιθετημένες όσο αυτές. Και εκατομμύρια έμπειρων θαυματοποιών θα είναι ανίκανοι να επιτελέσουν ένα τέτοιο καλλιτεχνικό φαινόμενο. Επομένως, ο μονάρχης αυτός τον οποίο δεν μπορούμε να δούμε, θα έχει πολύ μεγάλα θαύματα.

Ω ανόητε! Ερωτάς: «Πως μπορεί το αχανές αυτό βασίλειο να καταστραφεί και να επανεγκατασταθεί κάπου αλλού;»

Βλέπεις πως κάθε ώρα γίνονται πολυάριθμες αλλαγές και ριζοσπαστικές ανατροπές, όπως ακριβώς η μεταφορά αυτή από τον έναν κόσμο στον άλλο που το μυαλό σου δε λέει να αποδεχτεί. Από το μάζεμα και το σκόρπισμα αυτό μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι κρύβεται κάποια συγκεκριμένη σκοπιμότητα μέσα από αυτές τις ορατές και γρήγορες ενώσεις και χωρισμούς, μέσα από αυτές τις συνθέσεις και διαλύσεις. Δέκα χρόνια προσπάθειας και έξοδα αφιερώνονται για μια συνένωση που διαρκεί μόνο μια ώρα. Επομένως τα περιστασιακά αυτά γεγονότα στα οποία γινόμαστε μάρτυρες δεν μπορούν να είναι αυτοσκοποί. Είναι κάποιου είδους παραβολή και απομίμηση. Ο εξυψούμενος αυτός Δημιουργός τα προκαλεί με θαυματουργικό τρόπο, με αποτέλεσμα να παίρνουν συγκεκριμένη μορφή και έπειτα να συγχωνεύονται, και το αποτέλεσμα να διαφυλάσσεται και να καταχωρείται, -με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κάθε φάση ενός στρατιωτικού ελιγμού στο πεδίο πολέμου σημειώνεται και καταχωρείται-. Το γεγονός αυτό υπαινίσσεται ότι τα πρακτικά των εργασιών και των συζητήσεων κάποιας μεγάλης (σε μέγεθος και σε σημασία) σύγκλισης και συνάντησης θα βασιστούν σε ότι συμβαίνει εδώ. Επιπλέον τα αποτελέσματα όλων όσων γίνονται εδώ θα εκτεθούν μόνιμα σε κάποια υψίστου σημασίας αποκαλυπτική παρουσίαση. Άρα όλα τα πρόσκαιρα και αμφίρροπα φαινόμενα που παρατηρούμε εδώ θα αποδώσουν καρπό αιωνίας και αναλλοίωτης μορφής.

Όλες οι παραλλαγές που παρατηρούμε στον κόσμο αυτό επομένως, υπάρχουν χάριν μιας υπέρτατης ευτυχίας, ενός ανώτατου δικαστηρίου, χάριν υψιτενών στόχων άγνωστων ακόμη σε μας.

Η Ενδέκατη Μορφή:

Έλα, ω πείσμωνα φίλε! Ας επιβιβαστούμε σε ένα τραίνο ή ένα αεροπλάνο ταξιδεύοντας ανατολικά ή δυτικά, δηλαδή, στο παρελθόν ή στο μέλλον. Ας δούμε τι είδους θαυματουργικά έργα έχει επιτελέσει Ο Δημιουργός αυτός σε άλλα μέρη.

Πρόσεξε, σε κάθε πλευρά υπάρχουν φαινόμενα θαυμαστά όπως οι εστίες διαμονής, οι ανοιχτοί χώροι και οι εκθέσεις που είδαμε. Όμως όλα διαφέρουν όσο αφορά την τέχνη και τη μορφή. Σημείωσε όμως καλά, τι είδους μαρτυρούσα τάξη έκδηλης σοφίας, ποια δείγματα εμφανούς ευσπλαχνίας, τι σημεία υψίστου δικαιοσύνης και τι είδους καρποί απειρομεγέθους ελέους δύνανται να εξευρεθούν στις παροδικές αυτές εστίες διαμονής, σε αυτές τις πρόσκαιρες απλοτοπιές, αυτές τις φευγαλέες εκθέσεις. Οποιοσδήποτε δεν είναι παντελώς στερημένος ενοράσεως θα αντιληφθεί μετά βεβαιότητας ότι ουδεμία σοφία τελειότερη από αυτή του Δημιουργού, δεν μπορεί να περάσει από τη φαντασία, καμιά πρόνοια περικαλλέστερη από τη δική του, καμιά ευσπλαχνία πιο απειρομεγέθης από τη δική του, και ουδεμία δικαιοσύνη πιο ένδοξη από τη δική του.

Εάν, για παράδειγμα, όπως εσύ φαντάζεσαι, δεν υπήρχαν διαρκείς μονές, επιβλητικοί χώροι, εδραία σκηνώματα, μόνιμοι τόποι διαμονής, ή ένδημος και ικανοποιημένος πληθυσμός στη σφαίρα επιρροής του βασιλείου του, και εάν οι αλήθειες της σοφίας, της ευσπλαχνίας, του ελέους και της δικαιοσύνης του δεν είχαν κανένα άλλο βασίλειο στο οποίο να αυτό-αποκαλυφθούν πλήρως [λόγω του ότι το πρόσκαιρο αυτό βασίλειο δεν είναι ο (κατάλληλος) χώρος για την πλήρη αποκάλυψη τους] - τότε θα ήμασταν υπόχρεοι να αρνηθούμε να αναγνωρίσουμε τη σοφία που βλέπουμε, να αρνηθούμε να δεχθούμε την ευσπλαχνία που παρατηρούμε, να απαρνηθούμε το έλεος που βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας και να αρνηθούμε τη δικαιοσύνη τα σημεία της οποίας είναι έκδηλα. Κάτι τέτοιο θα ήταν τόσο βλακώδες όσο το να αρνηθούμε την ύπαρξη του ήλιου, το φως του οποίου βλέπουμε ξεκάθαρα το μεσημέρι. Θα πρέπει ακόμη να θεωρήσουμε αυτόν από τον οποίο προέρχονται όλοι αυτοί οι τρόποι ενέργειας που βλέπουμε, όλες αυτές οι γενναιόδωρες πράξεις, όλες αυτές οι ελεήμονες δωρεές, ως έναν αχρείο τζογαδόρο ή έναν απατηλό τύραννο (επ’ ουδενί - Αλλάχ φυλάξει!). Κάτι τέτοιο θα ήταν σαν να γυρίζαμε την αλήθεια με το κεφάλι προς τα κάτω. Και το να αντιστρέψουμε μίαν αλήθεια στο αντίθετο της είναι αδύνατο, σύμφωνα με την ομόφωνη μαρτυρία όλων των έλλογων όντων, εξαιρώντας μονάχα τους ανόητους σοφιστές οι οποίοι αρνούνται τα πάντα.

Υπάρχει, επομένως, ένα βασίλειο χώρια από το τωρινό. Σε αυτό, υπάρχει ένα ανώτατο δικαστήριο, ένας επιβλητικός χώρος δικαιοσύνης, ένας υψηλά ιστάμενος τόπος ανταμοιβής όπου όλη αυτή η ευσπλαχνία, η σοφία, το έλεος και η δικαιοσύνη θα καταστούν πλήρως έκδηλα.

Η Δωδέκατη Μορφή:

Έλα, ας γυρίσουμε τώρα πίσω. Θα μιλήσουμε με τους αρχηγούς και τους αξιωματούχους των διαφόρων αυτών ομάδων, και εξετάζοντας τον εξοπλισμό τους θα προσπαθήσουμε να μάθουμε κατά πόσο ο εξοπλισμός αυτός, τους έχει δοθεί χάριν χορηγίας για κάποια σύντομη περίοδο στο βασίλειο αυτό, ή κατά πόσο τους έχει παραχωρηθεί χάριν της απόκτησης μιας μακραίωνης ζωής μακαριότητας σε ένα άλλο βασίλειο; Για να δούμε. Δεν μπορούμε να εξετάσουμε τον καθένα και τον εξοπλισμό του. Αλλά ας εξετάσουμε ως δείγμα, την ταυτότητα και το μητρώο του αξιωματικού αυτού.

Επάνω στην ταυτότητα του καταγράφονται το αξίωμα, ο μισθός, τα καθήκοντα, οι προμήθειες και οι οδηγίες (που του έχουν δοθεί). Βλέπεις, το αξίωμα αυτό δεν μπορεί να του έχει απονεμηθεί μονάχα για λίγες μέρες αλλά μπορεί να παραχωρηθεί για μια παρατεταμένη περίοδο. Γράφει επάνω στην ταυτότητα του: «Θα λάβεις τόσο μισθό σε ετούτη και ετούτη τη μέρα από το θησαυροφυλάκιο.» Όμως η ημερομηνία για την οποία γίνεται λόγος θα έρθει για αρκετό διάστημα μετά που το βασίλειο αυτό θα έχει εκκενωθεί. Κατά παρόμοιο τρόπο, τα καθήκοντα που αναφέρονται επάνω στην ταυτότητα του δεν έχουν παραχωρηθεί για το πρόσκαιρο αυτό βασίλειο, αλλά μάλλον χάριν της κατάκτησης μιας μόνιμης κατάστασης ολβιότητος πλησίον του βασιλιά. Επομένως, ακόμη, οι απονεμημένες εις αυτόν προμήθειες δεν μπορούν να είναι απλά και μόνο χάριν χορηγίας σε αυτόν τον ξενώνα, διαρκείας λίγων ημερών. Μπορούν μονάχα να είναι προς χάριν μιας μακραίωνης και ευτυχισμένης ζωής. Οι οδηγίες τον καθιστούν παντελώς ξεκάθαρα ότι είναι προορισμένος για κάποιο μέρος διαφορετικό, ότι εργάζεται για ένα άλλο βασίλειο.

Τώρα κοίταξε στα μητρώα αυτά. Περιέχουν οδηγίες για τη χρήση και διάθεση του εξοπλισμού. Εάν δεν υπήρχε άλλο βασίλειο εκτός από αυτό εδώ, ένα βασίλειο πολυτίμητο και αιώνιο, το μητρώο ετούτο με τις ρητές του οδηγίες και η ταυτότητα αυτή με τις σαφείς της πληροφορίες, θα ήταν και τα δύο παντελώς δίχως νόημα. Επιπλέον, ο ευυπόληπτος αυτός αξιωματούχος, ο ευγενής αυτός διοικητής, ο αγαπημένος αυτός αρχηγός, θα ξέπεφτε σε ένα επίπεδο χαμηλότερο από εκείνο όλων των ανθρώπων. Θα γινόταν πιο αξιοθρήνητος, πιο δυστυχής, πιο εξευτελισμένος, πιο καταβασανισμένος, πιο στερημένος και αδύναμος από τον καθένα. Εφαρμόστε την ίδια αρχή στο καθετί. Οτιδήποτε και αν περιεργαστείς φέρει μαρτυρία πως ύστερα από τον πρόσκαιρο αυτό κόσμο υφίσταται ένας άλλος και αιώνιος κόσμος.

Ω φίλε!

Επομένως ο πρόσκαιρος αυτός κόσμος είναι σαν ένα χωράφι. Είναι ένας τόπος διδασκαλίας, μια αγορά. Χωρίς αμφιβολία ένα ανώτατο δικαστήριο και μια κατάσταση απόλυτης ευτυχίας θα το διαδεχτούν. Εάν δεν αναγνωρίσεις το γεγονός αυτό, θα είσαι ωσαύτως υποχρεωμένος να διαψεύσεις τις ταυτότητες όλων των αξιωματούχων, τον εξοπλισμό και τις εντολές (που έχουν λάβει). Στην πραγματικότητα, θα πρέπει επίσης να αποκηρύξεις όλη την τάξη που υπάρχει στη χώρα, την ύπαρξη σε αυτή μιας κυβέρνησης και όλα τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση (αυτή). Συνεπώς δε θα αξίζεις πια το χαρακτηρισμό ως άνθρωπος ή την επωνυμία ενσυνείδητος. Θα είσαι πιο άφρονας από τους σοφιστές.

Πρόσεξε, μη φανταστείς πως οι αποδείξεις της μεταφοράς της δημιουργίας από τον έναν κόσμο στον άλλο περιορίζονται σε αυτές τις δώδεκα. Υπάρχουν απεριόριστες και αμέτρητες ενδείξεις και αποδείξεις, που όλες αποδεικνύουν ότι αυτό το πρόσκαιρο, μεταβαλλόμενο βασίλειο θα μεταμορφωθεί σε ένα μόνιμο και αμετάβλητο κόσμο. Υπάρχουν ακόμη αναρίθμητα σημεία και αποδεικτικά στοιχεία ότι οι άνθρωποι θα αρπαχθούν από το προσωρινό αυτό άσυλο και θα μεταφερθούν στην αιώνια έδρα της εξουσίας ολάκερης της δημιουργίας.

Θα εκθέσω συγκεκριμένα μίαν απόδειξη που είναι πιο πειστική από όλες μαζί τις δώδεκα μορφές.

Έλα λοιπόν, κοίταξε, στη μέση της μεγάλης συνάθροισης, ορατός στο βάθος, ο ίδιος ευγενής διοικητής τον οποίο είδαμε προηγουμένως επάνω στο νησί, στολισμένος με πολυάριθμα παράσημα, προβαίνει σε κάποια εξαγγελία. Ας πάμε και να τον ακούσομε. Βλέπεις, αυτός ο λαμπρός και εξόχως ευγενής διοικητής κομίζει ένα ανώτατο διάταγμα, επιγραμμένο με υπέροχο τρόπο. Λέει:

«Ετοιμαστείτε! Θα πάτε σε έναν κόσμο άλλο και μόνιμο! Σε έναν κόσμο τέτοιο που αυτός εδώ θα δείχνει συγκριτικά σαν φυλακή. Θα πάτε στην έδρα της εξουσίας του βασιλέως μας, και εκεί θα δεχθείτε την ευσπλαχνία και τη δωρεά του ελέους του. Εάν προσέξετε καλά το διάταγμα αυτό και το υπακούσετε... Εάν όμως στασιάσετε και το παρακούσετε, θα ριχτείτε σε φοβερές φυλακές.» Τέτοιο είναι το μήνυμα που κομίζει.

Σαν το εξετάσεις θέσπισμα, θα αντιληφθείς ότι το μήνυμα αυτό φέρει μίαν τέτοια θαυματουργική σφραγίδα που με κανέναν τρόπο δεν μπορεί να πλαστογραφηθεί. Οι πάντες, εκτός από τους ανόητους όπως και συ, γνωρίζει μετά βεβαιότητας ότι το θέσπισμα είναι από το βασιλιά. Επιπρόσθετα, ο ευγενής διοικητής φέρει τέτοια λαμπρά παράσημα ώστε οι πάντες εκτός από τους τυφλούς όπως και συ, αντιλαμβάνονται για τα καλά ότι είναι ο αληθής κομιστής των διαταγών του βασιλιά.

Είναι ποτέ δυνατόν η διδασκαλία της μεταφοράς από τον έναν κόσμο στον άλλο, που με τρόπο απαιτητικό κομίζεται από τον ευγενή αυτό διοικητή, να επιδέχεται την ελάχιστη αντίρρηση; Όχι, δεν είναι δυνατόν, εκτός εάν αρνηθείς όλα όσα έχουμε δει...

Λοιπόν φίλε, τώρα ο λόγος είναι δικός σου. Πες ότι έχεις να πεις!

«Τι θα μπορούσα να πω; Τι μπορεί να ειπωθεί για να τα αντικρούσω όλα αυτά; Ποιος μπορεί να εκφραστεί ενάντια στον ήλιο το καταμεσήμερο; Μόνο αυτό έχω να πω: «Δόξα τον Αλλάχ. Εκατό χιλιάδες ευχαριστώ που έχω σωθεί από την κυριαρχία της ρεμβώδους και μάταιες φαντασίες και έχω απελευθερωθεί από μια φυλακή αιωνία. Έχω καταλήξει να πιστεύω ότι υπάρχει μια μονή ολβιότητος κοντά στο μονάρχη, χώρια από τον ανάστατο και πρόσκαιρο αυτόν ξενώνα.»

Η παρομοίωση μας που υποδηλώνει τη γνησιότητα της αναστάσεως και της μετά θάνατον ζωής είναι τώρα πλήρης.

Τώρα με τη χάρη του Αλλάχ, θα περάσουμε στην πιο εξαίρετη αλήθεια. Θα αναπτύξουμε δώδεκα αλλήλο-εξαρτώμενες Αλήθειες, που ανταποκρίνονται στις Δώδεκα Μορφές που συζητήσαμε πιο πάνω, καθώς επίσης και μίαν Εισαγωγή.

* * *

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

[Με τη βοήθεια μερικών ενδείξεων, παραπέμπουμε εδώ σε διάφορα ζητήματα που επεξηγούνται αλλού, δηλαδή, στον Εικοστό-Δεύτερο, Δέκατο-Ένατο και Εικοστό-Έκτο Λόγο]

Πρώτη Ένδειξη

Ο ανόητος άντρας στην προηγούμενη ιστορία και ο έντιμος σύντροφος του αντιστοιχούν σε τρεις πραγματικότητες:

Τo “νέφσι εμμάρε”() μου και την “καρδιά”.

Τους “μαθητές της φιλοσοφίας” και τους “σπουδαστές του Πάνσοφου Ιερού Κουράν”.

Τους “ανθρώπους της απιστίας” και την “Κοινότητα του Ισλάμ”.

Το χείριστο σφάλμα και πλάνη των μαθητών της φιλοσοφίας, των ανθρώπων της απιστίας και του “νέφσι εμμάρε” (ενστικτώδους ψυχής), έγκειται στη μη αναγνώριση του Αλλάχ. Όπως ακριβώς στην προηγούμενη ιστορία ο έντιμος άντρας είπε, «Ένα γράμμα χωρίς τον γραφέα δεν γίνεται, νόμος χωρίς κάποιο νομοθέτη δεν γίνεται,» έτσι και εμείς λέμε τα εξής:

Ένα βιβλίο, ιδιαίτερα δε ένα βιβλίο στην κάθε λέξη του οποίου μια μικροσκοπική γραφίδα έχει επιγράψει ένα ακόμη πλήρες βιβλίο, και στο κάθε γράμμα του οποίου μια λεπτή γραφίδα έχει ιχνογραφήσει μια ωδή, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να έχει κάποιο συγγραφέα, κάτι τέτοιο θα ήταν παντελώς αδύνατο.

Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο το σύμπαν αυτό δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον καταγραφέα του. Αυτό είναι αδύνατο στον έσχατο βαθμό. Διότι το σύμπαν αυτό είναι επακριβώς ένα τέτοιο βιβλίο ώστε καθεμιά από τις σελίδες του περιλαμβάνει πολλά άλλα βιβλία, καθεμιά από τις λέξεις του περιέχει ένα βιβλίο και καθένα από τα γράμματα του περιέχει μια ωδή. Το πρόσωπο της γης είναι μία σελίδα στη βίβλο του κόσμου. Παρατηρήστε πόσα πολλά βιβλία περιέχει. Ένα δέντρο είναι μια λέξη, παρατήρησε πόσες σελίδες υπάρχουν. Κάθε καρπός είναι ένα γράμμα και κάθε σπόρος είναι μια τελεία. Στην τελεία αυτή περιέχεται το ευρετήριο και το πρόγραμμα ενός ολάκερου δέντρου. Ένα τέτοιο βιβλίο όπως αυτό μπορεί να έχει επιγραφεί μονάχα από την κραταιά γραφίδα ενός Κατόχου Παντοδύναμης(Zât-ı Zülcelâl), Ο οποίος απολαμβάνει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της απόλυτης δύναμης και εντελής Ωραιότης Του και, Ο οποίος είναι ο φέρων άπειρης σοφίας και ισχύς. Η πίστη, επομένως, επακολουθεί αναπόφευκτα γύρω από την παρατήρηση του κόσμου, εκτός εάν κάποιος είναι μεθυσμένος με την πλάνη.

Κατά παρόμοιο τρόπο όπως μία οικία δεν μπορεί να ανεγερθεί χωρίς κάποιον οικοδόμο, ιδιαίτερα μια οικία διακοσμημένη με θαυματουργικά έργα τέχνης, θαυμάσιους σχεδιασμούς και εκπληκτικά ποικίλματα και να έχει επενδυθεί τόση πολλή τέχνη σε ένα της λιθάρι όση σε ένα ολάκερο παλάτι, κανένας νους δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι θα μπορούσε να ανεγερθεί χωρίς κάποιον οικοδόμο. Αναμφίβολα χρειάζεται ένα δεξιοτέχνη αρχιτέκτονα. Επιπλέον, μέσα στο κτίριο, πραγματικές οικίες παίρνουν κάθε ώρα συγκεκριμένη μορφή και μεταβάλλονται με τον ανώτατο βαθμό τάξης και ευκολίας, ακριβώς έτσι που λες και αλλάζονταν ρούχα ή σα σκηνές που περνούσαν μέσα από μια κινηματογραφική οθόνη. Μπορούμε να πούμε ακόμη ότι πολυάριθμες μικρότερες οικίες δημιουργούνται διαρκώς σε καθεμιά από τις σκηνές αυτές.

Κατά παρόμοιο τρόπο, και το σύμπαν αυτό χρειάζεται έναν Κατ`εξοχήν Σοφό (Hakîm), Παντογνώστη(Alîm) και Παντοδύναμο(Kadîr) Έντεχνο Πλάστη(Sâni). Διότι το μεγαλοπρεπές αυτό σύμπαν είναι ένα παλάτι που έχει τη σελήνη και τον ήλιο για λυχνίες του και τα άστρα για κεριά του. Ο χρόνος μοιάζει με ένα σχοινί ή με μια κορδέλα πάνω στο οποίο ο Παντοδύναμoς Αλλάχ(Zât-ı Zülcelâl) τοποθετεί κάθε χρόνο ένα νέο κόσμου και μας τον παρουσιάζει. Και μέσα στον κόσμο αυτόν, ανανεώνει με τριακόσια εξήντα τρόπους τα τέλεια διαμορφωμένα είδη. Τα αλλάζει με τη μέγιστη δυνατή μεθοδικότητα και σοφία. Έφτιαξε το πρόσωπο της γης ένα πλουσιοπάροχο συμπόσιο αγαθών που κοσμεί κάθε άνοιξη με τριακόσιες χιλιάδες μορφές δημιουργίας, τα οποία φορτώνει με αναρίθμητα είδη πλουσίων δωρεών. Το πράττει αυτό με τέτοιο τρόπο που όλα τους ξεχωρίζουν το ένα από το άλλο, παντελώς ανεξάρτητα και διαφορετικά, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται ταυτόχρονα τόσο κοντά και αναμεμιγμένα μεταξύ τους. Σύγκρινε και άλλες απόψεις με αυτό… Πώς είναι δυνατόν να παραβλέψουμε την ύπαρξη ενός τέτοιου Έντεχνου Πλάστη(Sâni) ενός τέτοιου παλατιού;

Επίσης όπως το να αρνηθούμε την ύπαρξη του ήλιου, σε μια ανέφελη μέρα το μεσημέρι, όταν τα ίχνη του γίνονται ευδιάκριτα και η αντανάκλαση του ορατή σε κάθε φυσαλίδα επάνω στην επιφάνεια του ωκεανού, σε κάθε αστραφτερό αντικείμενο επάνω στη στεριά και σε κάθε μόριο χιονιού θα ήταν μεγάλη ανοησία και παραφροσύνη. Διότι εάν κάποιος δεν αναγνώριζε και αρνιόταν να αποδεχτεί την ύπαρξη ενός μόνου, μοναδικού ήλιου, θα ήταν εξαναγκασμένος να αποδεχτεί την ύπαρξη τόσων αυτό-υπαρκτών, πραγματικών ηλίων όσων και οι σταγόνες και οι φυσαλίδες του ωκεανού, αμέτρητοι όσο τα μόρια του χιονιού.

Θα ήταν απαραίτητο να παραδεχτούμε ότι κάθε μικροσκοπικό μόριο εμπεριέχει έναν μεγάλο αληθινό ήλιο, παρόλο που το μόριο είναι μεγάλο αρκετά για να χωρέσει μέσα του μονάχα το ίδιο. Θα ήταν ένα ακόμη μεγαλύτερο σημείο παράνοιας, ανοησίας και πλάνης, να αρνηθεί κανείς να συγκατατεθεί ως προς (την ύπαρξη) των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της τελειότητας του Παντοδύναμου Δημιουργού(Hâlık-ı Zülcelâl), ακόμη και όταν κοιτάζει με θαυμασμό το εύρυθμο σύμπαν που διαρκώς μεταβάλλεται με τρόπο σοφό και συστηματικό και ανανεώνεται αδιάκοπα με πειθαρχημένη μέθοδο. Άρα θα ήταν επομένως απαραίτητο να αποδεχτούμε ότι αυθύπαρκτος μια τέλια Θεία δύναμη είναι παρούσα σε όλα τα πράγματα, ακόμη και σε κάθε μόριο. Διότι κάθε μόριο της ατμόσφαιρας είναι κατά κάποιον τρόπο ικανό να εισχωρήσει και να επενεργήσει αποτελεσματικά επάνω σε κάθε λουλούδι, καρπό και φύλλο, και εάν το μόριο δεν έχει επιφορτιστεί με το καθήκον αυτό από κάποιον Δημιουργό, πρέπει να γνωρίζει από τον ίδιο του τον εαυτό τη δομή και τη μορφή όλων των αντικειμένων που διαπερνά και προσβάλλει. Με άλλα λόγια, πρέπει να κέκτηται ισχύ και γνώση που περικλείει τους πάντες και τα πάντα.

Κάθε μόριο της γης είναι ικανό να επιφέρει την προέλευση και το στήριγμα σε όλα τα διαφορετικά είδη σπόρων που υπάρχουν. Εάν δεν ενεργεί ως υπάλληλος (κάποιου), πρέπει να περιέχει εν εαυτό αόρατο εξοπλισμό και όργανα που αντιστοιχούν σε όλα τα πολυειδή δέντρα και φυτά στον κόσμο. Ή, για να το θέσουμε διαφορετικά, πρέπει κανείς να αποδώσει στο μόριο τέτοια δεξιοτεχνία και δύναμη που να έχει επίγνωση της δομής του καθενός απ’ αυτά, να γνωρίζει και να διαπλάθει τις μορφές αυτές.

Σύγκρινε και τα υπόλοιπα υπάρχοντα. Έτσι θα αντιληφθείς ότι σε όλα τα πράγματα υπάρχουν πολυάριθμες και έκδηλες αποδείξεις της αδιαιρέτου του Αλλάχ. Το να δημιουργήσει κάποιος όλα τα πράγματα από ένα πράγμα, και να μετατρέψει τα πάντα σε ένα πράγμα, είναι ένα έργο εφικτό μονάχα από το Δημιουργό(Hâlık) όλων των πραγμάτων.

Δώστε προσοχή στη μεγαλειώδη διακήρυξη:

وَ اِنْ مِنْ شَيْءٍ اِلاّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ

«Δεν υπάρχει τίποτα που να μην κηρύττει τη Δόξα Του με αίνο.» (Κουράν, Ελ-Ισρά, 17:44)

Διότι εάν κάποιος δεν αποδέχεται τον Έναν και Μοναδικό Αλλάχ, πρέπει να δεχτεί την ύπαρξη τόσο πολυάριθμων θεών όσο τα δημιουργημένα όντα.

Δεύτερη Ένδειξη

Στην ιστορία μας μνημονεύσαμε έναν Εξόχως Ευγενή Διοικητή και είπαμε πως όποιος δεν είναι τυφλός και βλέπει τα παράσημα και τα μετάλλια του θα αντιληφθεί ότι ενεργεί σύμφωνα με τα προστάγματα κάποιου μονάρχη και ότι είναι ο ευνοούμενος του υπηρέτης. Λοιπόν ο Εξόχως αυτός Ευγενής Διοικητής είναι ο Πλέον Ευγενής Αγγελιοφόρος o Μουχάμμαντ, (Σ. Α. Ου.)().

Ένας τέτοιος ιερός Πλάστη(Sâni) -που πλάση με άριστη τέχνη- ενός τόσο στολισμένου σύμπαντος πρέπει αναπόφευκτα να έχει κάποιον Ευγενή Αγγελιοφόρο, όπως ακριβώς ο ήλιος πρέπει αναγκαστικά να έχει φως. Διότι ο ήλιος δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να δίνει φως, και η θεότητα δεν μπορεί να υφίσταται χωρίς να αυτό-φανερώνεται μέσα από την αποστολή προφητών.

Και είναι ποτέ δυνατόν ένα κάλλος απόλυτης τελειότητας να μην επιθυμεί να αυτό-εκδηλωθεί μέσω κάποιου ο οποίος θα το καταδείξει και θα το εκθέσει;

Και είναι ποτέ δυνατόν μια τελειότης εύμορφης καλλιτεχνίας να μην επιθυμεί να καταστήσει τον εαυτό της εγνωσμένο διαμέσου ενός προάγγελου που θα επισύρει τα επίμονα βλέμματα των ανθρώπων επάνω της;

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν η θεία παγκόσμια ολοκληρωτική μοναρχία της περιβάλλουσας τους πάντες και τα πάντα κυριότητος(rububiyet-i âmme) να μην επιθυμεί να εξαγγείλει την θεία ενότητα και μοναδικότητα(vahdâniyet) και έναν απολύτου Αλλάχ προς δέηση παντού σε όλα τα διαφορετικά επίπεδα πολλαπλότητας και ιδιαιτερότητας(Samedâniye) διαμέσου ενός απεσταλμένου που κέκτηται δύο όψεις; Με το που λέμε δύο όψεις, εννοούμε ότι είναι τόσο ο απεσταλμένος του βασιλείου της πολλαπλότητας στη Άγια Αυλή, λόγω της οικουμενικής λατρείας που προσφέρει, όσο επίσης και ο αγγελιοφόρος της Άγιας Αυλής στο βασίλειο της πολλαπλότητας, δυνάμει της εγγύτητας του στον Αλλάχ και όντας επιφορτισμένος με τη διδασκαλία του μηνύματος Του.

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν ένας κάτοχος απείρου έμφυτου κάλλους να μην επιθυμεί να δει και να εκθέσει, σε καθρέφτες, τη σαγήνη του κάλλους του και τις χαρές της ευμορφίας του; Δηλαδή, διαμέσου ενός αγαπημένου αγγελιοφόρου, - αγαπημένος Του καθώς καθιστά τον εαυτό του ηγαπημένο απ’ Αυτόν διαμέσου της λατρείας του και διαμέσου της υψηλής θέσης που κατέχει ως ένας καθρέφτης προς Αυτόν, και αγγελιοφόρος Του καθώς καθιστά τον ηγαπημένο Του αγαπητό σε όλα τα όντα και καταδεικνύοντας σε αυτά το κάλλος των Ονομάτων Του.

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν ο ιδιοκτήτης θησαυροφυλακίων γεμάτων από παράδοξα θαύματα, σπάνια και πολύτιμα αντικείμενα, να μην επιθυμεί και να μην επιποθεί να τα εκθέσει στο ατενές βλέμμα των ανθρώπων διαμέσου ενός εμπειρογνώμονα κοσμηματοπώλη και εύγλωττου περιγραφέα, αποκαλύπτοντας με τον τρόπο αυτό τις κεκρυμμένες του τελειότητες;

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν να αποκαλύπτει την τελειότητα όλων Του των Ονομάτων στο σύμπαν μέσα από επιτήδειο διάκοσμο για αγνάντεμα, έτσι που το σύμπαν να μοιάσει ενός παλατιού στολισμένου με εκλεπτυσμένης τέχνης, και να μην υποδείξει ένα διδάσκαλο και έναν οδηγό στα παράδοξα της δημιουργίας του;

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν ο Κύριος του σύμπαντος να μην επιλύσει διαμέσου ενός αγγελιοφόρου, το περίπλοκο φυλαχτό του στόχου και του σκοπού όλων των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα στο σύμπαν, μα και το γρίφο που περιέχεται στα τρία δύσκολα ερωτήματα που διατυπώνονται από όλα τα όντα: «Ποια είναι η προέλευση μας; Ποιος είναι ο προορισμός μας; Ποιος είναι ο σκοπός μας;»

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν Ο Παντοδύναμος Πλάστης(Sâni-i Zülcelâl), Ο οποίος καθιστά τον Εαυτό του εγνωσμένο σε συνειδητά όντα μέσα από την ωραία του δημιουργία, και ο Οποίος καθιστά τον εαυτό του αγαπητό διαμέσου των πολύτιμων δωρεών του, να μη μεταδώσει ακόμη, σε συνειδητά όντα, διαμέσου ενός αγγελιοφόρου, αυτό που επιζητεί ως ευχαρίστηση σε αντάλλαγμα απ’ αυτούς;

Είναι επίσης ποτέ δυνατόν ο Αλλάχ να δημιουργήσει την ανθρωπότητα με μια μορφή που να την προδιαθέτει να υπομένει την επίγνωση της πολλαπλότητας μα και που να περιλαμβάνει την ικανότητα να συμμετέχει σε οικουμενική λατρεία, χωρίς την ίδια ώρα να θέλει να τη στρέψει από την πολλαπλότητα στην ενότητα, διάμεσο ενός διδασκάλου και οδηγού;

Υπάρχουν πολυάριθμα άλλα προφητικά καθήκοντα από τα οποία το κάθε ένα είναι μια καθοριστική απόδειξη ότι η θεότητα προϋποθέτει απαραιτήτως την αγγελιοφορία…

Φάνηκε ποτέ στον κόσμο κανείς πιο άξιος μα και που να κέκτηται πιο πολλές ιδιότητες και αρμοδιότητες από αυτές που αναφέρθηκαν πιο πάνω από το τον Άραβα Μουχάμμαντ (Αλεϊχισσαλάτου ουεσσελάμ – Είθε η ειρήνη και οι ευλογίες του Αλλάχ να είναι μαζί του ); Και μήπως μας έδειξε ποτέ ο χρόνος κάποιον πιο κατάλληλο και αντάξιο στο αξίωμα της αγγελιοφορίας και στο έργο της μεταβίβασης του μηνύματος του Αλλάχ; Όχι, ουδέ ποτέ, με κανέναν τρόπο! Αυτός είναι ο ηγέτης όλων των αγγελιοφόρων, ο επικεφαλής όλων των προφητών, ο αρχηγός όλων των εξαγνισμένων, ο πλησιέστερος στο Αλλάχ από όλους αυτούς που έχουν φερθεί κοντά σε Αυτόν, ο τελειότερος όλων των δημιουργημάτων, ο μονάρχης όλων των οδηγών.

Ναι, εκτός από τα αμέτρητα σημεία της προφητικής του ιδιότητας που προέρχονται περισσότερα από χίλια θαύματα, όπως η διχοτόμηση της σελήνης και η ροή του νερού από τα δάχτυλα του, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνουν ομόφωνα όλοι οι λόγιοι, το υπέρτατο θαύμα του Ένδοξου Ιερού Κουράν -ένας ωκεανός αλήθειας και ένα βιβλίο θαυματουργικό από σαράντα διαφορετικές απόψεις - είναι από μόνο του αρκετό για να καταδείξει την προφητική του ιδιότητα ξεκάθαρα όσο ο ήλιος. Μια που εξετάσαμε τις σαράντα διαφορετικές όψεις της θαυματουργικότητας του Ιερού Κουράν σε άλλες πραγματείες ιδιαίτερα στον Εικοστό-Πέμπτο Λόγο, περικόπτουμε τη συζήτηση του θέματος μας εδώ.

Τρίτη Ένδειξη

Μην έρθει στο νου το, τι σημασία έχει αυτός ο μικρός άνθρωπος έτσι ώστε ο μεγάλος αυτός κόσμος να τερματιστεί και ένα άλλο βασίλειο να ξεδιπλωθεί απλά και μόνο χάριν του απολογισμού για τις πράξεις του; Διότι προφανώς, ο μικρός άνθρωπος χαίρει μεγάλης σημασίας ως ο εξουσιαστής όλων των δημιουργημάτων, λόγω της ευρύτητας της εξουσίας διάθεσης (που του έχει δοθεί), ως ο προάγγελος της μοναρχίας του Αλλάχ, και το όργανο εκδήλωσης οικουμενικής λατρείας.

Και μην έρθει στο νου, πως γίνεται να υποστεί κάποιος αιώνιο μαρτύριο στην πορεία μιας πολύ σύντομης ζωής; Διότι η απιστία επιζητεί να σύρει τη δημιουργία, κάτι τόσο πολύτιμο και μεγάλο σε αξία όσο μια επιστολή γραμμένη από το Αλλάχ, χαμηλά στα βάθη μιας κατάστασης δίχως νόημα και σκοπό. Είναι μια προσβολή σε κάθε ον, αφού αρνείται και απορρίπτει τις αποκαλύψεις και τα αποτυπώματα των Ιερών Ονομάτων του Αλλάχ που είναι ορατά σε κάθε ον, και επιζητεί να αναιρέσει όλες τις αναρίθμητες αποδείξεις που καταδεικνύουν στη φιλαλήθεια και την ειλικρίνεια του ενός και Ύψιστου και Δικαίον Αλλάχ(Cenâb-ı Hak). Ως εκ τούτου, η απιστία είναι ένα έγκλημα απείρων διαστάσεων, που αξίζει ατελείωτης τιμωρίας.

Τέταρτη Ένδειξη

Στην ιστορία, είδαμε μέσα από δώδεκα μορφές ότι ένας βασιλιάς ο οποίος διατηρούσε ένα βασίλειο που έμοιαζε με έναν πρόσκαιρο ξενώνα πρέπει να έχει απαραίτητα ακόμη ένα βασίλειο, ένα βασίλειο αιώνιο και μόνιμο, που να φανερώνει τη λαμπρότητα και το μεγαλείο της δύναμης του.

Κατά τον ίδιο τρόπο, δεν είναι ποτέ δυνατόν ο Αιώνιος Δημιουργός(Hâlık) του πρόσκαιρου κόσμου να μη δημιουργήσει και ένα βασίλειο αιώνιο. Δεν είναι δυνατόν ο Παντοτινός Επιδέξιος Πλάστης(Sâni) αυτού του εκλεπτυσμένου αλλά ασταθούς σύμπαντος, να μη δημιουργήσει ακόμη ένα σύμπαν, μόνιμο και διαρκές.

Δεν είναι δυνατόν Ο Κατ`εξοχήν Πάνσοφός(Hakîm), Παντοδύναμος(Kadîr), Πανοικτίρμονας(Rahîm) Αμίμητος(Fâtır) Αλλάχ, να δημιουργήσει τον κόσμο αυτό, ο οποίος είναι όμοιος με μίαν έκθεση, ή ένα πεδίο δοκιμασίας, ή ένα πεδίο δράσης και να μη δημιουργήσει έναν πέραν του παρόντος κόσμο, στον οποίο οι επιδιώξεις του κόσμου αυτού θα καταστούν έκδηλες.

Η είσοδος στην αλήθεια αυτή γίνεται εφικτή μέσα από δώδεκα πύλες και οι δώδεκα πύλες μπορούν να ξεκλειδωθούν διαμέσου δώδεκα αληθειών. Θα ξεκινήσουμε με τη συντομότερη και πιο απλή από αυτές.

ΠΡΩΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Συντήρησης και Ηγεμονίας, και η εκδήλωση του ονόματος του Ραμπ().

Είναι ποτέ δυνατόν η διεκδίκηση της Κυριότητας και η ηγεμονία της Θεότητας να δημιούργησαν ένα τέτοιο σύμπαν, με σκοπό να εκθέσουν τις τελειότητες Του, με τέτοιους υψηλούς στόχους και ευγενείς επιδιώξεις, και να μην καθιερώσουν μίαν ανταμοιβή για εκείνους τους πιστούς οι οποίοι μέσα από την πίστη και τη λατρεία ανταποκρίνονται στους στόχους και τις επιδιώξεις αυτές; και να μην τιμωρήσει εκείνους τους παραστρατισμένους οι οποίοι μεταχειρίζονται τις επιδιώξεις Του (αυτές) με απόρριψη και χλευασμό;

ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Γενναιοδωρίας και του Ελέους, και η εκδήλωση των ονομάτων του Κερίμ() και του Ραχίμ().

Είναι ποτέ δυνατόν ο Κύριος Συντηρητής(Rab) του κόσμου αυτού, ο οποίος μέσα από τα έργα του επιδεικνύει μίαν απέραντη γενναιοδωρία, ένα αμέτρητο έλεος, μία άπειρη λαμπρότητα και μια ατέλειωτη δόξα, να μην παρέχει ανταμοιβή με τρόπο που να αξιώνει στη γενναιοδωρία και το έλεος Του, και να μην τιμωρεί με τρόπο που αρμόζει στη λαμπρότητα και τη δόξα του;

Εάν κάποιος εξετάσει τη διαχείριση αυτού του κόσμου, αντιλαμβάνεται ότι όλα τα έμψυχα όντα -από τα πιο αδύναμα μέχρι τα πιο ισχυρά -λαμβάνουν κάποιου είδους κατάλληλη μορφή διατροφής.(Υποσημείωση()) Τα πιο αδύναμα και τα πιο ανίσχυρα λαμβάνουν το καλύτερο είδος συντήρησης. Στον κάθε δυστυχή και ταλαίπωρο καταφθάνουν λύσεις από απρόβλεπτα σημεία. Αυτή η απλοχεριά και η αφθονία διανέμονται με τέτοια μεγαλοπρεπή γενναιοδωρία που μας αποδεικνύει ξεκάθαρα ότι ένα χέρι απέραντης γενναιοδωρίας βρίσκεται σε λειτουργία.

Για παράδειγμα την άνοιξη, όλα τα δέντρα στολίζονται με περιβολές τόσο λεπτές όσο το μετάξι, ακριβώς όπως τα ουροί στον Παράδεισο, σκεπάζονται με λουλούδια και καρπούς λες και είναι πολύτιμα πετράδια, καθίστανται οι αίτιοι να μας προσφέρουν πολυάριθμες ποικιλίες των εκλεκτότερων φρούτων επάνω σε κλαδιά προτεταμένα με τρόπο διακριτικό σαν τα χέρια ενός υπηρέτη... Κατά παρόμοιο τρόπο, μας παρέχεται γλυκύτατο και θρεπτικό μέλι για να φάμε, μέσου το χέρι μιας μέλισσας με δηλητηριώδη κεντρί... Ντυνόμαστε με το πιο εκλεκτό και μαλακό ρούχο (μετάξι) με τη βοήθεια ενός εντόμου που δεν έχει χέρια… Και μέσα σε ένα μικρό σπόρο διαφυλάττεται για χάρη μας ένας μεγάλος θησαυρός ελέους. Είναι αυτονόητο ότι όλα αυτά είναι το αποτέλεσμα μιας εξόχου κάλλους γενναιοδωρίας, μιας εξαιρετικά διακριτικής αίσθησης ελέους.

Συνεπώς, άλλωστε, το γεγονός ότι, με εξαίρεση τον άνθρωπο και ορισμένα άγρια ζώα, τα πάντα, από τον ήλιο μέχρι τη σελήνη και τη γη, μέχρι τα μικρότερα από τα όντα εκτελούν τα καθήκοντα τους με τη μέγιστη ακρίβεια, δεν υπερβαίνουν τα όρια τους ούτε κατά έναν πόντο, και υπακούν σε μια παγκόσμια τάξη υποταγής με ένα πνεύμα εκστατικού δέους - το γεγονός αυτό φανερώνει ότι ενεργούν σύμφωνα με το πρόσταγμα ενός Κατόχου μεγάλης δόξας και επιβλητικότητας.

Είναι επίσης προφανές ότι ο τρόπος με τον οποίο όλες οι μητέρες, στο φυτικό, ζωικό και ανθρώπινο βασίλειο, συντρέχουν τα αδύναμα και ανίσχυρα τους βρέφη με μια εκλεπτυσμένη τροφή όπως το γάλα, με στοργική συμπόνια, είναι μια καταφανή εκδήλωση του μεγέθους της ευσπλαχνίας που λειτουργεί.(Υποσημείωση ())

Αφού λοιπόν, Ο Διαχειριστής(Mutasarrıf) του κόσμου αυτού κατέχει μια τέτοια άπειρη γενναιοδωρία, μια τέτοια άπειρη ευσπλαχνία, έτσι λοιπόν κατέχει και μια λαμπρότητα και δόξα. Και η ατέλειωτη Του αυτή δόξα και λαμπρότητα αξιώνουν την τιμωρία των αγενών. Η απέραντη Του γενναιοδωρία χρήζει ατελεύτητης δωρεάς, και το αμέτρητο του έλεος αξιώνει απονομή χάριτος επάξιας του ιδίου. Και όμως, στον μεταβατικό αυτό κόσμο και σύντομη αυτή ζωή, μονάχα το ένα εκατομμυριοστό από όλα αυτά, σαν μια σταγόνα από τον ωκεανό, αυτό-επιβεβαιώνονται και αυτό-εκδηλώνονται. Επομένως θα υπάρξει ένα βασίλειο μακαριότητας ανάλογο προς τη γενναιοδωρία αυτή και επάξιο του ελέους αυτού. Στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει κανείς να αρνηθεί την ύπαρξη του ελέους που μας είναι ορατή, και κάτι τέτοιο θα ήταν σαν να αρνιόμασταν την ύπαρξη του ήλιου που γεμίζει την κάθε μέρα με το φως του. Διότι ο αμετάκλητος θάνατος θα μετέτρεπε την ευσπλαχνία σε συμφορά, την αγάπη σε οδύνη, την ευλογία σε μαρτύριο, τη διάνοια σε ένα εργαλείο αθλιότητας και την ευχαρίστηση σε πόνο, έτσι που η καθ’ αυτόν ουσία του ελέους αυτού θα αφανιζόταν.

Πρέπει επιπρόσθετα να υπάρχει ένας χώρος τιμωρίας ταιριαστός προς την τιμή και την αξιοπρέπεια του Αλλάχ. Διότι σε γενικές γραμμές ο καταπιεστής αποχωρεί από τον κόσμο αυτό με υπερηφάνεια, και ο καταπιεσμένος με ταπείνωση και εξευτελισμό. Τα ζητήματα αυτά επομένως αναβάλλονται προς παρακολούθηση ενός ανώτατου δικαστηρίου και όχι ότι παραμελούνται. Συμβαίνει ακόμη μερικές φορές να ορίζεται η ποινή στον κόσμο αυτό. Τα μαρτύρια που υπέστησαν απείθαρχες και ανυπότακτες εθνότητες σε περασμένους αιώνες αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι αδέσποτος, και ότι είναι πάντοτε εκτεθειμένος στα χαστούκια μιας υψηλότατης μεγαλοπρέπειας.

Ναι, είναι ποτέ δυνατόν ο άνθρωπος να έχει το πλέον σημαντικό καθήκον σε ολάκερη τη δημιουργία και να προικιστεί με τις πιο σπουδαίες πνευματικές ικανότητες, και Ο Κύριος Συντηρητής(Rab) του ανθρώπου να έχει καταστήσει τον Εαυτό του εγνωσμένο σε αυτόν με όλα του τα λειτουργικά έργα, και ο άνθρωπος να αδυνατεί να Τον αναγνωρίσει εν είδει λατρείας… -ή να έχει καταστήσει τον Εαυτό του ως τον ηγαπημένο των ανθρώπων μέσα από τους πολυάριθμους καρπούς του ελέους Του, και ο άνθρωπος να αδυνατίσει να καταστήσει τον εαυτό του τον ηγαπημένο Του μέσα από τη λατρεία… -ή να έχει εκδηλώσει την αγάπη και το έλεος Του στον άνθρωπο μέσα από πολυειδείς δωρεές, και ο άνθρωπος να παραλείψει να Τον σεβαστεί με ευχαριστίες και αίνο… -είναι ποτέ δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να παραμείνει ατιμώρητος, να αφεθεί αδέσποτος, ή Ο Κάτοχος Μεγαλείου Δύναμης(Zât-ı Zülcelâl), Αλλάχ της λαμπρότητας και της δόξας να μην ετοιμάσει γι’αυτόν ένα χώρο ανταπόδοσης;

Και είναι ποτέ δυνατόν, από την άλλη, ως αντιστοιχία στο γεγονός ότι Ο Πολυεύσπλαχνος(Rahmân) και Οικτίρμον(Rahîm) Αλλάχ καθιστά τον Εαυτό του εγνωσμένο, να μην ετοιμάσει ένα βασίλειο ανταμοιβής και αιώνιας μακαριότητας για εκείνους τους πιστούς οι οποίοι ανταποκρίνονται αναγνωρίζοντας Τον μέσα από την πίστη, και στο ότι καθιστά τον Εαυτό του ηγαπημένο, προσφέροντας Του αγάπη μέσα από τη λατρεία, και στο έλεος Του προσδίδοντας Του τιμή και ευχαριστίες;

ΤΡΙΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Σοφίας και της Δικαιοσύνης, και η αποκάλυψη των ονομάτων του Χακίμ() και του Άντιλ().

Είναι ποτέ δυνατόν(Υποσημείωση ()) ο Κάτοχος Μεγαλείου Δύναμης, Αλλάχ(Zât-ı Zülcelâl), ο Οποίος καταδεικνύει την Κυριαρχική εξουσία της Συντήρησης Του μέσα από τη σοφία και την τάξη, τη δικαιοσύνη και την αίσθηση ισορροπίας που διαπερνούν τα πάντα, από το άτομο μέχρι τους ήλιους, να μην απονέμει χάρη και ανταμοιβή σε εκείνους τους πιστούς που ζητούν καταφύγιο κάτω από την Συντηρητική και προστατευτική φτερούγα της Κυριότητας Του, οι οποίοι πιστεύουν στη Σοφία και τη Δικαιοσύνη Του, και των οποίων οι πράξεις έχουν ως αντικειμενικό σκοπό να Τον λατρεύουν; Και να μην τιμωρήσει τους απότομους και αγενείς εκείνους ανθρώπους, οι οποίοι δυσπιστούν στη σοφία και τη δικαιοσύνη Του και εξεγείρονται εναντίον Του με αυθάδεια; Ενώ ούτε το ένα χιλιοστό της σοφίας και της δικαιοσύνης αυτής δεν ασκείται όσον αφορά τον άνθρωπο, στον παροδικό αυτό κόσμο, αναβάλλονται. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους της πλάνης εγκαταλείπουν τον κόσμο αυτό ατιμώρητοι, και οι περισσότεροι από τους ανθρώπους της πνευματικής καθοδήγησης τον εγκαταλείπουν χωρίς καμία χάρη και ανταμοιβή. Όλα τα πράγματα επομένως, αναβάλλονται για ένα ανώτατο δικαστήριο, μίαν κατάσταση απώτατης μακαριότητας.

Ναι, είναι προφανές ότι Αυτός ο οποίος ελέγχει τον κόσμο αυτό το πράττει, σύμφωνα με μίαν άπειρη σοφία. Χρειάζεσαι απόδειξη; Είναι η τήρηση τον σκοπών και της ωφέλειας σε όλα τα πράγματα. Δε βλέπετε ότι πολυάριθμα οφέλη και σοφίες κατευθύνονται σε όλα τα μέλη, τα οστά και τις φλέβες του ανθρώπου, και σε κάθε μόριο του σώματος του; Δεν αντιλαμβάνεσαι ότι το να αποκτηθούν τόσα οφέλη και σοφίες, πολυάριθμα όσο οι καρποί ενός δέντρου, φανερώνουν ότι οι υποθέσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με μίαν άπειρη σοφία.

Και η ύπαρξη της απώτατης τάξης σε όλα τα έργα τέχνης όλων των πραγμάτων φανερώνουν ότι οι υποθέσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με μίαν άπειρη σοφία. Ναι, η σύμπτυξη του επακριβούς προγράμματος ανάπτυξης ενός ωραίου λουλουδιού μέσα σε ένα μικροσκοπικό σπόρο, η επιγραφή σε ένα μικρό σπόρο με τη γραφίδα του Πεπρωμένου του ειληταρίου των έργων ενός δέντρου, η ιστορία της ζωής του και ο κατάλογος του εξοπλισμού του, φανερώνουν ότι η γραφίδα της υπέρτατης σοφίας βρίσκεται σε λειτουργία.

Η ύπαρξη μιας μεγάλου βαθμού περίτεχνης καλλιτεχνικής επιδεξιότητας σε όλα τα πράγματα αποδεικνύει ακόμη ότι υφίσταται το αποτύπωμα ενός απείρως, Πάνσοφού Αλλάχ,(Hakîm) και Πάν-επιδέξιου Πλάστη(Sâni). Ναι, η συμπερίληψη ενός ευρετηρίου όλου του σύμπαντος, των κλειδιών προς όλα τα θησαυροφυλάκια της ευσπλαχνίας, και των καθρεφτών όλων των Άγιων Ονομάτων μέσα στο μικροσκοπικό σώμα του ανθρώπου, καταδεικνύει την ύπαρξη σοφίας μέσα στα όρια της άπειρης αυτής καλλιτεχνικής επιδεξιότητας.

Τώρα είναι ποτέ δυνατόν ο κάτοχος μιας τέτοιας σοφίας που κατά αυτόν τον τρόπο διαποτίζει τους τρόπους λειτουργίας της συντηρητικότητας να μην επιθυμεί να ευνοεί αιώνια εκείνους οι οποίοι ζητούν καταφύγιο κάτω από την προστατευτική φτερούγα της συντηρητικότητας του και οι οποίοι είναι υπάκουοι μέσα από την πίστη;

Θέλεις μίαν απόδειξη ότι όλα τα πράγματα γίνονται με δικαιοσύνη και ισορροπία; Το γεγονός ότι όλα τα πράγματα προικίζονται με μοναδικές υπάρξεις, λαμβάνουν σχήμα και τοποθετούνται στο κατάλληλο τους μέρος σε συμφωνία με μίαν αίσθηση επακριβούς ισορροπίας και με κατάλληλο μέτρο, φανερώνει ότι όλες οι υποθέσεις πραγματοποιούνται συμφώνα με την άπειρη δικαιοσύνη και ισορροπία.

Κατά παρόμοιο τρόπο, το γεγονός ότι όλα τα πράγματα αποκτούν τα δικαιώματα τους σύμφωνα με τη φυσική τους κλίση, ότι λαμβάνουν όλες τις αναγκαιότητες της ύπαρξης τους και όλες τις απαιτήσεις της ζωής στην πιο κατάλληλη μορφή, φανερώνει ένα χέρι μιας άπειρης δικαιοσύνης.

Πάλι, το γεγονός ότι δίνεται απάντηση σε κάθε αίτημα και δέηση που διενεργούνται μέσα από τη γλώσσα της έμφυτης κλίσης, και από φυσική ανάγκη ή αναγκαιότητα, καταδεικνύει την ύπαρξη άπειρης δικαιοσύνης και σοφίας.

Λοιπόν είναι ποτέ δυνατόν η δικαιοσύνη και η σοφία που σπεύδει να ανακουφίσει την ευτελέστερη ανάγκη του μικρότερου της δημιουργίας να παραλείψει να παράσχει αιωνιότητα, η οποία είναι η μέγιστη ανάγκη του ανθρώπου, ο οποίος είναι ο σημαντικότερος των δημιουργημάτων; Να μην ανταποκριθεί στην πιο έντονη έκκληση για βοήθεια και στο πιο μεγάλο ερώτημα του ανθρώπου; Ή ότι δε θα διαφύλατταν την αξιοπρέπεια της συντηρητικότητας του, προστατεύοντας τα δικαιώματα των υπηρετών Του;

Όμως ο άνθρωπος, η ζωή του οποίου είναι τόσο σύντομη, δεν μπορεί να φτάσει την πραγματική ουσία της δικαιοσύνης στον μεταβατικό αυτόν κόσμο. Επομένως, αναβάλλονται για ένα ανώτατο δικαστήριο. Διότι η αληθινή δικαιοσύνη αξιώνει ότι αυτός ο μικρός άνθρωπος, πρέπει να ανταμειφθεί και να τιμωρηθεί, όχι σύμφωνα με την ευτέλεια του, αλλά σύμφωνα με το μέγεθος του εγκλήματος του, τη σπουδαιότητα της φύσης του και το μεγαλείο της αποστολής του.

Μια που ο περαστικός και μεταβατικός αυτός κόσμος απέχει πολύ από του να επιδείξει μίαν τέτοια σοφία και δικαιοσύνη υπέρ του ανθρώπου, ο οποίος είναι δημιουργημένος για την αιωνιότητα, εξ’ ανάγκης θα υπάρξει μια αιώνια Κόλαση και ένας παντοτινός Παράδεισος του Απόλυτου Παν-Δίκαιου Αλλάχ(Âdil) ο οποίος είναι ο Ένδοξος Κάτοχος Μεγαλείου Κάλλους και Ωραιότης(Zât-ı Celîl-i Zülcemâl) και του Κατ`εξοχήν Παν-Σοφού Αλλάχ(Hakîm), ο οποίος είναι ο Ένδοξος Κάτοχος Μεγαλείου Δύναμης(Zât-ı Cemîl-i Zülcelâl).

ΤΕΤΑΡΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Γενναιοδωρίας και του Κάλλους, και η αποκάλυψη των ονομάτων του Τζεββάντ()και του Τζεμίλ().

Είναι ποτέ δυνατόν η άπειρη γενναιοδωρία και προσφορά, τα ανεξάντλητα πλούτη, οι ατέλειωτοι θησαυροί, το απαράμιλλο και αιώνιο κάλλος, η άσπιλη και παντοτινή τελειότητα, να μην αξιώνουν την ύπαρξη ευγνωμόνων ικετών, επιθυμητικών θεατών και κατάπληκτων παρατηρητών, όλα προορισμένα να παραμείνουν σε μίαν αιωνιότητα σε μια μονή μακαριότητας, έναν τόπο ανάπαυσης;

Ναι, Ο στολισμός του προσώπου του κόσμου αυτού με όλα τα αντικείμενα του κάλλους, όπως δημιουργώντας τη σελήνη και τον ήλιο ως τις λυχνίες του, γεμίζοντας το πρόσωπο της γης με τις εκλεκτότερες ποικιλίες μέσων συντήρησης, μετατρέποντας τα δέντρα με καρπούς σε πιατέλες, και ανανεώνοντας τα αρκετές φορές την κάθε εποχή, φανερώνουν την ύπαρξη άπειρης γενναιοδωρίας και προσφοράς.

Τέτοια ατέλειωτη προσφορά και γενναιοδωρία, τέτοιοι ανεξάντλητοι θησαυροί και τέτοια ευσπλαχνία, αξιώνουν την ύπαρξη ενός τόπου ανάπαυσης, ενός τόπου προσφοράς, που θα είναι παντοτινά και θα περιλαμβάνουν όλα τα ποθεινά αντικείμενα μέσα σε αυτά. Αξιώνουν ακόμη εκείνους τους οποίους χαίρονται τέτοια μακαριότητα να παραμένουν σε εκείνον τον τόπο ανάπαυσης αιώνια, χωρίς να υπομένουν τον πόνο της λήξης και του χωρισμού. Διότι όπως ακριβώς η παύση του πόνου είναι μια μορφή ευχαρίστησης, έτσι ακριβώς η παύση της χαράς είναι μια μορφή πόνου, μια μορφή, που τόση άπειρη γενναιοδωρία δεν είναι πρόθυμη να ανεχθεί.

Αξιώνει, επομένως, την ύπαρξη και ενός αιώνιου παραδείσου και ικετών για να διαμένουν σε αυτήν αιώνια. Διότι, η άπειρη γενναιοδωρία και προσφορά επιθυμούν να παράσχουν απέραντη αφθονία αγαθών και άπειρη καλοσύνη. Η παροχή απέραντης αφθονίας και άπειρης καλοσύνης αξιώνουν με τη σειρά τους απέραντη ευγνωμοσύνη. Κάτι τέτοιο καθιστά αναγκαία τη διηνεκή ύπαρξη εκείνων που δέχονται την όλη καλοσύνη έτσι που να μπορούν να εκδηλώνουν τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη τους για αυτήν την αδιάκοπη παροχή χάριτος και διαρκή παροχή αγαθών. Μια ασήμαντη ευχαρίστηση, που γίνεται πικρή με τη λήξη, και που διαρκεί για ένα σύντομο μόνο διάστημα, δεν είναι συμβατή με τις αξιώσεις μιας τέτοιας ατελείωτης γενναιοδωρίας και της προσφοράς.

Ρίξτε ακόμη μια ματιά στις διάφορες περιοχές του κόσμου, κάθε μια σαν μια έκθεση όπου εκτίθενται οι θείες δεξιοτεχνίες. Δώστε προσοχή στις προκηρύξεις της Συντηρητικότητας(ilânât-ı Rabbâniye) στα χέρια όλων των φυτών και των ζώων επάνω στο πρόσωπο της γης(Υποσημείωση()) και ακούστε προσεκτικά τους προφήτες και τους αγίους, τους προάγγελους των καλλονών της Συντηρητικότητας(Mehâsin-i rububiyet). Δες πως φανερώνουν ομόφωνα τις άψογες τελειώσεις του Πάν-επιδέξιου Πλάστη(Sâni) και Κατόχου Μεγαλείου Δύναμης(Zülcelâl) καταδεικνύοντας τις υπερφυσικές Του τέχνες, και κατά τον τρόπον αυτό προσελκύουν τα ατενή βλέμματα των ανθρώπων.

Ο Πάν-επιδέξιος Πλάστης(Sâni) του κόσμου αυτού κατέχει επομένως, εξαιρετικά σημαντικές, εκπληκτικές και κρυφές τελειώσεις. Αυτές είναι που θέλει να εκθέσει μέσα από τις υπερφυσικές Του τέχνες. Διότι η κεκρυμμένη, αψεγάδιαστη τελειότητα επιθυμεί να αποκαλυφθεί σε εκείνους οι οποίοι θα αναγνωρίζουν την αξία της, θα τη θαυμάζουν και θα την ατενίζουν με θαυμασμό λέγοντας «Μασαλλάχ» (τι όμορφο το έχει δημιουργήσει ο Αλλάχ!). Η αιώνια τελειότητα αξιώνει αιώνια αποκάλυψη. Τέτοιου είδους αιώνια αποκάλυψη με τη σειρά της αξιώνει την αιώνια ύπαρξη εκείνων που θα την αναγνωρίζουν και θα τη θαυμάζουν. Η αξία της τελειότητας πάντοτε θα παρακμάζει στο βλέμμα ενός θαυμαστή χωρίς αιωνιότητα.(Υποσημείωση ())

Εξάλλου, όλη αυτή η όμορφη, λαμπρή και κεκοσμημένη ύπαρξη που απλώνονται σε όλο το πρόσωπο του σύμπαντος, φέρουν μαρτυρία ως προς την ομορφιά ενός απαράμιλλου, υπερβατικού κάλλους, και υποδηλώνουν τα εκλεπτυσμένα θέλγητρα μιας ασύγκριτης, κεκρυμμένης ομορφιάς, όπως ακριβώς το φως του ηλίου φέρει μαρτυρία ως προς τον ήλιο. (Υποσημείωση()) Η κάθε αποκάλυψη αυτού του ιερού, υπερβατικού κάλλους, υποδηλώνει την ύπαρξη αμέτρητων κρυφών θησαυρών σε καθένα από τα Ονόματα του Αλλάχ.

Λοιπόν ένα τόσο εκστατικό απαράμιλλο και απόκρυφο κάλλος, με τον τρόπο ακριβώς που επιθυμεί να θεάται τη δική του ομορφιά σε έναν καθρέφτη και να θαυμάζει τους βαθμούς και τα μεγέθη του κάλλους του σε ένα συνειδητό και παθιασμένο καθρέφτη, επιθυμεί επιπλέον να αποκαλυφθεί, με σκοπό να παρακολουθεί το ίδιο το κάλλος του μέσα από τα μάτια των άλλων.

Δηλαδή, θέλει να κοιτάζει το ίδιο του το κάλλος κατά δύο τρόπους. Πρώτον, βλέποντας τον εαυτό του σε καθρέφτες πολυποίκιλων χρωμάτων. Κατά δεύτερον τρόπο, μέσα από το ατενές βλέμμα επιθυμητικών μαρτύρων προς αυτό, παθιασμένων θαυμαστών του κάλλους του.

Επομένως, το κάλλος και η ωραιότητα επιθυμούν να ιδούν και να ιδωθούν. Και τα δύο αξιώνουν την ύπαρξη επιθυμητικών μαρτύρων και παθιασμένων θαυμαστών. Και αφού το κάλλος και η ωραιότητα είναι αιώνια και παντοτινά, οι μάρτυρες και οι θαυμαστές τους πρέπει να έχουν αέναη ζωή.

Ένα αιώνιο κάλλος δεν μπορεί ποτέ να είναι ικανοποιημένο με πρόσκαιρους θαυμαστές. Ένας θαυμαστής καταδικασμένος σε αμετάκλητο χωρισμό, μόλις διανοηθεί το χωρισμό, η αγάπη του θα μετατραπεί σε μίσος, ο θαυμασμός του θα ενδώσει στον εμπαιγμό, το σέβας του στην περιφρόνηση. Διότι ο εγωιστής άνθρωπος είναι εχθρός σε ότι του είναι άγνωστο, και αντιτίθεται σε όλα όσα βρίσκονται πέρα από τη δύναμη του να τα φτάσει. Και όμως μια απέραντη αγάπη και κάλλος που αξιώνει έναν άπειρο ενθουσιασμό και θαυμασμό αντιθέτως αντιμετωπίζει μια κρυφή έχθρα, μίσος και απόρριψη. Από αυτό καταλαβαίνουμε το βαθύτερο λόγο για την έχθρα του άπιστου προς το Αλλάχ.

Γι’ αυτό η ατέλειωτη γενναιοδωρία και προσφορά, η απαράμιλλη ομορφιά και το κάλλος, η άψογη τελειότητα - όλα αυτά αξιώνουν την ύπαρξη αιώνια ευγνωμόνων και νοσταλγικών ικετών και θαυμαστών. Όμως παρατηρούμε ότι στο άσυλο του κόσμου αυτού οι πάντες φεύγουν και χάνονται πολύ γρήγορα, έχοντας δοκιμάσει μονάχα ένα δείγμα γεύσης από τη γενναιοδωρία αυτή, αρκετή για να τους ανοίξει την όρεξη όχι όμως αρκετή να τους ικανοποιήσει πλήρως, και έχοντας δει μονάχα ένα ισχνό φως να ξεπροβάλλει από την τελειότητα, ή καλύτερα μια αμυδρή σκιά του φωτός της, χωρίς με κανένα τρόπο να ικανοποιούνται πλήρως.

Επομένως, οι άνθρωποι πορεύονται προς ένα μέρος αιωνίας χαράς όπου θα τους παρασχεθούν τα πάντα σε πλήρες μέτρο.

Εν συντομία, όπως ακριβώς ο κόσμος αυτός, με όλα του τα δημιουργήματα, καταδεικνύει αποφασιστικά στην ύπαρξη ενός Πάν-επιδέξιου Πλάστη(Sâni) και Κατόχου Μεγαλείου Δύναμης(Zülcelâl), έτσι ακριβώς τα ιερά Του χαρακτηριστικά γνωρίσματα και Ονόματα αυτού του Πάν-επιδέξιου Πλάστη(Sâni) και Κατόχου Μεγαλείου Δύναμης(Zülcelâl) εν δεικνύουν, επεξηγούν και εύλογα αξιώνουν την ύπαρξη του τόπου του υπερπέραν κόσμου.

ΠΕΜΠΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Στοργής και της η Λατρεία του Μουχάμμαντ (Σ. Α. Ου.)(),

και η αποκάλυψη των ονομάτων του Μουδζίμπ() και του Ραχίμ().

Είναι ποτέ δυνατόν ο ένας Απόλυτος και Κύριος Συντηρητής όλων των δημιουργημάτων Αλλάχ(Rab) που κέκτηται άπειρης στοργής και ελέους, ο Οποίος εκπληρώνει με έναν τέλειο στοργικό τρόπο τη μικρότερη ανάγκη των ευτελέστερων Του δημιουργημάτων από απρόβλεπτα μέρει, ο Οποίος ακούει ακόμα και την πιο κρυφή έκκληση για βοήθεια του πλέον άσημου Του δημιουργήματος, και ο Οποίος ανταποκρίνεται σε όλες τις δεήσεις που ακούει, είτε λεκτικές είτε περιστασιακές- να μη δει την μεγαλύτερη ανάγκη του επί κεφαλή ανάμεσα στους υπηρέτες Του και να μην την ικανοποιήσει, να μην σπεύσει σε βοήθεια, να μην ανταποκριθεί στην πιο υψηλή και σημαντική δέηση, του πλέον ηγαπημένου(Υποσημείωση()) ανάμεσα στα δημιουργήματα Του!

Για παράδειγμα, η καλοσύνη και η ευκολία που εκδηλώνονται στη σίτιση και στην ανατροφή των αδύναμων και νεογέννητων ζώων φανερώνουν ότι ο Μοναδικός Ιδιοκτήτης του σύμπαντος αυτού και Μονάρχης, Αλλάχ(Mâlik) συντηρεί με άπειρη ελεημοσύνη. Είναι ποτέ δυνατόν μια στοργή στο βαθμό μιας τέτοιας συντηρητικής ελεημοσύνης, να μη δεχθεί την υψηλότερη δέηση του πλέον υπέροχου της δημιουργίας ολάκερης; Η αλήθεια αυτή επεξηγείτε στον Δέκατο Ένατο Λόγο, όμως ας επαναλάβουμε τη διαπίστωση του ζητήματος μας εδώ:

Ω φίλε που ακούς τους λόγους αυτούς μαζί με το δικό μου εαυτό (ναφς)! Είχαμε πει στην παρομοίωση ότι μια συνάντηση έλαβε χώρα σε ένα συγκεκριμένο νησί, και ότι ένας εξόχως ευγενής διοικητής εκφώνησε εκεί μια ομιλία. Προκειμένου να ανακαλύψουμε την αλήθεια που εννοείται στην παρομοίωση, έλα, ας αναχωρήσουμε από τον αιώνα αυτόν, και με το νου και τη φαντασία μας ας ταξιδέψουμε στην Αραβική Χερσόνησο την ευλογημένη εποχή του Ένδοξου Απεσταλμένου (Σ. Α. Ου.)(), με σκοπό να τον επισκεφτούμε και να τον παρακολουθήσουμε καθώς εκτελεί τα καθήκοντα του και συμμετέχει στη λατρεία.

Κοίτα! πως διαμέσου της αγγελιοφορίας και πνευματικής του καθοδήγησης, είναι ο αίτιος για την επίτευξη της αιωνίου μακαριότητας, έτσι ακριβώς μέσα από τη λατρεία του και την δέηση του είναι ο αίτιος για την ύπαρξη της μακαριότητάς αυτής και για τη δημιουργία του Παραδείσου.

Πρόσεξε τώρα! Αυτός ο άνθρωπος προσεύχεται για μια αιώνια μακαριότητα με τέτοια ανυπέρβλητη δύναμη παράκλησης, με τέτοια μεγαλοπρεπή λατρεία, που είναι σαν, αυτή η χερσόνησος, ή ακόμη ο κόσμος ολάκερος, να προσεύχονται και να παρακαλούν μαζί με αυτόν. Διότι η λατρεία που τελεί εμπεριέχει όχι μόνο τη λατρεία της κοινότητας που τον συνοδεύει, (Ούμμα, Oumma) αλλά ακόμη εκείνη όλων των άλλων προφητών, στην τέλεια της μορφή, λόγω της σχέσεως που υφίσταται μεταξύ αυτού και των προφητών.

Επιπλέον, τελεί αυτό το υψίστου σημασίας Σαλά-Ναμάζ (προσευχή) του και προσφέρει τις παρακλήσεις του σε ένα τέτοιο απέραντο πλήρωμα πιστών που είναι σαν όλοι οι πεφωτισμένοι και τέλειοι άνθρωποι, από τον καιρό του Εξοχότατου Άντεμ (Αδάμ) μέχρι και σήμερα, και μέχρι την συντέλεια του κόσμου, να τον συνοδεύουν στην προσευχή και να λένε «αμήν» στις παρακλήσεις του(Υποσημείωση())!

Προσεύχεται για μια ανάγκη οικουμενική σε τέτοιο βαθμό -την αθανασία- που όχι απλά οι άνθρωποι αυτής της γης, αλλά και οι κάτοικοι των ουρανών και το σύνολο της δημιουργίας συμμετέχουν στις παρακλήσεις του και δηλώνουν με την δικιά τους έμφυτη κλίση: «Ναι, Κύριε(Rab) μας! Εισάκουσε την προσευχή του! και εμείς αυτό επιθυμούμε!» Δέεται για παντοτινή μακαριότητα με τέτοια συγκινητική θλίψη, με έναν τόσο συμπονετικό, έναν τόσο νοσταλγικό, έναν τόσο ικετευτικό τρόπο, που γίνεται η αιτία να θρηνήσει ολάκερο το σύμπαν και κατά αυτόν τον τρόπο να συμμετάσχει στην προσευχή του.

Και δες πως επιποθεί και προσεύχεται για μακαριότητα, για έναν τέτοιο στόχο και επιδίωξη που εξυψώνει τον άνθρωπο και όλα τα δημιουργήματα από τα έσχατα των ταπεινών τα οποία είναι η αιχμαλωσία, η αβυσσαλέα κατάσταση της πλήρους εκμηδένισης, η αναξιότητα, η αχρηστία, η ασχήμια στα υπέρτατα των υψηλών τα οποία είναι η κορωνίδα της πολυτιμότητας, η αιωνιότητα, η υψίστου αποστολή, και το αξίωμα της ύπαρξης ως ένα θείο χειρόγραφο καταγραμμένο από το Αλλάχ.

Κοίτα! κάνει τη δέηση του με τέτοια ευγενική δέηση για αρωγή, κάνει την παράκληση του με ένα τόσο διακριτικό αίτημα για έλεος, που είναι σαν να έχει εξαναγκάσει τα όντα όλα, τους ουρανούς και στα υψηλότερα σημεία του Αλλάχ να ακούσουν προσεκτικά, και να αντιλαλήσουν την προσευχή του εκστατικά με κραυγές από «αμήν, ω Αλλάχ αμήν!» (Υποσημείωση ())

Δες, αιτεί μακαριότητα και αιωνιότητα από Έναν τέτοιο Παν Ακούων(Semî), τόσο Γενναιόδωρο(Kerîm), Παντοδύναμο(Kadîr), που βλέπει τα πάντα(Basîr), Παν-οικτίρμον(Rahîm) και Παντογνώστη(Alîm) Αλλάχ που είναι ολοφάνερο ότι βλέπει, ακούει, αποδέχεται και οικτίρει την πιο κρυφή επιθυμία, τον παραμικρότερο πόθο του πιο άσημου των δημιουργημάτων Του, απαντά όλες τις εκκλήσεις ακόμη και αν προσφέρονται σε έμφυτη κλίση. Παρέχει όλα τα πράγματα και απαντά όλες τις εκκλήσεις με έναν τόσο σοφό, διορατικό και ελεήμονα τρόπο που καμιά αμφιβολία δεν απομένει ότι όλη αυτή η περιποίηση και διευθέτηση μπορούν να προέλθουν μονάχα από Έναν Παν Ακούων(Semî), που βλέπει τα πάντα(Basîr) Έναν τόσο Γενναιόδωρο(Kerîm) και Παν-οικτίρμον(Rahîm) Αλλάχ.

Ας ακούσουμε προσεκτικά σε αυτά που αιτεί το Καύχημα του Σύμπαντος, αυτή η πηγή της τιμής για ολάκερη την ανθρωπότητα, ο μοναδικός εκείνος όλων των δημιουργημάτων και όλων των εποχών, ο οποίος κουβαλά στην πλάτη του την ουσία όλων των προσευχών της ανθρωπότητας, ο οποίος στέκοντας επάνω στη γη υψώνει τα χέρια του προς τον Ύψιστο Ουρανό και αναπέμπει μια προσευχή, η οποία, όσον αφορά στη γνησιότητα της δέησης του Άχμεντ (Σ.Α.Ου.) περιέχει την πεμπτουσία της λατρείας ολάκερης της ανθρωπότητας.

Δες, παρακαλεί για αιώνια μακαριότητα για τον ίδιο και για την κοινότητα των πιστών του (Ούμμα, Oumma). Ζητεί την αιωνιότητα και τον Παράδεισο. Απευθύνει την έκκληση του μαζί με όλα τα Ιερά Ονόματα που εκθέτουν το κάλλος τους στους καθρέφτες κάθε ύπαρξης. Μπορείς πράγματι, να αντιληφθείς, ότι επιζητεί μεσολάβηση για έλεος από τα Ονόματα αυτά.

Εάν δεν υπήρχαν οι αμέτρητοι λόγοι και αιτίες για την ύπαρξη του υπερπέραν, μία και μόνη προσευχή του εξυψωμένου αυτού Προσώπου (Σ.Α.Ου.) θα ήταν αρκετή για τη δημιουργία του Παραδείσου, ένα έργο τόσο εύκολο για τη δύναμη του Παν-οικτίρμονα(Rahîm) Δημιουργού(Hâlık) όσο η δημιουργία της άνοιξης. (Υποσημείωση ())

Πράγματι, πως θα μπορούσε η δημιουργία του Παραδείσου να είναι δύσκολη για τον Απόλυτο Παντοδύναμο(Kadîr) Αλλάχ, ο Οποίος κάθε άνοιξη καθιστά το πρόσωπο του κόσμου έναν κάμπο ανάστασης, και παράγει εκεί εκατό χιλιάδες παραδείγματα αναστάσεως; Με ακριβώς τον ίδιο τρόπο που η αγγελιοφορία του Προφήτου (Σ.Α.Ου.) υπήρξε ο λόγος για την οικοδόμηση του κόσμου αυτού της δοκιμασίας -το λεχθέν

لَوْلاَكَ لَوْلاَكَ لَمَا خَلَقْتُ اْلاَفْلاَكَ

«εάν δεν ήταν για σένα, αν δεν ήταν για σένα, δε θα είχα δημιουργήσει τις σφαίρες των υπάρξεων»()

όντας ένα δηλωτικό σημείο του γεγονότος αυτού -έτσι ακριβώς η λατρεία που τέλεσε υπήρξε η αιτία για την οικοδόμηση της μονής της μακαριότητας.

Είναι ποτέ δυνατόν η άσπιλη τελειότητα της καλλιτεχνικής επιδεξιότητας, το απαράμιλλο κάλλος της συντήρησης που εκφράζονται στην τάξη του κόσμου και η εκτεταμένη ελεημοσύνη που φέρουν τους πάντες σε αμηχανία, να μην απαντήσει στην προσευχή του, και κατ’ αυτόν τον τρόπο να ανεχθεί μίαν ακραία μορφή ασχήμιας, σκληρότητας και σύγχυσης; Είναι ποτέ δυνατόν να ακούει προσεκτικά στις πιο ευτελείς και ασήμαντες επιθυμίες και να τις ικανοποιεί, εντούτοις να απορρίπτει αξιόλογες και σημαντικές επιθυμίες ως άχρηστες και να παραλείπει να τις εκπληρώσει; Όχι, χίλιες φορές όχι! Τέτοιος Κάτοχος Εντελής Ωραιότης(Cemâl), Αλλάχ δεν μπορεί ποτέ του να αποδεχθεί τέτοια ασχήμια και να καταλήξει το ίδιο αποκρουστικό. (Υποσημείωση ())

Έτσι όπως ακριβώς ο Προφήτης (Σ.Α.Ου.) άνοιξε τις πύλες αυτού του κόσμου με την αγγελιοφορία του, ανοίγει επίσης τις πύλες της μέλλουσας ζωής με τη λατρεία του.

عَلَيْهِ صَلَوَاتُ الرَّحْمٰنِ مِلْءَ الدُّنْيَا وَدَارِ الْجِنَانِ

اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى عَبْدِكَ وَرَسُولِكَ ذٰلِكَ الْحَبِيبِ الَّذِي هُوَ سَيِّدُ الْكَوْنَيْنِ وَفَخْرُ الْعَالَمَيْنِ وَحَيَاةُ الدّٰارَيْنِ

وَوَسِيلَةُ السَّعَادَتَيْنِ وَذُو الْجَنَاحَيْنِ وَرَسُولُ الثَّقَلَيْنِ وَعَلٰى آلِهِ وَصَحْبِهِ اَجْمَعِينَ

وَعَلٰى اِخْوٰانِهِ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالْمُرْسَلِينَ آمِينَ

Είθε οι ευλογίες του Πολυεύσπλαχνου να είναι μαζί του, στο βαθμό όλων όσων χωρούν αυτός ο κόσμος και ο Παράδεισος.

Ω Αλλάχ, να παρέχεις ευλογίες και ειρήνη στον υπηρέτη και Αγγελιοφόρο σου, τον Έναν εκείνο Αγαπημένο ο οποίος είναι ο Αφέντης και των δύο βασιλείων, το Καμάρι όλων των Κόσμων, την πηγή της ζωής και στις δύο σφαίρες της ύπαρξης, το όργανο για την επίτευξη της ευτυχίας εδώ και στον υπερπέραν, αυτόν που πετά επάνω σε δύο φτερούγες(Ζουλτζεναχέїν), ο οποίος είναι ο αγγελιοφόρος τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα τζιν -σε αυτόν και στην Οικογένεια του, και όλους του τους Συντρόφους, καθώς και στους αδελφούς του τους προφήτες και τους αγγελιοφόρους.

Αμήν.

ΕΚΤΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Είναι η πύλη της Λαμπρότητας και της Μονιμότητας, και η αποκάλυψη των ονομάτων του Τζελίλ() και του Μπακή().

Είναι ποτέ δυνατόν μια τέτοια λαμπρή Κυριότητα συντήρησης(Rububiyet) που καθυποτάσσει και προστάζει όλα τα όντα, από τους ήλιους και τα δέντρα μέχρι τα μικρότερα σωματίδια, σαν υπάκουους στρατιώτες, να συγκεντρώσει ολόκληρη την προσοχή της σε πρόσκαιρα και άθλια όντα που περνούν μια ζωή προσωρινή στο άσυλο του κόσμου αυτού, και να μη δημιουργήσει έναν μόνιμο χώρο λαμπρότητας, μια αιώνια αποκάλυψη της συντηρητικότητας και Κυριότητας;

Ναι, η εκδήλωση αυτών των μεγαλειωδών πράξεων μέσα στο σύμπαν όπως η αλλαγή των εποχών, οι μεγαλοπρεπείς κινήσεις των πλανητών στους ουρανούς λες και είναι αεροπλάνα, η καθυπόταξη όλων των πραγμάτων και η δημιουργία της γης ως λίκνο του ανθρώπου και του ήλιου ως λυχνία της, τεράστιες μεταβολές όπως η ανάσταση και ο στολισμός της νεκρής και ξηρής γήινης σφαίρας -όλα αυτά φανερώνουν ότι πίσω από το πέπλο της δημιουργίας υφίσταται μια ανυπέρβλητη συντηρητικότητα, και ότι μια ένδοξη μοναρχία βρίσκεται σε λειτουργία και κυριαρχεί. Λοιπόν ένα τέτοιο βασίλειο συντηρήσεις αξιώνει υπηκόους αντάξιους του ιδίου, καθώς και έναν ανάλογο τρόπο εκδήλωσης.

Halbuki görüyorsun, mahiyetçe en câmi’ ve mühim raiyeti ve bendeleri, şu misafirhane-i dünyada perişan bir surette muvakkaten toplanmışlar. Misafirhane ise her gün dolar, boşanır. Hem bütün raiyet, tecrübe-i hizmet için şu meydan-ı imtihanda muvakkaten bulunuyorlar. Meydan ise her saat tebeddül eder. Hem bütün o raiyet, Sâni’-i Zülcelal’in kıymettar ihsanatının numunelerini ve hârika sanat antikalarını çarşı-yı âlem sergilerinde, ticaret nazarında temaşa etmek için şu teşhirgâhta birkaç dakika durup seyrediyorlar; sonra kayboluyorlar. Şu meşher ise her dakika tahavvül ediyor. Giden gelmez, gelen gider.

İşte bu hal ve şu vaziyet kat’î gösteriyor ki şu misafirhane ve şu meydan ve şu meşherlerin arkasında, o sermedî saltanata medar ve mazhar olacak daimî saraylar, müstemir meskenler, şu dünyada gördüğümüz numunelerin ve suretlerin en hâlis ve en yüksek asıllarıyla dolu bağ ve hazineleri vardır. Demek burada çabalamak, onlar içindir. Şurada çalıştırır, orada ücret verir. Herkesin istidadına göre –eğer kaybetmezse– orada bir saadeti vardır. Evet, öyle sermedî bir saltanat, muhaldir ki şu fâniler ve zâil zeliller üstünde dursun.

Şu hakikate, şu temsil dürbünüyle bak ki: Mesela, sen yolda gidiyorsun, görüyorsun ki yol içinde bir han var. Bir büyük zat o hanı, kendine gelen misafirlerine yapmış. O misafirlerin bir gece tenezzüh ve ibretleri için o hanın tezyinatına milyonlar altınlar sarf ediyor. Hem o misafirler o tezyinattan pek azı ve az bir zamanda bakıp, o nimetlerden pek az bir vakitte, az bir şey tadıp doymadan gidiyorlar. Fakat her misafir kendine mahsus fotoğrafıyla, o handaki şeylerin suretlerini alıyorlar. Hem o büyük zatın hizmetkârları da misafirlerin suret-i muamelelerini gayet dikkat ile alıyorlar ve kaydediyorlar. Hem görüyorsun ki o zat her günde, o kıymettar tezyinatın çoğunu tahrip eder. Yeni gelecek misafirlere, yeni tezyinatı icad eder. Bunu gördükten sonra hiç şüphen kalır mı ki bu yolda bu hanı yapan zatın daimî pek âlî menzilleri hem tükenmez, pek kıymetli hazineleri hem müstemir, pek büyük bir sehaveti vardır. Şu handa gösterdiği ikram ile misafirlerini kendi yanında bulunan şeylere iştihalarını açıyor ve onlara hazırladığı hediyelere rağbetlerini uyandırıyor.

Aynen onun gibi şu misafirhane-i dünyadaki vaziyeti, sarhoş olmadan dikkat etsen şu dokuz esası anlarsın:

Birinci Esas: Anlarsın ki o han gibi bu dünya dahi kendi için değil. Kendi kendine de bu sureti alması muhaldir. Belki kafile-i mahlukatın gelip konmak ve göçmek için dolup boşanan, hikmetle yapılmış bir misafirhanesidir.

İkinci Esas: Hem anlarsın ki şu hanın içinde oturanlar misafirlerdir. Onların Rabb-i Kerîm’i, onları Dârü’s-selâm’a davet eder.

Üçüncü Esas: Hem anlarsın ki şu dünyadaki tezyinat, yalnız telezzüz veya tenezzüh için değil. Çünkü bir zaman lezzet verse, firakıyla birçok zaman elem verir. Sana tattırır, iştihanı açar fakat doyurmaz. Çünkü ya onun ömrü kısa, ya senin ömrün kısadır. Doymaya kâfi değil. Demek kıymeti yüksek, müddeti kısa olan şu tezyinat; ibret içindir (Hâşiye), şükür içindir, usûl-ü daimîsine teşvik içindir. Başka gayet ulvi gayeler içindir.

Dördüncü Esas: Hem anlarsın ki şu dünyadaki müzeyyenat ise (Hâşiye) cennette ehl-i iman için rahmet-i Rahman’la iddihar olunan nimetlerin numuneleri, suretleri hükmündedir.

Beşinci Esas: Hem anlarsın ki şu fâni masnuat fena için değil, bir parça görünüp mahvolmak için yaratılmamışlar. Belki vücudda kısa bir zaman toplanıp, matlub bir vaziyet alıp tâ suretleri alınsın, timsalleri tutulsun, manaları bilinsin, neticeleri zapt edilsin. Mesela, ehl-i ebed için daimî manzaralar nescedilsin. Hem âlem-i bekada başka gayelere medar olsun.

Eşya beka için yaratıldığını, fena için olmadığını belki sureten fena ise de tamam-ı vazife ve terhis olduğu bununla anlaşılıyor ki fâni bir şey, bir cihetle fenaya gider, çok cihetlerle bâki kalır.

Mesela, kudret kelimelerinden olan şu çiçeğe bak ki kısa bir zamanda o çiçek tebessüm edip bize bakar, der-akab fena perdesinde saklanır. Fakat senin ağzından çıkan kelime gibi o gider fakat binler misallerini kulaklara tevdi eder. Dinleyen akıllar adedince, manalarını akıllarda ibka eder. Çünkü vazifesi olan ifade-i mana bittikten sonra kendisi gider fakat onu gören her şeyin hâfızasında zâhirî suretini ve her bir tohumunda manevî mahiyetini bırakıp öyle gidiyor. Güya her hâfıza ile her tohum, hıfz-ı ziyneti için birer fotoğraf ve devam-ı bekası için birer menzildirler.

En basit mertebe-i hayatta olan masnû böyle ise en yüksek tabaka-i hayatta ve ervah-ı bâkiye sahibi olan insan, ne kadar beka ile alâkadar olduğu anlaşılır. Çiçekli ve meyveli koca nebatatın bir parça ruha benzeyen her birinin kanun-u teşekkülatı, timsal-i sureti; zerrecikler gibi tohumlarda kemal-i intizamla, dağdağalı inkılablar içinde ibka ve muhafaza edilmesiyle, gayet cem’iyetli ve yüksek bir mahiyete mâlik, haricî bir vücud giydirilmiş, zîşuur, nurani bir kanun-u emrî olan ruh-u beşer; ne derece beka ile merbut ve alâkadar olduğu anlaşılır.

Altıncı Esas: Hem anlarsın ki insan, ipi boğazına sarılıp istediği yerde otlamak için başıboş bırakılmamıştır. Belki bütün amellerinin suretleri alınıp yazılır ve bütün fiillerinin neticeleri muhasebe için zapt edilir.

Yedinci Esas: Hem anlarsın ki güz mevsiminde yaz, bahar âleminin güzel mahlukatının tahribatı, idam değil. Belki vazifelerinin tamamıyla terhisatıdır (Hâşiye). Hem yeni baharda gelecek mahlukata yer boşaltmak için tefrîgattır ve yeni vazifedarlar gelip konacak ve vazifedar mevcudatın gelmesine yer hazırlamaktır ve ihzarattır. Hem zîşuura vazifesini unutturan gafletten ve şükrünü unutturan sarhoşluktan ikazat-ı Sübhaniyedir.

Sekizinci Esas: Hem anlarsın ki şu fâni âlemin sermedî Sâni’i için başka ve bâki bir âlemi var ki ibadını oraya sevk ve ona teşvik eder.

Dokuzuncu Esas: Hem anlarsın ki öyle bir Rahman, öyle bir âlemde, öyle has ibadına öyle ikramlar edecek; ne göz görmüş, ne kulak işitmiş, ne kalb-i beşere hutur etmiştir. Âmennâ…

YEDİNCİ HAKİKAT

Bab-ı hıfz ve hafîziyet olup ism-i Hafîz ve Rakib’in cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki gökte, yerde, karada, denizde; yaş kuru, küçük büyük, âdi âlî her şeyi kemal-i intizam ve mizan içinde muhafaza edip bir türlü muhasebe içinde neticelerini eleyen bir hafîziyet; insan gibi büyük bir fıtratta, hilafet-i kübra gibi bir rütbede, emanet-i kübra gibi büyük vazifesi olan beşerin rububiyet-i âmmeye temas eden amelleri ve fiilleri muhafaza edilmesin, muhasebe eleğinden geçirilmesin, adalet terazisinde tartılmasın, şayeste ceza ve mükâfat çekmesin? Hayır, aslâ!

Evet, şu kâinatı idare eden zat, her şeyi nizam ve mizan içinde muhafaza ediyor. Nizam ve mizan ise ilim ile hikmet ve irade ile kudretin tezahürüdür. Çünkü görüyoruz her masnû vücudunda, gayet muntazam ve mevzun yaratılıyor. Hem hayatı müddetince değiştirdiği suretler dahi birer intizamlı olduğu halde, heyet-i mecmuası da bir intizam tahtındadır.

Zira görüyoruz ki vazifesinin bitmesiyle ömrüne nihayet verilen ve şu âlem-i şehadetten göçüp giden her şeyin Hafîz-i Zülcelal, birçok suretlerini elvah-ı mahfuza hükmünde olan (Hâşiye) hâfızalarda ve bir türlü misalî âyinelerde hıfzedip, ekser tarihçe-i hayatını çekirdeğinde, neticesinde nakşedip yazıyor. Zâhir ve bâtın âyinelerde ibka ediyor. Mesela, beşerin hâfızası, ağacın meyvesi, meyvenin çekirdeği, çiçeğin tohumu, kanun-u hafîziyetin azamet-i ihatasını gösteriyor.

Görmüyor musun ki koca baharın hep çiçekli, meyveli bütün mevcudatı ve bunların kendilerine göre bütün sahaif-i a’mali ve teşkilatının kanunları ve suretlerinin timsalleri; mahdud bir miktar tohumcuklar içlerinde yazarak muhafaza ediliyor. İkinci bir baharda, onlara göre bir muhasebe içinde sahife-i amellerini neşredip kemal-i intizam ve hikmet ile koca diğer bir bahar âlemini meydana getirmekle hafîziyetin ne derece kuvvetli ihata ile cereyan ettiğini gösteriyor.

Acaba geçici, âdi, bekasız, ehemmiyetsiz şeylerde böyle muhafaza edilirse âlem-i gaybda, âlem-i âhirette, âlem-i ervahta rububiyet-i âmmede mühim semere veren beşerin amelleri, hıfz içinde gözetilmek suretiyle ehemmiyetle zapt edilmemesi kabil midir? Hayır ve aslâ!

Evet, şu hafîziyetin bu surette tecellisinden anlaşılıyor ki şu mevcudatın Mâlik’i, mülkünde cereyan eden her şeyin inzibatına büyük bir ihtimamı var. Hem hâkimiyet vazifesinde nihayet derecede dikkat eder. Hem rububiyet-i saltanatında gayet ihtimamı gözetir. O derece ki en küçük bir hâdiseyi, en ufak bir hizmeti yazar, yazdırır. Mülkünde cereyan eden her şeyin suretini müteaddid şeylerde hıfzeder.

Şu hafîziyet işaret eder ki ehemmiyetli bir muhasebe-i a’mal defteri açılacak ve bilhassa mahiyetçe en büyük en mükerrem en müşerref bir mahluk olan insanın büyük olan amelleri, mühim olan fiilleri; mühim bir hesap ve mizana girecek, sahife-i amelleri neşredilecek.

Acaba hiç kabil midir ki insan, hilafet ve emanetle mükerrem olsun, rububiyetin külliyat-ı şuununa şahit olarak kesret dairelerinde, vahdaniyet-i İlahiyenin dellâllığını ilan etmekle, ekser mevcudatın tesbihat ve ibadetlerine müdahale edip zabitlik ve müşahitlik derecesine çıksın da sonra kabre gidip rahatla yatsın ve uyandırılmasın? Küçük büyük her amellerinden sual edilmesin? Mahşere gidip mahkeme-i kübrayı görmesin? Hayır ve aslâ!

Hem bütün gelecek zamanda olan (Hâşiye) mümkinata kādir olduğuna, bütün geçmiş zamandaki mu’cizat-ı kudreti olan vukuatı şehadet eden ve kıyamet ve haşre pek benzeyen kış ile baharı her vakit bilmüşahede icad eden bir Kadîr-i Zülcelal’den, insan nasıl ademe gidip kaçabilir, toprağa girip saklanabilir?

Madem bu dünyada ona lâyık muhasebe görülüp hüküm verilmiyor. Elbette bir mahkeme-i kübra, bir saadet-i uzmaya gidecektir.

SEKİZİNCİ HAKİKAT

Bab-ı vaad ve vaîddir. İsm-i Cemil ve Celil’in cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki: Alîm-i Mutlak ve Kadîr-i Mutlak olan şu masnuatın Sâni’i, bütün enbiyanın tevatürle haber verdikleri ve bütün sıddıkîn ve evliyanın icma ile şehadet ettikleri mükerrer vaad ve vaîd-i İlahîsini yerine getirmeyip –hâşâ– acz ve cehlini göstersin? Halbuki vaad ve vaîdinde bulunduğu emirler, kudretine hiç ağır gelmez; pek hafif ve pek kolay. Geçmiş baharın hesapsız mevcudatını, gelecek baharda kısmen aynen (Hâşiye) kısmen mislen (Hâşiye) iadesi kadar kolaydır.

Îfa-yı vaad ise hem bize hem her şeye hem kendisine hem saltanat-ı rububiyetine pek çok lâzımdır. Hulfü’l-vaad ise hem izzet-i iktidarına zıttır hem ihata-yı ilmiyesine münafîdir. Zira hulfü’l-vaad, ya cehilden ya aczden gelir.

Ey münkir! Bilir misin ki küfür ve inkârın ile ne kadar ahmakça bir cinayet işliyorsun ki kendi yalancı vehmini, hezeyancı aklını, aldatıcı nefsini tasdik edip hiçbir vechile hulf ve hilafa mecburiyeti olmayan ve hiçbir vecihle hilaf, onun izzetine, haysiyetine yakışmayan ve bütün görünen şeyler ve işler, sıdkına ve hakkaniyetine şehadet eden bir zatı tekzip ediyorsun! Nihayetsiz küçüklük içinde nihayetsiz büyük cinayet işliyorsun! Elbette, ebedî büyük cezaya müstahak olursun. Bazı ehl-i cehennemin bir dişi, dağ kadar olması; cinayetinin büyüklüğüne bir mikyas olarak haber verilmiş. Misalin şu yolcuya benzer ki güneşin ziyasından gözünü kapar, kafası içindeki hayaline bakar. Vehmi, bir yıldız böceği gibi kafa fenerinin ışığıyla dehşetli yolunu tenvir etmek istiyor.

Madem şu mevcudat, hak söyleyen sadık kelimeleri; şu hâdisat-ı kâinat, doğru söyleyen nâtık âyetleri olan Cenab-ı Hak vaad etmiş, elbette yapacaktır. Bir mahkeme-i kübra açacaktır, bir saadet-i uzma verecektir.

Η Ένατη Αλήθεια

Είναι η πύλη της Ζωοποίησης και της Θανάτωσης.

Συνιστούν τις εκδηλώσεις των ονομάτων «Hayy-ı Kayyum» ο Αιωνίως Όρθιος και Άγερτος Ζωντανός, «Muhyî» ο Ζωοδότης και «Mumît» ο Δίδων του Θανάτου (Αλλάχ.)

Είναι ποτέ δυνατόν Αυτός ο Οποίος δίνει ζωή σε αυτήν την αχανή νεκρή και ξηρή γη, και μέσα σε αυτήν την ζωοποίηση επιδεικνύει τη δύναμη Του παρατάσσοντας πέραν των τριακοσίων χιλιάδων διαφορετικών μορφών δημιουργίας αναστήνοντας και εξαπλώνοντάς την καθεμιά τόσο εκπληκτικά σαν την ανάσταση της ανθρωπότητας… και ο Οποίος μέσα σε αυτήν την ανάσταση και εξάπλωση επιδεικνύει την περιβάλλουσα τους πάντες και τα πάντα γνώση Του πραγματοποιώντας άπειρους διαχωρισμούς και διαφοροποιήσεις μέσα στην απείρως περιπλοκότατη σύμμειξη όλων αυτών των μορφών… και ο Οποίος κατευθύνει το ατενές βλέμμα όλων Του των δούλων προς την παντοτινή μακαριότητα υποσχόμενος σ’ αυτούς την ανάσταση σε όλους Του τους ουράνιους νόμους… ο Οποίος ακόμη, εκδηλώνει τη λαμπρότητα της κυριότητος Του εξαναγκάζοντας όλη Του τη δημιουργία σε συνεργασία, χέρι με χέρι και ώμο με ώμο να αλληλοβοηθείται καθώς θα περιδινείται μέσα στα όρια του κύκλου επιρροής του προστάγματος και του θελήματος Του απόλυτα υποταγμένη σε Αυτόν. Ένας τόσο Ισχυρός, Παντοδύναμος(Kadîr) και Οικτίρμων Αλλάχ(Rahîm), Ένας τόσο Παντογνώστης(Alîm) και Κατ` εξοχήν Σοφός Αλλάχ(Hakîm) ο Οποίος φανερώνει τη σπουδαιότητα που έχει δώσει στον άνθρωπο δημιουργώντας τον ως τον πληρέστερο, τον πιο ακριβό και ευγενή, τον πιο αγαπητό και πολύτιμο καρπό επάνω στο δέντρο της δημιουργίας με το γεγονός ότι τον έχει καταστήσει άμεσο συνδιαλεγόμενο Του και με το ότι έχει καθυποτάσσει όλα τα πράγματα σε αυτόν. Είναι λοιπόν ποτέ δυνατόν να μη φέρει τη συντέλεια του κόσμου και την ανάσταση ή να μην είναι σε θέση να το πραγματοποιήσει, να μην αναζωογονήσει την ανθρωπότητα ή να μην μπορέσει να το πράξει, να μην δύναται να ανοίξει το Υπέρτατό Του Δικαστήριο, να μην μπορέσει να δημιουργήσει τον Παράδεισο και την Κόλαση; Επ’ ουδενί! Και σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατόν.

Πράγματι, ο Ένδοξος Παν-διαχειριστής (Mutasarrıf-ı Zîşân) των υποθέσεων του κόσμου αυτού, δημιουργεί κάθε αιώνα, κάθε χρόνο και κάθε ημέρα, επάνω στο στενάχωρο και πρόσκαιρο αυτό πρόσωπο της γήινης σφαίρας, πολυάριθμα σημεία, παραδείγματα και ενδείξεις της ύστατης συνάθροισης και της μέγιστης αναστάσεως.

Για παράδειγμα στη συνάθροιση που λαμβάνει χώρα κάθε άνοιξη παρατηρούμε ότι στο πέρασμα πέντε ή έξι ημερών πέραν των τριακοσίων χιλιάδων ειδών ζώων και φυτών ανασταίνονται και έπειτα εκθέτονται. Οι ρίζες όλων των δέντρων και των φυτών, καθώς και κάποια ζώα, ξαναζωντανεύουν και αποκαθίστανται όπως ήταν. Ενώ κάποια άλλα ζώα αναπαράγονται με μια μορφή τόσο ομοιότυπη σαν να είναι σχεδόν απαράλλαχτα. Επιπλέον, οι σπόροι οι οποίοι διαφέρουν ελάχιστα κατά την υλική τους μορφή, παρόλα αυτά, στην πορεία έξι ημερών ή έξι εβδομάδων μέσω μιας ακριβής διαλογής και διαφοροποίησης ο ένας από τον άλλο, και με μια υπερβολική ταχύτητα, ευκολία και άνεση, έρχονται στη ζωή με τη μέγιστη τάξη και ισορροπία. Όντως είναι ποτέ δυνατόν για Αυτόν που πραγματοποιεί όλα αυτά, να είναι το όποιο πράγμα δύσκολο, και κάθε άλλο, να μη δημιουργήσει τους ουρανούς και τη γη σε έξι μέρες, να μην αναστήσει τους ανθρώπους με ένα και μόνο κάλεσμα; Επ’ ουδενί!

Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποιος χαρισματικός θαυμάσιος συγγραφέας ο οποίος μπορεί να γράψει σε μία και μόνη ώρα τα συγκεχυμένα και απαλειμμένα γράμματα τριακοσίων χιλιάδων βιβλίων σε ένα μόνο φύλλο χαρτιού χωρίς λάθος, παράλειψη ή ατέλεια, και όλα μαζί με πληρότητα και στην καλύτερη μορφή. Εάν τώρα κάποιος επρόκειτο να σου πει «Ο συγγραφέας αυτός, θα γράψει ξανά από μνήμης, μέσα σε ένα λεπτό, το βιβλίο σου που έχει πέσει στο νερό και έχει καταστραφεί και του οποίου ο συγγραφέας είναι ο ίδιος!». Εσύ θα έλεγες ότι δεν μπορεί και δε το πιστεύεις;

Ή από τη στιγμή που εσύ βλέπεις κάποιον ταλαντούχο θαυμάσιο βασιλιά ο οποίος, -με σκοπό να κάνει επίδειξη της δύναμης του ή προς γνώση και συμμόρφωση ή και για αναψυχή-μετακινεί ολόκληρα βουνά με ένα του και μόνο πρόσταγμα, κάνει το βασίλειο του άνω-κάτω και ακόμη μεταμορφώνει τη θάλασσα σε ξηρά· και κατόπιν διαπιστώνεις πως ένας μεγάλος βράχος έχει κατρακυλήσει πάνω στο δρόμο έτσι που αποκόπτει το μονοπάτι για τους προσκεκλημένους που ταξιδεύουν για να παραστούν στην υποδοχή εκείνου του βασιλιά και δεν μπορούν να περάσουν. Εάν κάποιος σου έλεγε: «Ο επιφανής τούτος βασιλιάς θα μετακινήσει ή θα διαλύσει το λίθο, όσο μεγάλος και αν είναι, με ένα και μόνο πρόσταγμα και δε θα αφήσει τους προσκεκλημένους του στο δρόμο» μήπως θα έλεγες εσύ πως δε θα το κάνει, ή ότι δεν είναι σε θέση να το κάνει;

Ή αλλιώς, ενώ κάποιος ο οποίος έχει ανασχηματίσει σε μια μέρα ένα μεγάλο στράτευμα, ειπωθεί σχετικά με αυτόν: «Αυτό το άτομο με ένα σάλπισμα της τρομπέτας θα συγκαλέσει τα τάγματα που έχουν σκορπιστεί για να ξεκουραστούν, και τα τάγματα θα ανασυγκροτηθούν μπαίνοντας υπό τη διαταγή του.» Εάν εσύ θα απαντούσες λέγοντας «Δεν το πιστεύω!», θα κατανοείς βεβαία ότι η συμπεριφορά σου θα ήταν όντως μεγάλη απερισκεψία.

Εάν έχεις κατανοήσει τις τρεις αυτές παραβολές, κοίτα τώρα και δες με ποιό τρόπο Ο Προ-Αιώνιος Σχεδιαστής(Nakkâş-ı Ezelî) γυρνά μπροστά στα μάτια μας τη λευκή σελίδα του χειμώνα και ανοίγει τις πράσινες σελίδες της άνοιξης και του καλοκαιριού. Έπειτα επιγράφει επάνω στη σελίδα της επιφάνειας της γης, με τη γραφίδα της δύναμης και του πεπρωμένου, περισσότερα από τριακόσιες χιλιάδες είδη δημιουργίας στην πιο εξαίσια μορφή. Θέτει τη μία μέσα στην άλλη κι όμως ούτε μία να παραβιάζει τα όρια της άλλης. Τις συντάσσει ταυτόχρονα, και ουδόλως παρεμποδίζει η μία την άλλη. Και ενώ διαφέρουν στη διάπλαση και το σχήμα, η καθεμιά δημιουργία κρατιέται ξεχωριστή χωρίς να επιτρέπει καμία σύγχυση και την σύσταση ουδέν λάθους στη συγγραφή Του.

Ναι, για Έναν Προστάτη και Διαφυλάττων Πάνσοφο Αλλάχ(Zât-ı Hakîm-i Hafîz), ο Οποίος ενθέτει και διατηρεί το πρόγραμμα της ζωής του πιο μεγάλου δέντρου σαν μια τελεία, μέσα σε έναν μικρότατο σπόρο, είναι καν εύλογο να ερωτηθεί πως μπορεί να διατηρεί τα πνεύματα αυτών που πεθαίνουν;

Επίσης, για Έναν τόσο Παντοδύναμο Αλλάχ (Kadîr), ο Οποίος περιστρέφει την υδρόγειο σφαίρα σαν βότσαλο σε μια σφενδόνη, είναι ποτέ εύλογο να ερωτηθεί πώς μπορεί να μετακινήσει ή να διασκορπίσει τη σφαίρα αυτή από το δρόμο των προσκεκλημένων Του οι οποίοι ταξιδεύουν για να Τον συναντήσουν στο Υπερπέραν;

Επίσης, για Έναν Κάτοχο Μεγαλείου Δύναμης (Zât-ı Zülcelâl), ο Οποίος από την ανυπαρξία, από το τίποτα επιστρατεύει τις στρατιές όλων των ζωντανών πραγμάτων και κατατάσσοντας και καταγράφοντας στα τάγματα όλων των σωμάτων τους τα συγκεκριμένα μόρια-άτομα με απόλυτη ευταξία, μέσω της εντολής كُنْ فَيَكُونُ «Γίνε! και ιδού υπάρχει», και κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργεί εξαιρετικά πειθαρχημένα στρατεύματα… είναι όντως ευσταθές να ρωτήσουμε πώς μπορεί να ξανασυγκεντρώσει με ένα σάλπισμα τα πρωτογενή τους μόρια και βασικά τους μέλη τα οποία έχουν ήδη αλληλο-γνωριστεί έχοντας υποταχθεί στα συγκεκριμένα σώματα σαν τάγματα, και πώς μπορεί να υποχρεώσει υλικά σώματα να υποταχθούν στη δική Του πειθαρχία;

Μπορείς, επιπρόσθετα, να κοιτάξεις με τα ίδια σου τα μάτια, τα πολυάριθμα σχέδια φτιαγμένα ως σημεία, παρομοιώσεις και ενδείξεις της αναστάσεως· σχέδια τοποθετημένα σε κάθε αιώνα και εποχή της ανθρωπότητας, στην εναλλαγή της μέρας και της νύχτας, ακόμη και στην εμφάνιση και την εξαφάνιση των σύννεφων στον ουρανό. Σαν φανταστείς τον εαυτό σου να έχει ζήσει πριν χίλια χρόνια και έπειτα συγκρίνεις μεταξύ τους τις δύο φτερούγες του χρόνου που είναι το παρελθόν και το μέλλον, τότε θα διαπιστώσεις πολυάριθμες παρομοιώσεις της συντέλειας και ενδείξεις της μέγιστης ανάστασης όσο είναι οι αιώνες και οι μέρες. Διακρίνεις και κατανοείς και εσύ πλέον, το πόσο μεγάλη παράνοια θα διαπράξεις, εάν κατόπιν που θα έχεις παραστεί ως μάρτυρας τόσων πολλών παρομοιώσεων και ενδείξεων, θεωρήσεις τη σωματική ανάσταση ως απίθανη και λογικά απαράδεκτη και την αρνηθείς. Δες και συλλογίσου τί λέει το Ύψιστο Διάταγμα (Κουράν) αναφορικά με την αλήθεια που συζητάμε:

فَانْظُرْ اِلٰٓى اٰثَارِ رَحْمَتِاللّٰهِ كَيْفَيُحْيِى الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِىالْمَوْتٰى وَهُوَعَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدٖيرٌ

(Στρέψτε το βλέμμα στα σημεία του ελέους του Αλλάχ, και παρατηρήστε με ποιόν τρόπο αποκαθιστά τη ζωή στη γη μετά το θάνατο της. Αληθινά Αυτός είναι ο Οποίος θα φέρει στη ζωή τους νεκρούς, και είναι Ισχυρός υπεράνω όλων των πραγμάτων. Κουράν, Ερ-Ρουμ, 30:50)

Εν Συντομία: Δεν υπάρχει τίποτα που να καθιστά αδύνατη την πραγμάτωση της αναστάσεως. Αντιθέτως, τα πάντα την καθιστούν αναγκαία.

Η ένδοξη και αιώνια κυριότητα και συντήρηση, η παντοκράτειρα και περιβάλλουσα τους πάντες και τα πάντα κυριαρχική εξουσία του Ενός (Αλλάχ), ο Οποίος δίνει τη ζωή και το θάνατο σε αυτό το εκπληκτικό μέρος και την αχανή γη λες και είναι ένα απλό ζώο, και χάριν του ανθρώπου και των ζώων έχει πλάσει αυτή τη γη ως ένα λίκνο ευχάριστο, ένα καράβι εκλεκτό, και τον ήλιο μια λυχνία που παρέχει φως και ζεστασιά σε τούτο το πανδοχείο της ανθρωπότητας, και ακόμη έχει κάνει τους πλανήτες οχήματα για την περιήγηση των αγγέλων Του… βεβαίως και η κυριότητα και η κυριαρχική εξουσία (Rubûbiyyet) Αυτού, δεν μπορούν να στηριχθούν και να περιοριστούν στις παροδικές, πρόσκαιρες, ασταθείς, ασήμαντες, μεταβλητές, περαστικές, ελλιπείς και ατελείς υποθέσεις του κόσμου αυτού.

Πρέπει, επομένως, να υπάρχει ένας άλλος τόπος αντάξιος του Ιδίου, μόνιμος, σταθερός, αμετάβλητος, αδιάπαυστος και ένδοξος. Πράγματι, διαθέτει μια άλλη αιώνια χώρα, και για αυτήν μας υποβάλλει σε μόχθους και προς αυτήν είναι που μας καλεί! Και ότι θα μας μεταφέρει σε αυτήν καταθέτουν και μαρτυρούν ομόψυχα όλοι εκείνοι με το φωτισμένο πνεύμα οι οποίοι έχουν εισδύσει από τα εξωτερικά φαινόμενα στην πραγματικότητα και έχουν χαριτωθεί με το ευγενές αξίωμα της εγγύτητας Του, και όλοι οι πνευματικοί πόλοι που έχουν προικιστεί με φωτεινές καρδιές, και όλοι οι κάτοχοι διαυγούς διάνοιας. Όπως και μας πληροφορούν με συμφωνία ότι έχει προετοιμάσει εκεί για μας ανταμοιβές αλλά και κυρώσεις και παράλληλα μας ιστορούν επανειλημμένα τις ακλόνητες υποσχέσεις και αυστηρές προειδοποιήσεις Του.

Όσο για την αθέτηση μιας υπόσχεσης, είναι και απαξία και εξευτελισμός, ώστε δε μπορεί με κανέναν τρόπο να συμβιβαστεί με το μεγαλείο της αγιότητας Του. Ενώ η μη πραγματοποίηση μιας απειλής προέρχεται είτε από συγχωρητικότητα ή από αδυναμία. Όμως, η απιστία, η άρνηση είναι ένα ακραίο έγκλημα το οποίο δεν μπορεί να συγχωρηθεί (). Και ο Απόλυτα Παντοδύναμος Αλλάχ (Kadîr) είναι απαλλαγμένος και ίσταται υπεράνω κάθε αδυναμίας.

Αυτοί οι οποίοι μας δίνουν τη μαρτυρία τους και την αναφορά τους, παρ’ όλες τις διαφορές στις μεθόδους «meslek», στις τάσεις «meshrep» και στους δρόμους «mezhep» τους που ακολουθούν, είναι εξολοκλήρου ομόθυμοι και σύμφωνοι στο θεμελιώδης αυτό ζήτημα. Οι οποίοι από άποψη ποσότητας κατέχουν το κύρος της παμψηφίας, με αποτέλεσμα να ανέρχονται σε ισχύ «tevatur» δηλαδή της κατοχυρωμένης αδιαμφισβήτητης γνώσης. Από άποψη ποιότητας, χάρη της προσωπικής τους αρετής κατέχουν το κύρος και την ισχύ της καλά κατηρτισμένης κοινής συναινέσεως που είναι το «icma». Επίσης από άποψη αξιώματος, ο καθένας από αυτούς είναι από ένα καθοδηγητικό άστρο της ανθρωπότητας, οι οφθαλμοί μιας παράταξης και οι όσιοι ενός έθνους. Και από άποψη σημασίας, ο καθένας τους είναι ένας εμπειρογνώμονας και μια αυθεντία και συνάμα ισχύει ως ένας επαληθευτής στο ζήτημα αυτό. Ως γνωστών, στην οποιαδήποτε τέχνη ή επιστήμη, δύο ειδήμονες είναι προτιμότεροι από χιλιάδες ανειδίκευτους και εξίσου στη διαβίβαση μιας αναφοράς δύο σίγουροι πιστοποιούντες μάρτυρες προτιμώνται σε χιλιάδες αρνητές. Όπως επίσης για παράδειγμα, η μαρτυρία δύο αντρών που επιβεβαιώνουν τη θέαση της ημισελήνου που σημαίνει την έναρξη του Ραμαζανίου, ανατρέπει συνολικά τη διάψευση χιλιάδων απαρνητών περί αυτού.

Εν συντομία: Στον κόσμο ολάκερο δεν υπάρχει αληθέστερη αναφορά, πιο ακλόνητος ισχυρισμός καμία πραγματικότητα πιο έκδηλη από αυτήν.

Πράγματι, ο κόσμος είναι αναμφίβολα ένας αγρός. Η ανάσταση είναι μια σφεντόνα, ένα αλώνισμα. Και ο Παράδεισος και η Κόλαση αποτελούν το καθένα μια αποθήκη.

ONUNCU HAKİKAT

Bab-ı hikmet, inayet, rahmet, adalettir.

İsm-i Hakîm, Kerîm, Âdil, Rahîm’in cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki: Şu bekasız misafirhane-i dünyada ve şu devamsız meydan-ı imtihanda ve şu sebatsız teşhirgâh-ı arzda bu derece bâhir bir hikmet, bu derece zâhir bir inayet ve bu derece kāhir bir adalet ve bu derece vâsi bir merhametin âsârını gösteren Mâlikü’l-mülki Zülcelal’in daire-i memleketinde ve âlem-i mülk ve melekûtunda daimî meskenler, ebedî sakinler, bâki makamlar, mukim mahluklar bulunmayıp şu görünen hikmet, inayet, adalet, merhametin hakikatleri hiçe insin?

Hem hiç kabil midir ki o Zat-ı Hakîm, şu insanı bütün mahlukat içinde kendine küllî muhatap ve câmi’ bir âyine yapıp bütün hazain-i rahmetinin müştemilatını ona tattırsın hem tarttırsın hem tanıttırsın, kendini bütün esmasıyla ona bildirsin, onu sevsin ve sevdirsin; sonra o bîçare insanı o ebedî memleketine göndermesin, o daimî saadetgâha davet edip mesud etmesin?

Hem hiç makul mudur ki hattâ çekirdek kadar her bir mevcuda bir ağaç kadar vazife yükü yüklesin, çiçekleri kadar hikmetleri bindirsin, semereleri kadar maslahatları taksın da bütün o vazifeye, o hikmetlere, o maslahatlara dünyaya müteveccih yalnız bir çekirdek kadar gaye versin? Bir hardal kadar ehemmiyeti olmayan dünyevî bekasını gaye yapsın? Ve bunları, âlem-i manaya çekirdekler ve âlem-i âhirete bir mezraa yapmasın? Tâ hakiki ve lâyık gayelerini versinler. Ve bu kadar mühim ihtifalat-ı mühimmeyi gayesiz, boş, abes bıraksın. Onların yüzünü âlem-i manaya, âlem-i âhirete çevirmesin? Tâ asıl gayeleri ve lâyık meyvelerini göstersin.

Evet, hiç mümkün müdür ki bu şeyleri böyle hilaf-ı hakikat yapmakla kendi evsaf-ı hakikiyesi olan Hakîm, Kerîm, Âdil, Rahîm’in zıtlarıyla –hâşâ, sümme hâşâ– muttasıf gösterip hikmet ve keremine, adl ve rahmetine delâlet eden bütün kâinatın hakaikini tekzip etsin, bütün mevcudatın şehadetlerini reddetsin, bütün masnuatın delâletlerini iptal etsin?

Hem hiç akıl kabul eder mi ki insanın başına ve içindeki havassına saçları adedince vazifeler yükletsin de yalnız bir saç hükmünde ona bir ücret-i dünyeviye versin, adalet-i hakikiyesine zıt olarak ve hikmet-i hakikiyesine münafî, manasız iş yapsın?

Hem hiç mümkün müdür ki bir ağaca taktığı neticeler, meyveler miktarınca her bir zîhayata, belki lisan gibi her bir uzvuna, belki her bir masnua o derece hikmetleri, maslahatları takmakla kendisinin bir Hakîm-i Mutlak olduğunu ispat edip göstersin, sonra bütün hikmetlerin en büyüğü ve bütün maslahatların en mühimmi ve bütün neticelerin en elzemi ve hikmeti hikmet, nimeti nimet, rahmeti rahmet eden ve bütün hikmetlerin, nimetlerin, rahmetlerin, maslahatların menbaı ve gayesi olan beka ve likayı ve saadet-i ebediyeyi vermeyip terk ederek, bütün işlerini abesiyet-i mutlaka derekesine düşürsün ve kendini o zata benzetsin ki öyle bir saray yapar, her bir taşında binlerce nakışlar, her bir tarafında binler ziynetler ve her bir menzilinde binler kıymettar âlât ve levazımat-ı beytiye bulundursun da sonra ona dam yapmasın, her şey çürüsün, beyhude bozulsun? Hâşâ ve kellâ! Hayr-ı Mutlak’tan hayır gelir, Cemil-i Mutlak’tan güzellik gelir, Hakîm-i Mutlak’tan abes bir şey gelmez.

Evet, her kim fikren tarihe binip mazi cihetine gitse, şu zaman-ı hazırda gördüğümüz menzil-i dünya, meydan-ı ibtila, meşher-i eşya gibi seneler adedince vefat etmiş menziller, meydanlar, meşherler, âlemler görecek. Suretçe, keyfiyetçe birbirinden ayrı oldukları halde; intizamca, acayipçe, Sâni’in kudret ve hikmetini göstermekçe birbirine benzer.

Hem görecek ki o sebatsız menzillerde, o devamsız meydanlarda, o bekasız meşherlerde o kadar bâhir bir hikmetin intizamatı, o derece zâhir bir inayetin işaratı, o mertebe kāhir bir adaletin emaratı, o derece vâsi bir merhametin semeratını görecek. Basîretsiz olmamak şartıyla yakînen bilecek ki o hikmetten daha ekmel bir hikmet olamaz ve o âsârı görünen inayetten daha ecmel bir inayet kabil değil ve o emaratı görünen adaletten daha ecell bir adalet yoktur ve o semeratı görünen merhametten daha eşmel bir merhamet tasavvur edilmez.

Eğer farz-ı muhal olarak şu işleri çeviren, şu misafirleri ve misafirhaneleri değiştiren Sultan-ı Sermedî’nin daire-i memleketinde daimî menziller, âlî mekânlar, sabit makamlar, bâki meskenler, mukim ahali, mesud ibadı bulunmazsa; ziya, hava, su, toprak gibi kuvvetli ve şümullü dört anâsır-ı maneviye olan hikmet, adalet, inayet, merhametin hakikatlerini nefyetmek ve o anâsır-ı zâhiriye gibi görünen vücudlarını inkâr etmek lâzım gelir. Çünkü şu bekasız dünya ve mâfîha, onların tam hakikatlerine mazhar olamadığı malûmdur.

Eğer başka yerde dahi onlara tam mazhar olacak mekân bulunmazsa, o vakit gündüzü dolduran ziyayı gördüğü halde, güneşin vücudunu inkâr etmek derecesinde bir divanelikle, şu her şeyde bulunan gözümüz önündeki hikmeti inkâr etmek, şu nefsimizde ve ekser eşyada her vakit müşahede ettiğimiz inayeti inkâr etmek ve şu pek kuvvetli emaratı görünen adaleti inkâr etmek (Hâşiye) ve şu her yerde gördüğümüz merhameti inkâr etmek lâzım geldiği gibi; şu kâinatta gördüğümüz icraat-ı hakîmane ve ef’al-i kerîmane ve ihsanat-ı rahîmanenin sahibini –hâşâ, sümme hâşâ– sefih bir oyuncu, gaddar bir zalim olduğunu kabul etmek lâzım gelir ki nihayetsiz muhal bir inkılab-ı hakaiktir. Hattâ her şeyin vücudunu ve kendi nefsinin vücudunu inkâr eden ahmak sofestaîler dahi bunun tasavvuruna kolay kolay yanaşamazlar.

Elhasıl, şu görünen şuunat, dünyadaki vüs’atli içtimaat-ı hayatiye ve süratli iftirakat-ı mevtiye ve haşmetli toplanmalar ve çabuk dağılmalar ve azametli ihtifalat ve büyük tecelliyat ile ve onların bu âleme ait bu dünya-yı fânide kısa bir zamanda malûmumuz olan semerat-ı cüz’iyeleri, ehemmiyetsiz ve muvakkat gayeleri mabeyninde hiç münasebet olmadığından, âdeta küçük bir taşa bir büyük dağ kadar hikmetler, gayeler takmak; bir büyük dağa, bir küçük taş gibi muvakkat bir gaye-i cüz’iye vermeye benzer ki hiçbir akıl ve hikmete uygun gelemez.

Demek, şu mevcudat ve şuunat ile ve dünyaya ait gayeleri ortasında bu derece nisbetsizlik, kat’iyen şehadet eder ki bu mevcudatın yüzleri âlem-i manaya müteveccihtir, münasip meyveleri orada veriyor ve gözleri esma-i kudsiyeye dikkat ediyorlar, gayeleri o âleme bakıyor. Ve özleri dünya toprağı altında, sümbülleri âlem-i misalde inkişaf ediyor. İnsan, istidadı nisbetinde burada ekiyor ve ekiliyor, âhirette mahsul alıyor.

Evet, şu eşyanın esma-i İlahiyeye ve âlem-i âhirete müteveccih yüzlerine baksan göreceksin ki mu’cize-i kudret olan her bir çekirdeğin bir ağaç kadar gayesi var. Kelime-i hikmet olan her bir çiçeğin (Hâşiye) bir ağaç çiçekleri kadar manaları var ve o hârika-i sanat ve manzume-i rahmet olan her bir meyvenin, bir ağacın meyveleri kadar hikmetleri var. Bizlere rızık olması ise o binler hikmetlerinden bir tek hikmettir ki vazifesi biter, manasını ifade eder, vefat eder, midemizde defnedilir.

Madem bu fâni eşya, başka yerde bâki meyveler verirler ve daimî suretler bırakır ve başka cihette ebedî manalar ifade eder, sermedî tesbihat yapar. Ve insan ise onların şu cihetine bakan yüzlerine bakmakla insan olur, fânide bâkiye yol bulur.

Demek, bu hayat ve mevt içinde yuvarlanan, toplanıp dağılan mevcudat içinde başka maksat var. Temsilde kusur yoktur; şu ahval, taklit ve temsil için teşkil ve tertip edilen ahvale benzer. Nasıl büyük masrafla kısa içtimalar, dağılmalar yapılıyor. Tâ suretler alınsın, terkip edilsin, sinemada daim gösterilsin. Onun gibi bu dünyada kısa bir müddet zarfında hayat-ı şahsiye ve hayat-ı içtimaiye geçirmenin bir gayesi şudur ki suretler alınıp terkip edilsin, netice-i amelleri alınıp hıfzedilsin. Tâ bir mecma-ı ekberde muhasebesi görülsün ve bir meşher-i a’zamda gösterilsin ve bir saadet-i uzmaya istidadı gösterilsin. Demek, hadîs-i şerifte “Dünya âhiret mezraasıdır.” diye bu hakikati ifade ediyor.

Madem dünya var. Ve dünya içinde bu âsârıyla hikmet ve inayet ve rahmet ve adalet var. Elbette dünyanın vücudu gibi kat’î olarak âhiret de var. Madem dünyada her şey bir cihette o âleme bakıyor. Demek oraya gidiliyor. Âhireti inkâr etmek, dünya ve mâfîhayı inkâr etmek demektir. Demek, ecel ve kabir insanı beklediği gibi cennet ve cehennem de insanı bekliyor ve gözlüyor.

ON BİRİNCİ HAKİKAT

Bab-ı insaniyettir. İsm-i Hakk’ın cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki: Cenab-ı Hak ve Mabud-u Bi’l-hak, insanı şu kâinat içinde rububiyet-i mutlakasına ve umum âlemlere rububiyet-i âmmesine karşı en ehemmiyetli bir abd ve hitabat-ı Sübhaniyesine en mütefekkir bir muhatap ve mazhariyet-i esmasına en câmi’ bir âyine ve onu ism-i a’zamın tecellisine ve her isimde bulunan ism-i a’zamlık mertebesinin tecellisine mazhar bir ahsen-i takvimde en güzel bir mu’cize-i kudret ve hazain-i rahmetinin müştemilatını tartmak, tanımak için en ziyade mizan ve âletlere mâlik bir müdakkik ve nihayetsiz nimetlerine en ziyade muhtaç ve fenadan en ziyade müteellim ve bekaya en ziyade müştak ve hayvanat içinde en nazik ve en nazdar ve en fakir ve en muhtaç ve hayat-ı dünyeviyece en müteellim ve en bedbaht ve istidatça en ulvi ve en yüksek surette, mahiyette yaratsın da onu müstaid olduğu ve müştak olduğu ve lâyık olduğu bir dâr-ı ebedîye göndermeyip, hakikat-i insaniyeyi iptal ederek kendi hakkaniyetine taban tabana zıt ve hakikat nazarında çirkin bir haksızlık etsin?

Hem hiç kabil midir ki: Hâkim-i Bi’l-hak, Rahîm-i Mutlak; insana öyle bir istidat verip, yer ile gökler ve dağlar tahammülünden çekindiği emanet-i kübrayı tahammül edip yani küçücük cüz’î ölçüleriyle, sanatçıklarıyla Hâlık’ının muhit sıfatlarını, küllî şuunatını, nihayetsiz tecelliyatını ölçerek bilip hem yerde en nazik, nâzenin, nazdar, âciz, zayıf yaratıp; halbuki bütün yerin nebatî ve hayvanî olan mahlukatına bir nevi tanzimat memuru yapıp, onların tarz-ı tesbihat ve ibadetlerine müdahale ettirip, kâinattaki icraat-ı İlahiyeye küçücük mikyasta bir temsil gösterip, rububiyet-i Sübhaniyeyi fiilen ve kālen kâinatta ilan ettirmek, meleklerine tercih edip hilafet rütbesini verdiği halde; ona bütün bu vazifelerinin gayesi ve neticesi ve semeresi olan saadet-i ebediyeyi vermesin? Onu bütün mahlukatının en bedbaht, en bîçare, en musibetzede, en dertmend, en zelil bir derekeye atıp; en mübarek, nurani ve âlet-i tes’id bir hediye-i hikmeti olan aklı o bîçareye en meş’um ve zulmanî bir âlet-i tazip yapıp, hikmet-i mutlakasına büsbütün zıt ve merhamet-i mutlakasına külliyen münafî bir merhametsizlik etsin? Hâşâ ve kellâ!

Elhasıl, nasıl hikâye-i temsiliyede bir zabitin cüzdanına ve defterine bakıp görmüş idik ki hem rütbesi hem vazifesi hem maaşı hem düstur-u hareketi hem cihazatı bize gösterdi ki o zabit, o muvakkat meydan için değil, belki müstekar bir memlekete gidecek de ona göre çalışıyor. Aynen onun gibi insanın kalp cüzdanındaki letaif ve akıl defterindeki havas ve istidadındaki cihazat, tamamen ve müttefikan saadet-i ebediyeye müteveccih ve ona göre verilmiş ve ona göre teçhiz edilmiş olduğuna ehl-i tahkik ve keşif müttefiktirler. Ezcümle:

Mesela, aklın bir hizmetkârı ve tasvircisi olan kuvve-i hayaliyeye denilse ki: “Sana bir milyon sene ömür ile saltanat-ı dünya verilecek fakat âhirde mutlaka hiç olacaksın.” Tevehhüm aldatmamak, nefis karışmamak şartıyla “oh” yerine “âh” diyecek ve teessüf edecek. Demek en büyük fâni, en küçük bir âlet ve cihazat-ı insaniyeyi doyuramıyor. İşte bu istidattandır ki insanın ebede uzanmış emelleri ve kâinatı ihata etmiş efkârları ve ebedî saadetlerinin envaına yayılmış arzuları gösterir ki bu insan ebed için halk edilmiş ve ebede gidecektir. Bu dünya ona bir misafirhanedir ve âhiretine bir intizar salonudur.

ON İKİNCİ HAKİKAT

Babu’r-Risaleti ve’t-Tenzil’dir.

“Bismillahirrahmanirrahîm”in cilvesidir.

Hiç mümkün müdür ki: Bütün enbiya mu’cizelerine istinad ederek sözünü teyid ettikleri ve bütün evliya keşif ve kerametlerine istinad edip davasını tasdik ettikleri ve bütün asfiya tahkikatına istinad ederek hakkaniyetine şehadet ettikleri Resul-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellemin tahakkuk etmiş bin mu’cizatının kuvvetine istinad edip bütün kuvvetiyle hem kırk vecihle mu’cize olan Kur’an-ı Hakîm binler âyât-ı kat’iyesine istinad ederek, bütün kat’iyetle açtıkları âhiret yolunu ve küşad ettikleri cennet kapısını, sinek kanadı kadar kuvveti bulunmayan vâhî vehimler, ne haddi var ki kapatabilsin?

*  *  *

Geçen hakikatlerden anlaşıldı ki haşir meselesi öyle râsih bir hakikattir ki küre-i arzı yerinden kaldıracak, kırıp atacak bir kuvvet o hakikati sarsamaz. Zira o hakikati Cenab-ı Hak bütün esma ve sıfâtının iktizası ile tesbit ediyor ve Resul-i Ekrem’i bütün mu’cizat ve berahiniyle tasdik ediyor ve Kur’an-ı Hakîm bütün hakaik ve âyâtıyla onu ispat ediyor ve şu kâinat bütün âyât-ı tekviniye ve şuunat-ı hakîmanesi ile şehadet ediyor.

Acaba hiç mümkün müdür ki haşir meselesinde Vâcibü’l-vücud ile bütün mevcudat –kâfirler müstesna olarak– ittifak etmiş olsun; kıl kadar kuvveti olmayan şüpheler, şeytanî vesveseler o dağ gibi hakikat-i râsiha-i âliyeyi sarssın, yerinden kaldırsın? Hâşâ ve kellâ!

Sakın zannetme, delail-i haşriye, bahsettiğimiz on iki hakikate münhasırdır. Hayır, belki yalnız Kur’an-ı Hakîm, geçen şu on iki hakikatleri bize ders verdiği gibi daha binler vücuha işaret edip her bir vecih kavî bir emaredir ki Hâlık’ımız bizi bu dâr-ı fâniden bir dâr-ı bâkiye nakledecektir.

Hem sakın zannetme ki haşri iktiza eden esma-i İlahiye, bahsettiğimiz gibi yalnız Hakîm, Kerîm, Rahîm, Âdil, Hafîz isimlerine münhasırdır. Hayır, belki kâinatın tedbirinde tecelli eden bütün esma-i İlahiye, âhireti iktiza eder, belki istilzam eder.

Hem zannetme ki haşre delâlet eden kâinatın âyât-ı tekviniyesi, şu geçen bahsettiğimize münhasırdır. Hayır, belki ekser mevcudatta sağa sola açılır perdeler gibi vecih ve keyfiyetleri vardır ki bir vechi Sâni’e şehadet ettiği gibi diğer vechi de haşre işaret eder. Mesela, insanın ahsen-i takvimdeki hüsn-ü masnuiyeti, Sâni’i gösterdiği gibi; o ahsen-i takvimdeki kabiliyet-i câmiasıyla kısa bir zamanda zeval bulması, haşri gösterir.

Bazı kere bir vecihle iki nazarla bakılsa hem Sâni’i hem haşri gösterir. Mesela, ekser eşyada görünen hikmetin tanzimi, inayetin tezyini, adaletin tevzini ve rahmetin taltifi; nasıl ki mahiyetlerine bakılsa, bir Sâni’-i Hakîm, Kerîm, Âdil, Rahîm’in dest-i kudretinden çıktığını gösterirler. Onun gibi bunların kuvveti ve hadsizlikleriyle beraber, şunların mazharları olan şu fâni mevcudatın ehemmiyetsiz ve az yaşamasına bakılsa, âhiret görünür.

Demek ki her şey lisan-ı hal ile آمَنْتُ بِاللّٰهِ وبِاليَوْمِ الْآخِرِ okuyor ve okutturuyor.

*  *   *

HÂTİME

Geçen on iki hakikat, birbirini teyid eder, birbirini tekmil eder, birbirine kuvvet verir. Bütün onlar birden ittihat ederek neticeyi gösterir. Hangi vehmin haddi var, şu demir gibi belki elmas gibi on iki muhkem surları delip geçebilsin tâ hısn-ı hasînde olan haşr-i imanîyi sarssın?

مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ اِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ

âyet-i kerîmesi ifade ediyor ki: Bütün insanların halk olunması ve haşredilmesi, kudret-i İlahiyeye nisbeten bir tek insanın halkı ve haşri gibi âsandır. Evet, öyledir. “Nokta” namında bir risalede haşir bahsinde şu âyetin ifade ettiği hakikati tafsilen yazmışım. Burada yalnız bir kısım temsilatıyla hülâsasına bir işaret edeceğiz. Eğer istersen o “Nokta”ya müracaat et.

Mesela وَلِلّٰهِ الْمَثَلُ الْاَعْلٰ –temsilde kusur yok– nasıl ki “nuraniyet” sırrıyla, güneşin cilvesi kendi ihtiyarıyla olsa da bir zerreye suhuletle verdiği cilveyi, aynı suhuletle hadsiz şeffafata da verir.

Hem “şeffafiyet” sırrıyla, bir zerre-i şeffafenin küçük göz bebeği güneşin aksini almasında, denizin geniş yüzüne müsavidir.

Hem “intizam” sırrıyla, bir çocuk parmağıyla gemi suretindeki oyuncağını çevirdiği gibi kocaman bir dritnotu da çevirir.

Hem “imtisal” sırrıyla, bir kumandan bir tek neferi bir “Arş!” emriyle tahrik ettiği gibi bir koca orduyu da aynı kelime ile tahrik eder.

Hem “muvazene” sırrıyla, cevv-i fezada bir terazi ki öyle hakiki hassas ve o derece büyük farz edelim ki iki ceviz terazinin iki gözüne konulsa hisseder ve iki güneşi de istiab edip tartar. O iki kefesinde bulunan iki cevizi birini semavata, birini yere indiren aynı kuvvetle, iki şems bulunsa birini arşa, diğerini ferşe kaldırır, indirir.

Madem şu âdi, nâkıs, fâni mümkinatta nuraniyet ve şeffafiyet ve intizam ve imtisal ve muvazene sırlarıyla, en büyük şey en küçük şeye müsavi olur. Hadsiz hesapsız şeyler, bir tek şeye müsavi görünür. Elbette Kadîr-i Mutlak’ın zatî ve nihayetsiz ve gayet kemalde olan kudretinin nurani tecelliyatı ve melekûtiyet-i eşyanın şeffafiyeti ve hikmet ve kaderin intizamatı ve eşyanın evamir-i tekviniyesine kemal-i imtisali ve mümkinatın vücud ve ademinin müsavatından ibaret olan imkânındaki muvazenesi sırlarıyla; az çok, büyük küçük ona müsavi olduğu gibi bütün insanları bir tek insan gibi bir sayha ile haşre getirebilir.

Hem bir şeyin kuvvet ve zaafça meratibi, o şeyin içine zıddının müdahalesidir. Mesela, hararetin derecatı, soğuğun müdahalesidir. Güzelliğin meratibi, çirkinliğin müdahalesidir. Ziyanın tabakatı, karanlığın müdahalesidir. Fakat bir şey zatî olsa, ârızî olmazsa onun zıddı ona müdahale edemez. Çünkü cem’-i zıddeyn lâzım gelir. Bu ise muhaldir. Demek asıl, zatî olan bir şeyde meratib yoktur. Madem Kadîr-i Mutlak’ın kudreti zatîdir, mümkinat gibi ârızî değildir ve kemal-i mutlaktadır. Onun zıddı olan acz ise muhaldir ki tedahül etsin.

Demek, bir baharı halk etmek, Zat-ı Zülcelal’ine bir çiçek kadar ehvendir. Eğer esbaba isnad edilse bir çiçek bir bahar kadar ağır olur. Hem bütün insanları ihya edip haşretmek, bir nefsin ihyası gibi kolaydır.

Mesele-i haşrin başından buraya kadar olan temsil suretlerine ve hakikatlerine dair olan beyanatımız, Kur’an-ı Hakîm’in feyzindendir. Nefsi teslime, kalbi kabule ihzardan ibarettir. Asıl söz ise Kur’an’ındır. Zira söz odur ve söz onundur. Dinleyelim:

فَلِلّٰهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ

فَانْظُرْ اِلٰٓى آثَارِ رَحْمَتِ اللّٰهِ كَيْفَ يُحْيِي الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَد۪يرٌ ❀ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِىَ رَم۪يمٌ ❀ قُلْ يُحْي۪يهَا الَّذ۪ٓي اَنْشَاَهَٓا اَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَل۪يمٌ ❀ يَٓا اَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّـكُمْ اِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْءٌ عَظ۪يمٌ ❀ يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّٓا اَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارٰى وَمَا هُمْ بِسُكَارٰى وَلٰكِنَّ عَذَابَ اللّٰهِ شَد۪يدٌ ❀ اَللّٰهُ لَٓااِلٰهَ اِلَّاهُوَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ اِلٰى يَوْمِ الْقِيٰمَةِ لَا رَيْبَ ف۪يهِ وَمَنْ اَصْدَقُ مِنَ اللّٰهِ حَد۪يثًا

❀ اِنَّ الْاَبْرَارَ لَف۪ي نَع۪يمٍ ❀ وَ اِنَّ الْفُجَّارَ لَف۪ي جَح۪يمٍ ❀

اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ زِلْزَالَهَا ❀ وَاَخْرَجَتِ الْاَرْضُ اَثْقَالَهَا ❀ وَقَالَ الْاِنْسَانُ مَالَهَا ❀ يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبَارَهَا ❀ بِاَنَّ رَبَّكَ اَوْحٰى لَهَا ❀ يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ اَشْتَاتًا لِيُرَوْا اَعْمَالَهُمْ ❀ فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ❀ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ❀

اَلْقَارِعَةُ ❀ مَا الْقَارِعَةُ ❀ وَمَٓا اَدْرٰيكَ مَا الْقَارِعَةُ ❀ يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَرَاشِ الْمَبْثُوثِ ❀ وَتَكُونُ الْجِبَالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ ❀ فَاَمَّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوَاز۪ينُهُ ❀ فَهُوَ ف۪ي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ ❀ وَاَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ ❀ فَاُمُّهُ هَاوِيَةٌ ❀ وَمَٓا اَدْرٰيكَ مَاهِيَهْ ❀ نَارٌ حَامِيَةٌ

❀ وَ لِلّٰهِ غَيْبُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَمَٓا اَمْرُ السَّاعَةِ اِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ اَوْ هُوَ اَقْرَبُ اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَد۪يرٌ ❀

Daha bunlar gibi âyât-ı beyyinat-ı Kur’aniyeyi dinleyip “Âmennâ ve saddaknâ” diyelim.

آمَنْتُ بِاللّٰهِ وَمَلٰئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَبِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ مِنَ اللّٰهِ تَعَالٰى وَالْبَعْثُ بَعْدَ الْمَوْتِ حَقٌّ وَاَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَالنَّارَ حَقٌّ وَاَنَّ الشَّفَاعَةَ حَقٌّ وَاَنَّ مُنْكَرًا وَنَكِيرًا حَقٌّ وَاَنَّ اللّٰهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ

اَشْهَدُ اَنْ لَااِلٰهَ اِلَّااللّٰهُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ

اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰى اَلْطَفِ وَاَشْرَفِ وَاَكْمَلِ وَاَجْمَلِ ثَمَرَاتِ طُوبَاءِ رَحْمَتِكَ الَّذِي اَرْسَلْتَهُ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ وَوَسِيلَةً لِوُصُولِنَا اِلٰى اَزْيَنِ وَاَحْسَنِ وَاَجْلٰى وَاَعْلٰى ثَمَرَاتِ تِلْكَ الطُّوبَاءِ الْمُتَدَلِّيَةِ عَلٰى دَارِ الْآخِرَةِ اَىِ الْجَنَّةِ ❀ اَللّٰهُمَّ اَجِرْنَا وَاَجِرْ وَالِدَيْنَا مِنَ النَّارِ وَاَدْخِلْنَا وَاَدْخِلْ وَالِدَيْنَا الْجَنَّةَ مَعَ الْاَبْرَارِ بِجَاهِ نَبِيِّكَ الْمُخْتَارِ آمِينَ

Ey şu risaleyi insaf ile mütalaa eden kardeş!

Deme, niçin bu Onuncu Söz’ü birden tamamıyla anlayamıyorum ve tamam anlamadığın için sıkılma! Çünkü İbn-i Sina gibi bir dâhî-yi hikmet, اَلْحَشْرُ لَيْسَ عَلٰى مَقَايِيسَ عَقْلِيَّةٍ demiş. “İman ederiz fakat akıl bu yolda gidemez.” diye hükmetmiştir. Hem bütün ulema-i İslâm “Haşir, bir mesele-i nakliyedir, delili nakildir, akıl ile ona gidilmez.” diye müttefikan hükmettikleri halde, elbette o kadar derin ve manen pek yüksek bir yol; birdenbire bir cadde-i umumiye-i akliye hükmüne geçemez.

Kur’an-ı Hakîm’in feyziyle ve Hâlık-ı Rahîm’in rahmetiyle, şu taklidi kırılmış ve teslimi bozulmuş asırda, o derin ve yüksek yolu şu derece ihsan ettiğinden bin şükretmeliyiz. Çünkü imanımızın kurtulmasına kâfi gelir. Fehmettiğimiz miktarına memnun olup tekrar mütalaa ile izdiyadına çalışmalıyız.

Haşre akıl ile gidilmemesinin bir sırrı şudur ki: Haşr-i a’zam, ism-i a’zamın tecellisiyle olduğundan Cenab-ı Hakk’ın ism-i a’zamının ve her ismin a’zamî mertebesindeki tecellisiyle zâhir olan ef’al-i azîmeyi görmek ve göstermekle, haşr-i a’zam bahar gibi kolay ispat ve kat’î iz’an ve tahkikî iman edilir. Şu Onuncu Söz’de feyz-i Kur’an ile öyle görülüyor ve gösteriliyor. Yoksa akıl, dar ve küçük düsturlarıyla kendi başına kalsa âciz kalır, taklide mecbur olur.

* *  *

Onuncu Söz’ün Mühim Bir Zeyli ve Lâhikasının Birinci Parçası

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

فَسُبْحَانَ اللّٰهِ ح۪ينَ تُمْسُونَ وَح۪ينَ تُصْبِحُونَ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَعَشِيًّا وَح۪ينَ تُظْهِرُونَ ❀ يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ وَيُحْيِي الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذٰلِكَ تُخْرَجُونَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ٓ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ اِذَٓا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ٓ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُٓوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ خَلْقُ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَاتٍ لِلْعَالِم۪ينَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ مَنَامُكُمْ بِالَّيْلِ وَالنَّـهَارِ وَابْتِغَٓاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِـه۪ اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ يُر۪يكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَٓاءِ مَٓاءً فَيُحْيِي بِهِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا اِنَّ ف۪ي ذٰلِكَ لَاٰيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ❀ وَمِنْ آيَاتِـه۪ٓ اَنْ تَقُومَ السَّمَٓاءُ وَالْاَرْضُ بِأَمْرِه۪ ثُمَّ اِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِنَ الْاَرْضِ اِذَٓا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ ❀ وَلَهُ مَنْ فِي السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ ❀ وَهُوَ الَّذ۪ي يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُع۪يدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْاَعْلٰى فِي السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَهُوَ الْعَز۪يزُ الْحَك۪يمُ

İmanın bir kutbunu gösteren bu semavî âyât-ı kübranın ve haşri ispat eden şu kudsî berahin-i uzmanın bir nükte-i ekberi ve bir hüccet-i a’zamı, bu Dokuzuncu Şuâ’da beyan edilecek.

Latîf bir inayet-i Rabbaniyedir ki bundan otuz sene evvel Eski Said, yazdığı tefsir mukaddimesi Muhakemat namındaki eserin âhirinde

“İkinci Maksat: Kur’an’da haşre işaret eden iki âyet tefsir ve beyan edilecek.  نَخُو بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ  deyip durmuş, daha yazamamış. Hâlık-ı Rahîm’ime delail ve emarat-ı haşriye adedince şükür ve hamdolsun ki otuz sene sonra tevfik ihsan eyledi.

Evet, bundan dokuz on sene evvel, o iki âyetten birinci âyet olan

فَانْظُرْ اِلٰٓى آثَارِ رَحْمَتِ اللّٰهِ كَيْفَ يُحْيِي الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَد۪يرٌ

ferman-ı İlahî’nin iki parlak ve çok kuvvetli hüccetleri ve tefsirleri bulunan Onuncu Söz ile Yirmi Dokuzuncu Söz’ü in’am etti, münkirleri susturdu.

Hem iman-ı haşrînin hücum edilmez o iki metin kalesinden dokuz ve on sene sonra ikinci âyet olan başta mezkûr âyât-ı ekberin tefsirini bu risale ile ikram etti. İşte bu Dokuzuncu Şuâ, mezkûr âyâtıyla işaret edilen dokuz âlî makam ve bir ehemmiyetli mukaddimeden ibarettir.

MUKADDİME

Haşir akidesinin pek çok ruhî faydalarından ve hayatî neticelerinden bir tek netice-i câmiayı ihtisar ile beyan ve hayat-ı insaniyeye hususan hayat-ı içtimaiyesine ne derece lüzumlu ve zarurî olduğunu izhar ve bu iman-ı haşrî akidesinin pek çok hüccetlerinden bir tek hüccet-i külliyeyi icmal ile göstermek ve o akide-i haşriye ne derece bedihî ve şüphesiz bulunduğunu ifade etmekten ibaret olarak iki noktadır.

Birinci Nokta

Âhiret akidesi, hayat-ı içtimaiye ve şahsiye-i insaniyenin üssü’l-esası ve saadetinin ve kemalâtının esasatı olduğuna, yüzer delillerinden bir mikyas olarak yalnız dört tanesine işaret edeceğiz:

Birincisi: Nev-i beşerin hemen yarısını teşkil eden çocuklar, yalnız cennet fikriyle onlara dehşetli ve ağlatıcı görünen ölümlere ve vefatlara karşı dayanabilirler. Ve gayet zayıf ve nazik vücudlarında bir kuvve-i maneviye bulabilirler. Ve her şeyden çabuk ağlayan gayet mukavemetsiz mizac-ı ruhlarında, o cennet ile bir ümit bulup mesrurane yaşayabilirler. Mesela, cennet fikriyle der: “Benim küçük kardeşim veya arkadaşım öldü, cennetin bir kuşu oldu. Cennette gezer, bizden daha güzel yaşar.”

Yoksa her vakit etrafında kendi gibi çocukların ve büyüklerin ölümleri, o zayıf bîçarelerin endişeli nazarlarına çarpması; mukavemetlerini ve kuvve-i maneviyelerini zîr ü zeber ederek gözleriyle beraber ruh, kalp, akıl gibi bütün letaifini dahi öyle ağlattıracak, ya mahvolup veya divane bir bedbaht hayvan olacaktı.

İkinci Delil: Nev-i insanın bir cihette nısfı olan ihtiyarlar, yalnız hayat-ı uhreviye ile yakınlarında bulunan kabre karşı tahammül edebilirler. Ve çok alâkadar oldukları hayatlarının yakında sönmesine ve güzel dünyalarının kapanmasına mukabil bir teselli bulabilirler ve çocuk hükmüne geçen seriü’t-teessür ruhlarında ve mizaçlarında, mevt ve zevalden çıkan elîm ve dehşetli meyusiyete karşı ancak hayat-ı bâkiye ümidiyle mukabele edebilirler.

Yoksa o şefkate lâyık muhteremler ve sükûnete ve istirahat-i kalbiyeye çok muhtaç o endişeli babalar ve analar, öyle bir vaveylâ-i ruhî ve bir dağdağa-i kalbî hissedeceklerdi ki bu dünya, onlara zulmetli bir zindan ve hayat dahi kasavetli bir azap olurdu.

Üçüncü Delil: İnsanların hayat-ı içtimaiyesinin medarı olan gençler, delikanlılar, şiddet-i galeyanda olan hissiyatlarını ve ifratkâr bulunan nefis ve hevalarını tecavüzattan ve zulümlerden ve tahribattan durduran ve hayat-ı içtimaiyenin hüsn-ü cereyanını temin eden yalnız cehennem fikridir.

Yoksa cehennem endişesi olmazsa “El-hükmü li’l-galib” kaidesiyle o sarhoş delikanlılar, hevesatları peşinde bîçare zayıflara, âcizlere, dünyayı cehenneme çevireceklerdi ve yüksek insaniyeti gayet süflî bir hayvaniyete döndüreceklerdi.

Dördüncü Delil: Nev-i beşerin hayat-ı dünyeviyesinde en cem’iyetli merkez ve en esaslı zemberek ve dünyevî saadet için bir cennet, bir melce, bir tahassungâh ise aile hayatıdır. Ve herkesin hanesi, küçük bir dünyasıdır. Ve o hane ve aile hayatının hayatı ve saadeti ise samimi ve ciddi ve vefadarane hürmet ve hakiki ve şefkatli ve fedakârane merhamet ile olabilir. Ve bu hakiki hürmet ve samimi merhamet ise ebedî bir arkadaşlık ve daimî bir refakat ve sermedî bir beraberlik ve hadsiz bir zamanda ve hudutsuz bir hayatta birbiriyle pederane, ferzendane, kardeşane, arkadaşane münasebetlerin bulunmak fikriyle, akidesiyle olabilir.

Mesela, der: “Bu haremim, ebedî bir âlemde, ebedî bir hayatta, daimî bir refika-i hayatımdır. Şimdilik ihtiyar ve çirkin olmuş ise de zararı yok. Çünkü ebedî bir güzelliği var, gelecek. Ve böyle daimî arkadaşlığın hatırı için her bir fedakârlığı ve merhameti yaparım.” diyerek o ihtiyare karısına, güzel bir huri gibi muhabbetle, şefkatle, merhametle mukabele edebilir.

Yoksa kısacık bir iki saat surî bir refakatten sonra ebedî bir firak ve müfarakata uğrayan arkadaşlık, elbette gayet surî ve muvakkat ve esassız, hayvan gibi bir rikkat-i cinsiye manasında ve bir mecazî merhamet ve sun’î bir hürmet verebilir. Ve hayvanatta olduğu gibi başka menfaatler ve sair galip hisler, o hürmet ve merhameti mağlup edip o dünya cennetini, cehenneme çevirir.

İşte iman-ı haşrînin yüzer neticesinden birisi, hayat-ı içtimaiye-i insaniyeye taalluk eder. Ve bu tek neticenin de yüzer cihetinden ve faydalarından mezkûr dört delile sairleri kıyas edilse anlaşılır ki hakikat-i haşriyenin tahakkuku ve vukuu, insaniyetin ulvi hakikati ve küllî hâceti derecesinde kat’îdir. Belki insanın midesindeki ihtiyacın vücudu, taamların vücuduna delâlet ve şehadetinden daha zâhirdir ve daha ziyade tahakkukunu bildirir.

Ve eğer bu hakikat-i haşriyenin neticeleri insaniyetten çıksa o çok ehemmiyetli ve yüksek ve hayattar olan insaniyet mahiyeti, murdar ve mikrop yuvası bir laşe hükmüne sukut edeceğini ispat eder.

Beşerin idare ve ahlâk ve içtimaiyatı ile çok alâkadar olan içtimaiyyun ve siyasiyyun ve ahlâkiyyunun kulakları çınlasın! Gelsinler, bu boşluğu ne ile doldurabilirler ve bu derin yaraları ne ile tedavi edebilirler?

İkinci Nokta

Hakikat-i haşriyenin hadsiz bürhanlarından sair erkân-ı imaniyeden gelen şehadetlerin hülâsasından çıkan bir bürhanı, gayet muhtasar bir surette beyan eder. Şöyle ki:

Hazret-i Muhammed aleyhissalâtü vesselâmın risaletine delâlet eden bütün mu’cizeleri ve bütün delail-i nübüvveti ve hakkaniyetinin bütün bürhanları, birden hakikat-i haşriyenin tahakkukuna şehadet ederek ispat ederler. Çünkü bu zatın bütün hayatında bütün davaları, vahdaniyetten sonra haşirde temerküz ediyor. Hem umum peygamberleri tasdik eden ve ettiren bütün mu’cizeleri ve hüccetleri, aynı hakikate şehadet eder.

Hem  وَبِرُسُلِهِ   kelimesinden gelen şehadeti bedahet derecesine çıkaran وَبِكُتُبِهِ şehadeti de aynı hakikate şehadet eder. Şöyle ki:

Başta Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan’ın hakkaniyetini ispat eden bütün mu’cizeleri, hüccetleri ve hakikatleri, birden hakikat-i haşriyenin tahakkukuna ve vukuuna şehadet edip ispat ederler. Çünkü Kur’an’ın hemen üçten birisi haşirdir ve ekser kısa surelerinin başlarında gayet kuvvetli âyât-ı haşriyedir. Sarîhan ve işareten binler âyâtıyla aynı hakikati haber verir, ispat eder, gösterir. Mesela

❀ اِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ ❀ يَٓا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّـكُمْ اِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْءٌ عَظ۪يمٌ ❀ اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ زِلْزَالَهَا ❀ اِذَا السَّمَٓاءُ انْفَطَرَتْ ❀ اِذَا السَّمَٓاءُ انْشَقَّتْ ❀ عَمَّ يَتَسَٓاءَلُونَ ❀ هَلْ أَتٰيكَ حَد۪يثُ الْغَاشِيَةِ

gibi otuz kırk surelerin başlarında bütün kat’iyetle hakikat-i haşriyeyi kâinatın en ehemmiyetli ve vâcib bir hakikati olduğunu göstermekle beraber, sair âyetler dahi o hakikatin çeşit çeşit delillerini beyan edip ikna eder.

Acaba bir tek âyetin bir tek işareti, gözümüz önünde ulûm-u İslâmiyede müteaddid ilmî, kevnî hakikatleri meyve veren bir kitabın böyle şehadetleriyle ve davaları ile güneş gibi zuhur eden iman-ı haşrî hakikatsiz olması; güneşin inkârı belki kâinatın ademi gibi hiçbir cihet-i imkânı var mı ve yüz derece muhal ve bâtıl olmaz mı?

Acaba bir sultanın bir tek işareti yalan olmamak için bazen bir ordu hareket edip çarpıştığı halde, o pek ciddi ve izzetli sultanın binler sözleri ve vaadleri ve tehditlerini yalan çıkarmak, hiçbir cihette kabil midir ve hakikatsiz olmak mümkün müdür?

Acaba on üç asırda fâsılasız olarak hadsiz ruhlara, akıllara, kalplere, nefislere hak ve hakikat dairesinde hükmeden, terbiye eden, idare eden bu manevî Sultan-ı Zîşan’ın bir tek işareti böyle bir hakikati ispat etmeye kâfi iken binler tasrihat ile bu hakikat-i haşriyeyi gösterip ispat ettikten sonra, o hakikati tanımayan bir echel ahmak için cehennem azabı lâzım gelmez mi ve ayn-ı adalet olmaz mı?

Hem birer zamana ve birer devre hükmeden bütün semavî suhufları ve mukaddes kitapları dahi bütün istikbale ve umum zamanlara hükümran olan Kur’an’ın tafsilatla, izahatla, tekrar ile beyan ve ispat ettiği hakikat-i haşriyeyi, asırlarına ve zamanlarına göre o hakikati kat’î kabul ile beraber, tafsilatsız ve perdeli ve muhtasar bir surette beyan fakat kuvvetli bir tarzda iddia ve ispatları, Kur’an’ın davasını binler imza ile tasdik ederler.

Bu bahsin münasebetiyle Risale-i Münâcat’ın âhirinde, اِيمَانٌ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ rüknüne, sair rükünlerin hususan “rusül” ve “kü­tüb”ün şehadetini, münâcat suretinde zikredilen pek kuvvetli ve hülâsalı ve bütün evhamları izale eden bir hüccet-i haşriye aynen buraya giriyor. Şöyle ki Münâcat’ta demiş:

Ey Rabb-i Rahîm’im! Resul-i Ekrem’inin talimiyle ve Kur’an-ı Hakîm’in dersiyle anladım ki: Başta Kur’an ve Resul-i Ekrem’in olarak bütün mukaddes kitaplar ve peygamberler, bu dünyada ve her tarafta numuneleri görülen celalli ve cemalli isimlerinin tecellileri daha parlak bir surette ebedü’l-âbâdda devam edeceğine ve bu fâni âlemde rahîmane cilveleri, numuneleri müşahede edilen ihsanatının daha şaşaalı bir tarzda dâr-ı saadette istimrarına ve bekasına ve bu kısa hayat-ı dünyeviyede onları zevk ile gören ve muhabbet ile refakat eden müştakların, ebedde dahi refakatlerine ve beraber bulunmalarına icma ve ittifak ile şehadet ve delâlet ve işaret ederler.

Hem yüzer mu’cizat-ı bâhirelerine ve âyât-ı kātıalarına istinaden, başta Resul-i Ekrem ve Kur’an-ı Hakîm’in olarak bütün nurani ruhların sahipleri olan peygamberler ve bütün münevver kalplerin kutubları olan veliler ve bütün keskin ve nurlu akılların madenleri olan sıddıkînler, bütün suhuf-u semaviyede ve kütüb-ü mukaddesede senin çok tekrar ile ettiğin binler vaadlerine ve tehditlerine istinaden hem senin kudret ve rahmet ve inayet ve hikmet ve celal ve cemal gibi âhireti iktiza eden kudsî sıfatlarına, şe’nlerine ve senin izzet-i celaline ve saltanat-ı rububiyetine itimaden hem âhiretin izlerini ve tereşşuhatını bildiren hadsiz keşfiyatlarına ve müşahedelerine ve ilmelyakîn ve aynelyakîn derecesinde bulunan itikadlarına ve imanlarına binaen saadet-i ebediyeyi insanlara müjdeliyorlar. Ehl-i dalalet için cehennem ve ehl-i hidayet için cennet bulunduğunu haber verip ilan ediyorlar. Kuvvetli iman edip şehadet ediyorlar.

Ey Kadîr-i Hakîm! Ey Rahman-ı Rahîm! Ey Sadıku’l-Va’di’l-Kerîm! Ey izzet ve azamet ve celal sahibi Kahhar-ı Zülcelal! Bu kadar sadık dostlarını, bu kadar vaadlerini ve bu kadar sıfât ve şuunatını yalancı çıkarmak, tekzip etmek ve saltanat-ı rububiyetinin kat’î mukteziyatını tekzip edip yapmamak ve senin sevdiğin ve onlar dahi seni tasdik ve itaat etmekle kendilerini sana sevdiren hadsiz makbul ibadının âhirete bakan hadsiz dualarını ve davalarını reddetmek, dinlememek ve küfür ve isyan ile ve seni vaadinde tekzip etmekle, senin azamet-i kibriyana dokunan ve izzet-i celaline dokunduran ve uluhiyetinin haysiyetine ilişen ve şefkat-i rububiyetini müteessir eden ehl-i dalaleti ve ehl-i küfrü haşrin inkârında, onları tasdik etmekten yüz binler derece mukaddessin ve hadsiz derece münezzeh ve âlîsin. Böyle nihayetsiz bir zulümden ve nihayetsiz bir çirkinlikten, senin o nihayetsiz adaletini ve nihayetsiz cemalini ve hadsiz rahmetini, hadsiz derece takdis ediyoruz.

Ve bütün kuvvetimizle iman ederiz ki: O yüz binler sadık elçilerin ve o hadsiz doğru dellâl-ı saltanatın olan enbiya, asfiya, evliyalar; hakkalyakîn, aynelyakîn, ilmelyakîn suretinde senin uhrevî rahmet hazinelerine, âlem-i bekadaki ihsanatının definelerine ve dâr-ı saadette tamamıyla zuhur eden güzel isimlerinin hârika güzel cilvelerine şehadetleri hak ve hakikattir ve işaretleri doğru ve mutabıktır ve beşaretleri sadık ve vakidir. Ve onlar, bütün hakikatlerin mercii ve güneşi ve hâmisi olan “Hak” isminin en büyük bir şuâı, bu hakikat-i ekber-i haşriye olduğunu iman ederek senin emrin ile senin ibadına hak dairesinde ders veriyorlar ve ayn-ı hakikat olarak talim ediyorlar.

Yâ Rab! Bunların ders ve talimlerinin hakkı ve hürmeti için bize ve Risale-i Nur talebelerine iman-ı ekmel ve hüsn-ü hâtime ver. Ve bizleri onların şefaatlerine mazhar eyle, âmin!

Hem nasıl ki Kur’an’ın, belki bütün semavî kitapların hakkaniyetini ispat eden umum deliller ve hüccetler ve Habibullah’ın belki bütün enbiyanın nübüvvetlerini ispat eden umum mu’cizeler ve bürhanlar, dolayısıyla en büyük müddeaları olan âhiretin tahakkukuna delâlet ederler. Aynen öyle de Vâcibü’l-vücud’un vücuduna ve vahdetine şehadet eden ekser deliller ve hüccetler, dolayısıyla rububiyetin ve uluhiyetin en büyük medarı ve mazharı olan dâr-ı saadetin ve âlem-i bekanın vücuduna, açılmasına şehadet ederler.

Çünkü gelecek makamatta beyan ve ispat edileceği gibi; Zat-ı Vâcibü’l-vücud’un hem mevcudiyeti hem umum sıfatları hem ekser isimleri hem rububiyet, uluhiyet, rahmet, inayet, hikmet, adalet gibi vasıfları, şe’nleri lüzum derecesinde âhireti iktiza ve vücub derecesinde bâki bir âlemi istilzam ve zaruret derecesinde mükâfat ve mücazat için haşri ve neşri isterler.

Evet, madem ezelî, ebedî bir Allah var; elbette saltanat-ı uluhiyetinin sermedî bir medarı olan âhiret vardır. Ve madem bu kâinatta ve zîhayatta gayet haşmetli ve hikmetli ve şefkatli bir rububiyet-i mutlaka var ve görünüyor. Elbette o rububiyetin haşmetini sukuttan ve hikmetini abesiyetten ve şefkatini gadirden kurtaran ebedî bir dâr-ı saadet bulunacak ve girilecek.

Hem madem göz ile görünen bu hadsiz in’amlar, ihsanlar, lütuflar, keremler, inayetler, rahmetler; perde-i gayb arkasında bir Zat-ı Rahman-ı Rahîm’in bulunduğunu sönmemiş akıllara, ölmemiş kalplere gösterir. Elbette in’amı istihzadan ve ihsanı aldatmaktan ve inayeti adâvetten ve rahmeti azaptan ve lütf u keremi ihanetten halâs eden ve ihsanı ihsan eden ve nimeti nimet eden bir âlem-i bâkide bir hayat-ı bâkiye var ve olacaktır.

Hem madem bahar faslında zeminin dar sahifesinde hatasız yüz bin kitabı birbiri içinde yazan bir kalem-i kudret gözümüz önünde yorulmadan işliyor. Ve o kalem sahibi yüz bin defa ahd ve vaad etmiş ki: “Bu dar yerde ve karışık ve birbiri içinde yazılan bahar kitabından daha kolay olarak geniş bir yerde güzel ve lâyemut bir kitabı yazacağım ve size okutturacağım.” diye bütün fermanlarda o kitaptan bahsediyor. Elbette ve herhalde o kitabın aslı yazılmış ve haşir ve neşir ile hâşiyeleri de yazılacak ve umumun defter-i a’malleri onda kaydedilecek.

Hem madem bu arz, kesret-i mahlukat cihetiyle ve mütemadiyen değişen yüz binler çeşit çeşit enva-ı zevi’l-hayat ve zevi’l-ervahın meskeni, menşei, fabrikası, meşheri, mahşeri olması haysiyetiyle bu kâinatın kalbi, merkezi, hülâsası, neticesi, sebeb-i hilkati olarak gayet büyük öyle bir ehemmiyeti var ki küçüklüğüyle beraber koca semavata karşı denk tutulmuş. Semavî fermanlarda daima رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ deniliyor.

Ve madem bu mahiyetteki arzın her tarafına hükmeden ve ekser mahlukatına tasarruf eden ve ekser zîhayat mevcudatını teshir edip kendi etrafına toplattıran ve ekser masnuatını kendi hevesatının hendesesiyle ve ihtiyacatının düsturlarıyla öyle güzelce tanzim ve teşhir ve tezyin ve çok antika nevilerini liste gibi birer yerlerde öyle toplayıp süslettirir ki değil yalnız ins ve cin nazarlarını, belki semavat ehlinin ve kâinatın nazar-ı dikkatlerini ve takdirlerini ve kâinat sahibinin nazar-ı istihsanını celbetmekle gayet büyük bir ehemmiyet ve kıymet alan ve bu haysiyetle bu kâinatın hikmet-i hilkati ve büyük neticesi ve kıymetli meyvesi ve arzın halifesi olduğunu, fenleriyle, sanatlarıyla gösteren ve dünya cihetinde Sâni’-i âlem’in mu’cizeli sanatlarını gayet güzelce teşhir ve tanzim ettiği için isyan ve küfrüyle beraber dünyada bırakılan ve azabı tehir edilen ve bu hizmeti için imhal edilip muvaffakiyet gören nev-i benî-Âdem var.

Ve madem bu mahiyetteki nev-i benî-Âdem, mizaç ve hilkat itibarıyla gayet zayıf ve âciz ve gayet acz ve fakrıyla beraber hadsiz ihtiyacatı ve teellümatı olduğu halde, bütün bütün kuvvetinin ve ihtiyarının fevkinde olarak koca küre-i arzı, o nev-i insana lüzumu bulunan her nevi madenlere mahzen ve her nevi taamlara ambar ve nev-i insanın hoşuna gidecek her çeşit mallara bir dükkân suretine getiren gayet kuvvetli ve hikmetli ve şefkatli bir mutasarrıf var ki böyle nev-i insana bakıyor, besliyor, istediğini veriyor.

Ve madem bu hakikatteki bir Rab, hem insanı sever hem kendini insana sevdirir hem bâkidir hem bâki âlemleri var hem adaletle her işi görür ve hikmetle her şeyi yapıyor. Hem bu kısa hayat-ı dünyeviyede ve bu kısacık ömr-ü beşerde ve bu muvakkat ve fâni zeminde o Hâkim-i Ezelî’nin haşmet-i saltanatı ve sermediyet-i hâkimiyeti yerleşemiyor.

Ve nev-i insanda vuku bulan ve kâinatın intizamına ve adalet ve muvazenelerine ve hüsn-ü cemaline münafî ve muhalif çok büyük zulümleri ve isyanları ve velinimetine ve onu şefkatle besleyene karşı ihanetleri, inkârları, küfürleri bu dünyada cezasız kalıp gaddar zalim, rahat ile hayatını ve bîçare mazlum, meşakkatler içinde ömürlerini geçirirler. Ve umum kâinatta eserleri görünen şu adalet-i mutlakanın mahiyeti ise dirilmemek suretiyle o gaddar zalimlerin ve meyus mazlumların vefat içindeki müsavatlarına bütün bütün zıttır, kaldırmaz, müsaade etmez!

Ve madem nasıl ki kâinatın sahibi, kâinattan zemini ve zeminden nev-i insanı intihab edip gayet büyük bir makam, bir ehemmiyet vermiş. Öyle de nev-i insandan dahi makasıd-ı rububiyetine tevafuk eden ve kendilerini iman ve teslim ile ona sevdiren hakiki insanlar olan enbiya ve evliya ve asfiyayı intihab edip kendine dost ve muhatap ederek, onları mu’cizeler ve tevfikler ile ikram ve düşmanlarını semavî tokatlar ile tazip ediyor.

Ve bu kıymetli, sevimli dostlarından dahi onların imamı ve mefhari olan Muhammed aleyhissalâtü vesselâmı intihab ederek, ehemmiyetli küre-i arzın yarısını ve ehemmiyetli nev-i insanın beşten birisini uzun asırlarda onun nuruyla tenvir ediyor. Âdeta bu kâinat onun için yaratılmış gibi bütün gayeleri onun ile ve onun dini ile ve Kur’an’ı ile tezahür ediyor.

Ve o pek çok kıymettar ve milyonlar sene yaşayacak kadar hadsiz hizmetlerinin ücretlerini hadsiz bir zamanda almaya müstahak ve lâyık iken, gayet meşakkatler ve mücahedeler içinde altmış üç sene gibi kısacık bir ömür verilmiş. Acaba hiçbir cihetle hiçbir imkânı, hiçbir ihtimali, hiçbir kabiliyeti var mı ki o zat, bütün emsali ve dostlarıyla beraber dirilmesin ve şimdi de ruhen diri ve hay olmasın? İdam-ı ebedî ile mahvolsunlar? Hâşâ, yüz bin defa hâşâ ve kellâ! Evet, bütün kâinat ve hakikat-i âlem, dirilmesini dava eder ve hayatını Sahib-i kâinat’tan talep ediyor.

Ve madem Yedinci Şuâ olan Âyetü’l-Kübra’da her biri bir dağ kuvvetinde otuz üç adet icma-ı azîm ispat etmişler ki: Bu kâinat bir elden çıkmış ve bir tek zatın mülküdür. Ve kemalât-ı İlahiyenin medarı olan vahdetini ve ehadiyetini bedahetle göstermişler. Ve vahdet ve ehadiyet ile bütün kâinat, o Zat-ı Vâhid’in emirber neferleri ve musahhar memurları hükmüne geçiyor. Ve âhiretin gelmesiyle, kemalâtı sukuttan ve adalet-i mutlakası müstehziyane gadr-ı mutlaktan ve hikmet-i âmmesi sefahetkârane abesiyetten ve rahmet-i vâsiası lâhiyane tazibden ve izzet-i kudreti zelilane aczden kurtulurlar, takaddüs ederler.

Elbette ve elbette ve herhalde iman-ı billahın yüzer nüktesinden bu sekiz mademlerdeki hakikatlerin muktezasıyla; kıyamet kopacak, haşir ve neşir olacak, dâr-ı mücazat ve mükâfat açılacak. Tâ ki arzın mezkûr ehemmiyeti ve merkeziyeti ve insanın ehemmiyeti ve kıymeti tahakkuk edebilsin. Ve arz ve insanın Hâlık’ı ve Rabb’i olan Mutasarrıf-ı Hakîm’in mezkûr adaleti, hikmeti, rahmeti, saltanatı takarrur edebilsin. Ve o Bâki Rabb’in mezkûr hakiki dostları ve müştakları idam-ı ebedîden kurtulsun. Ve o dostların en büyüğü ve en kıymettarı, bütün kâinatı memnun ve minnettar eden kudsî hizmetlerinin mükâfatını görsün. Ve Sultan-ı Sermedî’nin kemalâtı naks ve kusurdan ve kudreti aczden ve hikmeti sefahetten ve adaleti zulümden tenezzüh ve takaddüs ve teberri etsin.

Elhasıl, madem Allah var, elbette âhiret vardır…

Hem nasıl ki mezkûr üç erkân-ı imaniye onları ispat eden bütün delilleriyle haşre şehadet ve delâlet ederler. Öyle de

وَبِمَلٰئِكَتِهِ وَبِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ مِنَ اللّٰهِ تَعَالٰى

olan iki rükn-ü imanî dahi haşri istilzam edip kuvvetli bir surette âlem-i bekaya şehadet ve delâlet ederler. Şöyle ki:

Melâikenin vücudunu ve vazife-i ubudiyetlerini ispat eden bütün deliller ve hadsiz müşahedeler, mükâlemeler, dolayısıyla âlem-i ervahın ve âlem-i gaybın ve âlem-i bekanın ve âlem-i âhiretin ve ileride cin ve ins ile şenlendirilecek olan dâr-ı saadetin, cennet ve cehennemin vücudlarına delâlet ederler. Çünkü melekler bu âlemleri izn-i İlahî ile görebilirler ve girerler. Ve Hazret-i Cebrail gibi, insanlar ile görüşen umum melâike-i mukarrebîn mezkûr âlemlerin vücudlarını ve onlar, onlarda gezdiklerini müttefikan haber veriyorlar. Görmediğimiz Amerika kıtasının vücudunu, ondan gelenlerin ihbarıyla bedihî bildiğimiz gibi yüz tevatür kuvvetinde bulunan melâike ihbaratıyla âlem-i bekanın ve dâr-ı âhiretin ve cennet ve cehennemin vücudlarına o kat’iyette iman etmek gerektir ve öyle de iman ederiz.

Hem Yirmi Altıncı Söz olan Risale-i Kader’de “iman-ı bi’l-kader” rüknünü ispat eden bütün deliller, dolayısıyla haşre ve neşr-i suhufa ve mizan-ı ekberdeki muvazene-i a’male delâlet ederler. Çünkü her şeyin mukadderatını gözümüz önünde nizam ve mizan levhalarında kaydetmek ve her zîhayatın sergüzeşt-i hayatiyelerini kuvve-i hâfızalarında ve çekirdeklerinde ve sair elvah-ı misaliyede yazmak ve her zîruhun, hususan insanların defter-i a’mallerini elvah-ı mahfuzada tesbit etmek, geçirmek; elbette öyle muhit bir kader ve hakîmane bir takdir ve müdakkikane bir kayıt ve hafîzane bir kitabet, ancak mahkeme-i kübrada umumî bir muhakeme neticesinde daimî bir mükâfat ve mücazat için olabilir. Yoksa o ihatalı ve inceden ince olan kayıt ve muhafaza, bütün bütün manasız, faydasız kalır; hikmete ve hakikate münafî olur. Hem haşir gelmezse kader kalemiyle yazılan bu kitab-ı kâinatın bütün muhakkak manaları bozulur ki hiçbir cihet-i imkânı olamaz ve o ihtimal, bu kâinatın vücudunu inkâr gibi bir muhal belki bir hezeyan olur.

Elhasıl: İmanın beş rüknü bütün delilleriyle haşir ve neşrin vukuuna ve vücuduna ve dâr-ı âhiretin vücuduna ve açılmasına delâlet edip isterler ve şehadet edip talep ederler.

İşte hakikat-i haşriyenin azametine tam muvafık böyle azametli ve sarsılmaz direkleri ve bürhanları bulunduğu içindir ki Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan’ın hemen hemen üçten birisi haşir ve âhireti teşkil ediyor ve onu bütün hakaikine temel taşı ve üssü’l-esas yapıyor ve her şeyi onun üstüne bina ediyor.

(Mukaddime nihayet buldu.)

*  *   *

Zeylin İkinci Parçası

Baştaki âyetin mu’cizane işaret ettikleri dokuz tabaka berahin-i haşriyeye dair dokuz makamdan “Birinci Makam”:

❀ فَسُبْحَانَ اللّٰهِ ح۪ينَ تُمْسُونَ وَح۪ينَ تُصْبِحُونَ ❀ وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَعَشِيًّا وَح۪ينَ تُظْهِرُونَ ❀ يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ وَيُحْيِي الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذٰلِكَ تُخْرَجُونَ

olan fıkradaki ferman-ı haşre dair buradaki gösterdiği bürhan-ı bâhiri ve hüccet-i kātıası beyan ve izah edilecek inşâallah. (Hâşiye)

Hayatın yirmi sekizinci hâssasında beyan edilmiştir ki: Hayat, imanın altı erkânına bakıp ispat ediyor, onların tahakkukuna işaretler ediyor.

Evet, madem bu kâinatın en mühim neticesi ve mâyesi ve hikmet-i hilkati hayattır. Elbette o hakikat-i âliye; bu fâni, kısacık, noksan, elemli hayat-ı dünyeviyeye münhasır değildir. Belki hayatın yirmi dokuz hâssasıyla mahiyetinin azameti anlaşılan şecere-i hayatın gayesi, neticesi ve o şecerenin azametine lâyık meyvesi; hayat-ı ebediyedir ve hayat-ı uhreviyedir ve taşıyla ve ağacıyla, toprağıyla hayattar olan dâr-ı saadetteki hayattır.

Yoksa bu hadsiz cihazat-ı mühimme ile teçhiz edilen hayat şeceresi, zîşuur hakkında, hususan insan hakkında meyvesiz, faydasız, hakikatsiz olmak lâzım gelecek ve sermayece ve cihazatça serçe kuşundan mesela yirmi derece ziyade ve bu kâinatın ve zîhayatın en mühim, yüksek ve ehemmiyetli mahluku olan insan; serçe kuşundan saadet-i hayat cihetinde, yirmi derece aşağı düşüp en bedbaht en zelil bir bîçare olacak.

Hem en kıymettar bir nimet olan akıl dahi geçmiş zamanın hüzünlerini ve gelecek zamanın korkularını düşünmek ile kalb-i insanı mütemadiyen incitip bir lezzete dokuz elemleri karıştırdığından en musibetli bir bela olur. Bu ise yüz derece bâtıldır. Demek bu hayat-ı dünyeviye, âhirete iman rüknünü kat’î ispat ediyor ve her baharda haşrin üç yüz binden ziyade numunelerini gözümüze gösteriyor.

Acaba senin cisminde ve senin bahçende ve senin vatanında, senin hayatına lâzım ve münasip bütün levazımatı ve cihazatı, hikmet ve inayet ve rahmetle ihzar eden ve vaktinde yetiştiren, hattâ senin midenin beka ve yaşamak arzusuyla ettiği hususi ve cüz’î olan rızık duasını bilen ve işiten ve hadsiz leziz taamlarla o duanın kabulünü gösteren ve mideyi memnun eden bir Mutasarrıf-ı Kadîr, hiç mümkün müdür ki seni bilmesin ve görmesin ve nev-i insanın en büyük gayesi olan hayat-ı ebediyeye lâzım esbabı ihzar etmesin? Ve nev-i insanın en büyük ve en ehemmiyetli en lâyık ve umumî olan beka duasını, hayat-ı uhreviyenin inşasıyla ve cennetin icadıyla kabul etmesin? Ve kâinatın en mühim mahluku, belki zeminin sultanı ve neticesi olan nev-i insanın arş ve ferşi çınlatan umumî ve gayet kuvvetli duasını işitmeyip küçük bir mide kadar ehemmiyet vermesin, memnun etmesin? Kemal-i hikmetini ve nihayet rahmetini inkâr ettirsin? Hâşâ, yüz bin defa hâşâ!

Hem hiç kabil midir ki: Hayatın en cüz’îsinin pek gizli sesini işitsin, derdini dinlesin, derman versin ve nazını çeksin ve kemal-i itina ve ihtimam ile beslesin ve ona dikkatle hizmet ettirsin ve büyük mahlukatını ona hizmetkâr yapsın ve sonra en büyük ve kıymettar ve bâki ve nazdar bir hayatın gök sadâsı gibi yüksek sesini işitmesin? Ve onun çok ehemmiyetli beka duasını ve nazını ve niyazını nazara almasın? Âdeta bir neferin kemal-i itina ile teçhiz ve idaresini yapsın ve mutî ve muhteşem orduya hiç bakmasın? Ve zerreyi görsün, güneşi görmesin? Sivrisineğin sesini işitsin, gök gürültüsünü işitmesin? Hâşâ, yüz bin defa hâşâ!

Hem hiçbir cihetle akıl kabul eder mi ki: Hadsiz rahmetli, muhabbetli ve nihayet derecede şefkatli ve kendi sanatını çok sever ve kendini sevdirip ve kendini sevenleri ziyade sever bir Zat-ı Kadîr-i Hakîm, en ziyade kendini seven ve sevimli ve sevilen ve Sâni’ini fıtraten perestiş eden hayatı ve hayatın zatı ve cevheri olan ruhu, mevt-i ebedî ile idam edip kendinden o sevgili muhibbini ve habibini ebedî bir surette küstürsün, darıltsın, dehşetli rencide ederek sırr-ı rahmetini ve nur-u muhabbetini inkâr etsin ve ettirsin? Hâşâ, yüz bin defa hâşâ ve kellâ!

Bu kâinatı cilvesiyle süslendiren bir cemal-i mutlak ve umum mahlukatı sevindiren bir rahmet-i mutlaka, böyle hadsiz bir çirkinlikten ve kubh-u mutlaktan ve böyle bir zulm-ü mutlaktan, bir merhametsizlikten, elbette nihayetsiz derece münezzehtir ve mukaddestir.

Netice: Madem dünyada hayat var; elbette insanlardan hayatın sırrını anlayanlar ve hayatını sû-i istimal etmeyenler, dâr-ı bekada ve cennet-i bâkiyede hayat-ı bâkiyeye mazhar olacaklardır, âmennâ…

Ve hem nasıl ki yeryüzünde bulunan parlak şeylerin güneşin akisleriyle parlamaları ve denizlerin yüzlerinde kabarcıklar, ziyanın lem’alarıyla parlayıp sönmeleri, arkalarından gelen kabarcıklar, gidenler gibi yine hayalî güneşçiklere âyinelik etmeleri; bilbedahe gösteriyor ki o lem’alar, yüksek bir tek güneşin cilve-i in’ikasıdırlar ve güneşin vücudunu muhtelif diller ile yâd ediyorlar ve ışık parmaklarıyla ona işaret ediyorlar.

Aynen öyle de Zat-ı Hayy-ı Kayyum’un Muhyî isminin cilve-i a’zamı ile berrin yüzünde ve bahrin içindeki zîhayatların kudret-i İlahiye ile parlayıp arkalarından gelenlere yer vermek için “Yâ Hay” deyip perde-i gaybda gizlenmeleri; bir hayat-ı sermediye sahibi olan Zat-ı Hayy-ı Kayyum’un hayatına ve vücub-u vücuduna şehadetler, işaretler ettikleri gibi umum mevcudatın tanziminde eseri görünen ilm-i İlahîye şehadet eden bütün deliller ve kâinata tasarruf eden kudreti ispat eden bütün bürhanlar ve tanzim ve idare-i kâinatta hüküm-ferma olan irade ve meşieti ispat eden bütün hüccetler ve kelâm-ı Rabbanî ve vahy-i İlahînin medarı olan risaletleri ispat eden bütün alâmetler, mu’cizeler ve hâkeza yedi sıfât-ı İlahiyeye şehadet eden bütün delail, bi’l-ittifak Zat-ı Hayy-ı Kayyum’un hayatına delâlet, şehadet, işaret ediyorlar.

Çünkü nasıl bir şeyde görmek varsa hayatı da vardır. İşitmek varsa hayatın alâmetidir. Söylemek varsa hayatın vücuduna işaret eder. İhtiyar, irade varsa hayatı gösterir.

Aynen öyle de bu kâinatta âsârıyla vücudları muhakkak ve bedihî olan kudret-i mutlaka ve irade-i şâmile ve ilm-i muhit gibi sıfatlar, bütün delailleri ile Zat-ı Hayy-ı Kayyum’un hayatına ve vücub-u vücuduna şehadet ederler ve bütün kâinatı bir gölgesiyle ışıklandıran ve bir cilvesiyle bütün dâr-ı âhireti zerratıyla beraber hayatlandıran hayat-ı sermediyesine şehadet ederler.

Hem hayat, melâikeye iman rüknüne dahi bakar, remzen ispat eder. Çünkü madem kâinatta en mühim netice hayattır ve en ziyade intişar eden ve kıymettarlığı için nüshaları teksir edilen ve zemin misafirhanesini, gelip geçen kafilelerle şenlendiren zîhayatlardır ve madem küre-i arz, bu kadar zîhayatın envaıyla dolmuş ve mütemadiyen zîhayat envalarını tecdid ve teksir etmek hikmetiyle her vakit dolar boşanır ve en hasis ve çürümüş maddelerinde dahi kesretle zîhayatlar halk edilerek bir mahşer-i huveynat oluyor.

Ve madem hayatın süzülmüş en safi hülâsası olan şuur ve akıl ve latîf ve sabit cevheri olan ruh, küre-i arzda gayet kesretli bir surette halk olunuyorlar. Âdeta küre-i arz, hayat ve akıl ve şuur ve ervah ile ihya olup öyle şenlendirilmiş. Elbette küre-i arzdan daha latîf, daha nurani, daha büyük, daha ehemmiyetli olan ecram-ı semaviye ölü, camid, hayatsız, şuursuz kalması imkân haricindedir.

Demek gökleri, güneşleri, yıldızları şenlendirecek ve hayattar vaziyetini verecek ve netice-i hilkat-i semavatı gösterecek ve hitabat-ı Sübhaniyeye mazhar olacak olan zîşuur, zîhayat ve semavata münasip sekeneler, herhalde sırr-ı hayatla bulunuyorlar ki onlar da melâikelerdir.

Hem hayatın sırr-ı mahiyeti peygamberlere iman rüknüne bakıp remzen ispat eder. Evet, madem kâinat, hayat için yaratılmış ve hayat dahi Hayy-ı Kayyum-u Ezelî’nin bir cilve-i a’zamıdır, bir nakş-ı ekmelidir, bir sanat-ı ecmelidir. Madem hayat-ı sermediye, resullerin gönderilmesiyle ve kitapların indirilmesiyle kendini gösterir. Evet, eğer kitaplar ve peygamberler olmaz ise o hayat-ı ezeliye bilinmez. Nasıl ki bir adamın söylemesiyle diri ve hayattar olduğu anlaşılır. Öyle de bu kâinatın perdesi altında olan âlem-i gaybın arkasında söyleyen, konuşan, emir ve nehyedip hitap eden bir zatın kelimatını, hitabatını gösterecek peygamberler ve nâzil olan kitaplardır.

Elbette kâinattaki hayat, kat’î bir surette Hayy-ı Ezelî’nin vücub-u vücuduna kat’î şehadet ettiği gibi o hayat-ı ezeliyenin şuâatı, celevatı, münasebatı olan “irsal-i Rusül ve inzal-i Kütüb” rükünlerine bakar, remzen ispat eder ve bilhassa risalet-i Muhammediye ve vahy-i Kur’anî, hayatın ruhu ve aklı hükmünde olduğundan bu hayatın vücudu gibi hakkaniyetleri kat’îdir denilebilir.

Evet, nasıl ki hayat, bu kâinattan süzülmüş bir hülâsadır ve şuur ve his dahi hayattan süzülmüş, hayatın bir hülâsasıdır ve akıl dahi şuurdan ve histen süzülmüş, şuurun bir hülâsasıdır ve ruh dahi hayatın hâlis ve safi bir cevheri ve sabit ve müstakil zatıdır. Öyle de maddî ve manevî hayat-ı Muhammediye (asm) dahi hayattan ve ruh-u kâinattan süzülmüş hülâsatü’l-hülâsadır ve risalet-i Muhammediye (asm) dahi kâinatın his ve şuur ve aklından süzülmüş en safi hülâsasıdır. Belki maddî ve manevî hayat-ı Muhammediye (asm) âsârının şehadetiyle hayat-ı kâinatın hayatıdır ve risalet-i Muhammediye (asm) şuur-u kâinatın şuurudur ve nurudur. Ve vahy-i Kur’an dahi hayattar hakaikinin şehadetiyle hayat-ı kâinatın ruhudur ve şuur-u kâinatın aklıdır.

Evet, evet, evet! Eğer kâinattan risalet-i Muhammediyenin (asm) nuru çıksa, gitse kâinat vefat edecek. Eğer Kur’an gitse kâinat divane olacak ve küre-i arz kafasını, aklını kaybedecek. Belki şuursuz kalmış olan başını, bir seyyareye çarpacak, bir kıyameti koparacak.

Hem hayat, iman-ı bi’l-kader rüknüne bakıyor, remzen ispat eder. Çünkü madem hayat, âlem-i şehadetin ziyasıdır ve istila ediyor ve vücudun neticesi ve gayesidir ve Hâlık-ı kâinat’ın en câmi’ âyinesidir ve faaliyet-i Rabbaniyenin en mükemmel enmuzeci ve fihristesidir. Temsilde hata olmasın, bir nevi programı hükmündedir. Elbette âlem-i gayb, yani mazi müstakbel, yani geçmiş ve gelecek mahlukatın hayat-ı maneviyeleri hükmünde olan intizam ve nizam ve malûmiyet ve meşhudiyet ve taayyün ve evamir-i tekviniyeyi imtisale müheyya bir vaziyette bulunmalarını, sırr-ı hayat iktiza ediyor.

Nasıl ki bir ağacın çekirdek-i aslîsi ve kökü ve müntehasında ve meyvelerindeki çekirdekleri dahi aynen ağaç gibi bir nevi hayata mazhardırlar. Belki ağacın kavanin-i hayatiyesinden daha ince kavanin-i hayatı taşıyorlar. Hem nasıl ki bu hazır bahardan evvel geçmiş güzün bıraktığı tohumlar ve kökler, bu bahar gittikten sonra gelecek baharlarda bırakacağı çekirdekler, kökler; bu bahar gibi cilve-i hayatı taşıyorlar ve kavanin-i hayatiyeye tabidirler.

Aynen öyle de şecere-i kâinatın bütün dal ve budaklarıyla her birinin bir mazisi ve müstakbeli var. Geçmiş ve gelecek tavırlardan ve vaziyetlerinden müteşekkil bir silsilesi bulunur. Her nevi ve her cüzünün ilm-i İlahiyede muhtelif tavırlar ile müteaddid vücudları, bir silsile-i vücud-u ilmî teşkil eder ve vücud-u haricî gibi vücud-u ilmî dahi hayat-ı umumiyenin manevî bir cilvesine mazhardır ki mukadderat-ı hayatiye o manidar ve canlı elvah-ı kaderiyeden alınır.

Evet, âlem-i gaybın bir nev’i olan âlem-i ervah, ayn-ı hayat ve madde-i hayat ve hayatın cevherleri ve zatları olan ervah ile dolu olması, elbette mazi ve müstakbel denilen âlem-i gaybın bir diğer nev’i de ve ikinci kısmı dahi cilve-i hayata mazhariyeti ister ve istilzam eder. Hem bir şeyin vücud-u ilmîsindeki intizam-ı ekmel ve manidar vaziyetleri ve canlı meyveleri, tavırları, bir nevi hayat-ı maneviyeye mazhariyetini gösterir.

Evet, hayat-ı ezeliye güneşinin ziyası olan bu cilve-i hayat, elbette yalnız bu âlem-i şehadete ve bu zaman-ı hazıra ve bu vücud-u haricîye münhasır olamaz. Belki her bir âlem, kabiliyetine göre o ziyanın cilvesine mazhardır ve kâinat bütün âlemleriyle o cilve ile hayattar ve ziyadardır. Yoksa nazar-ı dalaletin gördüğü gibi muvakkat ve zâhirî bir hayat altında her bir âlem, büyük ve müthiş birer cenaze ve karanlıklı birer virane âlem olacaktı.

İşte kadere ve kazaya iman rüknünün dahi geniş bir vechi de sırr-ı hayatla anlaşılıyor ve sabit oluyor. Yani nasıl ki âlem-i şehadet ve mevcud hazır eşya intizamlarıyla ve neticeleriyle hayattarlıkları görünüyor. Öyle de âlem-i gaybdan sayılan geçmiş ve gelecek mahlukatın dahi manen hayattar bir vücud-u manevîleri ve ruhlu birer sübut-u ilmîleri vardır ki Levh-i Kaza ve Kader vasıtasıyla o manevî hayatın eseri, mukadderat namıyla görünür, tezahür eder.

Zeylin Üçüncü Parçası

Haşir münasebetiyle bir sual:

Kur’an’da mükerreren اِنْ كَانَتْ اِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً hem وَمَٓا اَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ fermanları gösteriyor ki haşr-i a’zam bir anda zamansız vücuda geliyor. Dar akıl ise bu hadsiz derece hârika ve emsalsiz olan meseleyi iz’an ile kabul etmesine medar olacak meşhud bir misal ister.

Elcevap: Haşirde, ruhların cesetlere gelmesi var. Hem cesetlerin ihyası var. Hem cesetlerin inşası var. Üç meseledir.

Birinci mesele: Ruhların cesetlerine gelmesine misal ise, gayet muntazam bir ordunun efradı istirahat için her tarafa dağılmış iken yüksek sadâlı bir boru sesiyle toplanmalarıdır. Evet, İsrafil’in borusu olan Sûr’u, ordunun borazanından geri olmadığı gibi ebedler tarafında ve zerreler âleminde iken ezel canibinden gelen  اَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ hitabını işiten ve قَالُوا بَلٰى ile cevap veren ervahlar, elbette ordunun neferatından binler derece daha musahhar ve muntazam ve mutîdirler. Hem değil yalnız ruhlar, belki bütün zerreler dahi bir ordu-yu Sübhanî ve emirber neferleri olduğunu kat’î bürhanlarla Otuzuncu Söz ispat etmiş.

İkinci mesele: Cesetlerin ihyasına misal ise, çok büyük bir şehirde, şenlik bir gecede, bir tek merkezden, yüz bin elektrik lambaları, âdeta zamansız, bir anda canlanmaları ve ışıklanmaları gibi bütün küre-i arz yüzünde dahi bir tek merkezden yüz milyon lambalara nur vermek mümkündür. Madem Cenab-ı Hakk’ın elektrik gibi bir mahluku ve bir misafirhanesinde bir hizmetkârı ve bir mumdarı, Hâlık’ından aldığı terbiye ve intizam dersiyle bu keyfiyete mazhar oluyor. Elbette elektrik gibi binler nurani hizmetkârlarının temsil ettikleri, hikmet-i İlahiyenin muntazam kanunları dairesinde, haşr-i a’zam, tarfetü’l-aynda vücuda gelebilir.

Üçüncü mesele ki ecsadın def’aten inşasının misali ise, bahar mevsiminde birkaç gün zarfında, nev-i beşerin umumundan bin derece ziyade olan umum ağaçların bütün yaprakları, evvelki baharın aynı gibi birden mükemmel bir surette inşaları; ve yine umum ağaçların umum çiçekleri ve meyveleri ve yaprakları, geçmiş baharın mahsulatı gibi berk gibi bir süratle icadları; hem o baharın mebdeleri olan hadsiz tohumcukların, çekirdeklerin, köklerin, birden beraber intibahları ve inkişafları ve ihyaları; hem kemiklerden ibaret olarak ayakta duran emvat gibi bütün ağaçların cenazeleri bir emir ile def’aten “ba’sü ba’de’l-mevt”e mazhariyetleri ve neşirleri; hem küçücük hayvan taifelerinin hadsiz efradlarının gayet derecede sanatlı bir surette ihyaları; hem bilhassa sinekler kabilelerinin haşirleri ve bilhassa daima yüzünü, gözünü, kanadını temizlemekle bize abdesti ve nezafeti ihtar eden ve yüzümüzü okşayan gözüm önündeki kabilenin bir senede neşrolan efradı, benî-Âdem’in Âdem zamanından beri gelen umum efradından fazla olduğu halde, her baharda sair kabileler ile beraber birkaç gün zarfında inşaları ve ihyaları, haşirleri; elbette kıyamette ecsad-ı insaniyenin inşasına bir misal değil, belki binler misaldirler.

Evet, dünya dârü’l-hikmet ve âhiret dârü’l-kudret olduğundan dünyada Hakîm, Mürettib, Müdebbir, Mürebbi gibi çok isimlerin iktizasıyla dünyada icad-ı eşya bir derece tedricî ve zaman ile olması; hikmet-i Rabbaniyenin muktezası olmuş. Âhirette ise hikmetten ziyade kudret ve rahmetin tezahürleri için maddeye ve müddete ve zamana ve beklemeye ihtiyaç bırakmadan birden eşya inşa ediliyor. Burada bir günde ve bir senede yapılan işler, âhirette bir anda, bir lemhada inşasına işareten Kur’an-ı Mu’cizü’l-Beyan وَمَٓا اَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ اَوْ هُوَ أَقْرَبُ ferman eder.

Eğer haşrin gelmesini, gelecek baharın gelmesi gibi kat’î bir surette anlamak istersen haşre dair Onuncu Söz ile Yirmi Dokuzuncu Söz’e dikkat ile bak, gör. Eğer baharın gelmesi gibi inanmaz isen, gel parmağını gözüme sok.

Dördüncü mesele olan mevt-i dünya ve kıyamet kopması ise, bir anda bir seyyare veya bir kuyruklu yıldızın emr-i Rabbanî ile küremize, misafirhanemize çarpması bu hanemizi harap edebilir. On senede yapılan bir sarayın, bir dakikada harap olması gibi…

*   *   *

Zeylin Dördüncü Parçası

❀ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِىَ رَم۪يمٌ ❀ قُلْ يُحْي۪يهَا الَّذ۪ٓي اَنْشَاَهَٓا اَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَل۪يمٌ

Yani, insan der: “Çürümüş kemikleri kim diriltecek?” Sen, de: “Kim onları bidayeten inşa edip hayat vermiş ise o diriltecek.”

Onuncu Söz’ün Dokuzuncu Hakikati’nin üçüncü temsilinde tasvir edildiği gibi bir zat, göz önünde bir günde yeniden büyük bir orduyu teşkil ettiği halde biri dese: “Şu zat, efradı istirahat için dağılmış olan bir taburu bir boru ile toplar, tabur nizamı altına getirebilir.” Sen ey insan, desen: “İnanmam.” Ne kadar divanece bir inkâr olduğunu bilirsin.

Aynen onun gibi hiçlikten, yeniden ordu-misal bütün hayvanat ve sair zîhayatın tabur-misal cesetlerini kemal-i intizamla ve mizan-ı hikmetle o bedenlerin zerratını ve letaifini emr-i كُنْ فَيَكُونُ ile kaydedip yerleştiren ve her karnda, hattâ her baharda rûy-i zeminde yüz binler ordu-misal zevi’l-hayatın envalarını ve taifelerini icad eden bir Zat-ı Kadîr-i Alîm, tabur-misal bir cesedin nizamı altına girmekle birbiriyle tanışan zerrat-ı esasiye ve ecza-i asliyeyi bir sayha ile Sûr-u İsrafil’in borusuyla nasıl toplayabilir? İstib’ad suretinde denilir mi? Denilse, eblehçesine bir divaneliktir.

Hem Kur’an kâh oluyor ki Cenab-ı Hakk’ın âhirette hârika ef’allerini kalbe kabul ettirmek için ihzariye hükmünde ve zihni tasdike müheyya etmek için bir i’dadiye suretinde, dünyadaki acayip ef’alini zikreder. Veyahut istikbalî ve uhrevî olan ef’al-i acibe-i İlahiyeyi öyle bir surette zikreder ki meşhudumuz olan çok nazireleriyle onlara kanaatimiz gelir. Mesela اَوَلَمْ يَرَ الْاِنْسَانُ اَنَّاخَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَاِذَا هُوَخَص۪يمٌ مُب۪ينٌ tâ surenin âhirine kadar… İşte şu bahiste haşir meselesinde Kur’an-ı Hakîm haşri ispat için yedi sekiz surette, muhtelif bir tarzda ispat ediyor.

Evvela, neş’e-i ûlâyı nazara verir. Der ki: Nutfeden alakaya, alakadan mudgaya, mudgadan tâ hilkat-i insaniyeye kadar olan neş’etinizi görüyorsunuz. Nasıl oluyor ki neş’e-i uhrayı inkâr ediyorsunuz? O, onun misli, belki daha ehvenidir.

Hem Cenab-ı Hak, insana karşı ettiği ihsanat-ı azîmeyi اَلَّذ۪ي جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ نَارًا kelimesiyle işaret edip der: “Size böyle nimet eden bir zat, sizi başıboş bırakmaz ki kabre girip kalkmamak üzere yatasınız.”

Hem remzen der: Ölmüş ağaçların dirilip yeşillenmesini görüyorsunuz. Odun gibi kemiklerin hayat bulmasını kıyas edemeyip istib’ad ediyorsunuz.

Hem semavat ve arzı halk eden, semavat ve arzın meyvesi olan insanın hayat ve mematından âciz kalır mı? Koca ağacı idare eden, o ağacın meyvesine ehemmiyet vermeyip başkasına mal eder mi? Bütün ağacın neticesini terk etmekle bütün eczasıyla hikmetle yoğrulmuş hilkat şeceresini abes ve beyhude yapar mı zannedersiniz?

Der: Haşirde sizi ihya edecek zat öyle bir zattır ki bütün kâinat ona emirber nefer hükmündedir. Emr-i كُنْ فَيَكُونُ e karşı kemal-i inkıyad ile serfürû eder. Bir baharı halk etmek, bir çiçek kadar ona ehven gelir. Bütün hayvanatı icad etmek, bir sinek icadı kadar kudretine kolay gelir bir zattır. Öyle bir zata karşı  مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ   deyip kudretine karşı taciz ile meydan okunmaz.

Sonra   فَسُبْحَانَ الَّذ۪ي بِيَدِه۪ مَلَكُوتُ كُلِّ شَىْءٍ  tabiriyle her şeyin dizgini elinde, her şeyin anahtarı yanında, gece ve gündüzü, kış ve yazı bir kitap sahifeleri gibi kolayca çevirir; dünya ve âhireti iki menzil gibi bunu kapar, onu açar bir Kadîr-i Zülcelal’dir. Madem böyledir, bütün delailin neticesi olarak  وَ اِلَيْهِ تُرْجَعُونَ  yani, kabirden sizi ihya edip haşre getirip huzur-u kibriyasında hesabınızı görecektir.

İşte şu âyetler, haşrin kabulüne zihni müheyya etti, kalbi de hazır etti. Çünkü nazairini dünyevî ef’al ile de gösterdi.

Hem kâh oluyor ki ef’al-i uhreviyesini öyle bir tarzda zikreder ki dünyevî nazairlerini ihsas etsin. Tâ istib’ad ve inkâra meydan kalmasın. Mesela   اِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ ve   اِذَا السَّمَٓاءُ انْفَطَرَتْ ve   اِذَا السَّمَٓاءُ انْشَقَّتْ

İşte şu surelerde, kıyamet ve haşirdeki inkılabat-ı azîmeyi ve tasarrufat-ı rububiyeti öyle bir tarzda zikreder ki insan onların nazirelerini dünyada mesela, güzde, baharda gördüğü için kalbe dehşet verip akla sığmayan o inkılabatı kolayca kabul eder. Şu üç surenin meal-i icmalîsine işaret dahi pek uzun olur. Onun için bir tek kelimeyi numune olarak göstereceğiz. Mesela    اِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ    kelimesiyle ifade eder ki haşirde herkesin bütün a’mali bir sahife içinde yazılı olarak neşrediliyor. Şu mesele kendi kendine çok acib olduğundan akıl ona yol bulamaz. Fakat surenin işaret ettiği gibi haşr-i baharîde başka noktaların naziresi olduğu gibi şu neşr-i suhuf naziresi pek zâhirdir.

Çünkü her meyvedar ağaç ve çiçekli bir otun da amelleri var, fiilleri var, vazifeleri var. Esma-i İlahiyeyi ne şekilde göstererek tesbihat etmiş ise ubudiyetleri var. İşte onun bütün bu amelleri tarih-i hayatlarıyla beraber umum çekirdeklerinde, tohumcuklarında yazılıp başka bir baharda, başka bir zeminde çıkar. Gösterdiği şekil ve suret lisanıyla gayet fasih bir surette analarının ve asıllarının a’malini zikrettiği gibi dal, budak, yaprak, çiçek ve meyveleriyle sahife-i a’malini neşreder. İşte gözümüzün önünde bu hakîmane, hafîzane, müdebbirane, mürebbiyane, latîfane şu işi yapan odur ki der:   اِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ

Başka noktaları buna kıyas eyle, kuvvetin varsa istinbat et. Sana yardım için bunu da söyleyeceğiz. İşte: اِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ Şu kelâm, tekvir lafzıyla yani sarmak ve toplamak manasıyla parlak bir temsile işaret ettiği gibi nazirini dahi îma eder.

Birinci: Evet, Cenab-ı Hak tarafından adem ve esîr ve sema perdelerini açıp güneş gibi dünyayı ışıklandıran pırlanta-misal bir lambayı, hazine-i rahmetinden çıkarıp dünyaya gösterdi. Dünya kapandıktan sonra o pırlantayı perdelerine sarıp kaldıracak.

İkinci: Veya ziya metaını neşretmek ve zeminin kafasına ziyayı zulmetle münavebeten sarmakla muvazzaf bir memur olduğunu ve her akşam o memura metaını dahi toplattırıp gizlettiği gibi, kâh olur bir bulut perdesiyle alışverişini az yapar, kâh olur ay onun yüzüne karşı perde olur, muamelesini bir derece çeker. Metaını ve muamelat defterlerini topladığı gibi elbette o memur bir vakit o memuriyetten infisal edecektir. Hattâ hiçbir sebeb-i azl bulunmazsa şimdilik küçük fakat büyümeye yüz tutmuş yüzündeki iki leke büyümekle güneş yerin başına izn-i İlahî ile sardığı ziyayı, emr-i Rabbanî ile geriye alıp güneşin başına sarıp “Haydi yerde işin kalmadı.” der, “Cehenneme git, sana ibadet edip senin gibi bir memur-u musahharı sadakatsizlikle tahkir edenleri yak.” der. اِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ fermanını lekeli siyah yüzüyle yüzünde okur.

* *  *

Zeylin Beşinci Parçası

Evet, nass-ı hadîs ile nev-i beşerin en mümtaz şahsiyetleri olan yüz yirmi dört bin enbiyanın icma ve tevatür ile kısmen şuhuda ve kısmen hakkalyakîne istinaden, müttefikan âhiretin vücudundan ve insanların oraya sevk edileceğinden ve bu kâinat Hâlık’ının kat’î vaad ettiği âhireti getireceğinden haber verdikleri gibi; ve onların verdikleri haberi keşif ve şuhud ile ilmelyakîn suretinde tasdik eden yüz yirmi dört milyon evliyanın o âhiretin vücuduna şehadetleriyle ve bu kâinatın Sâni’-i Hakîm’inin bütün esması bu dünyada gösterdikleri cilveleriyle bir âlem-i bekayı bilbedahe iktiza ettiklerinden yine âhiretin vücuduna delâletiyle; ve her sene baharda rûy-i zeminde ayakta duran hadd ü hesaba gelmez ölmüş ağaçların cenazelerini “Emr-i kün feyekûn” ile ihya edip ba’sü ba’de’l-mevte mazhar eden ve haşir ve neşrin yüz binler numunesi olarak nebatat taifelerinden ve hayvanat milletlerinden üç yüz bin nevleri haşir ve neşreden hadsiz bir kudret-i ezeliye ve hesapsız ve israfsız bir hikmet-i ebediye ve rızka muhtaç bütün zîruhları kemal-i şefkatle gayet hârika bir tarzda iaşe ettiren ve her baharda az bir zamanda hadd ü hesaba gelmez enva-ı ziynet ve mehasini gösteren bir rahmet-i bâkiye ve bir inayet-i daime, bilbedahe âhiretin vücudunu istilzam ile ve şu kâinatın en mükemmel meyvesi ve Hâlık-ı kâinat’ın en sevdiği masnuu ve kâinatın mevcudatıyla en ziyade alâkadar olan insandaki şedit, sarsılmaz, daimî olan “aşk-ı beka” ve “şevk-i ebediyet” ve “âmâl-i sermediyet” bilbedahe işareti ve delâletiyle, bu âlem-i fâniden sonra bir âlem-i bâki ve bir dâr-ı âhiret ve bir dâr-ı saadet bulunduğunu o derece kat’î bir surette ispat ederler ki: Dünyanın vücudu kadar, bilbedahe âhiretin vücudunu kabul etmeyi istilzam ederler (Hâşiye).

Madem Kur’an-ı Hakîm’in bize verdiği en mühim bir ders, iman-ı bi’l-âhirettir ve o iman da bu derece kuvvetlidir ve o imanda öyle bir rica ve bir teselli var ki yüz bin ihtiyarlık bir tek şahsa gelse bu imandan gelen teselli mukabil gelebilir. Biz ihtiyarlar “Elhamdülillahi alâ kemali’l-iman” deyip ihtiyarlığımıza sevinmeliyiz.

---

Dokuzuncu Söz ⇐ | Sözler | ⇒ On Birinci Söz

---