Önsöz/sq

[Një parathënie për biografinë e Bediuzzamanit, e shkruar nga një dijetar i shquar që jeton në Medine El Munavvera]

Në parathënien që shkrova rreth Ikbalit të madh, unë thashë: Ndërsa duke lexuar rreth jetëve të njerëzve të mëdhenj, rreth kujtesave të larta të tyre dhe rreth historive të tyre, njeriu ndjen se ka hyrë në një botë tjetër. Zemra e njeriut digjet nga zjarri i pastër i dashurisë dhe mbulohet me vërshim Hyjnor.

Ndonjëherë historia na tregon disa njerëz aq të mëdhenj saqë të tjerët duken të vegjël në krahasim.

Kur kujton të mëdhenjtë që kanë nderuar historinë,

shpirti ngjitet tek botërat e gjëra nga toka;

Ai përmbytet me një mijë erëra -parfume-

nga trëndafilishtja e parajsës së të shkuarës.

Kjo e vërtetë e thellë më mposht mua me të gjithë madhështinë e saj ndërsa unë po shkruaj këtë parathënie. Sepse vepra që unë po paraqes për lexuesit tonë të nderuar me të gjithë sinqeritetin dhe dëshirën e mirë, i përket pushtuesit të zemrave, Bediuzzaman Said Nursit çdo fazë e jetës së gjatë e të frytshme afërsisht një shekull dëshmon mijëra çudira; dhe i përket koleksionit të Risale-i Nurit, i cili përbëhet nga njëqind e tridhjetë pjesë; u përket studentëve të Risale-i Nurit, sjelljet dhe virtytet e bukura të tyre, sinqeriteti dhe vullneti i mirë, besimi dhe njohja japin shembuj të denjë jo vetëm për një grup të matur në një vend, por për të gjithë botën e humanizmit.

Parathënia për një libër thuhet për të përmbledhur veprën, por si do të ishte e mundur që përmbajtjet e këtij libri madhështor, çdo çështje e të cilit është shumë e thellë dhe gjithëpërfshirëse, të përfshiheshin në një vepër të vetme të pavarur, të përfshiheshin në pak faqe të parathënies?

Unë kurrë nuk kam ndier në veten time kur kam shkruar ndonjë gjë, qoftë poezi apo prozë, të jem kaq i çoroditur dhe i hutuar.

Kështu, ata që do ta lexojnë këtë vepër me kënaqësi të vërtetë, me lumturi Hyjnore dhe me stimulim gazmor, do të habiteshin kur të shihnin se qysh nga fëmijëria e tij Bediuzzamani ishte një dijetar i shquar, edukimi i të cilit ishte i jashtëzakonshëm dhe i cili gjatë gjithë jetës së tij ka qenë marrësi i manifestimeve Hyjnore.

Duke e studiuar këtë qënie të lartë humane me detajet më të holla, si dhe veprat dhe studentët e tij, dhe duke jetuar në atë botë drite me shpirtin tim, me mendjen dhe me shqisat, unë mësova nëpërmjet disa rreshtave të një poeti të hershëm arab i cili shprehu një të vërtetë më të thellë:

“Nuk është e vështirë për Zotin e Gjithëfuqishëm që të grumbullojë tek një njeri të gjithë botën”.

* * *

Në çdo ditë shtohen numrat e atyre të cilët, duke marrë inspirim të ndritshëm nga lartësia e qëllimit dhe shkakut të tij, dhe nga madhështia e besimit të tij, po tërhiqen për tek ky pol shpirtëror. Ky fakt i habitshëm nga njëra anë i zemëron mohuesit, dhe nga ana tjetër i gëzon besimtarët. Shikoje se si një muxhahid i madh e përshkroi këtë fenomen Hyjnor, që është si një lidhëse -nyje bashkuese- në zemrat e besimtarëve, me një stil të pakrahasueshëm që i adresohet zemrës:

“Në këtë kohë të errët kur ndyrësia përmbytëse e imoralitetit kërcënon të vërsulet e të bie në çdo drejtim dhe të rrëmbejë çdo virtyt që ekziston, unë gjej ngjushëllim duke parë se vërshimi i tij, domethënë, Nuri -mirësia- e Bediuzzamanit kalon nga zemra në zemër si një sekret, duke u zmadhuar në përmasa të papërballueshme... Netët tona në të vërtetë janë bërë të errëta, por ora më e errët është tregues për agimin e ardhshëm”.

Po, gjithkush, që është në çdo pjesë të vendit shikon efektet e ndritshme të kësaj drite të papërballueshme duke u përhapur nga zemra në zemër, pyet me habi:

“Kush është ky person fama e të cilit është përhapur në çdo anë të vendit? Çfarë lloj njeriu është ai? Çfarë ka shkruar ai? Cili është konceptimi i tij? A ka themeluar ai ndonjë tarikat Sufi, apo ndonjë xhemat fetar, ose ndonjë organizatë politike?”

Për më tepër, ka pasë hetime të shumta të nxitura nga qeveria dhe nga sistemi i drejtësisë dhe janë zhvilluar procese gjyqsorë të zgjatura e të shtyra nëpër gjykata; por të gjitha këto kanë dalë me përfundimin se ky manifestim Hyjnor përbëhet vetëm nga një „lëvizje besimi‟ i vendosur në zemrat e njerëzve. Drejtësia Hyjnore është shfaqur në këtë mënyrë; Bediuzzaman Said Nursit dhe veprave të tij u është dhënë zyrtarisht pafajësia.

Dhe tani ligjet Hyjnore të pandryshuara përjetësisht, që shpirti do të mbisundojë gjithmonë mbi lëndën, e vërteta mbi gënjeshtrën, drita mbi errësirën dhe besimi mbi mohimin, janë shfaqur si dielli.

Thuhet se kriteri më i vërtetë për të vlerësuar natyrën, integritetin, vërtetësinë dhe sinqeritetin e një reformatori të çdo lloji, janë ndryshimet në jetën e tij personale, sociale dhe shpirtërore që nga dita që ai njoftoi në fillim çështjen e tij dhe deri tek dita që ai arriti fitoren.

Për shembull, në ditët e hershme të misionit të tij, ai është modest, bujar, vetësakrifikues, dhe i përulur; ai është krejtësisht i drejtë dhe i ndershëm, i dalluar nga shembulli i tij i virtytit dhe i moralshmërisë.

Por si është kur ai triumfon në xhihadin e tij dhe është i dashur dhe i mirëpritur nga gjithkush; a është ai akoma model i përkorë? Ose, si shumë njerëz të ashtuquajtur të mëdhenj, të dehur me fitore, a bëhet ai arrogant dhe mendjemadh?

Kjo është pasqyra më e qartë për të shfaqur natyrën e vërtetë dhe karakterin e çdo njeriu me një çështje të madhe ose të vogël.

Gjatë historisë, shembujt më të ndritshëm të atyre që kanë fituar këtë sprovë të tmerrshme janë dhënë së pari nga profetët, dhe veçanërisht nga prijësi i profetëve, pastaj nga sahabët e tij dhe tabiinët - gjenerata vijuese e sahabëve- dhe pastaj nga njerëzit e mëdhenj të cilët e kanë ndjekur rrugën e tij.

* * *

Me elokuencën e tij të mrekullueshme, profeti tregoi me thënien e tij: “Dijetarët janë trashëgimtarët e profetëve”; domethënë nuk është gjë e lehtë të jesh një dijetar i fesë.

Sepse meqenëse ata janë trashëgimtarët e profetëve, ata duhet të kapen me besnikëri pas rrugës së profetëve në çështjet e së vërtetës dhe për përhapjen e saj -edhe sikur të kalojnë mbi male shkëmborë, nëpër shkretëtira, moçalishte, gurishtore apo në humnera; ose edhe më keq, edhe sikur të vuajnë arrest, gjyqe, burgosje, syrgjynosje, izolim, helmin dhe trekëkmbësh; dhe çfarëdo lloj formash të paimagjinueshme persekutimi, shtypjeje dhe torturimi.

Bediuzzamani ishte një person i tillë; gjatë gjithë jetës së tij eci në atë rrugë të pashtruar, dhe përafërsisht një gjysëm shekulli ai ndoqi atë xhihad të shenjtë duke kapërcyer si vetëtima pengesa të panumërta që e konfrontonin, dhe duke provuar nëpërmjet të vepruarit se ai ishte një dijetar i cili ishte trashëgimtar i profetëve.

Prej të gjitha virtyteve të tij të shumta shkencore, morale dhe letrare, ajo që më robëroi mua më shumë ishte besimi i tij; ai ishte më i fortë se malet, më i thellë se oqeani, dhe më i gjërë se qiejt.

O Zot, çfarë besimi i lartë! Çfarë durimi i pashtershëm dhe i vazhdueshëm! Çfarë vullneti i çeliktë!

Koka e tij qe e papërkulur, zëri i tij i paulur dhe fryma e tij e pazënë, pavarësisht të gjithë asaj shtypjeje, represioni, torturimi dhe dënimi, të cilat e bëjnë njeriun t'i shkojnë mornica.

Në kohën që unë shkrova poemën e quajtur „Muxhahid’ me inspirim të zjarrtë që e mora nga poezia e Ikbalit të madh, disa lexues sugjeruan se rreshtat vijues shkuan shumë larg në teprinë e tyre poetike.

Por ai që e lexon kryeveprën për të cilën unë po shkruaj këtë parathënie, do të kuptonte se disa prej shërbëtorëve të Zotit të Gjithëfuqishëm do të mund të bënin çdo gjë dhe gjithçka në qoftë se besimi i tyre do të arrinte pikën e plotësimit!

Në qoftë se vendosmëria hyn në një zemër besimtare,

Dhe në qoftë se një person arrin pikën fundore të besimit,

Vdekja më e përgjakur nuk do ta pengonte atë,

Lava e shkrirë e vullkanit nuk do ta ndalonte atë,

Inspirimi prej Zotit të tij i forcon vendosmërinë,

Në çdo natë profeti i shfaqet atij në ëndërr,

Drita është Mihrabi i vazhdueshëm i zemrës së tij besimtare;

Drita e kësaj dynjaje nuk mund ta ndriçojë horizontin e tij.

As fërfëlliza, as stuhia, dhe as dhimbja nuk e ngatërrojnë atë, nuk e trullosin;

Të gjithë jetën e tij ai e kalon në hijen e freskët të verës.

Ndërsa është akoma këtu, ai sheh botërat e Parajsës,

Ashtu si një vargmal i palëkundur nën goditjet shkatërrimtare,

Edhe në qoftë se shkëmbinjtë e lartë do ta shtypnin,

Hëna të perëndonte, dielli të shuhej, yjet të errësoheshin

Dhe qiejt të binin -përsëri ai nuk do të hiqte dorë prej rrugës së tij,

Drita e besimit në shpirtin e tij nuk dridhet kurrë.

Sa i shenjtë besimi i tij, duke zier në zemrën e tij!

Një zë duke i thirrur gjithmonë ndërgjegjjes së tij:

Udhëtar nxito!

Agimi po vjen papritmas, mos u vono!

Kape pishtarin, dritën!

Vijëzoje errësirën me breza drite dhe me ngjyrë okër!

Ngjitu tek yjet, ngrihu për tek botërat e larta!

Një dorë është shtrirë poshtë nga parajsa për të shpëtuar njerëzimin.

Këto rreshta sikur të ishin shkruar për Bediuzzamanin, heroin e besimit dhe muxhahidin më të lartë. Sepse këto janë cilësitë e tij.

Shiko se çfarë u premton Allahu i Gjithëfuqishëm muxhahidëve në këtë vërset:

وَالَّذٖينَ جَاهَدُوا فٖينَا لَنَه۟دِيَنَّهُم۟ سُبُلَنَا وَاِنَّ اللّٰهَ لَمَعَ ال۟مُح۟سِنٖينَ

“E sa për ata të cilët përpiqen fort tek ne (për çështjen Tonë), Ne sigurisht që do t’i udhëheqim ata drejt udhëve tona; dhe vërtet që Allahu është me ata të cilët veprojnë drejt”.() Domethënë me ata muxhahidë të cilët e adhurojnë Allahun sikur ta shihnin atë.

Kështu, Zoti i Gjithëfuqishëm premton se do t‟i tregojë rrugët e së vërtetës dhe të udhëzimit për ata që luftojnë me sa kanë mundësi për hir të Kuranit dhe të besimit, duke hequr dorë prej dynjasë dhe vetveteve të tyre.

Allahu i Gjithëfuqishëm nuk e thyen kurrë premtimin e Tij; por kushtet duhet të plotësohen me qëllim që premtimi i madh të përmbushet.

Vërseti ndriçon për ne se si ne duhet ta kuptojmë karakterin e ustadhit dhe personalitetin e tij; në dritën e tij vezulluese ne mund të perceptojmë pikat më të bukura e më të holla. Sepse një person i cili merr mbrojtjen e Zotit të Gjithëfuqishëm nuk ndjen më gjëra të tilla si frikën, ankthin, dëshpërimin, hidhërimin, mërzitjen etj...

çfarë resh mund t'i errësojnë qiejt e një zemre të ndriçuar me dritën e Zotit? Çfarë shpresash e dëshirash kalimtare, çfarë favoresh e mirësish të mjera, çfarë qëllimesh dhe ambiciesh vulgare do të mund t‟i kënaqnin shpirtërat e shërbërtorëve të Zotit të cilët arrijnë tek një sens i vazhdueshëm i pranisë së Tij?

Allahu është Miku i tij, Drejtuesi dhe Mbrojtësi;

Të gjitha shqisat e tij dhe ndjenjat kthehen në dritë duke e kujtuar Atë!

Vazhdimisht duke u ngjitur në vendet e njohjes,

Çfarë horizontesh zbulon Kurani në shpirtin e tij!

Ajo i kujton atij bekimin e “A nuk jam Unë Zoti juaj?”

Qysh nga parapërjetësia dashuruesi është i dehur me atë rrezatim.

Kështu, Bediuzzamani ishte një person i jashtëzakonshëm i cili mori Nur e mirësi në mënyrë aq të çuditshme saqë burgjet u transformuan në kopshte trëndafilash, nga ku pamjet e përjetshme të mbushura me dritë u hapën për të. Trekëmbëshat ishin predikatore për të dhënë udhëzim, prej të cilave ai instruktoi njerëzimin me durim e qëndrueshmëri për të ndjekur një qëllim të lartë dhe me kurajo e qëndresë. Të gjithë burgjet u bënë „Shkollat e Jusufit’, „Medresetu Jusufie’ në të cilat ai hyri si një profesor, hyri në një universitet për të dhënë mësim. Sepse të burgosurit ishin studentët e tij të nevojshëm. Lumturia e tij më e madhe ishte që për çdo ditë të shpëtonte besimin e një grupi njerëzish dhe t'i transformonte kriminelët në engjëj.

Padyshim, me vetëdijen e tij të lartë të besimit dhe me sinqeritetin, duke lënë prapa tij në botën e dendur të lëndës efektet e praruara të kohës dhe të hapësirës, ai u ngjit në shpirtin e tij për tek vendet më të ndritshme e të pastërta të botërave jofizike.

Shkalla e lartë e përcaktuar nga figurat e mëdhaja të sufizmit -Zoti qoftë i kënaqur me ta- si „asgjësim tek Allahu‟ dhe „qëndrueshmëria në rrugën e Zotit‟ është të arrish tek ky nder i shenjtë.

Po, të gjithë besimtarët kanë gjendjet e tyre të veçanta të nderimit, përparimit shpirtëror, tërheqjen dhe kredhjen -në mendime- rreth Allahut.

Dhe çdo person mund të marrë vërshimin e kësaj kënaqësie Hyjnore në mënyrë të përpjesëtuar me besimin e tij dhe me njohjen, takvanë dhe veprat e mira, shkëlqimin dhe shpirtësinë.

Por muxhahidët e mëdhenj, të quajtur “ata të cilët veprojnë drejt” në vërsetin e lartëpërmendur e përjetojnë vazhdimisht këtë gjendje të ëmbël bashkimi. Për shkak të kësaj ata nuk e harrojnë Krijuesin e tyre. Ashtu si luanët ata e kalojnë jetën e tyre duke luftuar. Në çdo frymë, ata përparojnë e avancojnë për tek lartësitë më të mëdhaja. Qëniet e tyre të tëra janë shkrirë në kënaqësinë e Zotit të të gjitha botëve, me Atributet e Tij të bukurisë, të plotësimit dhe të lavdisë.

I lutemi Allahut të Gjithëfuqishëm që të na përfshijë neve midis asaj klase të të mëdhenjve! Amin!

* * *

Lart ne përmendëm besimin e jashtëzakonshëm të ustadhit, i cili i mbushi armiqtë e tij me frikë të madhe dhe i robëroi ata të cilët e donin. Ne tani do të përshkruajmë cilësitë e tij të jashtëzakonshme, moralet dhe plotësitë të cilat e mbuluan atë si një kurorë drite.

Siç dihet, gjithkush posedon cilësi të ndryshme. Personaliteti i ustadhit u formua nga cilësitë vijuese:

Vetëmohimi dhe altruizmi

Vetëmohimi dhe altruizmi -mungesa e egoizmit- është cilësia më e domosdoshme për një njeri me një çështje, dhe veçanërisht për një reformator, në qoftë se ai do të ishte i suksesshëm. Sepse njerëzit priren ta shqyrtojnë këtë pikë më të rëndësishme me vëmendjen më të madhe. Jeta e ustadhit ishte plot shembuj të ndritshëm për altruizmin e tij.

Njëherë unë dëgjova dijetarin e madh Alama Shejh el Islam Mustafa Sabri të thotë rreth vetëmohimit: “Sot islami ka nevojë për muxhahidë të tillë që të jenë të gatshëm t’i sakrifikojnë jetët e tyre jo vetëm në këtë botë, por edhe në Ahiret gjithashtu”.

Unë nuk i kapa plotësisht këto fjalë në atë kohë, dhe i barazova me shprehjet misterioze të Sufive në ekztazë, dhe nuk ia përsërita ato askujt.

Pastaj duke lexuar të njëjtën gjë midis shkrimeve të Bediuzzamanit, unë kuptova se kjo ishte masa e vetëmohimit të personit të lartësuar. A do t'i braktiste vallë Krijuesi ynë Gjithëbujar dhe Mëshirëplotë muxhahidët të cilët janë të lumtur ta praktikojnë një vetëmohim të tillë të hidhur për islamin? A do t'i përshtatej Atij që t'i privonte shërbëtorë të tillë të devotshëm prej bujarisë dhe mirëbërësisë së Tij, dhe prej mirësisë dhe mëshirës?

Bediuzzamani ishte shembulli më i ndritur i këtij manifestimi. Ai mbeti beqar gjatë gjithë jetës së tij, duke i braktisur krejtësisht të gjitha kënaqësitë e ligjshme të kësaj botë. Ai nuk gjeti as kohë dhe as rast për të gjetur një shtëpi dhe për të drejtuar një jetë të lumtur familjare. Por Allahu i Gjithëfuqishëm dhuroi bekime të tilla mbi të, saqë penat kalimtare janë të paafta që ta përshkruajnë madhështinë e tyre.

A është kryetari i ndonjë familjeje sot aq i lumtur sa Bediuzzamani? A gjendet ndonjë baba që ka miliona fëmijë? Dhe çfarë fëmijësh! A gjendet ndonjë ustadh a profesor që të ketë ngritur kaq shumë studentë?

Me lejen Hyjnore, kjo lidhje e shenjtë shpirtërore do të vazhdojë aq gjatë sa të ekzistojë bota dhe do të derdhet në përjetësi, një rrjedhë drite. Sepse kjo çështje Hyjnore është kristalizuar nga oqeani prej drite i Kuranit; ajo është lindur prej Kuranit dhe do të ekzistojë së bashku me të.

Dhembshuria dhe mirësia e tij.

Profesori ynë i madh e zbuloi të vërtetën edhe në fëmijërinë e tij. Duke u tërhequr nëpër shpella për të dëgjuar vajtimet e zemrës së tij dhe për të pasur lidhje me shpirtin e tij, ai arriti njohjen rreth Zotit dhe gëzimin e ndijimit të pranisë së Tij nëpërmjet adhurimit, shqyrtimit dhe reflektimit.

Por në atë kohë të tmerrshme kur valët e zeza të mosbesimit dhe të ateizmit po kërcënonin të përpinin botën islame po ashtu dhe vendin tonë, ai u hodh në arenën e xhihadit si një luan duke dalë prej strofullës së tij ose si një shpërthim vullkani. Ai sakrifikoi çdo lloj qetësie e rehatie për këtë çështje të shenjtë. Për shkak të kësaj, qysh prej asaj dite të gjitha fjalët e tij ishin si llava, të gjitha idetë e tij si shkëmbinj të shkrirë. Ato ndriçuan zemrat tek të cilat ranë, duke u shkaktuar emocioneve dhe ideve të shpërthejnë në flakë.

Profesori ynë i madh i ngjason Imam Gazalit në atë që ai iu rikthye udhëzimit të të tjerëve dhe jetës së shoqërisë pas një periudhe të një tërheqje dhe izolimi të plotë, duke ndërmarrë faza të ngjashme domethënëse.

Kjo sugjeron se Allahu i Gjithëfuqishëm i vendos detyrat e udhëzimit dhe të ndriçimit mbi udhëzuesit e mëdhenj kur ata të kenë marrë një periudhë pastrimi e trajnimi në veçim. Aq shpejt sa frymëmarrjet, tani më të pastër se sa uji i distiluar, që lënë kraharorët e tyre dhe reflektohen në zemrat e njerëzve, efekti i tyre është diçka krejtësisht tjetër.

Fitoret e Al Gazalit triumfuan para nëntëqind vitesh në fushën e virtytit dhe të moralit, Bediuzzamani fitoi në këtë shekull në arenën e besimit dhe të sinqeritetit.

Po, ishte mirësia dhe dhembshuria e tij e pashoqe që e shtynë profesorin tonë të luftonte në këtë xhihad të madh. Le ta dëgjojmë se si e përshkruan ai atë:

“Ata më pyesnin: Përse ti nuk e sulmon këtë apo atë? Kështu unë u them atyre: Unë nuk isha i vetëdijshëm për të. Ndodhet një flakërimë e madhe para meje, flakët e së cilës janë duke prekur qiejt. Fëmijët e mi janë duke u djegur në të. Edhe besimi im ka marrë flakë gjithashtu, dhe është duke u djegur. Unë jam duke vrapuar të shuaj zjarrin dhe të shpëtoj besimin tim. Në qoftë se dikush dëshiron që të më mbajë mua në rrugë apo unë të udhëtoja tek ai, çfarë rëndësie do të kishte? Çfarë rëndësie do të kishte një ngjarje e tillë e pjesshme përballë asaj flakërime? Oh mendje të ngushta! Shikime të ngushta!

Vetëmjaftueshmëria e tij dhe pavarësia.

Mijëra shembujt e vetëmjaftueshmërisë dhe të pavarësisë së ustadhit të cilat ai i dha gjatë gjithë jetës së tij për çdo nivel të shoqërisë, janë të mirënjohura për gjithësecilin.

Ai adoptoi si rrugën e tij mbështetjen tek Thesari i pashtershëm i Zotit të të gjitha botëve, edhe fizikisht edhe shpirtërisht, dhe ishte krejtësisht i vetëmjaftueshëm përballë të gjitha gjërave përveç Zotit. Kjo nuk ishte thjesht një zakon. Ai gjithmonë vazhdoi në këtë situatë sido që të ishte kostoja.

Duke e parë me interesim, kjo rrugë nuk ka mbetur e kufizuar për veten e tij; ai e kaloi atë edhe tek studentët e tij si një ideal i shenjtë. Njeriu nuk mund t‟i shmanget veçse ta duartrokasë këtë vetëmjaftueshmëri të studentëve të Risale-i Nurit, të cilët kanë nderin e qënies së tyre të zhytur në oqeanin e Risale-i Nurit.

Shikoje se si në letrën e dytë në kryeveprën e tij Mektubat, ustadhi e shpjegon këtë pikë të rëndësishme në gjashtë aspekte me të gjithë fisnikërinë e besimit dhe me vetëdijen e njohjes:

Së pari: Njerëzit e çudhëzimit i akuzojnë dijetarët fetarë se po e bëjnë dijen e tyre si mjet jetese. Ata i sulmojnë në mënyrë të pandershme, duke thënë: Ata po i bëjnë dijen dhe fenë mjete jetese për veten e tyre. Është e domosdoshme ta tregojmë këtë të vërtetë nëpërmjet veprimit.

E Dyta: Ne jemi ngarkuar të ndjekim profetët në përhapjen e së vërtetës. Në Kuranin e gjithurtë, ata që e bëjnë këtë, thonë: “Shpërblimi im është vetëm prej Allahut”() dhe shfaqin pavarësi.

Triumfet Hyjnore që i manifeston Risale-i Nuri, që të gjitha janë rezultate dhe shembuj të çuditshëm të qëndresës heroike të ustadhit duke u kapur pas kësaj rruge të profetëve.

Në sajë të kësaj, ai ruajti dinjitetin e dijes sikur ajo të ishte një shpatë shumë e vyer.

Atëherë si mundej një person të mos ishte pushtues i zemrave, i cili, ndryshe nga çdokush tjetër, nuk kishte as lidhjen më të vogël me rrogat, rangjet, pasurinë dhe me shumë dobi të tjera personale e materiale? Dhe si do të mund të mos mbusheshin zemrat e besimtarëve me vërshimin e dritës së tij?

Kursimi i tij.

İktisat, bundan evvel bahsettiğimiz istiğnanın tefsir ve izahından başka bir şey değildir. Zaten iktisat sarayına girebilmek için evvela istiğna denilen kapıdan girmek lâzımdır. Bu sebeple iktisatla istiğna, lâzımla melzum kabîlindendir.

Üstad gibi istiğna hususunda peygamberleri kendine örnek kabul eden bir mücahidin iktisatçılığı, kendiliğinden husule gelecek kadar tabiî bir haslet halini alır ve artık ona günde bir tas çorba, bir bardak su ve bir parça ekmek kâfi gelebilir. Zira bu büyük insan, büyük ve munsif Fransız şairi Lamartin’in dediği gibi: “Yemek için yaşamıyor belki yaşamak için yiyor.”

Üstadın meşrep ve mesleğini tamamen anladıktan sonra, artık onun yüksek iktisatçılığını böyle yemek içmek gibi basit şeylerle mukayese etmeyi çok görüyorum. Zira bu büyük insanın yüksek iktisatçılığını manevî sahalarda tatbik etmek ve maddî olmayan ölçülerle ölçmek lâzım gelir.

Mesela Üstad, bu yüksek iktisatçılık kudretini sırf yemek, içmek, giymek gibi basit şeylerle değil; bilakis fikir, zihin, istidat, kabiliyet, vakit, zaman, nefis ve nefes gibi manevî ve mücerred kıymetlerin israf ve heder edilmemesi ile ölçen bir dâhîdir. Ve bütün ömrü boyunca bir karakter halinde takip ettiği bu titiz muhasebe ve murakabe usûlünü, bütün talebelerine de telkin etmiştir.

Binaenaleyh bir Nur talebesine olur olmaz eseri okutturmak ve her sözü dinlettirmek kolay bir şey değildir. Zira onun gönlünün mihrak noktasında yazılı olan şu “Dikkat!” kelimesi, en hassas bir kontrol vazifesi görmektedir.

İşte Bediüzzaman, kudretli bir ıslahatçı ve hârikalar hârikası bir pedagog (mürebbi) olduğunu, yetiştirdiği tertemiz nesille fiilen ispat etmiş ve iktisat tarihine nurdan pırıltılarla yazılan bir atlas sahife daha ilâve eden bir nadire-i fıtrattır.

Tevazuu ve Mahviyetkârlığı

Nur risalelerinin bu kadar hârikulâde bir şekilde cihana yayılmasında, bu iki hasletin çok faydası olmuş ve pek derin tesirleri görülmüştür.

Çünkü Üstad sohbet ve teliflerinde kendine bir kutbü’l-ârifîn ve bir gavsü’l-vâsılîn süsü vermediği için gönüller ona pek çabuk ısınmış, onu tertemiz bir samimiyetle sevmiş ve derhal ulvi gayesini benimsemiştir.

Mesela, ahlâk ve fazilete, hikmet ve ibrete ait olan birçok sohbet ve telkinlerini, doğrudan doğruya nefsine tevcih eder. Keskin ve ateşîn hitabelerinin ilk ve yegâne muhatabı öz nefsidir. Oradan –merkezden muhite yayılırcasına– bütün nur ve sürura, saadet ve huzura müştak olan gönüllere yayılır.

Üstad hususi hayatında gayet halîm selim ve son derece mütevazidir. Bir ferdi değil, hiçbir zerreyi incitmemek için a’zamî fedakârlıklar gösterir. Sayısız zahmet ve meşakkatlere, ızdırap ve mahrumiyetlere katlanır fakat imanına, Kur’an’ına dokunulmamak şartıyla…

Artık o zaman bakmışsınız ki o sakin deniz, dalgaları semalara yükselen bir tufan, sahillere heybet ve dehşet saçan bir umman kesilmiştir. Çünkü o, Kur’an-ı Kerîm’in sadık hizmetkârı ve iman hudutlarını bekleyen kahraman ve fedai bir neferidir. Kendisi bu hakikati veciz bir cümle ile şu şekilde ifade eder: “Bir nefer nöbette iken başkumandan da gelse silahını bırakmayacak. Ben de Kur’an’ın bir hizmetkârı ve bir neferiyim. Vazife başında iken karşıma kim çıkarsa çıksın, hak budur derim, başımı eğmem!”

Vazife başında ve cihad meydanında iken şu mısralar, lisan-ı halidir:

Şahlanan bir ata benzer, kırarım kanlı gemi

Sinsi düşmanlara hâşâ satamam benliğimi

Benliğimden uzak olmaktır esaret bence

Böyle bir zillete düşmek ne hazîn işkence

Ebedî vuslatın aşkıyla geçer her ânım

Dest-i kudretle yapılmış kaledir imanım

Bu mukaddes emelimden ne kadar dilşâdım

Görmek ister beni cennette şehit ecdadım

Ruhum oldukça müebbed, ebedîdir ömrüm

En büyük vuslata, Allah’a çıkan yoldur ölüm.

* * *

Kitaba girmezden evvel Üstadı; ilmî, fikrî, tasavvufî ve edebî cepheleri ile de mütalaa etmek isterdim. Fakat çok derin ve pek şümullü olan bu mevzuların birkaç sahife ile hülâsa edilemeyeceğini kat’î bir surette idrak ettikten sonra, artık adı geçen mevzulara birkaç cümle ile temas etmeyi münasip gördüm.

Rabb’im imkânlar lütfederse bu derin mevzuları, Risale-i Nur Külliyatı ve Nur talebeleri ile birlikte, büyük ve müstakil bir eserle, tahlilî bir surette tetkik ve mütalaa etmeyi bütün ruhumla arzu ediyorum. Bu hususta, büyük Üstadımızın ve aziz kardeşlerimin kıymetli dualarını niyaz eylerim.

Üstadın ilmî cephesi

Merhum Ziya Paşa, şu:

Âyinesi iştir kişinin lafa bakılmaz

Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde

beyti ile nesilden nesile bir düstur halinde intikal edecek olan çok büyük bir hakikati ifade etmiştir.

Evet, Müslüman ırkımıza Risale-i Nur Külliyatı gibi muazzam bir iman ve irfan kütüphanesini hediye eden, gönüller üzerinde mukaddes bir nur müessesesi kuran mümtaz ve müstesna zatın kudret-i ilmiyesi hakkında tafsilata girişmek, öğle vakti güneşi tarif etmek kadar fuzulî bir iştir.

Yalnız yanık bir şairimizin:

Hüsn olur kim, seyrederken ihtiyar elden gider

dediği gibi hayatının her lahzasında İlahî tecellilere mazhar bulunan bu mübarek zatın; ilim ve irfanından, ahlâk ve kemalâtından bahsetmek, insana bambaşka bir zevk ve İlahî bir haz veriyor. Bunun için sözü uzatmaktan kendimi alamıyorum.

Üstad; Risale-i Nur Külliyatı’nda dinî, içtimaî, ahlâkî, edebî, hukukî, felsefî ve tasavvufî en mühim mevzulara temas etmiş ve hepsinde de hârikulâde bir surette muvaffak olmuştur.

İşin asıl hayret veren noktası; birçok ulemanın tehlikeli yollara saptıkları en çetin mevzuları, gayet açık bir şekilde ve en kat’î bir surette hallettiği gibi en girdaplı derinliklerden, Ehl-i Sünnet ve Cemaat’in tuttuğu nurlu yolu takip ederek sahil-i selâmete çıkmış ve eserlerini okuyanları da öylece çıkarmıştır.

Bu sebeple Risale-i Nur Külliyatı’nı aziz milletimizin her tabakasına kemal-i emniyet ve samimiyetle takdim etmekle şeref duyuyoruz. Nur risaleleri, Kur’an-ı Kerîm’in nur deryasından alınan berrak katreler ve hidayet güneşinden süzülen billur huzmelerdir.

Binaenaleyh her Müslüman’a düşen en mukaddes vazife, imanı kurtaracak olan bu nurlu eserlerin yayılmasına çalışmaktır. Zira tarihte pek çok defalar görülmüştür ki bir eser nice fertlerin, ailelerin, cemiyetlerin ve sayısız insan kitlelerinin hidayet ve saadetine sebep olmuştur. Âh! Ne bahtiyardır o insan ki bir mü’min kardeşinin imanının kurtulmasına sebep olur.

Üstadın Fikrî Cephesi

Malûm ya; her mütefekkirin kendine mahsus bir tefekkür sistemi, fikrî hayatında takip ettiği bir gayesi ve bütün gönlü ile bağlandığı bir ideali vardır. Ve onun tefekkür sisteminden, gaye ve idealinden bahsetmek için uzun mukaddimeler serdedilir. Fakat Bediüzzaman’ın tefekkür sistemi, gaye ve ideali, uzun mukaddimelerle filan yorulmaksızın bir cümle ile hülâsa edilebilir:

Bütün semavî kitapların ve bilumum peygamberlerin yegâne davaları olan “Hâlık-ı kâinat’ın uluhiyet ve vahdaniyetini ilan” ve bu büyük davayı da ilmî, mantıkî ve felsefî delillerle ispat eylemektir.

— O halde Üstadın mantık, felsefe ve müsbet ilimlerle de alâkası var?

— Evet mantık ve felsefe, Kur’an’la barışıp hak ve hakikate hizmet ettikleri müddetçe Üstad en büyük mantıkçı ve en kudretli bir feylesoftur. Mukaddes ve cihanşümul davasını ispat vâdisinde kullandığı en parlak delilleri ve en kat’î bürhanları, Kur’an-ı Kerîm’in Allah kelâmı olduğunu her gün bir kat daha ispat ve ilan eden “müsbet ilim”dir.

Zaten felsefe, aslında hikmet manasına geldikçe, Vâcibü’l-vücud Teâlâ ve Takaddes Hazretlerini, Zat-ı Bâri’sine lâyık sıfatlarla ispata çalışan her eser, en büyük hikmet ve o eserin sahibi de en büyük hakîmdir.

İşte Üstad böyle ilmî bir yolu, yani Kur’an-ı Kerîm’in nurlu yolunu takip ettiği için binlerle üniversitelinin imanını kurtarmak şerefine mazhar olmuştur. Hazretin bu hususta haiz olduğu ilmî, edebî ve felsefî daha pek çok meziyetleri vardır. Fakat onları, eserlerinden misaller getirerek inşâallah müstakil bir eserde arz etmek emelindeyim.

وَ مِنَ اللّٰهِ التَّو۟فٖيقُ

Tasavvuf Cephesi

Nakşibendî meşayihinden, her harekâtını Peygamber-i Zîşan Efendimiz Hazretlerinin harekâtına tatbik etmeye çalışan ve büyük bir âlim olan bir zata sordum:

— Efendi Hazretleri, ulema ile mutasavvıfe arasındaki gerginliğin sebebi nedir?

— Ulema, Resul-i Ekrem Efendimizin ilmine, mutasavvıflar da ameline vâris olmuşlar. İşte bu sebepten dolayıdır ki Fahr-i Cihan Efendimizin hem ilmine ve hem ameline vâris olan bir zata “zülcenaheyn” yani “iki kanatlı” deniliyor.

Binaenaleyh tarîkattan maksat, ruhsatlarla değil, azîmetlerle amel edip ahlâk-ı Peygamberî ile ahlâklanarak bütün manevî hastalıklardan temizlenip Cenab-ı Hakk’ın rızasında fâni olmaktır. İşte bu ulvi dereceyi kazanan kimseler, şüphesiz ki ehl-i hakikattirler. Yani tarîkattan maksud ve matlub olan gayeye ermişler demektir. Fakat bu yüksek mertebeyi kazanmak, her adama müyesser olamayacağı için büyüklerimiz matlub olan hedefe kolaylıkla erebilmek için muayyen kaideler vaz’eylemişlerdir. Hülâsa; tarîkat, şeriat dairesinin içinde bir dairedir. Tarîkattan düşen, şeriata düşer fakat –maazallah– şeriattan düşen, ebedî hüsranda kalır.

Bu büyük zatın beyanatına göre Bediüzzaman’ın açtığı nur yolu ile hakiki ve şaibesiz tasavvuf arasında cevherî hiçbir ihtilaf yoktur. Her ikisi de rıza-yı Bâri’ye ve bi’n-netice cennet-i a’lâya ve dîdar-ı Mevla’ya götüren yollardır.

Binaenaleyh bu asil gayeyi istihdaf eden herhangi mutasavvıf bir kardeşimizin, Risale-i Nur Külliyatı’nı seve seve okumasına hiçbir mani kalmadığı gibi bilakis Risale-i Nur tasavvuftaki “murakabe” dairesini, Kur’an-ı Kerîm yolu ile genişleterek ona bir de tefekkür vazifesini en mühim bir vird olarak ilâve etmiştir.

Evet, insanın gözüne gönlüne bambaşka ufuklar açan bu “tefekkür” sebebiyle sadece kalbinin murakabesi ile meşgul olan bir sâlik, kalbi ve bütün letaifi ile birlikte zerrelerden kürelere kadar bütün kâinatı azamet ve ihtişamı ile seyir ve temaşa, murakabe ve müşahede ederek Cenab-ı Hakk’ın o âlemlerde bin bir şekilde tecelli etmekte olan esma-i hüsnasını, sıfât-ı ulyâsını kemal-i vecd ile görerek, artık sonsuz bir mabedde olduğunu aynelyakîn, ilmelyakîn ve hakkalyakîn derecesinde hisseder. Çünkü içine girdiği “mabed” öyle ulu bir mabeddir ki milyarlara sığmayan cemaatin hepsi aşk ve şevk, huşû ve istiğraklar içinde Hâlık’ını zikrediyor. Yanık, tatlı ve güzel lisanları; şive, nağme, ahenk ve besteleri ile bir ağızdan سُب۟حَانَ اللّٰهِ وَال۟حَم۟دُ لِلّٰهِ وَلَٓا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ اَك۟بَرُ diyorlar.

Risale-i Nur’un açtığı iman ve irfan ve Kur’an yolunu takip eden, işte böyle muazzam ve muhteşem bir mabede girer. Ve herkes de iman ve irfanı, feyiz ve ihlası nisbetinde feyizyâb olur.

Edebî Cephesi

Eskiden beri lafız ve mana, üslup ve muhteva bakımından edibler ve şairler, mütefekkirler ve âlimler ikiye ayrılmışlardır. Bunlardan bazıları, sadece üslup ve ifadeye, vezin ve kafiyeye kıymet vererek manayı ifadeye feda etmişlerdir. Ve bu hal de kendini en çok şiirde gösterir.

Diğer zümre ise en çok mana ve muhtevaya ehemmiyet vererek özü söze kurban etmemişlerdir.

Artık Bediüzzaman gibi büyük bir mütefekkirin edebî cephesi bu küçük mukaddime ile kolayca anlaşılır sanırım. Zira Üstad o kıymetli ve bereketli ömrünü, kulaklarda kalacak olan sözlerin tanzim ve tertibi ile değil, bilakis kalplerde, ruhlarda, vicdan ve fikirlerde kudsî bir ideal halinde insanlıkla beraber yaşayacak olan din hissinin, iman şuurunun, ahlâk ve fazilet mefhumunun asırlara, nesillere telkini ile meşgul olan bir dâhîdir. Artık bu kadar ulvi bir gayenin tahakkuku için candan ve cihandan geçen bir mücahid, pek tabiîdir ki fâni şekillerle meşgul olamaz.

Bununla beraber Üstad; zevk inceliği, gönül hassasiyeti, fikir derinliği ve hayal yüksekliği bakımından hârikulâde denecek derecede edebî bir kudret ve melekeyi haizdir. Ve bu sebeple üslup ve ifadesi, mevzuya göre değişir.

Mesela, ilmî ve felsefî mevzularda mantıkî ve riyazî delillerle aklı ikna ederken gayet veciz terkipler kullanır. Fakat gönlü mest edip ruhu yükselteceği anlarda ifade o kadar berraklaşır ki tarif edilemez.

Mesela semalardan, güneşlerden, yıldızlardan, mehtaplardan ve bilhassa bahar âleminden ve Cenab-ı Hakk’ın o âlemlerde tecelli etmekte olan kudret ve azametini tasvir ederken üslup o kadar latîf bir şekil alır ki artık her teşbih, en tatlı renklerle çerçevelenmiş bir levhayı andırır ve her tasvir, hârikalar hârikası bir âlemi canlandırır.

İşte bu hikmete mebnidir ki bir Nur talebesi Risale-i Nur Külliyatı’nı mütalaası ile –üniversitenin herhangi bir fakültesine mensup da olsa– hissen, fikren, ruhen, vicdanen ve hayalen tam manasıyla tatmin edilmiş oluyor.

Nasıl tatmin edilmez ki Risale-i Nur Külliyatı, Kur’an-ı Kerîm’in cihanşümul bahçesinden derilen bir gül demetidir. Binaenaleyh onda, o mübarek ve İlahî bahçenin nuru, havası, ziyası ve kokusu vardır.

Ruhun bu ihtiyacını söyler akan sular

Kur’an’a her zaman beşerin ihtiyacı var.

Ali Ulvi Kurucu

---

Tarihçe-i Hayat | ⇒ Giriş

---