Altıncı Söz/mk

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

اِنَّ اللّٰهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِن۪ينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ

Ако сакаш да дознаеш колкава корисна зделка и достоинственост е да Му се продаде нефсот и имотот на Семилостивиот Праведник и да Му се служи и да се биде Негов војник, тогаш послушај ја оваа кратка поучна приказна:

Едно време, еден владетел на двајца свои поданици како аманет им поверил по еден чифлик, во кои ги имало сите неопходни работи, од типот на фабрики, машини, коњи, орудие. Меѓутоа, бидејќи тоа било време на жестока војна, ништо не останувало како што било. Или сè пропаѓало, или се менувало и станувало бескорисно. Во израз на милоста и добрината, владетелот на тие двајца војници им испратил еден од неговите блиски Соработници за да им го пренесе следниов великодушен ферман:

„Продајте ми го имотот кој јас ви го доверив, за да го сочувам за вас и за да не пропадне залудно. Кога ќе заврши војната, ќе ви го вратам во уште поубав облик. Ќе ви платам добра цена, исто како да е ваш имотот. А машините и ала тите во фабриките, ќе работат во мое име и во мои работилници, и нивната вредност и цена ќе се зголемат за илјада пати. Целата заработу вачка ќе ви ја дадам вам. Воедно, вие сте сиро машни и беспомошни. Не можете да ги сносите трошоците на тие големи работи. Јас ќе излезам во пресрет на сите трошоци и давачки. Целиот приход и сите придобивки ќе ви ги вратам вам. Сето тоа ќе остане во ваше раце сè до истекот на воениот рок. Во една зделка имате петкратна печалба.

Ако не ми го продадете мене, сето она што го поседувате, залудно ќе пропадне. И онака гледате дека никој не може да си го задржи имотот. А ќе останете и без високата цена. Скапите прецизни алати, чувствителните мерачи и квалитетните метали потполно ќе ја изгубат својата вредност, откако нема да бидат користени на најдобар можен начин. Вие самите ќе ја сносите одговорноста за управувањето и расходите, и ќе видите која ќе биде казната за штетата на вашиот доверен имот. Тоа се пет загуби во една зделка.

Згора на сè, купопродажбата подразбира дека оној што ќе ми го продаде мене, ќе биде слободен и мој личен војник кој дејствува во мое име, наместо да стане обичен затвореник и воен плен.“

Откако го ислушаа овој великодушен ферман и овие убави зборови, едниот од нив, кој бил разумен, рекол:

„Како ќе кажете вие, така нека биде. Со гордост ќе го продадам имотот и згора на тоа, илјада пати ќе се заблагодарам.“

А другиот, оној надмениот, со нефс како на фараонот, немарниот и себичниот, мислејќи дека вечно ќе остане на тој имот, не сфаќајќи ги стравотиите и земјотресите на овој свет, рекол:

„Не! Кој е тој владетел? Нема да го продадам мојот имот и нема да си го расипам расположението...“

По кратко време, првиот човек напреднал до толкав степен, што сите му завидувале. Ја придобил и благонаклоноста на Владетелот и среќно живеел во посебен дел во дворецот на царот. А другиот паднал во таква состојба што сите го сожалувале, а воедно и велеле: „Го заслужи тоа.“ Имотот и среќата ги загуби поради сопствената грешка, па затоа сега трпи казна и пати.

Еј, нефсу мој, што си наклонет кон минливи страсти! Низ двогледот на овој пример погледни го лицето на вистината! Што се однесува до Владетелот, тоа е Султанот од исконот до вечноста, односно твојот Господар Создател. Чифлиците, машините, алатите и орудијата се она што го поседуваш во текот на животот, а тоа се телото, душата, срцето и нивните сетила и чувства, како што се очите, јазикот, разумот и имагинацијата. А оној благороден гласник е нашиот Водач (Аллах да го благослови и со мир да го дари). Великодушниот ферман е Светиот Куран, кој со овој ајет ни ја објавува гореспоменатата голема зделка:

اِنَّ اللّٰهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِن۪ينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ

Ve o dalgalı muharebe meydanı ise şu fırtınalı dünya yüzüdür ki durmuyor, dönüyor, bozuluyor ve her insanın aklına şu fikri veriyor: “Madem her şey elimizden çıkacak, fâni olup kaybolacak. Acaba bâkiye tebdil edip ibka etmek çaresi yok mu?” deyip düşünürken birden semavî sadâ-yı Kur’an işitiliyor. Der: “Evet, var. Hem beş mertebe kârlı bir surette güzel ve rahat bir çaresi var.”

Sual: Nedir?

Elcevap: Emaneti, sahib-i hakikisine satmak.

İşte o satışta, beş derece kâr içinde kâr var.

Birinci kâr: Fâni mal, beka bulur. Çünkü Kayyum-u Bâki olan Zat-ı Zülcelal’e verilen ve onun yolunda sarf edilen şu ömr-ü zâil, bâkiye inkılab eder, bâki meyveler verir. O vakit ömür dakikaları, âdeta tohumlar, çekirdekler hükmünde zâhiren fena bulur, çürür. Fakat âlem-i bekada, saadet çiçekleri açarlar ve sümbüllenirler. Ve âlem-i berzahta ziyadar, munis birer manzara olurlar.

İkinci kâr: Cennet gibi bir fiyat veriliyor.

Üçüncü kâr: Her aza ve hâsselerin kıymeti, birden bine çıkar.

Mesela, akıl bir âlettir. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan öyle meş’um ve müz’iç ve muacciz bir âlet olur ki geçmiş zamanın âlâm-ı hazînanesini ve gelecek zamanın ehval-i muhavvifanesini senin bu bîçare başına yükletecek, yümünsüz ve muzır bir âlet derekesine iner. İşte bunun içindir ki fâsık adam, aklın iz’aç ve tacizinden kurtulmak için galiben ya sarhoşluğa veya eğlenceye kaçar. Eğer Mâlik-i Hakiki’sine satılsa ve onun hesabına çalıştırsan akıl, öyle tılsımlı bir anahtar olur ki şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini ve hikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini, saadet-i ebediyeye müheyya eden bir mürşid-i Rabbanî derecesine çıkar.

Mesela, göz bir hâssedir ki ruh bu âlemi o pencere ile seyreder. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan geçici, devamsız bazı güzellikleri, manzaraları seyir ile şehvet ve heves-i nefsaniyeye bir kavvad derekesinde bir hizmetkâr olur. Eğer gözü, gözün Sâni’-i Basîr’ine satsan ve onun hesabına ve izni dairesinde çalıştırsan o zaman şu göz, şu kitab-ı kebir-i kâinatın bir mütalaacısı ve şu âlemdeki mu’cizat-ı sanat-ı Rabbaniyenin bir seyircisi ve şu küre-i arz bahçesindeki rahmet çiçeklerinin mübarek bir arısı derecesine çıkar.

Mesela, dildeki kuvve-i zaikayı, Fâtır-ı Hakîm’ine satmazsan belki nefis hesabına, mide namına çalıştırsan o vakit midenin tavlasına ve fabrikasına bir kapıcı derekesine iner, sukut eder. Eğer Rezzak-ı Kerîm’e satsan o zaman dildeki kuvve-i zaika, rahmet-i İlahiye hazinelerinin bir nâzır-ı mahiri ve kudret-i Samedaniye matbahlarının bir müfettiş-i şâkiri rütbesine çıkar.

İşte ey akıl, dikkat et! Meş’um bir âlet nerede, kâinat anahtarı nerede? Ey göz, güzel bak! Âdi bir kavvad nerede, kütüphane-i İlahînin mütefennin bir nâzırı nerede? Ve ey dil, iyi tat! Bir tavla kapıcısı ve bir fabrika yasakçısı nerede, hazine-i hâssa-i rahmet nâzırı nerede?

Ve daha bunlar gibi başka âletleri ve azaları kıyas etsen anlarsın ki hakikaten mü’min cennete lâyık ve kâfir cehenneme muvafık bir mahiyet kesbeder. Ve onların her biri, öyle bir kıymet almalarının sebebi; mü’min, imanıyla Hâlık’ının emanetini, onun namına ve izni dairesinde istimal etmesidir. Ve kâfir, hıyanet edip nefs-i emmare hesabına çalıştırmasıdır.

Dördüncü kâr: İnsan zayıftır, belaları çok. Fakirdir, ihtiyacı pek ziyade. Âcizdir, hayat yükü pek ağır. Eğer Kadîr-i Zülcelal’e dayanıp tevekkül etmezse ve itimat edip teslim olmazsa, vicdanı daim azap içinde kalır. Semeresiz meşakkatler, elemler, teessüfler onu boğar; ya sarhoş veya canavar eder.

Beşinci kâr: Bütün o aza ve âletlerin ibadeti ve tesbihatı ve o yüksek ücretleri, en muhtaç olduğun bir zamanda, cennet yemişleri suretinde sana verileceğine ehl-i zevk ve keşif ve ehl-i ihtisas ve müşahede ittifak etmişler.

İşte bu beş mertebe kârlı ticareti yapmazsan şu kârlardan mahrumiyetten başka, beş derece hasaret içinde hasarete düşeceksin.

Birinci hasaret: O kadar sevdiğin mal ve evlat ve perestiş ettiğin nefis ve heva ve meftun olduğun gençlik ve hayat zayi olup kaybolacak, senin elinden çıkacaklar. Fakat günahlarını, elemlerini sana bırakıp boynuna yükletecekler.

İkinci hasaret: Emanette hıyanet cezasını çekeceksin. Çünkü en kıymettar âletleri, en kıymetsiz şeylerde sarf edip nefsine zulmettin.

Üçüncü hasaret: Bütün o kıymettar cihazat-ı insaniyeyi, hayvanlıktan çok aşağı bir derekeye düşürüp hikmet-i İlahiyeye iftira ve zulmettin.

Dördüncü hasaret: Acz ve fakrın ile beraber, o pek ağır hayat yükünü, zayıf beline yükleyip zeval ve firak sillesi altında daim vaveylâ edeceksin.

Beşinci hasaret: Hayat-ı ebediye esasatını ve saadet-i uhreviye levazımatını tedarik etmek için verilen akıl, kalp, göz ve dil gibi güzel hediye-i Rahmaniyeyi, cehennem kapılarını sana açacak çirkin bir surete çevirmektir.

Şimdi satmaya bakacağız. Acaba o kadar ağır bir şey midir ki çokları satmaktan kaçıyorlar. Yok, kat’â ve aslâ! Hiç öyle ağırlığı yoktur. Zira helâl dairesi geniştir, keyfe kâfi gelir. Harama girmeye hiç lüzum yoktur. Feraiz-i İlahiye ise hafiftir, azdır.

Allah’a abd ve asker olmak, öyle lezzetli bir şereftir ki tarif edilmez.

Vazife ise yalnız, bir asker gibi Allah namına işlemeli, başlamalı. Ve Allah hesabıyla vermeli ve almalı. Ve izni ve kanunu dairesinde hareket etmeli, sükûnet bulmalı.

Kusur etse istiğfar etmeli. “Yâ Rab! Kusurumuzu affet, bizi kendine kul kabul et, emanetini kabzetmek zamanına kadar bizi emanette emin kıl, âmin!” demeli ve ona yalvarmalı.

---

Beşinci Söz ⇐ | Sözler | ⇒ Yedinci Söz

---