Sekizinci Söz/mk

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ

اَللّهُ لاَ اِلهَ اِلاَّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ ❊ اِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللّهِ اْلاِسْلاَمُ

Ако сакаш да дознаеш што претставува светот и каква е улогата на човечкиот дух во него, и која е вредноста на човековата вера, и ако сакаш да дознаеш дека доколку не постоеше вистинска вера, овој свет би бил вистински затвор, и дека неверникот би бил најнесреќното создание, и дека тоа што ја разрешува тајната на овој свет, која духот на човештвото го спасува од темнината е يَا اَللّٰهُ и لَااِلٰهَ اِلَّااللّٰهُ, тогаш слушни ја оваа кратка поучна приказна и размисли:

Многу одамна, двајца браќа тргнале заедно на долг пат. Патувале заедно сè додека патот не се разделил на два правца. На крстосницата здогледале еден сериозен човек и го прашале: „Кој пат е подобар?“

Тој им одговорил: „На патот од десната страна задолжително е почитувањето на законите и редот. Меѓутоа, во рамките на оваа должност има сигурност и среќа. А на патот од левата страна владее потполна слобода и разузданост. Меѓутоа, во рамките на таа слобода има опасности и незгоди. Од вас зависи по кој пат ќе одлучите да тргнете.“

Откако го слушнале ова, братот кој имал добри особини, тргнал по десниот пат велејќи: تَوَكَّلْتُ عَلَى اللّٰهِ и со задоволство и добро расположение го прифатил системот на редот и законот. Другиот брат, кој бил неморален скитник, само поради слободата, го избрал левиот пат. Сега да го следиме во нашите мисли човекот што наизглед тргнал по лесниот и едноставниот, а во суштина – духовно тешкиот пат.

И така, овој човек минувајќи низ планини и долини, стигнал до една празна пустина. Одеднаш слушнал страшен глас и видел еден лав кој излегол од дабовата шума и се упатил кон него. Избегал и стигнал до еден празен бунар кој бил длабок шеесет аршини() и од страв се фрлил во него. Паднал до половина и се фатил за едно дрво и се држел за него. На ѕидовите од бунарот имало изникнато два корена, а над нив имало две глувчиња – едно бело и едно црно, кои ги гризеле корените. Погледнал нагоре и го видел лавот кој стоел и чекал како стражар. Погледнал надолу и видел страшен змеј кој ја кренал главата и се приближил до неговата нога на висина од 30 аршина. Устата му била широка колку отворот на бунарот. Погледнал во ѕидовите на бунарот и видел дека се опкружени со опасни и штетни инсекти што касаат. Погледнал кон врвот на дрвото и видел дека е дрво од смоква. Меѓутоа, на врвот од дрвото, на необјаснив начин има плодови од разни дрвја – од орев до калинка.

Ете, овој човек поради своето лошо поимање и глупост не можел да разбере дека ова не е вообичаено дело. Овие дела не можат да бидат случајни. Во овие чудни дела има необични тајни и зад сето тоа стои некој кој го раководи и управува. И додека неговото срце, дух и разум тајно се измачувале во таа состојба, неговиот нефс-и еммаре (заповедничка зла душа) преправајќи се дека не знае што се случува наоколу и небаре ништо не се случило, си ги затнал ушите пред викот на срцето и духот, и лажејќи се себеси, почнал да ги јаде плодовите од тоа дрво како да се наоѓа во некоја градина, но дел од тие плодови биле отровни и штетни.

Во еден свет хадис Семилостивиот Господар заповедал:

اَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي

Односно: „Јас со мојот раб постапувам онака како што тој мене ме спознава.“

Ете, овој несреќен човек поради својата лоша мисла и глупавост, сметал дека тоа што го гледа е правата вистина; Така се постапувало и кон него, се постапува и ќе се постапува. Ниту умира за да се спаси ниту, пак, живее – туку само страда. И ние ќе го оставиме овој несреќник да се мачи во своите страдања и ќе се вратиме да видиме во каква состојба се наоѓа вториот брат.

Еве, овој паметен и благословен човек оди по својот пат, меѓутоа не страда како брат му, бидејќи има добри особини, па затоа замислува и размислува само за убави работи. Сам на себе си е пријател. Воедно, не страда и не се мачи како неговиот брат, бидејќи го знае редот и му се потчинува, па затоа и наидува на олеснување. Се движи слободно во мир и сигурност. И така наидува на една градина. Во неа имало и убаво цвеќе, и убаво овошје. Но, бидејќи никој не ја уредувал, се наоѓале и нечисти плодови. И неговиот брат се нашол во една ваква градина, но вниманието му го задржале нечистите плодови, од кои му се слошило, па си заминал без да одмори. Вториот брат постапил според правилото: „Види го најдоброто во сè“, и не обрнал внимание на лошите работи. Извлекол корист од она што е добро, а потоа, по убавиот одмор, продолжил по својот пат.

Патувајќи, и тој како својот брат стигнал до една огромна пустина. Одненадеж го слушнал гласот на лавот кој му се нафрлил. Се исплашил, но не како брат му, бидејќи размислувал позитивно и имал добри мисли и си рекол: „Во оваа пустина постои еден Владетел и веројатно и овој лав е слуга под надзорот на тој Владетел.“ Размислувајќи на овој начин, се утешил, но сепак, побегнал и стигнал до еден бунар без вода, кој бил длабок шеесет аршини, и се фрлил во него. И тој како брат му се фатил за едно дрво во средината на бунарот и останал да виси во воздух. Видел дека две животни ги гризат двата корена на дрвото. Погледнал нагоре и видел еден лав, погледнал надолу – видел еден змеј. И тој како брат му се нашол во чудна ситуација. И тој почувствувал ужас, но илјада пати помалку во однос на неговиот брат, бидејќи неговиот добар карактер му дал убави мисли, а убавите мисли, пак, му ја покажуваат само убавата страна на работите.

Поради оваа причина, размислувал вака: Овие чудни дела се меѓусебно поврзани и се чини дека сè се случува небаре под една и иста наредба. Ако е така, во овие дела има некаква тајна. Да, сите тие се движат под заповед на Скриен Владетел. Ако е така, јас не сум сам, тој Скриен Владетел ме набљудува, се грижи за мене, ме испитува, ме кани и ме упатува на одредено место поради некаква цел.

Од овој сладок страв и од оваа убава мисла се јавува еден копнеж: Се прашувам, кој ли е тој што сака да ме испита и сака да го запознаам, и кој е тој што ме води по овој невообичаен пат со одредена цел? Потоа, од копнежот за спознавање се раѓа љубов кон Сопственикот на таа тајна, од таа љубов се јавува желба за откривање на тајната, а од таа желба изникнува волја за постигнување убава положба која ќе му се допадне и поради која ќе се постигне задоволство на Сопственикот на тајната.

Потоа погледнал кон врвот на дрвото и видел дека е дрво од смоква, но на врвот имало овошје од илјадници различни дрвја. Во тој миг му исчезнал сиот страв, бидејќи со сигурност сфатил дека ова дрво од смоква е една листа, една содржина, една изложба. Сигурно е дека Скриениот Владетел на таинствен и на чудесен начин на тоа дрво ставил примероци од сето овошје од Своите градини и бавчи, а тоа дрво го украсил за да посочи каква храна и сладости им приредил на Своите гости. Во спротивно, едно дрво не би можело да дава плодови од илјадници други видови.

Потоа овој човек почнал да се моли сè додека не му се вдахнал клучот на тајната, па гласно извикал: „О, Владетелу на овие места! Во Твои раце сум. Од Тебе барам уточиште и слуга сум Твој, посакувам да бидеш задоволен и трагам по Тебе.“

По оваа молитва, ѕидот од бунарот одеднаш се отворил и се покажала врата кон преубава, чиста и величествена градина. Можеби устата на змејот се претворила во таа врата, лавот и змејот станале двајца слуги и го канат внатре, па дури и лавот се припитомил и се претворил во покорен коњ.

Еј, мој мрзлив нефсу! Еј, мој имагинарен другару! Дојдете да ја споредиме состојбата на овие двајца браќа! Да видиме и да дознаеме дека доброто носи добро, а злото – зло.

Bakınız, sol yolun bedbaht yolcusu, her vakit ejderhanın ağzına girmeye muntazırdır, titriyor. Ve şu bahtiyar ise meyvedar ve revnaktar bir bahçeye davet edilir. Hem o bedbaht, elîm bir dehşette ve azîm bir korku içinde kalbi parçalanıyor. Ve şu bahtiyar ise leziz bir ibret, tatlı bir havf, mahbub bir marifet içinde garib şeyleri seyir ve temaşa ediyor. Hem o bedbaht, vahşet ve meyusiyet ve kimsesizlik içinde azap çekiyor. Ve şu bahtiyar ise ünsiyet ve ümit ve iştiyak içinde telezzüz ediyor. Hem o bedbaht, kendini vahşi canavarların hücumuna maruz bir mahpus hükmünde görüyor. Ve şu bahtiyar ise bir aziz misafirdir ki misafiri olduğu Mihmandar-ı Kerîm’in acib hizmetkârları ile ünsiyet edip eğleniyor. Hem o bedbaht zâhiren leziz, manen zehirli yemişleri yemekle azabını tacil ediyor. Zira o meyveler, numunelerdir, tatmaya izin var, tâ asıllarına talip olup müşteri olsun. Yoksa hayvan gibi yutmaya izin yoktur. Ve şu bahtiyar ise tadar, işi anlar, yemesini tehir eder ve intizar ile telezzüz eder. Hem o bedbaht, kendi kendine zulmetmiş. Gündüz gibi güzel bir hakikati ve parlak bir vaziyeti, basîretsizliği ile kendisine muzlim ve zulümatlı bir evham, bir cehennem şekline getirmiş. Ne şefkate müstahaktır ve ne de kimseden şekvaya hakkı vardır.

Mesela bir adam; güzel bir bahçede, ahbaplarının ortasında, yaz mevsiminde, hoş bir ziyafetteki keyfe kanaat etmeyip kendini pis müskirlerle sarhoş edip; kendisini kış ortasında, canavarlar içinde aç, çıplak tahayyül edip bağırmaya ve ağlamaya başlasa, nasıl şefkate lâyık değil, kendi kendine zulmediyor. Dostlarını canavar görüp tahkir ediyor. İşte bu bedbaht dahi öyledir. Ve şu bahtiyar ise hakikati görür. Hakikat ise güzeldir. Hakikatin hüsnünü derk etmekle hakikat sahibinin kemaline hürmet eder, rahmetine müstahak olur. İşte “Fenalığı kendinden, iyiliği Allah’tan bil.” olan hükm-ü Kur’anînin sırrı zâhir oluyor.

Daha bunlar gibi sair farkları muvazene etsen anlayacaksın ki evvelkisinin nefs-i emmaresi, ona bir manevî cehennem ihzar etmiş. Ve ötekisinin hüsn-ü niyeti ve hüsn-ü zannı ve hüsn-ü hasleti ve hüsn-ü fikri, onu büyük bir ihsan ve saadete ve parlak bir fazilete ve feyze mazhar etmiş.

Ey nefsim ve ey nefsimle beraber bu hikâyeyi dinleyen adam! Eğer bedbaht kardeş olmak istemezsen ve bahtiyar kardeş olmak istersen, Kur’an’ı dinle ve hükmüne mutî ol ve ona yapış ve ahkâmıyla amel et.

Şu hikâye-i temsiliyede olan hakikatleri eğer fehmettin ise hakikat-i dini ve dünyayı ve insanı ve imanı ona tatbik edebilirsin. Mühimlerini ben söyleyeceğim, incelerini sen kendin istihraç et.

İşte bak! O iki kardeş ise biri ruh-u mü’min ve kalb-i salihtir. Diğeri, ruh-u kâfir ve kalb-i fâsıktır.

Ve o iki tarîkten sağ ise tarîk-i Kur’an ve imandır, sol ise tarîk-i isyan ve küfrandır.

Ve o yoldaki bahçe ise cemiyet-i beşeriye ve medeniyet-i insaniye içinde muvakkat hayat-ı içtimaiyedir ki hayır ve şer, iyi ve fena, temiz ve pis şeyler beraber bulunur. Âkıl odur ki: خُذْ مَا صَفَا دَعْ مَا كَدَرْ kaidesiyle amel eder, selâmet-i kalp ile gider.

Ve o sahra ise şu arz ve dünyadır. Ve o arslan ise ölüm ve eceldir. Ve o kuyu ise beden-i insan ve zaman-ı hayattır. Ve o altmış arşın derinlik ise ömr-ü vasatî ve ömr-ü galibî olan altmış seneye işarettir. Ve o ağaç ise müddet-i ömür ve madde-i hayattır. Ve o siyah ve beyaz iki hayvan ise gece ve gündüzdür.

Ve o ejderha ise ağzı kabir olan tarîk-i berzahiye ve revak-ı uhrevîdir. Fakat o ağız, mü’min için zindandan bir bahçeye açılan bir kapıdır.

Ve o haşerat-ı muzırra ise musibat-ı dünyeviyedir. Fakat mü’min için gaflet uykusuna dalmamak için tatlı ikazat-ı İlahiye ve iltifatat-ı Rahmaniye hükmündedir.

Ve o ağaçtaki yemişler ise dünyevî nimetlerdir ki Cenab-ı Kerîm-i Mutlak, onları âhiret nimetlerine bir liste hem ihtar edici hem müşabihleri hem cennet meyvelerine müşterileri davet eden numuneler suretinde yapmış.

Ve o ağacın birliğiyle beraber muhtelif başka başka meyveler vermesi ise kudret-i Samedaniyenin sikkesine ve rububiyet-i İlahiyenin hâtemine ve saltanat-ı uluhiyetin turrasına işarettir. Çünkü “Bir tek şeyden her şeyi yapmak” yani bir topraktan bütün nebatat ve meyveleri yapmak, hem bir sudan bütün hayvanatı halk etmek, hem basit bir yemekten bütün cihazat-ı hayvaniyeyi icad etmek; bununla beraber “Her şeyi bir tek şey yapmak” yani zîhayatın yediği gayet muhtelifü’l-cins taamlardan o zîhayata bir lahm-ı mahsus yapmak, bir cild-i basit dokumak gibi sanatlar; Zat-ı Ehad-i Samed olan Sultan-ı ezel ve ebed’in sikke-i hâssasıdır, hâtem-i mahsusudur, taklit edilmez bir turrasıdır. Evet, bir şeyi her şey ve her şeyi bir şey yapmak; her şeyin Hâlık’ına has ve Kādir-i külli şey’e mahsus bir nişandır, bir âyettir.

Ve o tılsım ise sırr-ı iman ile açılan sırr-ı hikmet-i hilkattir ve o miftah ise   يَا اَللّٰهُ ❀ لَااِلٰهَ اِلَّااللّٰهُ ❀ اَللّٰهُ لااِلٰهَ اِلَّاهُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ dur.

Ve o ejderha ağzı bahçe kapısına inkılab etmesi ise işarettir ki kabir ehl-i dalalet ve tuğyan için vahşet ve nisyan içinde, zindan gibi sıkıntılı ve bir ejderha batnı gibi dar bir mezara açılan bir kapı olduğu halde, ehl-i Kur’an ve iman için zindan-ı dünyadan bostan-ı bekaya ve meydan-ı imtihandan ravza-i cinana ve zahmet-i hayattan rahmet-i Rahman’a açılan bir kapıdır. Ve o vahşi arslanın dahi munis bir hizmetkâra dönmesi ve musahhar bir at olması ise işarettir ki mevt, ehl-i dalalet için bütün mahbubatından elîm bir firak-ı ebedîdir. Hem kendi cennet-i kâzibe-i dünyeviyesinden ihraç ve vahşet ve yalnızlık içinde zindan-ı mezara idhal ve hapis olduğu halde, ehl-i hidayet ve ehl-i Kur’an için öteki âleme gitmiş eski dost ve ahbaplarına kavuşmaya vesiledir. Hem hakiki vatanlarına ve ebedî makam-ı saadetlerine girmeye vasıtadır. Hem zindan-ı dünyadan bostan-ı cinana bir davettir. Hem Rahman-ı Rahîm’in fazlından kendi hizmetine mukabil ahz-ı ücret etmeye bir nöbettir. Hem vazife-i hayat külfetinden bir terhistir. Hem ubudiyet ve imtihanın talim ve talimatından bir paydostur.

Elhasıl: Her kim hayat-ı fâniyeyi esas maksat yapsa zâhiren bir cennet içinde olsa da manen cehennemdedir. Ve her kim hayat-ı bâkiyeye ciddi müteveccih ise saadet-i dâreyne mazhardır. Dünyası ne kadar fena ve sıkıntılı olsa da dünyasını, cennetin intizar salonu hükmünde gördüğü için hoş görür, tahammül eder, sabır içinde şükreder.

اَللّٰهُمَّ اجْعَلْنَا مِنْ اَهْلِ السَّعَادَةِ وَالسَّلَامَةِ وَالْقُرْآنِ وَالْاِيمَانِ آمِينَ ❀ اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلٰى آلِهِ وَصَحْبِهِ بِعَدَدِ جَمِيعِ الْحُرُوفَاتِ الْمُتَشَكِّلَةِ فِي جَمِيعِ الْكَلِمَاتِ الْمُتَمَثِّلَةِ بِاِذْنِ الرَحْمٰنِ فِي مَرَايَا تَمَوُّجَاتِ الْهَوَاءِ عِنْدَ قِرَائَةِ كُلِّ كَلِمَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ قَارِئٍ مِنْ اَوَّلِ النُّزُولِ اِلٰى آخِرِ الزَّمَانِ وَارْحَمْنَا وَوَالِدَيْنَا وَارْحَمِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِعَدَدِهَا بِرَحْمَتِكَ يَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ❀ آمِينَ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ

---

Yedinci Söz ⇐ | Sözler | ⇒ Dokuzuncu Söz

---