On Birinci Söz/es

LA DÉCIMO PRIMERA PALABRA

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ En el nombre de Allah, el Misericordioso, el Compasivo

وَالشَّمْسِ وَضُحٰيهَا ❀ وَالْقَمَرِ اِذَا تَلٰيهَا ❀ وَالنَّـهَارِ اِذَا جَلّٰيهَا ❀ وَالَّيْلِ اِذَا يَغْشٰيهَا ❀ وَالسَّمَٓاءِ وَمَا بَنٰيهَا ❀ وَالْاَرْضِ وَمَا طَحٰيهَا ❀ وَنَفْسٍ وَمَا سَوّٰيهَا ❀ اِلخ Por el sol y su claridad matinal!⁕ ¡Por la luna cuando lo sigue!⁕ ¡Por el día cuando lo descubre!⁕ ¡Por la noche cuando lo cubre!⁕ ¡Por el cielo y cómo fue edificado!⁕ ¡Por la tierra y cómo fue extendida!⁕ ¡Por un alma y cómo fue modelada!⁕Y le infundió su rebeldía y su obediencia.⁕ Que habrá triunfado el que la purifique⁕ y habrá perdido quien la lleve al extravío. ⁕Los Zamud, por su exceso, negaron la verdad. ⁕Cuando el más miserable de ellos tuvo la osadía.⁕ Y el Mensajero de Allah les dijo: ¡La camella de Allah y su turno de bebida!⁕ Pero lo negaron y la desjarretaron. Y su Señor los aniquiló por su atrocidad, arrasándolos.⁕ Y no temió sus consecuencias. ⁕} (Sura de la Claridad de la Mañana)

¡Oh hermano! Si quieres entender un extracto del talismán de la sabiduría del mundo y un enigma de la creación del ser humano y unos símbolos de la realidad del ṣalat (la oración) mira conmigo esta corta historia alegórica.

Hace tiempo hubo un sultán que poseía una gran riqueza con muchos tesoros y en dichos tesoros había todo tipo de piedras preciosas, diamantes y esmeraldas, y tenía tesoros ocultos y muy asombrosos, y tenía mucha destreza en manufacturas hechas a la perfección y tenía conocimiento de artes sorprendentes e incalculables y tenía un conocimiento y un acceso a ciencias magníficas sin fin.

Y por el secreto de que todo el que tiene belleza y perfección ama que se contemple su belleza y su perfección y mostrarlas, aquel sultán importante quiso también abrir un lugar de exposición en el que organizar exposiciones para mostrar y dar a conocer la grandeza de su sultanato, la abundancia de su riqueza, los extraordinario de su arte y lo insólito de su conocimiento a los ojos de la gente para que contemplaran su belleza y su perfección de significado en dos sentidos.

Uno de ellos ver por sí mismo sus exposiciones con su propia mirada apreciadora de los detalles.

Y el otro verlas con la mirada de otro.

Así pues, en base a esta razón emprendió la construcción de un gran castillo soberbio e imponente y lo dividió en departamentos y residencias reales y los adornó con todo tipo de incrustaciones de sus tesoros y los decoró con lo más sutiles y hermosos resultados de la mano de su obra y los ordenó y organizó con las más finas artes de su sabiduría y las iluminó y completó con los prodigios de los efectos de sus ciencias; luego instaló en ese palacio mesas servidas con los alimentos más sabrosos y delicias de todo tipo y designó para cada grupo una mesa servida apropiada para él y mostró un hospedaje total en un aspecto de la manufactura y la generosidad y extendió bendiciones valiosas sin límite como si cada mesa existiera por los efectos de cientos de manufacturas sutiles.

Luego invitó a sus súbditos y a todas las gentes de los confines de su reino a observar, divertirse y disfrutar de la hospitalidad. Luego enseñó a su oficial más elevado y más noble las normas del palacio y los significados de sus contenidos y lo designó como maestro para enseñar y dar a conocer a la gente al hacedor del palacio con sus contenidos y hacer saber a los que entraran en el palacio los símbolos de los grabados del palacio y para enseñarles las alusiones de las obras existentes en él y hacerles conocer qué son las incrustaciones sistemáticas y los grabados armónicos a lo largo de él y de qué manera indican las perfecciones del dueño de ese palacio y su maestría. Y para hacerles saber las cortesías de la entrada y el protocolo de la exposición y enseñarles el protocolo de la ceremonia ante ese sultán no observado en el ámbito de las cosas que le complacen.

Y este maestro que da a conocer tiene ayudantes en cada ámbito y él mismo se para entre sus discípulos en el ámbito mayor y pronuncia unas palabras en las que dice:

¡Oh gente! En verdad nuestro señor el dueño de este palacio que darse a conocer a vosotros por medio de mostrar estas cosas y de edificar este palacio, así pues haceos conocer vosotros también y esforzaos en conocerlo bien. Y él quiere hacerse amar por vosotros con estos adornos, así pues haceos vosotros también amar por él por medio de apreciar su obra y aprobar sus acciones. Y en verdad él os muestra su amor por medio de las bondades suyas que veis, así pues amadlo vosotros también obedeciéndole. Y él muestra su compasión y misericordia hacia vosotros por medio del beneficio y honra que se puede atestiguar, así pues respetadlo vosotros con el agradecimiento. Y él quiere mostrar su belleza inmaterial a través de los efectos de estas perfecciones, así pues mostrad vosotros también vuestro anhelo por verle y por obtener su aprobación. Y él quiere mostraros por medio de la colocación de troqueles específicos, sellos especiales, firmas inimitables sobre todas estas manufacturas y adornos que contempláis, que toda cosa es exclusiva de él y es el efecto de su mano y que él mismo es uno y único, dueño de independencia y singularidad, así pues conocedlo vosotros también y aceptadlo como uno y único sin parecido ni igual.

Y así le recordó a los paseantes otros dichos como estos apropiados a él y a esa posición. Luego la gente que entra se divide en dos:

Una parte de ellos se conocían a sí mismos y sus intelectos estaban en sus cabezas y sus corazones en su sitio, y cuando miraron las maravillas que había en ese palacio, dijeron: En esto hay algo grandioso y entendieron que no era en vano ni era un juego normal, y debido a su perplejidad empezaron a decir: ¿Cómo se puede resolver el enigma del palacio y cuál es la sabiduría de lo que hemos contemplado y contemplamos? Y mientras están en estas cavilaciones y discusiones escuchan la voz de la alocución del maestro conocedor y sus explicaciones espléndidas y supieron que con él están las llaves de todos los secretos y la solución de todos los enigmas y acudieron a él rápidos: La paz sea contigo, ¡oh maestro!: Un palacio tan fastuoso como este tiene que tener un maestro sincero, esmerado y digno de confianza como tú, así pues te pedimos por favor que nos enseñes algo de lo que te ha enseñado nuestro señor supremo.

Y el maestro les habló en la alocución que acabamos de mencionar y le prestaron atención con concentración y recibieron sus palabras con total satisfacción y serenidad y ¡cómo se beneficiaron!, puesto que obraron dentro de lo que complace a su sultán y el sultán se quedó complacido con ellos por la alegría y aceptación que mostraron ante sus órdenes. Y los invitó a un palacio mayor y más elevado que casi no se puede describir y los honró con una felicidad permanente como es propio de un rey generoso y magnánimo y según merecen estos huéspedes nobles y educados y son acreedores estos obedientes, sometidos a las órdenes.

En cuanto al otro grupo: Son aquellos cuyos intelectos están corrompidos y se ha apagado el ascua de sus corazones, por ello cuando entraron en el palacio, predominaron sobre ellos sus apetitos y no repararon en nada que no fuera los alimentos exquisitos y cerraron sus ojos a todas esas cosas buenas y hermosas y cerraron sus oídos a las orientaciones de ese maestro y las directrices dadas a sus alumnos; y comieron como animales de rebaño y se sumergieron en el sueño y bebieron bebidas ácidas que no se beben pero que fueron traías para algunos asuntos y se embriagaron, gritaron y confundieron y molestaron mucho a los huéspedes espectadores y tuvieron un mal comportamiento ante las reglas del hacedor prodigioso y los apresaron los soldados del dueño del palacio y los arrojaron en una prisión apropiada para los que como ellos faltan a la cortesía.

Así pues ¡Oh tú que prestas atención conmigo a esta historia! Es necesario que entiendas que ese sultán construyó ese palacio elevado por causa de esos propósitos mencionados, de manera que la consecución de esos propósitos depende de dos asuntos:

Uno de ellos: La existencia de ese maestro que hemos contemplado y escuchado sus discursos, puesto que de no ser por él se perderían esos propósitos en vano, como el libro enigmático cuyo significado no se entiende y no lo explica ningún maestro y se convierte en simples hojas sin significado.

El segundo de ellos: Que la gente preste atención a las palabras de ese maestro y las acepten. Lo que significa que la existencia del maestro es la razón de la existencia del palacio y que la gente le preste atención es la causa de la permanencia del palacio, por ello es correcto decir que el gran sultán no hubiera construido este palacio de no haber sido por este maestro. Y también cabe decir que una vez que la gente no le presta atención y no le dan importancia a sus palabras el sultán cambiará ese palacio y lo sustituirá.

Hasta aquí la historia, amigo mío. Y si has entendido el secreto de la historia, mira a través de ella la cara de la verdad:

Ese palacio es este mundo techado con este cielo que brilla con las estrellas sonrientes y tapizado con esta Tierra adornada desde el oriente hasta el occidente con las flores que se renuevan cada día. Y este gran sultán es Allah, sea ensalzado, el Sultán Eterno y Sempiterno, el Rey, el Purísimo, Dueño de la majestad y del honor, el Cual: {Lo glorifican los siete cielos, la Tierra y quienes hay en ellos.} (Sura del Viaje Nocturno, 44.) Ya que: {Cada uno conoce su oración y su glorificación.} (Sura de la Luz, 41). Y Él es el Poderoso {Que creó los cielos y la Tierra en seis días, luego se asentó en el Trono, la noche cubre al día que lo busca velozmente; y el sol, la luna y las estrellas sometidos por Su mandato.} (Sura de las Alturas de Reconocimiento, 54).

En cuanto a las moradas de este palacio son dieciocho mil mundos cada uno de los cuales es adornado y estructurado con criaturas apropiadas para él. En cuanto a las obras insólitas que hay en ese palacio son los milagros del poder divino que están manifiestos en nuestro mundo para todo el que tiene vista y visión. Y los alimentos deliciosos que ves en él, son las señales de la misericordia divina como los frutos y las frutas magníficos que se pueden ver con total claridad en todas las estaciones del año y especialmente en el verano y en concreto en los huertos de Parla. Y la cocina de este palacio es la superficie de la Tierra y su corazón el que arde con fuego.

Ve orada temsilde gördüğün gizli definelerin cevherleri ise şu hakikatte esma-i kudsiye-i İlahiyenin cilvelerine misaldir. Ve temsilde gördüğümüz nakışlar ve o nakışların remizleri ise şu âlemi süslendiren muntazam masnuat ve mevzun nukuş-u kalem-i kudrettir ki Kadîr-i Zülcelal’in esmasına delâlet ederler. Ve o üstad ise Seyyidimiz Muhammed aleyhissalâtü vesselâmdır. Avenesi ise enbiya aleyhimüsselâmdır ve şakirdleri ise evliya ve asfiyadır. O saraydaki hâkimin hizmetkârları ise şu âlemde melâike aleyhimüsselâma işarettir. Temsilde, seyir ve ziyafete davet edilen misafirler ise şu dünya misafirhanesinde cin ve ins ve insanın hizmetkârları olan hayvanlara işarettir.

Ve o iki fırka ise burada birisi ehl-i imandır ki kitab-ı kâinatın âyâtının müfessiri olan Kur’an-ı Hakîm’in şakirdleridir. Diğer güruh ise ehl-i küfür ve tuğyandır ki nefis ve şeytana tabi olup yalnız hayat-ı dünyeviyeyi tanıyan, hayvan gibi belki daha aşağı; sağır, dilsiz, dâllîn güruhudur.

Birinci kafile olan süeda ve ebrar ise zülcenaheyn olan üstadı dinlediler. O üstad hem abddir, ubudiyet noktasında Rabb’ini tavsif ve tarif eder ki Cenab-ı Hakk’ın dergâhında ümmetinin elçisi hükmündedir. Hem resuldür, risalet noktasında Rabb’inin ahkâmını Kur’an vasıtasıyla cin ve inse tebliğ eder.

Şu bahtiyar cemaat, o resulü dinleyip Kur’an’a kulak verdiler. Kendilerini, enva-ı ibadatın fihristesi olan namaz ile birçok makamat-ı âliye içinde çok latîf vazifelerle telebbüs etmiş gördüler.

Evet, namazın mütenevvi ezkâr ve harekâtıyla işaret ettiği vezaifi, makamatı mufassalan gördüler. Şöyle ki:

Evvelen: Âsâra bakıp gaibane muamele suretinde, saltanat-ı rububiyetin mehasinine temaşager makamında kendilerini gördüklerinden tekbir ve tesbih vazifesini eda edip “Allahu ekber” dediler.

Sâniyen: Esma-i kudsiye-i İlahiyenin cilveleri olan bedayi’ine ve parlak eserlerine dellâllık makamında görünmekle “Sübhanallah, Velhamdülillah” diyerek takdis ve tahmid vazifesini îfa ettiler.

Sâlisen: Rahmet-i İlahiyenin hazinelerinde iddihar edilen nimetlerini zâhir ve bâtın duygularla tadıp anlamak makamında, şükür ve sena vazifesini edaya başladılar.

Râbian: Esma-i İlahiyenin definelerindeki cevherleri, manevî cihazat mizanlarıyla tartıp bilmek makamında, tenzih ve medih vazifesine başladılar.

Hâmisen: Mistar-ı kader üstünde kalem-i kudretiyle yazılan mektubat-ı Rabbaniyeyi mütalaa makamında, tefekkür ve istihsan vazifesine başladılar.

Sâdisen: Eşyanın yaratılışında ve masnuatın sanatındaki latîf incelik ve nâzenin güzellikleri temaşa ile tenzih makamında Fâtır-ı Zülcelal, Sâni’-i Zülcemal’lerine muhabbet ve iştiyak vazifesine girdiler.

Demek, kâinata ve âsâra bakıp gaibane muamele-i ubudiyetle mezkûr makamatta mezkûr vezaifi eda ettikten sonra Sâni’-i Hakîm’in dahi muamelesine ve ef’aline bakmak derecesine çıktılar ki hazırane bir muamele suretinde evvela Hâlık-ı Zülcelal’in kendi sanatının mu’cizeleriyle kendini zîşuura tanıttırmasına karşı hayret içinde bir marifet ile mukabele ederek    سُبْحَانَكَ مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِكَ    dediler. “Senin tarif edicilerin bütün masnuatındaki mu’cizelerindir.”

Sonra o Rahman’ın kendi rahmetinin güzel meyveleriyle kendini sevdirmesine karşı, muhabbet ve aşk ile mukabele edip

اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَع۪ينُ   dediler.

Sonra o Mün’im-i Hakiki’nin tatlı nimetleriyle terahhum ve şefkatini göstermesine karşı şükür ve hamd ile mukabele ettiler, dediler:

سُبْحَانَكَ وَبِحَمْدِكَ  “Senin hak şükrünü nasıl eda edebiliriz? Sen öyle şükre lâyık bir meşkûrsun ki bütün kâinata serilmiş bütün ihsanatın açık lisan-ı halleri, şükür ve senanızı okuyorlar. Hem âlem çarşısında dizilmiş ve zeminin yüzüne serpilmiş bütün nimetlerin ilanatıyla hamd ve medhinizi bildiriyorlar. Hem rahmet ve nimetin manzum meyveleri ve mevzun yemişleri, senin cûd ve keremine şehadet etmekle senin şükrünü enzar-ı mahlukat önünde îfa ederler.”

Sonra şu kâinatın yüzlerinde değişen mevcudat âyinelerinde cemal ve celal ve kemal ve kibriyasının izharına karşı   اَللّٰهُ اَكْبَرُ   deyip tazim içinde bir aczle rükûya gidip mahviyet içinde bir muhabbet ve hayretle secde edip mukabele ettiler.

Sonra o Ganiyy-i Mutlak’ın servetinin çokluğunu ve rahmetinin genişliğini göstermesine karşı fakr u hâcetlerini izhar edip, dua edip istemekle mukabele edip   وَ اِيَّاكَ نَسْتَع۪ينُ   dediler.

Sonra o Sâni’-i Zülcelal’in kendi sanatının latîflerini, hârikalarını, antikalarını, sergilerle teşhirgâh-ı enamda neşrine karşı    مَا شَاءَ اللّٰهُ   deyip takdir ederek “Ne güzel yapılmış!” deyip istihsan ederek

بَارَكَ اللّٰهُ   deyip müşahede etmek,    آمَنَّا   deyip şehadet etmek; “Geliniz, bakınız!” hayran olarak   يَّ عَلَى الْفَلَاحِ    deyip herkesi şahit tutmakla mukabele ettiler.

Hem o Sultan-ı ezel ve ebed, kâinatın aktarında kendi rububiyetinin saltanatını ilanına ve vahdaniyetinin izharına karşı, tevhid ve tasdik edip    سَمِعْنَا وَاَطَعْنَا    diyerek itaat ve inkıyad ile mukabele ettiler.

Sonra o Rabbü’l-âlemîn’in uluhiyetinin izharına karşı zaaf içinde aczlerini, ihtiyaç içinde fakrlarını ilandan ibaret olan ubudiyet ile ve ubudiyetin hülâsası olan namaz ile mukabele ettiler.

Daha bunlar gibi gûnagûn ubudiyet vazifeleriyle şu dâr-ı dünya denilen mescid-i kebirinde farîza-i ömürlerini ve vazife-i hayatlarını eda edip ahsen-i takvim suretini aldılar. Bütün mahlukat üstünde bir mertebeye çıktılar ki yümn-ü iman ile emn ü emanet ile mücehhez, emin bir halife-i arz oldular.

Ve şu meydan-ı tecrübe ve şu destgâh-ı imtihandan sonra onların Rabb-i Kerîm’i onları, imanlarına mükâfat olarak saadet-i ebediyeye ve İslâmiyetlerine ücret olarak Dârü’s-selâm’a davet ederek öyle bir ikram etti ve eder ki hiç göz görmemiş ve kulak işitmemiş ve kalb-i beşere hutur etmemiş derecede parlak bir tarzda rahmetine mazhar etti ve onlara ebediyet ve beka verdi. Çünkü ebedî ve sermedî olan bir cemalin seyirci müştakı ve âyinedar âşığı, elbette bâki kalıp ebede gidecektir.

İşte Kur’an şakirdlerinin âkıbetleri böyledir. Cenab-ı Hak bizleri onlardan eylesin, âmin!

Amma füccar ve eşrar olan diğer güruh ise hadd-i büluğ ile şu âlem sarayına girdikleri vakit, bütün vahdaniyetin delillerine karşı küfür ile mukabele edip ve bütün nimetlere karşı küfran ile mukabele ederek ve bütün mevcudatı kıymetsizlikle kâfirane bir ittiham ile tahkir ettiler ve bütün esma-i İlahiyenin tecelliyatına karşı red ve inkâr ile mukabele ettiklerinden, az bir vakitte nihayetsiz bir cinayet işlediler; nihayetsiz bir azaba müstahak oldular. Evet, insana sermaye-i ömür ve cihazat-ı insaniye, mezkûr vezaif için verilmiştir.

Ey sersem nefsim ve ey pür-heves arkadaşım! Âyâ zannediyor musunuz ki vazife-i hayatınız; yalnız terbiye-i medeniye ile güzelce muhafaza-i nefis etmek, ayıp olmasın, batn ve fercin hizmetine mi münhasırdır? Yahut zannediyor musunuz ki hayatınızın makinesinde dercedilen şu nazik letaif ve maneviyat ve şu hassas aza ve âlât ve şu muntazam cevarih ve cihazat ve şu mütecessis havas ve hissiyatın gaye-i yegânesi; şu hayat-ı fâniyede nefs-i rezilenin, hevesat-ı süfliyenin tatmini için istimaline mi münhasırdır? Hâşâ ve kellâ! Belki vücudunuzda şunların yaratılması ve fıtratınızda bunların gaye-i idhali, iki esastır:

Biri: Cenab-ı Mün’im-i Hakiki’nin bütün nimetlerinin her bir çeşitlerini size ihsas ettirip şükrettirmekten ibarettir. Siz de hissedip şükür ve ibadetini etmelisiniz.

İkincisi: Âleme tecelli eden esma-i kudsiye-i İlahiyenin bütün tecelliyatının aksamını, birer birer, size o cihazat vasıtasıyla bildirip tattırmaktır. Siz dahi tatmakla tanıyarak iman getirmelisiniz.

İşte bu iki esas üzerine kemalât-ı insaniye neşv ü nema bulur. Bununla insan, insan olur.

İnsaniyetin cihazatı, hayvan gibi hayat-ı dünyeviyeyi kazanmak için verilmemiş olduğuna şu temsil sırrıyla bak:

Mesela, bir zat bir hizmetçisine yirmi altın verdi, tâ mahsus bir kumaştan kendisine bir kat libas alsın. O hizmetçi gitti, o kumaşın a’lâsından mükemmel bir libas aldı, giydi.

Sonra gördü ki o zat, diğer bir hizmetkârına bin altın verip bir kâğıt içinde bazı şeyler yazılı olarak onun cebine koydu, ticarete gönderdi. Şimdi, her aklı başında olan bilir ki o sermaye, bir kat libas almak için değil. Çünkü evvelki hizmetkâr, yirmi altınla en a’lâ kumaştan bir kat libas almış olduğundan elbette bu bin altın, bir kat libasa sarf edilmez. Şayet bu ikinci hizmetkâr, cebine konulan kâğıdı okumayıp belki evvelki hizmetçiye bakıp, bütün parayı bir dükkâncıya bir kat libas için verip hem o kumaşın en çürüğünden ve arkadaşının libasından elli derece aşağı bir libas alsa, elbette o hâdim nihayet derecede ahmaklık etmiş olacağı için şiddetle tazip ve hiddetle te’dib edilecektir.

Ey nefsim ve ey arkadaşım! Aklınızı başınıza toplayınız. Sermaye-i ömür ve istidad-ı hayatınızı hayvan gibi belki hayvandan çok aşağı bir derecede şu hayat-ı fâniye ve lezzet-i maddiyeye sarf etmeyiniz. Yoksa sermayece en a’lâ hayvandan elli derece yüksek olduğunuz halde en ednasından elli derece aşağı düşersiniz.

Ey gafil nefsim! Senin hayatının gayesini ve hayatının mahiyetini hem hayatının suretini hem hayatının sırr-ı hakikatini hem hayatının kemal-i saadetini bir derece anlamak istersen bak:

Senin hayatının gayelerinin icmali dokuz emirdir:

Birincisi şudur ki: Senin vücudunda konulan duygular terazileriyle rahmet-i İlahiyenin hazinelerinde iddihar edilen nimetleri tartmaktır ve küllî şükretmektir.

İkincisi: Senin fıtratında vaz’edilen cihazatın anahtarlarıyla esma-i kudsiye-i İlahiyenin gizli definelerini açmaktır, Zat-ı Akdes’i o esma ile tanımaktır.

Üçüncüsü: Şu teşhirgâh-ı dünyada, mahlukat nazarında, esma-i İlahiyenin sana taktıkları garib sanatlarını ve latîf cilvelerini bilerek hayatınla teşhir ve izhar etmektir.

Dördüncüsü: Lisan-ı hal ve kālinle Hâlık’ının dergâh-ı rububiyetine ubudiyetini ilan etmektir.

Beşincisi: Nasıl bir asker, padişahından aldığı türlü türlü nişanları, resmî vakitlerde takıp padişahın nazarında görünmekle onun iltifatat-ı âsârını gösterdiği gibi sen dahi esma-i İlahiyenin cilvelerinin sana verdikleri letaif-i insaniye murassaatıyla bilerek süslenip o Şahid-i Ezelî’nin nazar-ı şuhud ve işhadına görünmektir.

Altıncısı: Zevi’l-hayat olanların tezahürat-ı hayatiye denilen, Hâlıklarına tahiyyatları; ve rumuzat-ı hayatiye denilen, Sâni’lerine tesbihatları ve semerat ve gayat-ı hayatiye denilen, Vâhibü’l-hayat’a arz-ı ubudiyetlerini bilerek müşahede etmek, tefekkür ile görüp şehadetle göstermektir.

Yedincisi: Senin hayatına verilen cüz’î ilim ve kudret ve irade gibi sıfat ve hallerinden küçük numunelerini vâhid-i kıyasî ittihaz ile Hâlık-ı Zülcelal’in sıfât-ı mutlakasını ve şuun-u mukaddesesini o ölçüler ile bilmektir. Mesela sen, cüz’î iktidarın ve cüz’î ilmin ve cüz’î iraden ile bu haneyi muntazam yaptığından şu kasr-ı âlemin senin hanenden büyüklüğü derecesinde, şu âlemin ustasını o nisbette Kadîr, Alîm, Hakîm, Müdebbir bilmek lâzımdır.

Sekizincisi: Şu âlemdeki mevcudatın her biri kendine mahsus bir dil ile Hâlık’ının vahdaniyetine ve Sâni’inin rububiyetine dair manevî sözlerini fehmetmektir.

Dokuzuncusu: Acz ve zaafın, fakr ve ihtiyacın ölçüsüyle kudret-i İlahiye ve gına-yı Rabbaniyenin derecat-ı tecelliyatını anlamaktır. Nasıl ki açlığın dereceleri nisbetinde ve ihtiyacın envaı miktarınca, taamın lezzeti ve derecatı ve çeşitleri anlaşılır. Onun gibi sen de nihayetsiz aczin ve fakrınla nihayetsiz kudret ve gına-yı İlahiyenin derecatını fehmetmelisin. İşte senin hayatının gayeleri, icmalen bunlar gibi emirlerdir.

Şimdi kendi hayatının mahiyetine bak ki o mahiyetinin icmali şudur:

Esma-i İlahiyeye ait garaibin fihristesi hem şuun ve sıfât-ı İlahiyenin bir mikyası hem kâinattaki âlemlerin bir mizanı hem bu âlem-i kebirin bir listesi hem şu kâinatın bir haritası hem şu kitab-ı ekberin bir fezlekesi hem kudretin gizli definelerini açacak bir anahtar külçesi hem mevcudata serpilen ve evkata takılan kemalâtının bir ahsen-i takvimidir. İşte mahiyet-i hayatın bunlar gibi emirlerdir.

Şimdi senin hayatının sureti ve tarz-ı vazifesi şudur ki:

Hayatın bir kelime-i mektubedir. Kalem-i kudretle yazılmış hikmet-nüma bir sözdür. Görünüp ve işitilip esma-i hüsnaya delâlet eder. İşte hayatının sureti bu gibi emirlerdir.

Şimdi hayatının sırr-ı hakikati şudur ki:

Tecelli-i ehadiyete, cilve-i samediyete âyineliktir. Yani bütün âleme tecelli eden esmanın nokta-i mihrakıyesi hükmünde bir câmiiyetle Zat-ı Ehad-i Samed’e âyineliktir.

Şimdi hayatının saadet içindeki kemali ise:

Senin hayatının âyinesinde temessül eden Şems-i Ezelî’nin envarını hissedip sevmektir. Zîşuur olarak ona şevk göstermektir. Onun muhabbetiyle kendinden geçmektir. Kalbin göz bebeğinde aks-i nurunu yerleştirmektir. İşte bu sırdandır ki seni a’lâ-yı illiyyîne çıkaran bir hadîs-i kudsînin meal-i şerifi olan

مَنْ نَه گُنْجَمْ دَرْ سَمٰوَاتُ وزَمِينْ ❀ اَزْ عَجَبْ گُنْجَمْ بَقَلْبِ مُوٴْمِنِينْ

denilmiştir.

İşte ey nefsim! Hayatının böyle ulvi gayata müteveccih olduğu ve şöyle kıymetli hazineleri câmi’ olduğu halde, hiç akıl ve insafa lâyık mıdır ki hiç-ender hiç olan muvakkat huzuzat-ı nefsaniyeye, geçici lezaiz-i dünyeviyeye sarf edip zayi edersin? Eğer zayi etmemek istersen, geçen temsil ve hakikate remzeden

وَالشَّمْسِ وَضُحٰيهَا ❀ وَالْقَمَرِ اِذَا تَلٰيهَا ❀ وَالنَّـهَارِ اِذَا جَلّٰيهَا ❀ وَالَّيْلِ اِذَا يَغْشٰيهَا ❀ وَالسَّمَٓاءِ وَمَا بَنٰيهَا ❀ وَالْاَرْضِ وَمَا طَحٰيهَا ❀ وَنَفْسٍ وَمَا سَوّٰيهَا ❀ فَاَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوٰيهَا ❀ قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰيهَا ❀ وَقَدْخَابَ مَنْ دَسّٰيهَا

suresindeki kasem ve cevab-ı kasemi düşünüp amel et.

اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى شَمْسِ سَمَاءِ الرِّسَالَةِ وَقَمَرِ بُرْجِ النُّبُوَّةِ وَعَلٰى آلِهِ وَاَصْحَابِهِ نُجُومِ الْهِدَايَةِ وَارْحَمْنَا وَارْحَمِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ آمِينْ آمِينْ آمِينْ

---

Onuncu Söz ⇐ | Sözler | ⇒ On İkinci Söz

---