Fjala e Gjashtë
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
اِنَّ اللّٰهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِن۪ينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
Me Emrin e All-llahut, i Gjithëmëshirshmi, Mëshirëploti. “Me të vërtetë All-llahu ka blerë nga besimtarët jetën e tyre dhe pasurinë e tyre me çmimin, se e tyre do të jetë Parajsa.”([1])
Në qoftë se dëshiron të kuptosh, se sa tregti me përfitim dhe sa rang i nderuar është që njeriu t’ia shesë personin e tij dhe pasurinë All- llahut, dhe të jetë shërbëtori dhe ushtari i Tij, dëgjoje krahasimin që vijon:
Një herë një mbret ua la në besim dy nënshtetasve të tij një pasuri tokë bujqësore, secili prej tyre kishte nga një fermë të madhe duke përfshirë në të gjithçka që ishte e domosdoshme si punishtet, makineritë, kuajt, armët e kështu me radhë. Por meqenëse ishte një kohë e turbullt dhe e stuhishme lufte, asgjë nuk gëzonte stabilitet; ishte shkruar se do të zhdukej ajo gjë ose të ndryshohej. Mbreti me mëshirën e tij të pafund dërgoi një nga njerëzit e tij të afërm i shoqëruar me dekretin e tij të mëshirshëm që t’u komunikojë të dyve sa vijon:
“Ma shisni mua amanetin Tim që ju tani e mbani në besim, që ta ruaj për ju, që të mos shkatërrohet për kot e pa qëllim. Pasi lufta të mbarojë, unë do t’ua kthej atë në kushte më të mira se të mëparshmet. Unë do ta vlerësoj amanetin si pasurinë tuaj dhe do t’ju jap një çmim të lartë për të. Sa për makineritë dhe veglat në punishte, ato do të përdoren në Emrin Tim dhe tek bankat e Mia të punës. Por, çmimi dhe paga për përdorimin e tyre do të rritet nga një në njëmijë. Ju do të merrni të gjithë përfitimin që shtohet. Ju jeni të varfër e pa mjete jetese, dhe të pamundur për t’i mbuluar shpenzimet e këtyre punishteve të mëdha. Prandaj do t’i marr Unë përsipër të gjitha shpenzimet dhe pajisjet, dhe do t’ju jap ju të gjitha të ardhurat dhe përfitimet. Ju do t’i mbani ato deri në kohën e ç’mobilizimit. Atëherë shikoni pesë mënyrat në të cilat ju do të përfitoni!..
Tani, në qoftë se nuk ma shisni pasurinë, ju mund të shikoni se asnjëri nuk do të ketë mundësi ta ruajë atë çfarë ka në pronësi, dhe ju ashtu si çdokush tjetër do ta humbisni atë çfarë ju keni tani në dorë. Ajo do të shkojë për hiç asgjë dhe do të humbisni çmimin e lartë që Unë ua jap. Veglat e holla e të çmueshme, balancat dhe metalet e vlefshëm që presin për t’u përdorur, gjithashtu do ta humbasin të gjithë vlerën, dhe kjo për shkak të mospërdorimit të tyre në punët e larta.. Ju do të keni merakun dhe shqetësimin e administrimit të tyre dhe të ruajtjes, por në të njëjtën kohë do të ndëshkoheni për tradhtinë e amanetit tuaj. Prandaj shikoji pesë mënyrat në të cilat ju mund të humbisni!..
Për më tepër, në qoftë se ju ma shisni Mua pasurinë, ju bëheni ushtarët e Mij dhe veproni në Emrin Tim. Dhe në vend të një të burgosuri të rëndomtë ose të një ushtari të parregullt, ju do të jeni togerë të lirë të një Mbreti.”
Pasi ata të dy e kishin dëgjuar këtë fjalë të bukur dhe këtë dekret mbretëror mëshirëmadh, atëherë më i zgjuari i tyre tha:
“Do t’i bindem patjetër dekretit të mbretit, unë jam i kënaqur ta shes pasurinë me të gjithë krenarinë dhe me njëmijë falënderime.”
Ndërsa tjetri që ishte arrogant, egoist dhe i shthurur, shpirti i tij ishte bërë krenar sa ai i Faraonit. Ai mendoi se do të jetonte përjetësisht në fermë dhe se nuk do ta godiste asnjë tërmet, apo tronditjet dhe trazirat e kësaj bote. Ai tha:
“Jo, Jo!.. Kush është Mbreti? Unë nuk do ta shes pasurinë time, as nuk do ta prish kënaqësinë time.”
Pas një kohe të shkurtër, njeriu i parë arriti një rang aq të lartë, saqë gjithkush ia kishte zili gjendjen e tij. Ai mori mirësinë e Mbretit dhe jetoi i lumtur në pallatin e Mbretit. Ndërsa tjetri ra në një gjendje aq të ulët, saqë gjithkujt i erdhi keq për të, por megjithatë thanë se e “meritonte atë!”, sepse si pasojë e gabimit të tij, lumturia e tij dhe pasuria i ikën, dhe vuajti dënim e torturë.
O shpirt i mbushur plot teka! Shikoje fytyrën e së vërtetës nëpërmjet teleskopit të kësaj shembëlltyre.
Sa për mbretin, Ai është Monarku i Parapërjetësisë dhe i Paspërjetësisë, është Furnizuesi yt dhe Krijuesi. Ferma, makineritë, veglat dhe balancat janë ato që ke në pronësi në jetën e kësaj bote, si: trupin tënd, shpirtin dhe zemrën dhe çfarë përfshijnë ato si dëgjimin, shikimin, gjuhën, mendjen dhe përfytyrimin, domethënë të gjitha shqisat e jashtme dhe ndjenjat e brendshme. Sa për lajmëtarin fisnik, është Profeti i Nderuar Muhammed Alejhis-salatu ves-selam. Dekreti mbretëror është Kur’ani i shenjtë plot urtësi, i cili e përshkruan tregtinë që ne po diskutojmë, në këtë vërset:
اِنَّ اللّٰهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِن۪ينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
“Me të vërtetë All-llahu ka blerë nga besimtarët jetën e tyre dhe pasurinë e tyre me çmimin se e tyre do të jetë Parajsa.”([2])
Fusha e trazuar e betejës, është sipërfaqja e stuhishme e dynjasë, e cila rrutullohet dhe ndryshon pa ndërprerje, nuk ka stabilitet dhe qëndrueshmëri në të; të gjitha ndryshimet e nxisin njeriun të mendojë:
“Meqenëse të gjitha që kemi në pronësi nuk janë të qëndrueshme dhe nuk do të mbeten në duart tona, por do të zhduken e do të humbasin, a nuk ka ndonjë mënyrë me të cilën ne mund t’i transformojmë ato në diçka të përjetshme dhe t’i ruajmë?” Ndërsa është i zhytur në këto mendime, ai papritur dëgjon zërin qiellor të Kur’anit duke thënë: “Po, ka një mënyrë të bukur dhe të lehtë e cila përmban pesë përfitime brenda vetvetes.”
Pyetje: Cila është ajo mënyrë?
Përgjigjje: T’ia shesësh amanetin Pronarit të Tij të vërtetë.
Një tregti e tillë sjell një përfitim të pesëfishtë.
Birinci kâr: Fâni mal, beka bulur. Çünkü Kayyum-u Bâki olan Zat-ı Zülcelal’e verilen ve onun yolunda sarf edilen şu ömr-ü zâil, bâkiye inkılab eder, bâki meyveler verir. O vakit ömür dakikaları, âdeta tohumlar, çekirdekler hükmünde zâhiren fena bulur, çürür. Fakat âlem-i bekada, saadet çiçekleri açarlar ve sümbüllenirler. Ve âlem-i berzahta ziyadar, munis birer manzara olurlar.
İkinci kâr: Cennet gibi bir fiyat veriliyor.
Üçüncü kâr: Her aza ve hâsselerin kıymeti, birden bine çıkar.
Mesela, akıl bir âlettir. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan öyle meş’um ve müz’iç ve muacciz bir âlet olur ki geçmiş zamanın âlâm-ı hazînanesini ve gelecek zamanın ehval-i muhavvifanesini senin bu bîçare başına yükletecek, yümünsüz ve muzır bir âlet derekesine iner. İşte bunun içindir ki fâsık adam, aklın iz’aç ve tacizinden kurtulmak için galiben ya sarhoşluğa veya eğlenceye kaçar. Eğer Mâlik-i Hakiki’sine satılsa ve onun hesabına çalıştırsan akıl, öyle tılsımlı bir anahtar olur ki şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini ve hikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini, saadet-i ebediyeye müheyya eden bir mürşid-i Rabbanî derecesine çıkar.
Mesela, göz bir hâssedir ki ruh bu âlemi o pencere ile seyreder. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan geçici, devamsız bazı güzellikleri, manzaraları seyir ile şehvet ve heves-i nefsaniyeye bir kavvad derekesinde bir hizmetkâr olur. Eğer gözü, gözün Sâni’-i Basîr’ine satsan ve onun hesabına ve izni dairesinde çalıştırsan o zaman şu göz, şu kitab-ı kebir-i kâinatın bir mütalaacısı ve şu âlemdeki mu’cizat-ı sanat-ı Rabbaniyenin bir seyircisi ve şu küre-i arz bahçesindeki rahmet çiçeklerinin mübarek bir arısı derecesine çıkar.
Mesela, dildeki kuvve-i zaikayı, Fâtır-ı Hakîm’ine satmazsan belki nefis hesabına, mide namına çalıştırsan o vakit midenin tavlasına ve fabrikasına bir kapıcı derekesine iner, sukut eder. Eğer Rezzak-ı Kerîm’e satsan o zaman dildeki kuvve-i zaika, rahmet-i İlahiye hazinelerinin bir nâzır-ı mahiri ve kudret-i Samedaniye matbahlarının bir müfettiş-i şâkiri rütbesine çıkar.
İşte ey akıl, dikkat et! Meş’um bir âlet nerede, kâinat anahtarı nerede? Ey göz, güzel bak! Âdi bir kavvad nerede, kütüphane-i İlahînin mütefennin bir nâzırı nerede? Ve ey dil, iyi tat! Bir tavla kapıcısı ve bir fabrika yasakçısı nerede, hazine-i hâssa-i rahmet nâzırı nerede?
Ve daha bunlar gibi başka âletleri ve azaları kıyas etsen anlarsın ki hakikaten mü’min cennete lâyık ve kâfir cehenneme muvafık bir mahiyet kesbeder. Ve onların her biri, öyle bir kıymet almalarının sebebi; mü’min, imanıyla Hâlık’ının emanetini, onun namına ve izni dairesinde istimal etmesidir. Ve kâfir, hıyanet edip nefs-i emmare hesabına çalıştırmasıdır.
Dördüncü kâr: İnsan zayıftır, belaları çok. Fakirdir, ihtiyacı pek ziyade. Âcizdir, hayat yükü pek ağır. Eğer Kadîr-i Zülcelal’e dayanıp tevekkül etmezse ve itimat edip teslim olmazsa, vicdanı daim azap içinde kalır. Semeresiz meşakkatler, elemler, teessüfler onu boğar; ya sarhoş veya canavar eder.
Beşinci kâr: Bütün o aza ve âletlerin ibadeti ve tesbihatı ve o yüksek ücretleri, en muhtaç olduğun bir zamanda, cennet yemişleri suretinde sana verileceğine ehl-i zevk ve keşif ve ehl-i ihtisas ve müşahede ittifak etmişler.
İşte bu beş mertebe kârlı ticareti yapmazsan şu kârlardan mahrumiyetten başka, beş derece hasaret içinde hasarete düşeceksin.
Birinci hasaret: O kadar sevdiğin mal ve evlat ve perestiş ettiğin nefis ve heva ve meftun olduğun gençlik ve hayat zayi olup kaybolacak, senin elinden çıkacaklar. Fakat günahlarını, elemlerini sana bırakıp boynuna yükletecekler.
İkinci hasaret: Emanette hıyanet cezasını çekeceksin. Çünkü en kıymettar âletleri, en kıymetsiz şeylerde sarf edip nefsine zulmettin.
Üçüncü hasaret: Bütün o kıymettar cihazat-ı insaniyeyi, hayvanlıktan çok aşağı bir derekeye düşürüp hikmet-i İlahiyeye iftira ve zulmettin.
Dördüncü hasaret: Acz ve fakrın ile beraber, o pek ağır hayat yükünü, zayıf beline yükleyip zeval ve firak sillesi altında daim vaveylâ edeceksin.
Beşinci hasaret: Hayat-ı ebediye esasatını ve saadet-i uhreviye levazımatını tedarik etmek için verilen akıl, kalp, göz ve dil gibi güzel hediye-i Rahmaniyeyi, cehennem kapılarını sana açacak çirkin bir surete çevirmektir.
Şimdi satmaya bakacağız. Acaba o kadar ağır bir şey midir ki çokları satmaktan kaçıyorlar. Yok, kat’â ve aslâ! Hiç öyle ağırlığı yoktur. Zira helâl dairesi geniştir, keyfe kâfi gelir. Harama girmeye hiç lüzum yoktur. Feraiz-i İlahiye ise hafiftir, azdır.
Allah’a abd ve asker olmak, öyle lezzetli bir şereftir ki tarif edilmez.
Vazife ise yalnız, bir asker gibi Allah namına işlemeli, başlamalı. Ve Allah hesabıyla vermeli ve almalı. Ve izni ve kanunu dairesinde hareket etmeli, sükûnet bulmalı.
Kusur etse istiğfar etmeli. “Yâ Rab! Kusurumuzu affet, bizi kendine kul kabul et, emanetini kabzetmek zamanına kadar bizi emanette emin kıl, âmin!” demeli ve ona yalvarmalı.