KALIMAT KEENAM
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ
“Allah membeli dari orang-orang beriman jiwa dan harta mereka dengan surga yang dijanjikan untuk mereka...” (QS. at-Taubah [9]: 111).
Jika engkau ingin mengetahui bahwa menjual jiwa dan harta kepada Allah serta menjadi hamba dan prajurit-Nya merupakan bisnis yang paling menguntungkan dan pangkat yang paling terhor- mat, maka perhatikan cerita imajiner yang singkat berikut ini:
Pada suatu hari, seorang raja memberikan sebuah ladang yang luas sebagai titipan dan amanah kepada dua orang rakyatnya. Ladang itu berisi semua mesin, perangkat, senjata, hewan, dan semua keper- luannya. Ketika itu terjadi perang yang sangat hebat, keadaan menjadi tidak stabil, sehingga segalanya bisa berubah. Maka, sebagai bentuk kasih sayang dan karunianya, raja mengirim salah seorang ajudannya dengan membawa perintah darinya untuk disampaikan kepada dua orang tadi:
“Juallah kepadaku amanah yang kuberikan agar kupelihara un- tuk kalian sehingga dalam kondisi sulit semacam ini ia tidak hilang percuma. Aku akan mengembalikannya lagi pada kalian dalam bentuk yang lebih baik saat perang usai. Aku juga akan membayarnya dengan harga yang tinggi seakan-akan amanah itu adalah milik kalian. Semua mesin dan perangkat yang kalian miliki saat ini akan dipakai di pabrik milikku, atas namaku, dan dalam perlindunganku. Harga dan nilainya akan meningkat dari satu menjadi seribu. Di samping itu, semua laba yang ada juga akan diberikan kepada kalian. Aku akan mengambil alih semua beban dan biaya yang ada untuk kalian di mana kalian lemah dan fakir; tak mampu menanggung biaya untuk menjalankan mesin tersebut. Aku akan mengembalikan kepada kalian semua hasil dan keuntungannya. Juga, aku akan membiarkannya bersama kalian agar bisa digunakan dan dinikmati hingga tiba saat untuk mengambilnya kembali. Dengan demikian, kalian akan mendapatkan lima keuntungan sekaligus.”
Jika kalian tidak menjualnya kepadaku, maka semua yang ada pada kalian akan lenyap. Sebab, seperti yang kalian ketahui tidak ada yang bisa menjaga miliknya. Kalian juga tidak akan mendapatkan harga yang mahal. Perangkat yang halus dan mahal serta neraca sensitif dan sumber-sumber yang berharga itu pun akan terabaikan; tidak memiliki nilai sama sekali. Hal itu lantaran tidak digunakan pada berbagai aktivitas yang mulia. Selain itu, kalian sendiri yang menang- gung pengelolaan dan bebannya sekaligus kalian akan melihat bala- san dari sikap kalian yang mengkhianati amanah. Itulah lima kerugian sekaligus yang akan diterima.
Lebih dari itu, “Menjual kepadaku berarti menjadi prajuritku yang merdeka, terhormat, dan istimewa serta bertindak atas namaku. Jika tidak, kalian hanya menjadi tawanan biasa dan rakyat berandalan.”
Kedua orang tadi mendengarkan ucapan indah dan perintah raja yang mulia tersebut. Maka, orang yang berakal dari mereka berkata,
“Aku mendengar dan taat kepada perintah raja. Aku sangat bangga dan bersyukur dengan jual beli ini.”
Sebaliknya, orang kedua yang congkak, egois dan lalai mengira bahwa ladangnya tidak akan pernah musnah dan tidak akan pernah berubah.
Ia berkata, “Tidak. Siapa raja itu? Aku tidak mau menjual milikku dan tidak akan merusak kesenanganku.”
Waktu terus berjalan. Orang pertama di atas berada dalam kondisi yang membuat seluruh manusia iri padanya. Pasalnya, ia hidup bahagia di istana raja sambil menikmati sejumlah karunianya. Adapun yang kedua mendapatkan ujian yang paling buruk sehingga seluruh manusia meratapinya meskipun mereka juga berkata bahwa ia memang layak mendapatkan ujian tersebut. Sebab, ia sendiri yang menjerumuskan dirinya ke dalam penderitaan sebagai balasan dari ke- salahan yang ia lakukan. Ia kehilangan kebahagiaan dan hartanya pun musnah.
Oleh karena itu, wahai jiwa yang sombong! Lihatlah sisi hakikat lewat teropong cerita di atas. Yang dimaksud dengan raja adalah Tuhan dan Penciptamu Yang merupakan Penguasa azali dan abadi. Ladang, mesin, perangkat, dan neracanya berupa tubuh, ruh, dan kalbu yang kau miliki di dunia berikut pendengaran, penglihatan, akal dan kha- yalan yang ada di dalamnya. Yakni, semua indra lahir dan batin.Adapun utusan mulianya adalah junjungan kita Nabi Muham- mad x, sementara perintah raja yang bijak berupa al-Qur’an yang mengumumkan jual beli dan bisnis yang menguntungkan dalam ayatnya,
“Allah membeli dari kaum beriman, jiwa dan harta mereka dengan surga yang dijanjikan untuk mereka.” (at-Taubah: 111).
Lalu medan yang berkecamuk dengan perang adalah kondisi dunia ini di mana ia tidak pernah tetap dan stabil. Seluruhnya adalah berbagai perubahan yang melahirkan dalam pikiran manusia sebuah pertanyaan berikut: “Seluruh yang kita miliki tidak akan selalu bersama kita, namun ia fana dan akan musnah. Adakah suatu cara untuk membuatnya kekal dan abadi?”Pada saat manusia larut dalam memikirkan hal tersebut, tiba-ti- ba ia mendengar gema suara al-Qur’an yang terdengar di seluruh cakrawala di mana ia berkata lewat ayat di atas, “Ya, terdapat cara un- tuk hal ini. Bahkan, ia merupakan cara yang sangat baik di mana ia mendatangkan keuntungan besar dalam lima tingkatan.”
Pertanyaannya, “Apa cara tersebut?”
Jawabannya adalah menjual amanah kepada Pemiliknya yang hakiki.
İşte o satışta, beş derece kâr içinde kâr var.
Birinci kâr: Fâni mal, beka bulur. Çünkü Kayyum-u Bâki olan Zat-ı Zülcelal’e verilen ve onun yolunda sarf edilen şu ömr-ü zâil, bâkiye inkılab eder, bâki meyveler verir. O vakit ömür dakikaları, âdeta tohumlar, çekirdekler hükmünde zâhiren fena bulur, çürür. Fakat âlem-i bekada, saadet çiçekleri açarlar ve sümbüllenirler. Ve âlem-i berzahta ziyadar, munis birer manzara olurlar.
İkinci kâr: Cennet gibi bir fiyat veriliyor.
Üçüncü kâr: Her aza ve hâsselerin kıymeti, birden bine çıkar.
Mesela, akıl bir âlettir. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan öyle meş’um ve müz’iç ve muacciz bir âlet olur ki geçmiş zamanın âlâm-ı hazînanesini ve gelecek zamanın ehval-i muhavvifanesini senin bu bîçare başına yükletecek, yümünsüz ve muzır bir âlet derekesine iner. İşte bunun içindir ki fâsık adam, aklın iz’aç ve tacizinden kurtulmak için galiben ya sarhoşluğa veya eğlenceye kaçar. Eğer Mâlik-i Hakiki’sine satılsa ve onun hesabına çalıştırsan akıl, öyle tılsımlı bir anahtar olur ki şu kâinatta olan nihayetsiz rahmet hazinelerini ve hikmet definelerini açar. Ve bununla sahibini, saadet-i ebediyeye müheyya eden bir mürşid-i Rabbanî derecesine çıkar.
Mesela, göz bir hâssedir ki ruh bu âlemi o pencere ile seyreder. Eğer Cenab-ı Hakk’a satmayıp belki nefis hesabına çalıştırsan geçici, devamsız bazı güzellikleri, manzaraları seyir ile şehvet ve heves-i nefsaniyeye bir kavvad derekesinde bir hizmetkâr olur. Eğer gözü, gözün Sâni’-i Basîr’ine satsan ve onun hesabına ve izni dairesinde çalıştırsan o zaman şu göz, şu kitab-ı kebir-i kâinatın bir mütalaacısı ve şu âlemdeki mu’cizat-ı sanat-ı Rabbaniyenin bir seyircisi ve şu küre-i arz bahçesindeki rahmet çiçeklerinin mübarek bir arısı derecesine çıkar.
Mesela, dildeki kuvve-i zaikayı, Fâtır-ı Hakîm’ine satmazsan belki nefis hesabına, mide namına çalıştırsan o vakit midenin tavlasına ve fabrikasına bir kapıcı derekesine iner, sukut eder. Eğer Rezzak-ı Kerîm’e satsan o zaman dildeki kuvve-i zaika, rahmet-i İlahiye hazinelerinin bir nâzır-ı mahiri ve kudret-i Samedaniye matbahlarının bir müfettiş-i şâkiri rütbesine çıkar.
İşte ey akıl, dikkat et! Meş’um bir âlet nerede, kâinat anahtarı nerede? Ey göz, güzel bak! Âdi bir kavvad nerede, kütüphane-i İlahînin mütefennin bir nâzırı nerede? Ve ey dil, iyi tat! Bir tavla kapıcısı ve bir fabrika yasakçısı nerede, hazine-i hâssa-i rahmet nâzırı nerede?
Ve daha bunlar gibi başka âletleri ve azaları kıyas etsen anlarsın ki hakikaten mü’min cennete lâyık ve kâfir cehenneme muvafık bir mahiyet kesbeder. Ve onların her biri, öyle bir kıymet almalarının sebebi; mü’min, imanıyla Hâlık’ının emanetini, onun namına ve izni dairesinde istimal etmesidir. Ve kâfir, hıyanet edip nefs-i emmare hesabına çalıştırmasıdır.
Dördüncü kâr: İnsan zayıftır, belaları çok. Fakirdir, ihtiyacı pek ziyade. Âcizdir, hayat yükü pek ağır. Eğer Kadîr-i Zülcelal’e dayanıp tevekkül etmezse ve itimat edip teslim olmazsa, vicdanı daim azap içinde kalır. Semeresiz meşakkatler, elemler, teessüfler onu boğar; ya sarhoş veya canavar eder.
Beşinci kâr: Bütün o aza ve âletlerin ibadeti ve tesbihatı ve o yüksek ücretleri, en muhtaç olduğun bir zamanda, cennet yemişleri suretinde sana verileceğine ehl-i zevk ve keşif ve ehl-i ihtisas ve müşahede ittifak etmişler.
İşte bu beş mertebe kârlı ticareti yapmazsan şu kârlardan mahrumiyetten başka, beş derece hasaret içinde hasarete düşeceksin.
Birinci hasaret: O kadar sevdiğin mal ve evlat ve perestiş ettiğin nefis ve heva ve meftun olduğun gençlik ve hayat zayi olup kaybolacak, senin elinden çıkacaklar. Fakat günahlarını, elemlerini sana bırakıp boynuna yükletecekler.
İkinci hasaret: Emanette hıyanet cezasını çekeceksin. Çünkü en kıymettar âletleri, en kıymetsiz şeylerde sarf edip nefsine zulmettin.
Üçüncü hasaret: Bütün o kıymettar cihazat-ı insaniyeyi, hayvanlıktan çok aşağı bir derekeye düşürüp hikmet-i İlahiyeye iftira ve zulmettin.
Dördüncü hasaret: Acz ve fakrın ile beraber, o pek ağır hayat yükünü, zayıf beline yükleyip zeval ve firak sillesi altında daim vaveylâ edeceksin.
Beşinci hasaret: Hayat-ı ebediye esasatını ve saadet-i uhreviye levazımatını tedarik etmek için verilen akıl, kalp, göz ve dil gibi güzel hediye-i Rahmaniyeyi, cehennem kapılarını sana açacak çirkin bir surete çevirmektir.
Şimdi satmaya bakacağız. Acaba o kadar ağır bir şey midir ki çokları satmaktan kaçıyorlar. Yok, kat’â ve aslâ! Hiç öyle ağırlığı yoktur. Zira helâl dairesi geniştir, keyfe kâfi gelir. Harama girmeye hiç lüzum yoktur. Feraiz-i İlahiye ise hafiftir, azdır.
Allah’a abd ve asker olmak, öyle lezzetli bir şereftir ki tarif edilmez.
Vazife ise yalnız, bir asker gibi Allah namına işlemeli, başlamalı. Ve Allah hesabıyla vermeli ve almalı. Ve izni ve kanunu dairesinde hareket etmeli, sükûnet bulmalı.
Kusur etse istiğfar etmeli. “Yâ Rab! Kusurumuzu affet, bizi kendine kul kabul et, emanetini kabzetmek zamanına kadar bizi emanette emin kıl, âmin!” demeli ve ona yalvarmalı.